| | MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA
U'I HELU AKAHI O PALIULI
I KA UKA O PUNA. MOKUNA XXXI. Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia mai)
No keia mea, koi aku la oia i
kona kaikunane e hailona hou; i
ka hailona hou ana, ku hou no ia
Kahalaomapuana ka hoailona; aole
olelo i koe a Kahalaomapuana, no
ka mea, ua ku ka hailona iaia; o
ia hoi, he mea kaumaha nae ia Ka-
halaomapuana ke kaawale ana aku
mai kona noho alii aku, ame na ma-
kaainana, no ka mea, ua hoopouliia
ko ke aliiwahine naau makemake ole
e hoi i Kealohilani ma ka hailona i
ku ole i kona makemake.
I ka la a Kahalaomapuana i hoi
ai i Kealohilani, kuuia mai la ke
anuenue mailuna mai ahiki ilalo
nei. Ia manawa, ha'i aku la oia
i kana olelo imua o kona kaikuna-
ne, me ka i aku.
''E ku ke alanui o kuu lani pela,
e kali no na la he umi, e hoakoa-
koaia mai na alii, ame na makaai-
nana apau, i hoike aku ai au i ko'u
aloha nui ia lakou mamua o kou
lawe ana aku ia'u"
Ike iho la o Kaonohiokala, ua
pono ka olelo a kona kaikuahine
hooholo ae la oia i kona manao ae;
alaila, lawe hou ia aku la ke alanui
iluna me kona kaikunane pu; a i
ka umi o ka la, kuuia mai la ua
alanui nei imua o ke anaina, a kau
aku la o Kahalaomapuana iluna o
ke alanui ulili i hoomakaukauia no-
na; a huli mai Ia me ka naau kau-
maha, i hoopihaia kona mau maka
i na kulu wai o Kulanihakoi, me
ka i mai:
"E na'lii, na makaainana, ke
haalele nei au ia oukou, ke hoi nei
au i ka aina a oukou i ike ole ai,
owau ame o'u mau kaikuaana wale
no ka i ike; aole nae no ko'u ma-
kemake e hoi ia aina, aka, na ko'u
lima no i ae ia'u e haalele ia oukou
mamuli o ka hailona a kuu kaiku-
nane lani nei.
"Aka hoi, ua ike no au he mau
akua like ko kakou apau, aole mea
nele, nolaila, e pule oukou i ke akua
a e pule no hoi au i ko'u akua, a
ina i mana na pule a kakou, alaila
e halawai hou ana no kakou ma
keia hope aku. Aloha oukou apau,
aloha no hoi ka aina, oki kakou la
nalo."
Alaila, lalau ae la oia i kona
aahu, a palulu ae la i kona mau
maka imua o ke anaina, i mea e
; -.ma ai i kona manaonao i na ma-
kaainana ame ka aina a laweia aku
"n oia ma ke anuenue iloko o na
..-o kaalelewa ma ka Lanikuakaa.
O ke kumu nui o ko Kaonohioka-
la manao nui e hookaawale ia Ka-
halaomapuana i Kealohilani, i mea
n nalo ai kona kolohe ia Laielohe-
lohe; no ka mea, o Kahalaomapuana
aia kekahi ike iaia, he ike hiki ke
hanaia kekahi hana ma kahi malu;
a he kaikamahine manao paa no,
aole o hoopilimeaai.
No ka manao o Kaonohiokala o
haiia kaaa hana kalohe imua o Mo-
analihaikawaokele, nolaila oia i
hookaawale ai i kona kaikuahine,
a ma ke ano akua o Kaonohiokala,
ua lilo ka hailona ia Kahalaoma-
puana; a kaawale aku la kona kai-
kuahine, a i ka pau ana paha o ka
hapaha elua o ka lima o ka maka-
hiki, iho hou mai la oia ilalo nei e
hooko i kona manao kuko ia Laie-
lohelohe.
