Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 20, 19 May 1927 — Page 1

Page PDF (1.57 MB)

View this newspaper issue

Learn more about this Article Text

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii

Hoopukaia i na Ka kahiaka
Poaha Apau

BUKE LXVI—HELU 20 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, MEI 19, 1927. NA HELU APAU 6463

Ke Anaina Haipule Keia i Malamaia ma ka Pa'lii

Hoihoi Hou ia ae o J. Kellett ma Kona Kulana

Lawe Hou Oia i ka Noho Poo

Ana i ke Keena o ka

Oihana Makaikiu

NOHO HAMAU LOA NAE
NA LUNAKIAI NONA

Hoole o Kellett i ke Kakau

Ana i kekahi Palapala

Waiho Oihana

Ma ke kakahiaka o ka Poalua iho nei, i lawe hou ae ai ke Kapena Makaikiu John R. Kellett, i ka noho poo ana no ke keena makaikiu o ka oihana makai o Honolulu nei, me ka hoouna ana ae o kona mau hoaloha lehulehu i na boke pua, maloko o kona keena oihana, a hoea kino maoli ae no hoi kekahi poe no ka ike ana iaia, ame ka haawi ana ae i ka lakou mau hoomaikakai ana, no ke kaawale ana aku o na ahewa ana a ke kanawai maluna ona, no na kumu hoopii i hookolokoloia ai oia ma kekahi mau pule ae nei i hala.

Ua hoihoi hou ia ae ke Kapena Makaikiu Kellett, ma kona kulana oihana kahiko, e ka Makai Nui Desha, ma ka la 11 o keia mahina, i kulike ai me kana leka, o ka hoouna ana ae i ka papa o na lunakiai, ma kela Poalua, eia nae, no ka loaa mua ole ana o Kellett, pela i lohi loa ai ka lawe ana ae o Kellett, i ke kulana poo o ke keena makaikiu, ahiki i ke kakahiaka o kela Poalua.

Ua manaoia i kinohi mahope o kela hoonoho hou ana ae ia Kellett, ma kona kulana kahiko, e waiho ae ana oia i ka oihana, me kona hele hoomaha ana no na mahina ekolu; aka nae, mamuli o ke a'o a kona lolo, aole oia i kakau i kekahi palapala waiho oihana.

Ma ka manawa i loaa ae ai o ka palapala a ka Makai Nui Desha e hoakaka ana, no kona hoihoi hou ana ae ia Kellett ma ke poo o ka oihana makaikiu, i ka papa o na lunakiai, ma ka auwina la o kela Poalua, ua waihoia kela palapala, i ke komite makai, no ka noonoo ana mai i ka mea a ka papa lunakiai e hana mai ai.

Ma ka mea i hoomaopopoia, ua mahae na hoa o ka papa lunakiai no na mea i pili i ke Kapena Makaikiu Kellett, o kekahi hapa ma ka aoao e hoopau loa ana, i ke kulana oihana, kapena makaikiu, no ko lakou makemake. pela e hiki hou ole ai ia Kellett, ke paa i ke kulana i hoihoi hou ia aku ai oia iloko o ka oihana makai, a o kekahi mahele hoi o kela papa, aia ma ka aoao, e ku-e ana, i

kekahi olelo hooholo, e laweia mai ana, no ka hoopau ana i kela kulana oihana.

He 10 mau bila kanawai a ka ahaolelo i hala aku nei i komo aku i ke pohole opala mamuli o ka hoole ana o ke kiaaina malalo o na kumu kupono.

AHEWA NA KIURE I KEKAHI
OPIO NO KONA LIMANUI

Kau ka Lunakanawai Kaapuni Cristy i ka Hoo-
pa'i Kanono Maluna o Abe Santana no ka
Hoopoino i Kekahi Kaikamahine

MALAMAIA KE KAHI ANAINA
HAIPULE AKEA MA KA PA'LII

Komo pu ka Lehulehu me na Kakolika ma ka

Hoea Kino Ana ae ma Kela Anaina o ka

Malamaia Ana ma ke Sabati Nei

Halawai me ka Make Mauwale ma ka Ulia Kaa

Make ka Makaikiu Vieira no

ka Hooku'i Ana o na Kaa

a Loaa na Poino

HOOKU'I KONA KAA

ME KE KAA UWILA

Pakele Mahunehune ke Ola o

Kekahi Wahine me ia ma

na Ulia Pomaikai

Maloko o ka Halema'i Moiwahine ma ka hora eono me kanaha minuke

o ke kakahiaka o ka Poaha i hala

i haalele mai i ka Makaikiu Henry
Vieira i keia ola ana mahope o ka
hooku'i ana o kona kaa otomobile
ma ke aumoe o ka Poakolu aku me
ke kaa uwila, ma ke alanui Moi, e
kokoke ana i ke Kula McKinley.

