Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 4, 27 January 1927 — Page 5


	Mrs. Cecilia Morth mai ia George Morath mai, no ka malama ole i ke ola. Ua haawi ae ka aha i na keiki ekolu a laua malalo o ka ma- lama ana a ka wahine, me ka uku pu ae o ke kane i $50 i kela ame keia mahina no ko lakou mau mea e pono ai ke ola ana. Ma Honolulu nei keia mau mea i mareia ai ma ka la 2 o Mei, 1916. O kekahi paamare e ae i hookaa- waleia ka pili he Kepani; na apono ka aha i ke noi a Mrs. Tajima e hookaawaleia oia mai ia Takeo Ta- jima mai, kana kane, no ke kumu, aohe malama mai iaia. Ha Hono- lulu nei no laua i mareia ai ma ka mahina o Maraki, la 4, o kela ma- kahiki aku nei, a kaawale koke no i nei makahiki, no ka hiki ole i ka wahine ke hoomanawanui. Aohe a laua keiki. HOOLAHA I KA POE PAA AIE Ke haawiia aku nei ka hoolaha ma keia ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo nei i keia la i kahu malama waiwai no ka Poe Paa Aie ame ka poe Paa Kuleana o ka POND COMPANY, Ltd. Ke haawiia aku nei ka hoolaha ma keia i ka poe apau a ka hui maluna ae i aie ai, ina he poe ke- kahi, e waiho koke mai i ka lakou	mau koi i ka mea nona ka inoa ma- lalo nei ma kona mau keenahana, ma ke kihi o na alanui Beretania ame Alapai, ma ka la a mamua ae o Aperila 21, 1927, a i ole pela e hoole mau loa ia aku no ka la- kou mau koi. (Sig.) P. M. POND Kahu malama waiwai no ka poe paa aie ame ka poe paa kuleana o ka Pond Company, Ltd. 6445— Jan. 27, Feb. 3, 10, 17. HOOLAHA I KA POE PAA AIE Oiai na hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei i kahu no ka poe paa aie ame ka poe paa mahele o ka Heeia Agricultural Company, Limited, he Hui Ha-waii, i hoopauia ma ke kauoha a ka Puuku o ke Teritore o Hawaii ma ka la 16 o Dekemaba, 1926, ma keia ke haawi aku nei i ka hoolaha i ka poe paa aie apau o ka hui i oleloia e waiho mai i ka lakou mau koi iaia, ke Kahu i oleloia, ma kona wahi lawelawe oihana ma ka Helu 120 Alanui Moi Hema, Honolulu, iloko o kanaiwa (90) la mai ka la aku o ka hoopuka mua ia ana o keia hoolaha o hoole mau loa ia aku auanei. HAWAIIAN TRUST CO., LTD. Kahu no ka poe paa aie ame ka poe paa mahele no ka Heeia Agri-cultural Company, Limited. Prosser, Anderson & Marx, Na Loio no ke Kahu i oleloia, 507 Hale Stangewald, Honolulu, T. H. 6444-Jan. 6, 13, 20, 27; Feb. 3, 10.

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA

U'I HELU AKAHI O PALIULI
I KA UKA O PUNA.

MOKUNA XXXI.

(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaii-
kamakaokaopuna.)

(Hoomauia mai)

I ka ekolu malama o Laieikawai ma iluna, iho mai la o Kaonohiokala e ike i ka pono o kona mau kaikuahine, a hoi aku la me Laieikawai, pela i kela ame keia hapakolu o ka makahiki, a i ka ekolu o ka makahiki o ka Kaonohiokala huakai maka i ka pono o kona mau kaikuahine, aia hoi, ua hookanaka makua loa ae la kana wahine opio (Laielohelohe), alaila, ua pii aai a mahuahua ka wahine maikai, a oi ae mamua o kona kaikuaana Laieikawai.

Aole nae i haule o Kaonohiokala la manawa i ka hewa, aka, ua hoomaka ae kona kuko ino e hana i ka mea pono ole. I kela hele ana keia hele ana ^a Kaonohiokala i ka-na haaa mau ilalo nei, ahiki i ka eha makahiki; aia hoi, ua hoomahuahuaia mai ka nani o Laielohelohe mamua o kona ike mua ana, a mahuahua loa ae la ka manao ino

o Kaonohiokala; aka, ma kona ke-
iki Akua, hoomanawanui aku la no
oia o pale ae i kiona kuko, hookahi
paha minuke e lele aku ai ke kuko
nai ona aku, alaila, pili mai la no.

