Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 12, 24 March 1927 — Kekahi Mau Pilikia o na Kumukula [ARTICLE]

Kekahi Mau Pilikia o na Kumukula

(Sikftnia mai no Nup«pa j Kuokoa)

I ka Nupepa Kuokoa, \\oba oe:— E olaolu mai oe i trahi kaawale o kou kino lahilaM no ke poomanao e kan ae la maluna. Mamuli o na mea e hoomaopopoia nei i keia manawa, a oiai no boi, aole paha i hoomaopopo nui ia « n* ineamakaainaiia ame na scuatoa na piUkia e kau nei maluna o na rula % ka papa hoonaauao e ku nei, a ina paha ua loli ae ma ke ano e boomaalahi ana i ke kulana o na Vnmo, alaila, aole he hoopaapaa ana no ia mea. No ka wa Ma'i. Eia na kumnkula aupuni ke ao nei ma na "wahi like ole aupuni ko kakou nei teritore, kekahi mau kumu o Honolulu aia ma na kuaaina, o kekahi poe o oa kuaaiua, aia Honolala, a i ole aia paha ma Jlilo, o kekahi mau kumu o ka npaea o Kau aia paha ma na Kona, o o kekahi mau kumu paha o Maui, aia ma Kauai, a pela aku elike me kahi e haawiia mai ana e ka papa hoonaauao. I ka ma'i ana o kekahi kumu i eo kekahi la a mau la paha e okiia ana kona uku mahina, a ina e pih.i ka holookoa o kona ma'i ana, aohe uku mahina e ukuia mai ana. Pehea la e hiki ai ke ukuia ina aia ma ka halema'i kahi i h« .ai ka mea ma'i? A oiai e noho mamao ana mai ka ohana mai, aukea. ka mea e hiki ai e hoomamaia mai ka noho pilikia anaf Na Pay Bola (Pay BoU) Aia ma na par rola o na kumuknla na kakauia ma ke poo maluna keia man huaolelo penei: Ful) P*7, Half Pay, No Pay. Ina ua nai oe no kekahi mau la a oluolu ae, e leakau ana oe i ka huioa i l*ireia mai kou uku mahina ae ma ke kolamu half pav, ina he hookahi mahina kou ma'i ana, e kakau ana o« ma k« kolamu no pav, a ina hoi

aole on m&'ī a paa oleoa ka mahina liookahi, alaila, e kakau ana oe 1 kon nkn maliina pilia ma ko kolama fall paj. Ua hoolako pu ia no hoi kekahi ptpt kuhik** 5 . aaia; i n inTo na <lala okiia mai kou nka mahina ae ame ke ano o ka hana ana e maopopo ai ia oe, alaila, kaa ae i ka huina pololei ma ke kolamu i hookaawaleia. He mea maalahi ia oe e ka mea heluhelu ke noi ana aku i kekahi 0 keia mau pay roll o na kumukula 1 kekahi o na kumu i kamaaina ia oe, ina ua makemake oe e ike ! na aea. oiaio. Na X7kuhoomau Ma ke kanawai i hooholoia e pili ana i ka nkuhoomau o na kumukula o ra makahiki 5 hala ae nei, ua kauohaui ma ia kanawai e uku kela ame keia kumu he hookahi pakeueka o kona uku mahina, a e uku ana iioko o ka mahina o Mei ame X(irfmaba, ho elna manawo o ka naakahiki. I ka waiho ana o kekahi mau kumu i ka oihana mahope iho o ka lawelawe ana i ka hana no kekahi mau makahiki loihi,, a noho malalo o ka ukuhoomau e loaa ana mai ke aupuni mai he kanaliina dala ukuhoomau o ka mahina, me ka uku pu aku ma kahi o eha baneri dala a oi, kokoke no paha i kahi o ka elima haneri dala iloko o ka waihona ukuhoomau o na kuaiukula, ina aol« pela aole no e loaa. aaa ia lakou kela pono. Walho Mai Kekahl Mau Kumu Eia kekahi mau kumukula ua waiho aku i ka hana o ka papa hooraanao a noho malalo o ka ukuhoomau; Mr. Thomas Haae, kaua-koln-komamahiku a i ole kanakolukumaAaiwa paha makahiki o ka noho kamukula ana, Mr. Moses Kauhimahu, iwakalua-kumamalima paha makahiki o ka noho kumu ana; Mr. Moses Malakaua, kanah» a oi aku makahiki; Mr. Gibson ame Mr. aia paha i ke kokoke i ke kaaaha na makahiki, a he mau ku« mu e ae no hoi kekahi. Ho Mau Like Ole O ka like ole o na ukuhoomau i loaa i keia poe, eia n.o ia, he kanalima dala o na Hawaii o ka mahia he baneri ame kanalima dfia o ka haole. Na ka aha* elelo o ka 1919 a i o lc mamua aku a mahope mai paha, i haawi i keia paewaewa nui, a no keaha la i haawi ole ia ai oa ukuhoomau o keia mau kumukula ma ke ano kaulike. Xawai e lapaau keia mau hana kaulike ole a na linumaleaainana ame na senatoa i hana ait