Aole nae oia i hooko koke ia ma-
nawa: aka, i mea e pono ai oia imua
o Kekalukaluokewa, nolaila, waiho
aku la oia imua o Kekalukaluokewa
e pani ma ka hakahaka o Kahala-
omapuana, a o ka makaula no kona
kuhina nui.
A hoonohoia aku la o Mailehai-
wale i kiaaina no Kauai; o Maile-
kaluhea, no Oahu; o Mailelaulii, no
Maui ame na moku e ae; o Maile-
pakaha no Hawaii. MOKUNA XXXII. Lilo ae la o Kekalukaluokewa
i poo kiekie ma ke aupuni, alaila,
hoouna aku Ia o Kaonohiokala ia
Kekalukaluokewa e hele e kaapuni
ma na mokupuni apau e lawelawe i
kana oihana moi, a hoonoho iho la
ia Laielohelohe ma ko Kekalukaluo-
kewa wahi ma ke ano hope moi; a
no keia mea, lawe ae la o Kekalu-
kaluokewa i kona kuhina nui (ka
makaula), ma kana huakai kaapuni.
I ka la i haalele ai o Kekaluka-
luokewa 9n Pihanakalani, a hele aku
la ma kana oihana kaapuni; ia la
no hoi ka haalele ana o Kaonohio-
kala ialalo nei.
Ma kela hoi ana o Kaonohioka-
la, aole nae oia i hiki loa iluna, aka
ua ike nae oia i na waa ia la e holo
ana o Kekalukaluokewa ma i ka mo-
ana; a no ia mea, hoi hou mai la o
Kaonohiokala mailuna mai ahiki ilo-
Io nei, a launa iho la me Laielohe- lohe, aole nae i hanaia ka hewa ia
manawa.
Ia laua me Laielohelohe e hala-
wai Ia, noi aku la o Kaonohiokala
ia Laielohelohe e hookaawaleia na
mea e ae, a ma kona ano he mea
nui, ua hookaawaleia ko ie aliiwa-
hine mau aialo.
Ia Laielohelohe me Kaonohioka-
la o laua wale no ma ke kaawale
i aku Ia o Kaonohiokala.
"O ka ekolu keia o ko'u mau
makahiki (puni) o ka makemake
ana ia oe, no ka mea, ua ulu kou | nani a papale maluna o kou kaikuaana Laieikawai, a nolaila, ma na la hope nei, ua hiki ole ia'u ke hoomanawanui e pale aku i ke kuko ia oe mai o'u aku." "E kuu lani e," wahi a Laielohelohe, "pehea la e kaawale ai ia kuko ou mai ia oe ae. A heaha la ka manao o kuu lani e pono ai ke hana.'' "E launa kino kaua," wahi a Kaonohiokala; "o ia wale no ka mea e pono ai ke hanaia imua o'u." I aku la o Laielohelohe: "Aole kaua e launa kino o kuu lani, no ka mea, o ka mea nana i malama ia'u mai kuu wa uuku mai a loaa wale kuu kane, nana ka olelo paa ma o'u la aole e haawi i kuu kino me kahi mea e ae e hoohaumia; a nolaila, e kuu lani e, na ka mea nana ka hoohiki paa ia'u e ae aku i kou makemake." A lohe o Kaonohiokala i keia mea, akahi no a hoomohalaia ke kuko ino iloko, alaila, hoi aku la oia iluna me kana wahine Laieikawai. Aole nae i anahulu kona mau la iluna, uhi paapu hou ia mai la oia e na hekili o ke kuko ino, ahiki ole ke hoomanawanui no ke kuka; a na keia kuko, ka'ika'i kino hou ia mai Ia oia mailuna mai e halawai hou me Laielohelohe. No ka lohe mua ana o Kaonohiokala, na ka mea nana i malama iaia ka hoohiki paa e ae aku, nolaila, kii mua aku la oia ma o Kapukaihaoa la, e noi aku e ae mai i ko ke alii makemake; nolaila hoi, hele mua aku la oia a olelo aku ia Kapukaihaoia: "Ua makemake au e lawe ia Laielohelohe e pili