I ka lima o ka makahiki, ma ka pau ana o ka hapaha mua o ua makaaiki la, iho hou mai la o Kaonohiokala i kana hana mau ilalo nei.

I kela manawa, ua kailiia aku ko Kaonohiokala manao maikai mai ona aku a kaawale loa, a haule iho Ia oia i ka hewa I kela manawa no hoi, iaia e halawai la me kona nau kaikuahine ame ka Makaula hoi, ka punalua ame ka laua wahine hoi (Laielohelohe), hoomaka ae la o Kaonohiokala e hooponoponopono hou no ke aupuni, a nolaila, ua hoomaka hou ka ahaolelo, a i mea e pono ai ko ke alii manao kolohe, hoolilo ae la oia i kona mau kaikuahine i poe kiai no ka Aina i oleloia o Kealohilani, a na lakou e hooponopono pu me Mokukeleikahiki i ka liolio ana, ame na hana apau e pili ana i ka aina.

A ike ae la kekahi o kona mau kaikuahine, ua oi aku ka hanohano mamua o keia noho ana, ame na hana apau e pili ana i ka aina. A ike ae la kekahi o kona mau kaikuahine, ua oi aku ka hanohano mamua o keia noho ana, no ka mea, ua hooliloia i mau alii no kahi hiki Ole ia lakou ke noho e lawelawe pu me Mokukeleikahiki, nolaila, hooholo ae la lakou i ka ae mamuli o ka olelo a ko kaikunane. Aka, o Kahalaomapuana, aole oia

i ae aku e hoi iloko o Kealohilani;
no ka mea, ua oi aku kona mina-
mina i ka hanohano mau i loaa iaia
mamua o ka hoi ana i Kealohilani,
a no ko Kahalaomapuana ae ole,
hoopuka aku la oia i kana olelo

imua o kona kaikunane. "E kuu Lani, ma kou hoolilo ana ae nei ia makou e hoi i Kealohilani, o lakou no ke hoi, a owau nei la, e noho ae no au ilalo nei, elike no me kau hoonoho mua ana ia'u; no ka mea, ke aloha nei au i ka aina ame ka makaainana, a ua maa ae nei no hoi ika noho ana; a ina no owau ma-lalo nei, a o oe no maluna mai, a o lakou nei hoi iwaena ae nei, alaila, pono iho no kakou, like loa me ka hanau ana mai a ko kakou makuahine, no ka mea, nau i wehe ke alanui, a o kou mau pokii hoi, helo aku mahope ou, a na'u hoi i pani aku."

A no keia olelo a kona kaikuahine muli loa, manao iho la oia, na pono ka olelo a kona kaikuahine, aka, no ke ake nui o Kaonohiokala o kaawale aku oia i kahi e, i mea e ike ole ia ai kona kolohe ana, nolaila, hailona aku Ia oia i kona mau kaikuahine, a o ka mea e ku ai ka hailona, oia ke hoi iloko o Kealohilani

I aku la o Kaonohiokala i, kona nau kaikuahine. "E hele oukou e u-u mai i pua Kilioopu, aole e hui i ko oukou hele ana, e hele oukou ma ke kaawale kekahi i kekahi, a loaa, alaila, e hoi mai ko oukou mua a haawi mai ia'u, elike me ka hanau ana, pela oukou e hele ai, a pela no hoi oukou ke hoi mai, a

o ka mea loihi o kana kilioopu, oia
ke hoi i Kealohilani e noho ai."