Ma ka oleloia. hookahi kumu o ka loaa ana o ka poino, i lilo ai i kumu no Henry Vieira e make ae, o ia no kona holonui i kona kaa otomobile, me ka holo ana ma ka aoao hema o ke alanui, ka aoao hoi o ke kaa uwila o Waikiki, e holo ana maluna o ke alahao.

Ua ikaika maoli ka hooku'i ana o ke kaa otomobile o Vieira me ke kaa uwiai, no kela ikaika loa o ka hooku'i ana, ua kiolaia o Vieira mailuna aku o kona kaa, a hooku'i ke poo me ke alahao o ke kaa uwila, a ua hookeia aku hoi kona kaa ihope, e ke kaa uwila, no kanaha-kumamalima kapuai mamua o ka hiki ana ke hoopaa i ka holo o ke kaa uwila.

Ma kekahi oleloia, e huli hoi mai ana ka o Vieira no ke taona nei maluna o kona kaa otomobile, a he wahine haole kekahi me ia maluna o ke kaa. Mamua ka o ka hooku'i ana mai o kona kaa otomobile me ke kaa uwila, ua holo aku la oia ma ka. aoao hema, o ke kaa otomobile o kekahi mau makai elua e holo ana mamua aku ona me ke kahea ana mal o na makai elua iaia, e akahele mai ka holo nui ana aku ma ka aoao hema; aole ka he hooloheia mai, o ka mea i ikeia, o ia no ka hooku'i ana me ke kaa uwila.

Ua kiola pu ia ka wahine haole ohua e kau pu ana me Vieira mailuna aku o ke kaa noluna o ke alanui, a oia pu kekahi i kupouli ka noonoo, aole nae i kikoo mai na lima o ka make iaia; o Vieira ka mea i make, me ka hoi hou ole mai o kona noonoo maikai, mai kela manawa mai o ka hoihoiia ana noloko o ka halema'i.

He makaikiu o Henry Vieira noloko o ke kena o ka Loio Kulanakauhale Davies, iloko aku nei no a Ianuari o keia makahiki i noho hana ai oia no kela keena, a ua nui kona minaminaia e Davis, no kona makaukau ma na hana apau i lawelaweia eia.

Ua haalele iho oia mahope nei, i

PIHA KA HANERI MAKAHIKI O KA HOOMANA KAKOLIKA

Hoomanao na Hoahanau o Kela Hoomana no
Kela la Ano Nui ma ke Kaihuakai Hooka-
hakaha ma ka Poaono Aku Nei i Hala