me au i keia manawa, aole nae no ke kaili loa mai, aka, i mea e hoomama ae ai i ko'u naau kaumaha i ke kuko i kau milimili, no ka mea, ua noi mua aku au i ua milimili la au i kuu makemake; aka, ua kuhikuhi mai kela nau e ae aku, a nolaila, kii mai nei au ma ou la." I aku o Kapukaihaoa. "E ka lani o na lani, ke ae aku nei au ma kau noi e kuu lani, he mea pono nou e komo aku oe me ka'u milimili; no ka mea, ua ike au i ko'u pomaikai ole no ka'u mea i luhi ai, ua upu aku hoi ko maua manao me ka mea nana i malama kau wahine, Laieikawai, o Kekalukaluokewa ke kane a ka'u hanai, ua pono no, aka , i keia noho aupuni ana, ua lilo ka pomaikai i na mea o ae, a nolaila, ua nele au; a no ka mea hoi, ua haawi ae nei kela i na moku apau i ou mau kaikuahine, koe hoi au ka mea nana kana wahine i wahine ai, a nolaila, o aho hoi ke ka i ka nele lua, a nau ka wahine a olua." A pau keia mau ololo a laua ma ke kaawale, hele aku la o Kapukaihaoa me ke alii pu ahiki i o Laielohelohe la. I aku la. "E kuu luhi, eia ke kane, nohoia, he lani iluna he honua ilalo, keehiia kulana a paa, a nana mai i ka mea nana i luhi." He mea kaualua ole ia ia Laielohelohe; a lawe ao la o Kaonohiokala ia Laielohelohe, a hui oluolu iho la laua. Ekolu mau la o laua ma ka laua mau hana, hoi aku la o Kaonohiokala i Kahakaekaea; a mahope iho o ia mau la kaawale; ua aaki paa ia ke aloha iluna o Kaonohiokala, a ano e kona helehelena. Ia manawa hoopuka aku la o Kaonohiokala i olelo hoopunipuni imua o Laieikawai, o ia ka ha o na la kaawale o laua, me ka i aku. "Ha'oha'o hoi keia po no'u, aole au i moe iki, i ka hoopahupahu wale ia no a ao wale." I aku o Laieikawai: "Heahala." I aku o Kaonohiokala. "Ua pono ole paha ka noho ana o lakou la olalo." "Ae paha," wahi a Laieikawai, "aole no hoi oe e iho ae e nana!" (Aole i pau.) UWIUWI KA NIHO O KA IOLE
NOWAI? NO KA BOSS NUI
O KA HUI MAAWEKOLU. O ke poo manao e kau ae la ma-
luna, penei paha na wehewehe po-
kole ana, he mea maopopo ia ka-
kou i ke ano o ka iole, a i ka wa
a ia kane a wahine paha o hiolani
ana i ka moe o Niolopua, a i na
hora o ke aumoe, a i kou ala ana
ae, e lohe ana oe i ke nali o ka iole
a o kana nali iho la no ia a pu-ha
kana mea o nali ana.
E ala mai e na koo, na paepae, na
moepuu o Samuel Mahuka Spencer,
eia ka iole e nali mai nei i ka pula-
pula a oukou, ke hoomakaukauia mai
nei ka imu, a i ko oukou wa e hoo-
palaleha mai ai, o loaa mai no na
pilikia ma ka la mahope.
A mai no ka imu, moe aku no ka
puaa, kokoke ma kahi o ka iuiu,
aole maopopo ia puaa nona ia imu
e hoomakaukauia nei, a papahiku
ka enaena o ia imu, komo ka pahi i
ka puana-i, ninini ka waiwela, ke-
lepa i ka hulu, komo na pohaku ma
ka poaeae, hoolua a nui ka pohaku
enaena i ka opu, komo iloko o ka
imu, kali aku o ka mo'a mai, hoo-
kahi hora me hapa, huai, okioki
komo iloko o na pa, kau i ke pa-
kaukau, noho ka poe e haupa i ka
ono kuhinia o ka momona o ka puaa.