Hele aku la kela ame keia ma ke kaawale, a hoi mai la elike me ka mea i oleloia ia lakou. Hele aku la ka mea mua, a huhuki mai la elua iniha paha ka loihi o kana, a o ka lua hoi, huhuki mai la, a oki ae Ia i kana Kilioopu ekolu iniha ame ka hapa paha; a o ke kolu hoi, huhuki mai la i kana Kilioopu, elua iniha paha ka loihi, a o ka eha o lakou hookahi iniha paaa ka loihi o kana, a o Kahala-omapuana hoi, aole oia i huhuki mai ma ke Kilioopu loloa, huhuki mai la oia ma ka mea liilii loa, ekolu iniha paha kona loa; a oki ae la oia i ka hapalua o kana, a hoi aku la, me ka manao o kana Kilioopu ka pokole, aka, i ka hoohalike ana, kiola aku la ka mua i kana imua o ko lakou kaikunane ike aku la o Kahalaomapuana i ka mua, he mea kahaha loa ia iaia.

Nolaila mokumoku malu ae la oia

i kana iloko o kona aahu, aka, na
ike aku la no nae kona kaikunane
i kana hana, i aku la. "E Kahala-


EKOLU MAU HOOPII KOI POHO I HOOKOMOIA AE I KA AHA KAAPUNI Ma ka Poaono o ka pule aku la i hala he ekolu mau hoopii koi poho i hookomoia ae i ka aha kaapuni a ka Lunakanawai Cristy, elike me ia e ikeia ana malalo nei a no ia mau hoopii hoi ka huina nui o na koi i hiki aku i ke $49,548.36. O ka hoopii mua na Victor Dias e kue ana i ka hui kaa uwila, Ho- nolulu Rapid Transit Company., no ka hookui ana o ke kaa uwila me kekahi kaa otomobile ma ka la 24 o Okatoba i hala, a e koi ana $8212.60 ke poho. Na Haruichi Murakami he hoopii koi poho e koi ana ia Manuel M. Calhau no kekahi ulia kaa otomo- bile a i lilo ai ia hookui ana i kumu no Sayoko, he kaikamahine eono mahina, e make ai ma ka hoo- kuina o na alanui ma Pawaa ma ka la 5 o Malaki i hala i ka huina $20 , - 436.50. Na Tomiko Murakami, ka wahine a Haruichi Murakami e kue ana ia Calhau ma ia manawa like o ka ulia ana, no na eha i loaa iaia he I $20,899.80. Ma kela Poaono pu aku la i hoo- loheia ai ke noi a Taro Yamashiro, ke Kepani i hoopaiia ai e ka aha hoomalu a ka Lunakanawai Harry Steiner o Honolulu ma kekahi ma- nawa aku nei i hala e uku ae i $300 no kona hahahi ana i ke kanawai hookapu waiona, a ua hoohalahala ae o Yamashiro i ka olelo hooholo a ka aha hoomalu imua o ka aha kaapuni. Ma ka Yamashiro hoo- halahala o ka hookomo ana ae i ka aha kaapuni ua koikoi Ioa ka $300 i kauia mai ai maluna ona a ua noi ae e hooemiia mai kona hoo- pai. Ma kana hoakaka imua o ka Lunakanawai kaapuni Cristy o ka- na hana wale no o ia ka hoolako ana ae i kekahi kanaka me ka la- nahu, a iaia e lawe ae ana maluna o ke kaa i kahi o ka lama e puhiia ai i paa ai oia i ka hopuia ma ke ano oia ke kanaka puhi lama, oiai nae, ma ka mea oiaio he kanaka okoa ka mea puhi lama. Aohe hana pono e ae a ka aoao hoopii e hana ai o ka ae wale ae no i ke noi a Yamashiro, nolaila ua okiia ka hoo- pai a ka aha hoomalu i kau mai ai o $300 a ua hoopaiia mai o Yama- shiro e ka Lunakanawai Cristy $150. E MAKAALA I KA POE NOI DALA HOOPUNIPUNI Ina e hoea aku kekahi kanaka i kou hale maloko o ka Apana o Kapalama a noi aku e haawi mai i 50 keneka no ka lapaauia o kau keiki maloko o ka hale mai Kapa- lama Settlement, hoomau aku i ke kamailio ana me ia a kahea mai i kekahi makai, o keia ke ao a na luna o