	E:.:--.- ine ka Hoomana Kalawina, i : io;-..,- uao ue ai i ka piha ana o ka ' o--:.!..! liolio."! makahiki. o ka hoea ...un : :..-. mai o na mi5ionail o kela ..ooip.n-.ia no Hawaii nei, 'he mau -7.-i-..-.l.-.ki ae nei i Kala, pela no ka H-i-omnna Kakolika i komo pu ae ai ..;,:..) o iia hoomanao ana, no ka piha , iia o Ua hookahi haneil makahiki - i-.a Loea aua mai o na kahunapule Ka^oi-l.a uo Hawaii nei, a kukulu i i-i HOOHIHI.?. Kakolika maanei; he .ainana:?, i huliamahi ae ai ka. ha- ^--'.i o na hoahanau o kela hoo- .- ^ na iloko o kekahi o na kaihuakai i-.i:: mo ka nani, ma ka auwina la - liu Poaono aku la i hala. Ma ka nui o ka huakai, ka nui pu - 7.3 hp.na hoikeike ame ka nani', o i-'-'ia nahele mua o na hana hoo- i-.iaiipo a na Kakolika, kekahi mea -u-halo uui ia o ka lehulehu. o na .-.5i-^k.-i.l o na kaukani o Ka poe ma- i7a-.kai. e Ku ana ma na aoao o na .-..lanui. a maloko no hoi o Ka, paili. Ma ka hapalua o ka honi ekahi o ^la p.awina la Poaono, i akoakoa ^e ai ka lehulehu o na luahele like :? o ka huakai mawaiKi' o Kamaki Kueo. a ina ka hapalua o Mia hoi-a iliia : hoomaka maiaai ke ka'i ana ,- kn luaka! nolalo nei o. ke laona. Ua nee mai ka huakM ma ke ala- nui B^ilauia a hoea Uo ke alanui Papu. iho i kai a hoea I ke alanui Moi. a'.aila ka'i pololei aku ma kela 7lan^ noloko o ka [paiii, malaila ka lehulehu Kahi i Kakali mai ai, pela -oi na luna oinana,. kiekie o ke au- puni. UA aliikoa kiekie ame na kani- i-ela o na aupuni like ole e noho nei naann nei. Ma na wahi apau a ka huakai i ^a'i mai ai. ua hele wale no a piha ; iia kanaka. a ua. nana aku na mea : oau i na Hiona a lakou i ike ole ai .Hanua. eia nae mailoko mai o na mahele like ole o ka huakai. na Mona hoi i kukuluia mai, ma o ka -oe l waeia .no ka Hoikeike ana mai ; an hiona o kela au kahiko, e lohe- .a ana na leo noono o ka lehulehu, : o ke ku i ka u'i me ka nani, na ...MI l hoomakaukauia. Nui na kaa I hoohiwahiwaia ma ia ano like ole e komohia ai na ma- : .ao Hooiliili, oa kahikoia hoi ka poe ^ialuna o kela mau kaa, me na lole o kela aa kahiko o Hawaii nei: a ke i.iule ae Uoi no ka poe helewawae, ma kuili o na kaukani ko lakou nui, m. kaae. na wahine. ame na kama- ] .:; e hoike ana na mea apa-a i ko lakou manao ohohia. no kela la ano nui. ma ka moolelo o ka Hoomana Kakolika nia Hawaii nei. Ke ano Noi b ka Huakai Ma ke poo o ka huakai. i ka nee naa mai ao ke 4aona nei mai Kamaki Kuea mai, o ka puali o na maUal	mokokaikala mamua, me ka ukali ana mai o ka bana Hawaii mahope. O ka mahele mua o ka huakai, o ia no ke kahunapule o ka luakini o Punahou, me ke komo ana iloko o kela mahele o ka huakai na aha- hui like ole, pela hoi me kekahi kaa nona ka hiona e hoikeike ana i ka bapetizoia ana o Kalanimoku i ka 1819. E ukali mai ana mahope o kela mahele o ka huakai, he kaa i hoohi- wahiwaia e hoikeike ana i ka hiona, o ka hoounaia ana mai o na kahuna- pule Kalolika mua loa no Hawaii nei, i ka 1827. Maloko o keia mahele, i ka'i pu ai na keikikane ame na kaikamahine o na luakini Kakolika like ole. Mahope mai o kela mahele, ua ukali mai he kaa i hoohiwahiwaia e hoikeike ana no ka haalele ana aku o kekahi puulu o na kahunapule ame na vilikina ia Palani i ka 1843 no Hawaii nie, aole nae he mea i lohe- ia no lakou. E ukali aku ana mahope o kela mahele ae la, ke kanuia ana o ke kumu-laau kiawe mua loa ma Ha- waii nei, pela me ka huli ana o na kanaka Hawaii i ka pono i ka 1928, ma kela hiona e hoikeike ana i na kane e kalai ana i na pohaku papa- akea, no ke kukulu ana i ka luakini, a o na wahine no hoi e ulana moena lauhala ana. Mahope aku o keia mahele, na wa- hine vilikina, me na haumana o ke kula vilikina o na kaikamahine he mau haneri ka nui, na keiki aku o ka home o na keiki makua ole o Ka- lihi, na haumana O ke kula o Kai- muki, ko Waikiki poe no hoi. Na ahahui mai o na Pukiki, me na haneri mau lala, iloko o na kahiko piha o ka ahahui. Ke kula mai o Sana Lui, mai na kumu, ahiki aku i na haumana he hookahi kaukani me elua haneri ka nui. O kekahi mahele nani o ka huakai ma kela la, o ia no ka mahele o na Pake e hoikeike ana i kekahi hiona imua o ka ana a ka emepera o Kina i ka 1580. Ma ke ano hui ke olelo ae, ua komo na lahui like ole o kela hoo- mana iloko o na mahele lehulehu o ka huakai e laa na Korea, na Pili- pino ame na Kepani, pela me kekahi mau lahui e ae, i komo iloko o na mahele e ae o ka huakai. I ka hoea ana o ka huakai no ka pa'lii, ua hookuene pono kela ame keia mahele ma na wahi i hookaa- waleia no lakou, no ka haawi ana i manawa maikai loa no na malihini hanohano e nana mai ai i na mahele lehulehu, alaila hookuuia na mea apau e hoi no ko lakou mau wahi.