Eia kekahi mau luna kalana ame kekahi mau luna aupuni paha o ke Teritore he mau ukuhoomau ko lakou, o ia hoi ua loaa wale mai keia pono ia lakou, o na kumukula nae, aole pela, ua kuaiia aku me ko lakou dala ponoi i wahi e loaa mai ai kela pono ia lakou. Kll Maka LiiUi No keaha, la e hui ole aku ai na lunamakaainana ame na senatoa me kekahi o na kumukula a kuka'i olelo pu, ina paha he mau mea kekahi a lakou i makemake fti e hanaia aku no ko lakou pono, malia paha ho nui wale na mea a lakou e kamailio mai ai i maopopo ole ia oukou, e pili ana i ka oihana hoonaauao, ua hoohalikeia paha na ku* -mul»nlo. no _k.LL nvoli-a» Eia no na kumukula ke ku aku nei aohe nae he ikeia aku! Auhau Maluna o na Loaa (ieeome Tax) Eia hou no nei .puu nui a na kumukula e hoahu nei no ka pomaikai o ke aupuni. Ma Amerika aole uku o na kumukula i na auhau maluna o na loaa makahiki, a ma Hawaii nei hoi, he okoa loa. Ke hoike nei ka elele a ka aoao Repubalika i ke kaulike ole o keia mau haua. Ke waiho nei iloko o ka waihona o ke aupuni he mau kaukani dala mai na kumukula mai mamuli o keia auhau. Heaha iho la ka pomaikai o ka lehulehu i ka ike kalaiaina o ka lunamakaainana i hoohana ole iat Kulana o na Kumukula 0 ke kulana o ke'kumukula ilofeo o kona manawa lawelawe oihana ao!e ia i liko me ke kanaka hana alanui, ke komo i ka lole lepo a nahaehae. a i 010 like paha me ka poe hoohei pipi (eow boy) aka me ka lole maemae me he la e heie j ana i ka pule, a i ole kekahi mau , anaina paha a ka poe kiekie ae.. Ua anaia ke kumukula ma keia ma-' hele, a he mau pakeneka pii ae a emi mai paha, ke haawiia ana ma na hoike (reports) pela no na haumana, he maemao paha, maemae ole i paha, ua lilo ke kulana o ke kumn imua o na haumana he mea e alakai ana ia lakou e hahai i ke kulana maemae, eia mo na hoolilo nui no ma ka aoao o na kumu. He lehulehu na i hoolilo i kekaiii mau dala o ko lakou loaa mahina no ka hoolako ana i na keiki ilihune i mau buke kula ame na lole kupono no lakou mamuli o ka ilihune o na makua. Ke hoolilo pu nei no lioi na kumu he huina dala mahuahua no na hana hoohauoli no ka lakou mau haumana i ka wa Karisimaka, ma ke kuai ana i na kanake, apala, alani, waimomona a pela aku. He poe kokua nui i na hana o na ekalesia, o kakou na aha mokupuni ame na ,ilia paoaina. Eau Ahaolelo o 1925. I ke kau ahaolelo o ka makahiki i hala 1925, ua laweia mai a hooponoponoia hooholo iho la na lunama'kaainana ame na aenatoa i ke kanawai ukuhoomau hou o na kumukula e ku nei i keia manawa. Ma kahi nae o ka hiki ia lakou nei ponoi iho ke hana i keia kanawai, ua kuhi aku la ka pono i kahi e. Mai Amerika mai i hoounaia mai ai ka mea nana e hana i keia kanawai me ka uku aku o kā waihona o ka lehulehn no na lilo o ka hele ana mai, ame ka licfi ana aku. Oi" aku no hoi ha ka pono na Amcrika no e