Nolaila e na koo, na paepae, na
moepuu o Samuel Mahuka Spencer,
mai hoolilo kakou ia kakou elike me
ka puaa, ke a nei ka imu a ka Boss
o ka Hui Maawekolu no Samuel
Mahuka Spencer, a ke nana aku nei
kakou i ka a mai o keia imu papa-
hiku ka enaena. | Ma ko kakou aoao hoi, e hahau
na pule i na Mana Lani, a na na
Maua Lani e haawi mai i na kokua,
a i ka loaa ana o ia mau kokua,
e hopipi ana ka a ana o ia imu, ao-
le e mo-a ia puaa a lakou e hooma-
kaukau mai nei i ka imu a lakou,
a o ka hopipi o ka a ana o ka imu,
ua like no ia me ka hopipi o ko ka
lehulehu manao e haawi i na kakoo
i ka Boss o ka Hui Maawekolu, no
laila hopipi ko kakou manao no
ka ao ana aku i ko lakou make-
make. Ma ka puka ana ao o ka Hoku
o kela pule aku la i hala, e hoolaha
ana ka mea nana i kakau i kela
mau manao i laweia mai ka nu-
pepa mai a Senatoa Lukela, "Ha-
waii News", a ua ike kakou ia mau
mea a ua heluhelu no hoi.
O ka manao o keia penikala e
onou aku. nei, o ia no ka hoomaike-
ike ana aku i ka'u mau mea i ike
maka ai, e hoomaopopo nei, na mea
i hanaia iloko o ka Papa Lunakiai
e keia Boss Nui o ka Hui Maawe-
ekolu, a penei no ia:
Elike me na mea a ka nupepa
Hawaii News e hoike nei, na kela
Boss Kuliana Ieki i hapai ae, i
hooikaika a puka na Lunakiai Sam
Woods, Frank Kiniwe ame ke Pu-
kiki Costa, a i ka noho ana mai o
ka papa i ka malama o Ianuari 1926
ua loaa ma ka lima o Kuliana keia
mau baloka o Wood, Kiniwe ame
Costa, a ma kana mau mea e olelo
aku ai i keia mau hoa, ua hooko
mai lakou i na alakai ana a Kun-
ana; a i keia la ua paewa ka pilina
me ka nihoniha, ua haunaele Ewa i
ka Moae.
No ka ike o Kuleana wahi a ka
nupepa Hawaii News e hoike nei, o
ia kona kumu e pa hou nei, o ku-
kulu nei i keia Hui Maawekolu
ma ke kikoo ana aku i ka poe ana
i ku-e aku ai no ke komo ana mai
iloko o kona poai kalaiaina.
Ke hoike nei ka nupepa Hawaii
News i ka awahia o ko Kuliana
noho hoaloha ana me Akina o Ko-
hala i na Ia i ani aku la, a na Ku-
liana i ku-e aku o Akina ma ke
kulana holo senatoa i ka makahiki
1923, na Kuliana i ku-e aku o Aka
Akina ma ka holo lunakiai.
Na Kuliana i ku-e aku o Vanaka
i ke kulana luna alanui o Hama-
kua, a eia nae i keia mau la e ikeia
nei, ke kii nei o Kuliana e hoakoa
koa hou mai i ka poe ana i kipaku
ai, i kulia aku ai i na maka o lakou
e hui aku me ia iloko o kela Hui
Maawekolu.