	Ma ka hora ewalu a oi o ka po o ka Poakolu o ka pule aku nei i ha- la, i hoopuka ae ai na kiure o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Al- bert M. Cristy i ka lakou olelo hoo- holo, e ahewa ana ia Abe Santana, no ka pili o ka hewa pu'e me ka li- manui i kekahi kaikamahine opio, a ma ka Poaono mai, i kauia aku ai ka hoopa'i maluna ona, e noho oia maloko o ka halepaahao no ka manawa aole e oi aku mamua o na makahiki elima, me kona uku pu i ka huina o hookahi kaukani dala. Ua hoopukaia mai kela olelo hoo- holo a na kiure, mahope iho o ka laike, no na hora elima a oi, me ke kaa nae o ka hapanui o na kiure ma ka aoao e ahewa ana i ka mea i hoopiiia, a ma ka hookuu hoi ka hapa uuku. Me kela kulana lokahi ole nae o na kiure ma kekahi olelo hooholo, i hookuuia ai lakou ma ke ahiahi o kela Poakolu no ka hele ana e ai i ko lakou aina ahiahi, a ia lakou o ka hoi hou ana ae, no ka noonoo ana i kekahi olelo hooholo, ua huli mai la ka poe ma ka aoao e hookuu ana i ka mea i hoopiiia, a lokahi me ka hapanui o na kiure no ka pili i ka hewa. Ka Moolelo o ka Hihia O ka elua iho la keia o ha mana- wa i hookolokoloia ai o Abe Santa- na imua o na kiure no ka hewa li- manui me ka pu-e ana i kekahi kaikamahine opio; ua hookuuia nae ola e ka papa kiure mua, i ka wa i hookolokoloia ai kona hihia, a ma kela hookolokolo hou ia ana nae, i ahewaia al. O ka hoike nui ma ka aoao o ke aupuni, oia no ke kaikamahine opio i hookauia aku ai na hana limanui o ka hilahila ole maluna ona e Abe Santana, he opio o umi-kumamaiwa makahiki. Wahi a kela kaikamahine imua o ka aha, o ka manawa mua loa ana i ike ai ia Abe Santana, ma kela la no, i lawelaweia aku ai na hana li- manui maluna ona, ma kekahi aha- aina luau. Oiai ka ma kela ahaaina luau, ua hulahula pu oia me Santana, a ua noho pu me ia no kekahi manawa, ahiki i ke koi okoa ana aku o San- tana iaia, e hele laua i ka holo kaa otomobile. No ka manao ole ae he pahele keia iaia i wahi e hookoia ai kekahi ma- nao epa o ke kolohe iloko o Santana, ua ae aku la kela kaikamahine me ko laua hele ana i ka holokaa no Kahala, a ma kela holo ana no Ka- hala, i lawelaweia ai na hana hila- hila ole maluna o kela kaikamahine. Me na waimaka mai kona mau	lihilihi mai, me ka uumi ana hoi i ka hilahila, i hoomaka ae ai kela kaikamahine e hoike piha i na mea i hanaia aku maluna ona, e ka opio hilahila ole. Wahi ana, i ka hoea ana ka o ke kaa no kekahi wahi mehameha ka- naka ole, o ka manawa ia a Santana i hoike ae ai i ka hana ana i make- make ai e hooko aku maluna ona, ua hoole paakiki mal la nae oia, a ia wa ka i hooweliweli aku ai o Santana iaia ina oia e hoao ana e uwa a e kahea paha i kekahi poe, e kiia ana oia i ka pu. Iloko no o kela hooweliweliia ua hoomaka kela kaikamahine e holo, ua nokeia mai nae oia i ke alualu no ka mamao o hookahi haneri paha i-a, ua loaa mai la ola me ke ku'iia ana mai e kela kanaka limanui a hina ilalo, a iloko o ke kupouli o ka noonoo, i lawelaweia ai ka hana li- manui maluna ona. Ma ka hookau ana mai nae i ka hoopa'i maluna ona, ua kamailio mai ka Lunakanawai Kaapuni Cristy i kekahi mau olelo ikaika loa ia San- tana, e kahakaha ana i na kii o kela kanaka opio. me na pena o kana mau hana ku i ka hoohilahila iaia iho, a i ke ano o kona ola ana, he mau olelo, e hoololi ai kela opio i kona ano, ina ua makee oia i kona kulana, he mau olelo no hoi, e a'o ana i na wahine opio ame na kaika- mahine, e makaala loa ia lakou iho mai, ka puni wale ana i na hana pahele, elike me ia i hanaia aku ai maluna o ke kaikamahine i hoopili- kiaia. Iloko o ka opiopio o Abe Santana, he umi-kumamaiwa wale no maka- hiki, ua mare oia i ka wahine no elua manawa, a no elua no manawa i oki ai oia i kana mau wahine. HAALELE NA AKE- NA HOPUHOPU OPI- UMA I KA HANA Ma ka Poakahi nei ka hoike ana ae a C. R. Frazier ma ke akea no ka haalele ana mai o na akena Char- les E. Carter ame Kenneth C. Annis i ko laua mau kulana, a e haalele koke mai ana laua ia Honolulu nei a holo aku no ka ainamakua, a no ka hoopiha ana ae i ko laua mau ha- kahaka o William K. Wells ame Har- ry C . Logan, na kanaka i hoea mai ai ma ka Poaono aku la i hala, ke Iawe ae ana i ko laua mau wahi. He elua mau wahi hakahaka hou i koe e ku nei maloko o ia keena oiha- na a e hoopihaia ae ana e kekahi mau kanaka mahope o ko laua ni- naninauia ana. O C. R. Frazier ka akena nana e malama mai nei ia ha- na i nei manawa