Kapalama Settlement i na kanaka mahope iho o ka ikeia ana o kekahi kanaka e imi dala ana nana ma ke ano hoopunipuni mai kekahi mai o na ohana ilihune ma- loko o ia apana. I kulike me ka hoakaka a na luna o Kapalama Settlement, he ka- naka ka ka i kipa aku, a ninau aku a i ka inoa, kahi noho ame ka heluna nui o na keiki i kekahi mau home a hoakaka aku la he mea pono e ukuia mai iaia i 50 keneka no ke poo no kela ame keia keiki e lapaula ana maloko o ka maka- hiki maloko o ka halema'i o Kapa- lama Settlement, oiai nae aohe mea o ia ano i kauohaia aku ia kanaka. Ua hoikeia aku keia haua kolohe a nei kanaka hoopunipuni i ka oi- hana makaikiu a ke makala loa ia mai nei ka poe noi dala hoopuni- puni o keia ano; no ka lapaau ana i na keiki aohe uku. LOAA I KA MA'I LOLO KEKAHI KANAKA HANA KAHIKO O KA OIHANA LEKA Mamuli o ka loaa ana i ka ma'i- lolo o kekahi o na kanaka bana ka- hiko loa o ka oihana leka o Hono- lulu nei, nona ka iho o John, F. Silva, o 55 makahiki, o ke alanui Beritania Hema, a no 30 hoi a oi aku makahiki kona hana ana ma ke ano he mea lawe leka, ka i make ma ka auwina ia, hora 66, maloko o ka halema'i Moiwahine, o ka Po- aono aku la i hala. Ma Potugala oia i hanauia ai a ua holo mai i Hawaii nei i ka 1878 me kekahi heluna nui o na lima- hana Pukiki maluna mai o ka moku Priscilla. Ua ikeia oia a ua kau- lana hoi ma na mokupuni apau he Kanaka heihei kaa baikikala ma ka inoa "John Manoa," a iaia hoi i lilo aku ai kekahi mau medala ma- kana lehulehu i ka manawa e lilo ana na heihei kaa baikikala o ia ka lealea kiekie loa ia mau la. Ua haalele iho oia he wahine- kanemake me elima mau keiki, a he ekolu mau hoahanau, Manuel F., William F. ame Joseph C, ame elua mau kaikuahine Mrs. Enos ame Mrs. Lippertz. Ma ka hora 66 o ke ahi- ahi Poakahi nei i kauia ae ai kona kino ma ka halekupapau o Borth- wick no ka ike hope ana iho o ka ohana ame na hoaloha, a ma ka hora 4 auwina ka Poalua nei i hoo- lewaia aku ai a kanuia ma ka Ilina o Koula. SHANGHAI, Jan. 16.— (AP)— He kanaha-kumamaha mau kumu mika- nele mai Kuling mai i hoea mai ia- nei i keia ia ma ka mokuahi Pele- kane. Aia ke kulanakauhale i haale- leia aku malalo o ka hoomalu kino ana a ka hope-kanikela Amerika J. H. Paxton, Aohe ulia i loaa i na kuma mikanele ma keia kelepa.	HOOPAU LOA IA KA MANAO- LANA NO KA MOKU LAWE AI- LA PELEKANE O na manaolana apau no ka mokuahi lawe aila Pelekane Toco i haalele aku ai i ke awa o Los An- geles iloko o ka mahina o Novem- aba i hala no lapana ua hoopauia mahope o ka hala ana o elua ma- hina me ko ku ole aku i lapana. Ua nalowale ia moku maloko e ke- kahi wahi o ka moana Paikipika, me he mea la ma kahi kokoke mai i na Kai o Hawaii, pela ka manaoia. Ua haalele aku ka mokuahi Toco me 37 mau kanaka maluna ona ma ka la 24 o Novemaba i hala, malalo o ka hoomalu ana a ke Kapena George Walker, me ka ukali pu ia mai e kana wahine o ka mare ana ma kekahi manawa kokoke mamua aku, a e lawe ana he aila kana ukana na kekahi hui a na Kepani ma lapana. Ma Kahi Kokoke Mai I Hawaii Nei Ha kekahi mau lono ma ka uwea kelekalapa i hoikeia ae mai lapana mai, ma kahi kokoke mai ka i na i kai o Hawaii ia moku ma na la hope