kolio mai i mau lunamaknainaua ame na seuatoa a hoouna. mai no ko kakou ahaolelo kuloko! llealia la ka ike auie ka hoomaopopo o ka haole malihini mai Ametika niai j ka oihana hoonaaoao o | ko kakou teritore nei? Peheu ana 1 la keia kau ahaolelo, a ehia ana j lu haole a ua poe nei e kauoha hou aku ai? Hoopauia na Keikl Kula o Umi-ku- j mamalua Makahiki | 0 kekahi o na rula a ka papa hoonaauao e hookoia nei ma na ku-1 la.aupuni i keia īnanawa, o ia uo ka hoopauia' o na keiki kula i baule ua pakeneka ike ma na haawina, ahiki ole ke komo aku iloko o na papa maluna ae. E hoomanao-——''-"iki _Hawaii~-h» olelo -Hai waii ka lakou mai ko īāliop niāu kupuna mai. O na keiki Kepani he olelo Kepani ka lakou, a ke ku nei na kula Kepani ma na wahi like olo,apuni keia Teritore, a pela no ka lahui Pake ame Korea ame kekahi mau lahui e ae. Ina no paha ua loaa i kau keiki ' ka holomua ma ka liaawina, eia nao ua hiki ole ke kamailio a ke kakau pololei ma ka olelo Bcritania, e lioemiia ana no i.na pap amalnlo, o ka manao ana he liiki I ke keiki ke kamailio a kakau pololei me ka loaa ole o kekahi hewa ma ka olelo Beretania, he hana paakiki loa ia. Eia no na keiki Hawaii ke kamailion.noi, na keiki Hawaii o keia m?ni la ke kamailio nei i ka lakou olelo i makualūne ma ke ano pahemahema ! a ike ole maoli, oki loa aku ka hiki kupono ke kamailio ma ka olelo Beritania me ka pollolei. Heaha ka manao o ke kumu ma keia Heaha leana mau moa e kamailh m"i at I kana mau haumana?

Eia paha," I am sorry for you John, j*ou are very poor in your j Eiurlish. Go home and go to work. Ma ke kahawai o na kula e ku | nei i keia manawa, mai ka eouo aliiki i kā uini-kumamalima, o ia j na makahiki kula,o na keiki-kula, eia nao ua oki pu ia iho la na makahiki helekula o kekahi poe. Me he la e hoea mai ana he'wa o na keiki haole wale no ke kupono e komo ma na kula o ke teritore ma koia hope aku; ina paha o ia ka manao o keia rula e hookoia nei e na kula o keia wa. Na Mea Ano Nui. I ka hoea ana mai la i ka hopena o keia kukulumanao ana, e ike iho ana no oe e ka mea heluhelu i na mea ano nui i hoakakaia mamua ae uei,- a eia no na meā maopopo loa: 1. Ko oki pinenine ia noi ka uk i o na kuniukula no ka ma'i. 2. Kaulike ole na ukuhoomau. 3. Loaa ka uleuhoomau o na kumukula ma ke kuai ana me ko lakou dala ponoi. 4. Loaa waJe ka ukuhoomau o na lana aupuni o ke teritore anie kalana. 5. Loaa ole ka hoomaopopo ana 5 na lunamakaainana ame na senatoa no keia hemahema nui. 6. Lilo nui na lunamakaainana ame na senatoa i ka hoomaopopq i na pono o kii maka nunui koe o kii makaliilii ma. (kumukula) 7. LaVa ole ka ike hana kanawai kauoha.ka ike i Kahiki. (Amerika) S. 0 ka rula hoopauia o na keiki o umi-kumamalua makahiki mamūli o ka haule hope ma ka haawina, he hanā hoopilikia i na keiki kulā. Me ka mahalo. MAKAAINAKA.