I ka halawai mua a ka papa
lunakiai i ka malama o Ianuari, a
i ka noonoo ana o na pouhana, na
koo na moepuu o Samuel Mahuka
Spencer no ka hookohu ana i na
luna alanui o ke kalana, ua hapai
aku kekahi lunahooikaika o Mahu-
ka i kekahi kumuhana imua o Spen-
cer, ma ke koi ikaika ana aku ia
Spencer e hookohu oia i na luna
alanui apau o keia kalana, o ka
pane a Spencer i pane mai ai, aole
hiki iaia ke hookohu i keia poe,
a no ka mea na nakinakiia kona
lima a paa e Kuliana, mamuli o ka
lilo ana o Woods, Kiniwe, Costa ma
ka aoao o Kuliana, hiki ole iho la
ka lunahoomalu e hooko i na koi a
kona mau paalalo.
I keia la ke olelo nei kekahi o na
lunakiai aole oia e ku pu hou ana
me Kuliana, a holo like keia ma-
nao iloko o kekahi mau hoa iho e
ku pu ana me Kuliana.
Ma ka nupepa Hawaii News ke
hoike nei, o ka makemake nui o
Kuliana e lilo iaia ka noho o ka
lunahoomalu o ke Kalana o Hawaii,
i mea e kukulu hou ai i kona ikaika
kalaiaina iloko o ka mokupuni o
Hawaii. Ke olelo hou nei ka nu-
pepa Hawaii News i ke kakoo o
ka mana hooko (Ke Kiaaina) i
neia mau mea a Kuliana e hoolala
nei, ke i nei keia penikala e onou
aku nei i keia mau mea, aole ia o
ka pololei, he mau mea hoonuinui
wale iho no ia.
Ma ka nupepa Tribune Herald e
hoike ana keia nupepa i ka manao
o ka Hope Makai Hanale Makini
mamuli o ka ninaninau ana a ka
meakakau pepa iaia.
"O ke ano nui o ka halawai i
malamaia maloko o ko'u keena i
huipu mai ai o Akina o Kohala,
Akina o Waimea, o Wishard o Ko-
hala Akau, ame elua lala o ka Papa
Lunakiai, o ia no ka hoihoi hou
ana mai i na alakai o ka aoao ka-
laiaina Repubalika iloko o ka poai
kuikahi aole hoi e noho mokuahana
kekahi me kekahi."
Nolaila o ka hope o keia manao
pepa a keia penikala e onou aku nei,
o ia no ka uwalo ana aku i na koo,
na pouhana, na paepae, ua moepuu
o Samuel Mahuka Spencer, o ka ma-
nawa keia oiai ua mehana ka la e
ohi i na pulu o haule mai ka ua.
E ola no oe e Samuel Mahuka Spen- cer, na ke Akua ke ola, ka i koo-
koo, kolopupu, haumakaiole, kau i
koko ke ola a ke Akua.
Me ka mahalo,
ALEXANDER K. AKEPO.
Hilo, Hawaii, Jan. 25, 1927. Ahiki aku la i ka Poalua iho noi,
he kanaha-kumamalua ka nui o na
hoopii oki mare i hookomoia ae
iloko o ka aha kaapuni, no ka ma-
hina o Ianuari nei. No kona loihi loa o ka noho ana
ma ke ano he hope makai nui no
ka apana o Ewa, i aponoia ae ai
ke noi a John Fernandez no ka
haawiia aku iaia o kekahi uku-
hoomau. | KAAO HOONANEA NO KANA
AME NIHEU KONA POKII (Kakauia e J. K. Mokumaia
(Hoomauia mai) He koa maka'u ole o Niheu, a he
koa wiwoole i kona ikaika ame
ko ha'i ikaika, a he hiki iaia ke
hoouka kaua me ka lehulehu, me ko-
na kanalua ole.
Lalau aku la oia i kana laau pa-
lau o Wawaikalani, a hoomoe aku
la mai na waa ahiki i ka pali, hele
aku la o Niheu maluna. Ma keia
hele ana a Niheu hiki aku la oia
i ka puu o Haupu, aia iluna olaila
ke'lii o Kapepeekauila me ka ma
kuahine o Niheu ma o Hina, ua lilo
ia Kapepeekauila i wahine nana.
No ka Puu o Haupu.