o ka mahina o Dekemaba. Ia manawa ua hui ia moku me na moku e ae ma na uweaolelo, a mai ia manawa mai, elike me ka hoa- kaka a kekahi lono o ka la 5 o Ianuari, aohe i lohe hou ia kekahi mea e pili ana no ia moku, he moku ia i hoolialimaia e ka hui Mitsubushi o lapana, a e lawe ana he 600 tona aila maluna ona. Ua loaa ia moku i ka ino maloko o ka Moana Pakipika he ino i ikeia ka loaa mau maluna o ia moana i keia manawa o ka makahiki, a i ole ua a-ia paha e ke ahi i hoomaka ae e a maluna o ia moku a pahu na lua aila a nahaha ia moku a pi- holo i ka moana. HOOPANEEIA KA HOLO ANA MAI O KA MALALO ILOKO O MEI AHIKI I AUKAKE O ka mokuahi nui ka Malolo e kapiliia mai la i nei manawa no ka hui mokuahi Matson ma ka pa kapi- limoku Cramp ma Piladelphia, aole ia e makaukau ana no ka holo ana mai ahiki i ka mahina o Aukake, elike me na hoakaka a ka poe i hoi mai nei mai ka Hikina Loa mai o ka hoike ana ae. Ma ka lakou hoakaka ua haule hope loa me ke ulolohi ka hana ana ia moku e pau koke ai na hemahema o ia moku, a ua hoike ae ka na luna nui o ka pa kapilimoku aole e hiki ana ia moku ke holo mai ma ka mahina o Mei ma kana kelepa mua loa no ka pau ole o na hema- hema a no ia kumu ua hoopaneeia ahiki i ka mahina o Aukake. Ma ka uiia ana aku nae o na akena Castle & Cooke maanei o ka laina mokuahi Matson ma ka mea e pili ana i ka lono i hoikeia mai e ka poe i hoi mai nei mai ka hikina loa mai no ka hoopaneeia ana o ka manawa o ka Malolo e holo mai ai ua hoike ae lakou aohe a lakou mea i maopopo no ia mea, o na hooponopono ame na hooma- kaukau ana no ka hooholoia mai o ia moku iloko o ka mahina o Mei o ia mau ka nee imua. KE PII HOU AE NEI KE KUMU- KUAI O NA AINA Ma ke kuai kudala o ka malamaia ana ma ke awakea o ka Poaono aku nei i hala, no kekahi mau apana aina mawaho ae nei o Kapunahou, no ka kula o Kapunahou, ua ikeia ka pipii maoli o ke kumukuai o kekahi mau apana, a ma ka averike ana i ke kumukuai o ke kapuai kuea, no kekahi apana . i lilo ma kela la, ua hiki aku ma kahi o ka hookahi dala me kanakolu keneka ke kumukuai A ke kapuai kuea. O ka hui kudala James Morgan & Co., ka hui nana i kuai kela mau apana aina ma ke kudala, a mai ka hoomaka ana e kudala ma ka hapalua o ka hora ekahi o ka auwina la, ahiki i ka hora elima o ke ahiahi, ua nui maoli ke ohohia o na mea apau ma kela kudala. Ma kekahi mau apana aina, aole he nui o ka poe koho, nolaila ua oluolu no na kumukuai o kela mau apana, aka ma kekahi mau, apana nae, ua nui ka poe koho, a ma ia ano i pii loa ai ke kumukuai. O na apana i nui ai ka poe koho, ua hiki aku ma kahi o ka elua a i ka ekolu kaukani dala ka oi ae i kohoia, mamua o ke kumukuai haahaa i kauia no kela mau apana, a no kekahi mua apana no hoi, ua lilo elike no me ko lakou mau kumukuai i kauia ai i kinohi, he kakaikahi wale no nae o kela mau apana. Mailoko mai o kela mau apana aina lehulehu o ke kudlaia ana, he elima wale no mau apana i koe, aole i lilo, o ke kumu, no ka poe ole na lakou e koho i kela mau apana. ULOLOHI NA HANA NO KA MOKUAHI HOU MALOLO O na hana e lawelaweia mai la no ka mokuahi Malolo, o ka hui mokuahi Matson Navigation Co., i kulike ai me na hoakaka a ka