Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 8, 24 February 1927 — HE OLELO HOOHOLO MAIKAI E KOKUAIA [ARTICLE]

HE OLELO HOOHOLO MAIKAI E KOKUAIA

Ile olelo hooholo hui ka i hookomoia ae iloko o ka hale o na lunamakaainana o ko kakou ahaolelo kuloko, e ka Mea Hanohano Clement Gomes o Kauai» e koi ana e hookaawaleia i haawina o kanalima kaukani dala, no ke kukulu ana i elua mau kii keleawe no ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole, ma ke ano i kiahoomanao na na makaainana o Hawaii nei iaia, ma kona ano he elele na Hawaii nei i ka ahaolelo lahui, no na makahiki he iwakalua i hala. O keia kekahi olelo hooholo kupono loa, e pono ai e hooholoia ma keia kau o ka ahaolelo» he 3lelo hooholo hoi e haawiia ai na kokua ana e na hoa apau oloko o na hale kaukanavrai a elua; no ka mea aole he hoike oi aku o ke kupono, no na hoomanao aloha ana a na makaainana o keia teritore> maniua 0 ke kukuluia o kekahi mau kii elua; hookahi ma kona wahi 1 hanauia ai, a hookahi ma keia kulanakauhale. Elike me ka Moi Kamehameha I, ka mea nana i na'i i na j:aemoku o Hawaii nei, a hoolilo i hookahi» malalo o ka hoomalu ana a ka moi hookahi, ua hala oia me kana mau hana kaulana: ua palaka no na hoomanao ana no kela mau hana, iloko o ka noonoo o na hanauna hou e nee nei; aka nae, o kela kii keleawe e ku nei mamua pono mai o ke kahua o ka halehookolokolo, o ka mea ia nana i kukulu mau mai i kana mau hana ame kona ola ana iloko o ka noonoo o keia lahui kanaka» ame na malil:ini e kipa mai ana i Hawaii nei i kela ame keia maaawa; pela no auanei ka oiaio loa o ka hoomauia aku o na hoomanao ana no ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole, aole wale no ma kona kulana hoohaahaa me kona ano he hooilina i ka noho kalaunu o Hawaii nei, aka he elele lahui, a he wahaolelo no keia teritore no na makahiki he iwakalua. Ma ka manawa i paualio mai ai ke Keikialii Jonah Kuhio i keia ola anu; a ma ke kau ahaolelo mua loa i i.< ho mai, mahope iho o kona make ana, ua ike na hoa apau eloko o keia kau ahaoleloi i ka noho aie o keia teritore no ka E:ele Kalanianaole, no na hooikaika pauaho ole ana i hana ma Wakinekona, no Hawaii nei; no ia kumu, i hooholo ae kela ahaolelo i kekahi ukuhoomau 110 kana wahine kaneir.ake. # He hoike 110 kela a ka ahaolelo i hana ai, no na hoomanao aloha a na makaainana o keia teritore, no ka Elele Kalanianao'e: o ka hoike oi aku nae o na hoomanao e pono ai> e ku aku no ka m;.na\va mau loa, o ia no ka makemake ame ka iini rraoli maloko o keia olelo hooholo. Ke haawi nei keia pepa i na mahalo ame na hoomaik*ii kiekie ara i ka Mea Hanohano Clement Gomes o Kauai, no ke kaa ana iaia, o ka waiho ana ae i kekhi olelo hooholo o kela ano, he hoike maoli ana mai la, aia no iloko ona ame kuna lahui ka he hoike maoli ana mai ia, aia no iloko ona ame kona lahui ka ka pono o na makaaii&na o Hawaii nei> a no ke kulan; holomua hoi o keia teritore. Me kona mau hoa kaukanawai, mai ka Mokupuni mai o Kauai. ka mokupuni i hanauia mai ai ka Elele Lal ui Kalanianaole; e lilo i hana na lakou apau ka hooikaika ana me na manao lokahi, e hooholoia keia olelo hooholo; ma ia ano auanei e hooiia ae ai ke kaulana o ka Paka Hoomanr.o Kuhio i kapaia ma kona inoa; a e kau pu ai hoi aa mahalo ana mai a na makaainana koho haloka maluna o lakou. Eia no ke makamaka mau nei na hoomanao ana no ka Elele Kalanianaole iloko o ka aoonoo o na rnakaainana o kei? teritore; no keia kumu, a no na kumu lehulehu e ae he nui> aole keia pepa i ike i kekahi mau ku-e ana mai a na hoa hanohano o kekahi mau mokupuni e ae o Hawaii nei, no ka hookaawaleia he haawina dala no ke kukulu ana i mau kii keleawe elua. Aole nae no ka mahaloia mai, a no ke ka ana palia o ka hanohano i ka mea nana ka olelo hoohoio hui i hookomo ae, ka manao nui o keia hoakaka manao ana> aka no ka haawi ana aku i na apono ana ma ka aoao o keia pepa, o. keia kekahi o na hana kupono loa, a kilakila no hoi na ko kakou ahaolelo e hooholo ai; no ka ukali ana aku mahope o ka mea a keia aupuni i hana ai, 110 ka Moi Kamehameha. Maloko o ka Halema'i Moiwahine ma ka hora eha a oi o ka auwina la o ka Poakahi iho nei i pauaho mai ai o Joseph Kalaualii o ka aina hoopulapula o Hoolehua i keu ola ana, mahope o ke kaama'i ana no kekahi mau pule kak:>ikahi> a ma ka mokuahi Likelike o ke ahiahi o ka Poalua mai i hoihoiia aku ai kona kino wailua no ke kanu ana ma Molokai. Ma ka Poakahi iho nei i hookomoia ae ai he bila iloko o ka hale o na lunamakaainana e ka Mea Hanohano John Vi-| veiros o Kauai, e koi ana e hoopauia ka haawina ukuhoomau; o $500 o ka mahina ia Mrs. J. Frank Woods, ka wahine mua a ke Keikialii J. K. Kalanianaole. Ma ka hora eha o ka wanaao o ke Sabati aku nei i hala, a ao ae ka Poakahi, i hlapu ae ai ke ahi i ka hale o ka lunanui o ka hui kanu halakahiki, Califomia Paiking Co., ma ae nei a lilo kela hale i puulehu.