O Kahonunuimaeleka ka inoa o
Haupu, he honu, me na aoao o ka
puu o Haupu ina e upai na hui,
alaila, pii ua puu nei iluna a kiekie
i ka lani. He pa mawaho o ka puu
o Haupu, he paehumu ka inoa, o
ia ke ki o Koaea me ka ulei o Nuu-
hiwa, aole e komo ka makani iloko
o ka hale o ke"lii, o ia o Halehuki.
E hili aku ana o Niheu i ka laau pa-
lau ana, pau ke ki o Koaea a me
ka ulei o Nuuhiwa, komo ka ma-
kani iloko o Halehuki.
. Ia wa ninau ke'lii o Kapepeekau-
ila; "Ea, heaha keia mea o komo
nei ka makani iloko nei?"
"He keiki me ka laau palau, nana
e hili mai nei ke ki o Koaea, ame
ka ulei o Nuuhiwa."
Olelo mai o Hina; "O Niheu, o
ke keiki koa a maua; he keiki ma-
ka'u ole keia, i ka make e pau ana
kakou i ka make." .
Ia Hina e kamailio ana, ahi-
ki ana, o Niheu a lalau ia Hina
a lawe aku la. Mamua ae o ka la-
we ana o Niheu ia Hina, ua hai
aku o Hina ia Kolea laua o Ulili i
ko Niheu wahi e ikaika ai, o ia ka
wili lauoho o ke poo o Niheu, o
Wilikalinoamohalaikekaeka ka inoa;
e lalau a paa ka wili lauoho, alaila,
haalele ia'u, pela e nawaliwali ai o
Niheu.
A ike o Kolea ame Ulili, ua lilo o
Hina, lele iho la laua a paa i ka
wili lauoho o Niheu; a ike o Niheu
ua paa kona lauoho, haalele iho la
oia ia Hina, a hopu iho la i kana
laau palau, a huliau ia Kolea ma
laua o Ulili; iaia i lilo ai ilaila holo
aku la o Hina ahiki i ka hale, me
ke kane o Kapepeekaula.
Nolaila, hoi aku la o Niheu ahiki
i na waa, ninau mai o Kana; "Pe-
hea aku la ka makuahine o kana?"
Olelo mai o Niheu: "Ua loaa
no ia'u, a hoi mai nei maua, ia wa,
apo ia kuu lauoho e na wahi manu,
Kolea ma; lilo au ilaila, holo aku
nei o Hina."
I aku o Kana ia Niheu: "E no-
ho oe iluna uei o na waa, owau ke
kii aku i ka makuahine o Ilaila.^'
Ia wa ku ae la o Kana iluna o
na waa, o Kaumaielieli ma, a kiei
iho la maluna o Haupu, oni ae la
o Haupu a kiekie, pela no hoi o Ka-
na o ka oni ana.
Ma keia oni ana o Kana, ua hiki
i Lanikuakea, ka lani lipolipo ua
puanawelewele nae ke kino o Kana,
no ka pololi i ka mako a ka ai, a
me ka i'a.
Nolaila nana ae la o Niheu ma
na wawae o Kana, i ka punawele-
wele ame ka wiwi loa, a noonoo iho
la oia he make pololi. Kahea ae la
o Niheu me ka leo nui ia Kana: .
"Moe ia i Kona i o Uli, i ke ku-
punawahine o kaua, i kahi o ka ai
ame ka i'a."
Ekolu Ia ke kahea ana a Niheu,
lohe o Kana. A lohe o Kana i ka
leo o Niheu, moe aku la oia maluna
o Molokai, a kau pono iluna o Ha-
leakala, iluna pono o ke kuahiwi.
A ma keia moe ana a Kana, ua
puali oluna o ke kuahiwi o Hale-
akala, a hiki i keia wa.