No ka hooko ana aku i kekahi hana i hoolalaia, no ka hoomanao ana i ka haneri makahiki o ke ku ana o ka Hoomana Kakolika ma Hawaii nei, i malamaia ae ai he anaina pule akea, maoko o ka pa'ii, me ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, me ka hoopihaia ana o kela anaina pule, e kekahi anaina nui makolukolu o ka lehulehu i hoea ne ma kela la.

Ma kekahi kahua nui i hookaawaleia mamua pono mai o na anuu o ka halealii, malaila na kahunapule na lakou i lawelawe mai i na hana ma kela halawai, me ka hooliloia ana hoi oloko o ka rumi kalaunu, i wahi e hoololiloliia ai na lole, elike me ke ano mai i lawelawe mau ia ma kela hoomana.

Ma ke koho wale la o ke anaina i hoea ae ma kela halawai akea, aia ma kahi o ka elima kaukani a oi aku paha, mai na Kakolika, a ka poe aole he Kakolika, aka i hele ae nae no ke komo pu ana iloko o kela anaina nui.

Ua hoolohe aku kela anaina nui makolukolu, i na himeni i meleia mai e na leo he hookahi haneri ka nui, a ma ke ano o ke meleia ana mai, i maopopo loa ai, ka hoohalaia ana o kekahi mau pule lehulehu ma ka hoomaamaa ana i na leo i like, ai ke ano o ka himeni ana.