Ia Kana i hiki ai i o Uli la, moe
iho la oia mawaho o ka hale. ala
ae la, o Uli ke kakahiaka nui a hele
iwaho, nana iho la oia ia Kana, o
ka moopuna. Lalau iho la oia a
hoala ae la, hanai iho la i ka ai
a maona, iho mai la ka nui ahiki
i na wawae iluna o na waa, kahi a
Niheu e noho ana.
Nana ae la o Niheu a ike, ooki ae
la oia i kekahi wawae o Kana, no
ka ukiuki o Niheu i ka ai ana o
Kana a maona, nolaila, holo ae la
ka maeele ahiki i ke poo o Kana.
Olelo mai o Uli ia Kana:
"Ua huhu ko kaikaina ia oe o
Niheu, i ko ai ana a maona, nolaila,
ooki kela i ko wawae. Ua make
ko hoapaio, ina oe e ala ae a ma-
luna iho o ka puu o Haupu, hoaa iho
oe i ko maka, nana ia e oni ae, la-
lau iho oe i ka hui akau a haha'i ae,
a pela ka hui hema, alaila, pau
kona ikaika."
A pau ka olelo ana a Uli ia Kana,
ala mai la o Kana a kupono, a kiei
mahina o Haupu, hoaa iho la i na
maka, ala ae la o Haupu a oni, iluna
lalau iho la o Kana i na hui haha'i.
Ma keia ha'i ana o na hui, ua
pau ka mana o Haupu, ua keehi iho
la o Kana i ka puu a helelei, a ku
kekahi mau puu liilii iloko o ke
kai, o ia kela mau puu loulu e ku
la ma ka waha o Waikolu, ahiki i
keia la.
Ma keia make ana o ka puu o
Haupu, ua pio ke'lii o Kapepeekaui-
la, a ua loaa o Hina a laweia mai
la a noho me kane o Hakalani leo,
a pela i pau ai ke kaua ana o Kana
me ka puu o Haupu.
Pipi Holo Kaao.
Me ka mahalo a nui i ka poe
heluhelu ame oe e kuu Solomona
Hanohano ko'u welina pau ole.
J. K. MOKUMAIA. | HAAWIIA HE UKUHOO-
MAU I KA HOPE MAKAI
NUI FERANADEZ Mamuli o ka manao kanawai o
ka Loio Kulanakauhale Davis o ka
hoike ana ae ua loaa pu no i ka
hope makai nui ka pomaikai o ka
ukuhoomau a ke kanawai ukuhaa-
mau i hoakaka ai, ma ke ano oia
kekahi lala o ka oihana makai, ua
haawiia aku he ukuhoomau ia John
Fernandez i noho loihi ma ka oiha-
na hope makai nui no ka apana o
Ewa no na makahiki he 37 elike
me ka Conkling o ka hoike ana ae.
"He olelo hooholo keia e waele
ana i ke ala a malaelae no Asch,"
wahi a ka Puuku Conkling o ka
hoike ana ae.
HOOHALAHALAIA KE KAKI O
KA WAI NO KE KIEKIE LOA Ma ka halawai a ka papa o na
lunakiai kulanakauhale o ka noho
ana ma ka po o ka Poalua nei ua
loaa ae he leka mai ka Luna nui
ae o na hana hou o ke aupuni teri-
tore Lyman H. Bigelow, a o ka
lunahoomalu hoi o ka papa o na
Komisina awapae, e hoakaka aua,
o ke $1.50 i kakiia ai no ke kau-
kani galani i na moku i ku mai i
keia awa e ka oihana wai o ke au-
puni kulanakauhale ua kiekie loa.
Ua waihoia ae keia hoohalahala i
ke komite o ka oihana wai ame sua
o ke aupuni kulanakauhale no ka
huli pono aua aku i ka oiaio. NOIIA AE KA PAPA E HOOPAU
LOA I KE ZOO He hoopii hoohalahala mai ia Miss
Lucy Ward ae o ka Ahahui Hu-
mane Society o Hawaii, ka i waiho-
ia ae imua o ka papa o na lunakiai
ma ka lakou halawai o ka po Poa-
lua nei, e ku-e loa ana i ke ano oka
malamaia ana o na holoholona ma-
loko o ka pa hoopaa holoholona hoi
keiki ma ka Paka Kapiolani, a o
noi ana e. hoopau loa ia ia wahi.
Wahi ana, "ua hoopaaia o Daisy,
ka elepani i kela ame keia la me
ke kaulahao, ua hiki ole hoi i na
keko ke hele ma o a maanei mamuli
o ka rumatika i loaa ia lakou no
ke anu, a no ke kawau o na papa-
hele, a o na liona, na tiga ame, na
bea ua loaa i ka ma'i huki maloko
o ko lakou mau pa." Ua waihoia
aku keia palapala i ke komite o na
paka ame na kahua paani.
WEHEIA KE KIKINA KINI-
POPO NO NA HUI O NA PAKE Mawaho ae nei o ke kahua kinipopo o Kamoiliili, ma ke Sabati aku la i hala, i weheia ae ai keia— kikina kinipopo, o na hui kinipopo o na Pake, me ka lilo ana na ka Bana Hawaii, e hoohanohano i kela wehe mua ana. O ka Meia Charles N. Arnold ame ka Makai Nui Desha, ka i konoia e hoea ae ma kela manawa e hoauia ai keia kikina kinipopo, aole nae laua i hiki ae, aka o ke Kakauolelo George Haneberg a ka Meia Arnold ame ka Hope Makai Nui Charles Baker, ka i hoea ae, a na laua i hoau mua loa i ke kahua, ma ka lilo ana o kekahi i mea nana e nou ke kinipopo, a na kekahi o laua o hahau. O na hui o ke kula Mun Lun ame ka American Chinese, ka i kakelo mua ae i ke kahua paani, me ke kaa ana o ka lanakila o kela hookuku ana ma ka aoao o ka hui o ke kula Mun Lun, me na aipuni he ehiku, i ka neo ma ka aoao o ka hui o na Pake opiopio. He mau hui kinipopo hou ao ho no. na Pake, ka i ulele mahope mai, me ka aha'i ana o kekahi hui i ka lanakila, ma o na aipuni la he umikumamakahi i ka hookahi, ma ka aoao o ka hui i haule. WAIHO I KA HANA ANA
ME KA BANAKO HAWAII Mahope o ka hoomau ana i ka Lana maloko o ka Banako Hawaii no na makahiki he 28, a no ka hiki ole ke hoomau hou aku no ka ma'i ua waiho aku o William Kwai Fong Yap i ka hana maloko o ia banako, elike me ka lono i hoikeia ae ma ka Poakahi nei. No na makahiki lehulehu ko Yap ikeia ana oia kekahi kanaka koikoi mawaena o na Pake a he alakai hoi no kekahi mau hana hoonee mua ma na mea pili hoonaauao a ma na mea e pili ana i ke dala. Ma kekahi manawa koke aku nei i hala kona hoi ana mai Kina mai, a iaia ka ma Kina ua ike aku oia i na ooloku kalaiaupuni ame na haunaele mawaena o na aoao hakaka like ole. He makuakane oia no na keiki he umi-kumamalua, he lehulehu o ia mau keiki aia ma na kula nui ma ka aina makua. O Yap kekahi kanaka paahana kahiko loa maloko o ka Banako Hawaii mawaho ae o ka Peresidena Clarence H. Cooke ame Roxor Da-mon, ka hope-peresidena, iloko o na makahiki hope o na kanaiwa i komo aku ai oia a hana maloko o ka Banako Hawaii, a mo ka nawaliwali o ke ola kino i waiho aku la. HUNAIA KA OPIUMA
ILOKO O KE PANIPUKA Maloko o kekahi hale, mahope
aku o ke alanui Vinia, i loaa aku
ai i na kanaka o ke keena hopu-
hopu opiuma, he umi-kumamahiku
mau opihi i piha i ka opiuma, ma-
loko o kekahi panipuka , ma ka po | |