O ke ano nui o ka haiolelo ma kela anaina haipule, o ia no ka hoakaka ana mai o ka mea haiolelo, i ka moolelo o ka hoea mua ana mai o na kahunapule Kakolika no Honolulu nei, ame ke kipakuia ana o kela mau kahunapule, mamuli o ke ku-e o na kahunapule Kalawina; eia nae mahope mai ua hoea mai no he poe kahunapule hou, a o ka mea i ikeia,

o ia no ka noho paa loa ana o kela
poe kahunapule maanei nei, ua lulu

i ka hua o ka lakou hooikaika ana,
ahiki i ka lilo ana o ka Hoomana
Kakolika, o ia kekahi o na hoomana
ikaika hookahi aole wale no ma Ha-
waii nei, aka ma ka honua holookoa.

Mahope iho o ka haiolelo a ke kahunapule, i lawelaweia ai na hana maamau me ka hooloheia ana o na himeni mai ke anaina mai o ka poe i waeia, a i ka hookuu ana o kela halawai, o ka hoea ana mai ia, i ka hopena o kekahi hana ano nui, e mau aku ai kona o ana i na hanauna o keia mua aku.

HE WAHINE KE PIO A
KE KALAIWA LOKOINO

O Mrs. Kimi Koneshiro, o ke ala-
nui Moi Akau ka mea i hooku'iia
e ke kaa oto a ke kalaiwa kololno a
haaleleia iho me ia eha mahope o ka
hooku'iia ana ma ka Poakahi nei
a no ia eha i laweia ae ai oia i ka
halema'i o na ulia poino a mahope
o kona kauia ana i ka laau no na
paholehole ma kona kino ua hoihoi-
ia aku oia i kona hale.

Ke hoao mai nei na makai e loaa kela kalaiwa oto lokoino nona ke kaa oto i hooku'i ai me keia wahine a hoomau aku la i ka holo ana mahope

o ka hina ana o ka wahine iluna o
ke alanui me ke ku ole iho e haa-
wi i kekahi kokua iaia a i ole lawe
mai hoi iaia i ka halema'i o na po-
ino ulia no kona lapaauia aku. E
ole o George ame James Hara na
keiki na laua i hai ae i ka Makai
George Cypher no ka loaa ana mai

o kekahi wahine ia laua e waiho ana mahai o ke alanui ma ke kihi o na alanui Nuuanu ame Kukui na laua

i lawe mai i ka wahine poino ahiki
i ka halema'i o na ulia poino aneane
ma ka hora 7:45 o ke ahiahi Poa-
kahi nei.

I ka makai e huli ana no ke ka-
laiwa nona ke kaa i hooku'iia.
ai i ka wahine, ua loea aku la
iaia he Kepani o Choji Kimura, o
hana aha oia ma kahi kokoke aku
i kahi o ka wahine i hooku'iia ai
Ma kana hoakaka, ua ike aku ola i
kekahi kaa Chevrolet o ka holo ana
ae me ka mama loa ma ke alanui
Nuuanu, a he manawa pokole ma ia
hope iho ua ike mai la oia i ka
waiho o ka wahine mahai o ke ala-
nui. O Mr. ame Mrs. Katsuki Naka-
mura kekahi i ike pu mai i ka wa-
iho o ka wahine mahai o ke alanui
a ua ku iho ko laua kaa a hapai
ae la ia wahine i ka manawa a na
keikikane Hara o ka hiki ana aku.

Ma ia po no o Lawrence Correa, kekahi i eha ma kona poo, mokumoku ka ilipoo i ka manawa o kekahi mikini o ka holo ana mai e kalaiwaia ana e Thomas Brown a hooku'i me kona kaa e kalaiwa ana, ma ke kihi o na alanui Moiwahine ame Mililani. O S. Correa ke kalaiwa ana l ke kaa elike me ka ka Makai Dewey Mookini o ka hoihoi ana ae i kana hoike.

Ma ka la 31 o Iulai e ku mai ai ka mokuahi hou ka "I'a lele o ka moana Malolo" i Honolulu nei me ka piha l na ohua holo makaikai honua, elike me ka lono i loaa ae i na akena o ka laina mokuahi Matson maanei.

kana wahine kane-make, Mrs. Lucy Vieira ka laua mau kaikamahine elua, Mrs. Henry Hickey ame Mrs. Pauline Bailey, kona mau kaikaina ame na kaikuahine, pela hoi na hoaloha lehulehu.