poe o Honolulu nei, o ka holo ana aku nei no Amerika, a i huli hoi mai nei, he ulolohi loa ia, e hiki ole ai ke haalele aku kela mokuahi ia Amerika ma kana huakai hoau mua	no Hawaii nei, iloko o ka mahina o Mei, e hoea mai ana, aka e hoo- ka'uluaia aku ana ia ahiki i ka mahina o Augate o keia makahiki no. Aia maloko o ka pakapili moku ma Pilikelepia, e kapiliia mai la kela mokuahi hou; a mai ka poe mai, na lakou e lawelawe ana na hana maluna o kela mokuahi, i loaa mai ai ka ike, i koonei poe, o ka huli hoi ana mai aei, no ka haule hope loa o na hana, e hiki ole ai ke makaukau ka mokuahi Malolo, iloko o ka manawa i hoolaia niua ia ai, o ia ka mahina ae nei o Mei. Ma ka aoao nae o ka hui o Castle & Cooke, ka akena o kela moku- ahi ma Honolulu nei, aole he mea a keia hui i maopopo, e pili ana i na hana e lawelaweia mai la no ka mokuahi hou; koe wale no ka hoomakaukau ana o ka hui i na mea apau, e pili ana i ka hoio ana mai o kela mokuahi no Hawaii nei , iloko o ka mahina o Mei, elike me ia i hoolala mua loa ia ai i kinohi. PAA HE KEPANI PUHI LAMA I KA HOPUIA MA PUNALUU Ma ka po o ka Poaha o ka pule aku la i hala i paa ae ai he Kepani puhi iama nono ka inoa o S. Shira- moto, no Punaluu, i ka hopuia e ka Hope Makai lssac M. Kanaka- nui ame kona mau makai ma ke Awawa o Punaluu. Hookahi haneri galani okolehao i loaa aku ua ma- kaukau no ka hoolilo ana aku paa a nae i ka hopuia. He mau pahu i piha me ka lama i hoawaawaaia a i makaukau no ke puhi ana aku kekahi i loaa pu aku a i pau i ka nininiia. No kekahi manawa aku nei ka i hala ke puhi lama ana a nei Ke- pani, a ua loheloheia kona kuai ana aku i kana lama i kahi poe. Ma ka manawa o na makai i hiki aku ai i kahi a Shiramoto e noho ana e a ana no ka ke ahi o ka ipuhao puhi lama, a no ka hikiwawae loa o ka hoea ana aku a na kanaka o ke aupuni ua hiki ole iaia ke hoio. Ua laweia aku kana mau waiwai kue kanawai apau e na makai. Ua hookomoia ae he hoopii nona e kue ana iaia no ke puni lama he hana i kue i ke kanawai hookapu waiona, a ma ka Poakahi iho nei i hooloheia ai kona hihia mamua o ka aha apana. EKOLU POE KEIKI I HOOKOLOKOLOIA NO KA WAWAHIHALE Ma ke kakahiaka o ka Poaono aku nei i hala, imua o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Massee, i hoea mai ai i ka hopena o ka hihia o kekahi poe keiki ekolu, o ka hoo- piiia ana ae no ka hewa wawahi- hale, me ka hoopaaia ana he elua o kela mau keiki maloko o ka hale- paahao, a hoihoiia hoi ko lakou ko- lu, noloko o ka home o na keiki na- waliwali o ka noonoo. O ka inoa o kela poe keiki ekolu, oia o Moses Kuhaulua, Manuel Bran- ro ame Augusto Pereira, a o ko la- kou hewa o ka hopuia ana, a i hoea ao ai imua o ka aha kaapuni, no ka hookolokoloia mai, o ia ka wa- wahihale; he elima mau wahi i ko- moia e kela poe keiki ma ke ano aihue. Ma ka hoomaopopoia ana o kela mau keiki a ekolu, he mau haumana lakou no ke kula hoopololei ma Wai alee. Ma ka nanaia ana o ke kulana o kela mau keiki, e na kauka o ka home o na keiki eepa ma Waimano, ua ikeia o ke ano o ke keiki i ka paia o Branco kona inoa, he keiki oia me kona noonoo, me he mea la he umi-kumamalua wale no ona mau makahiki ke kahiko, oiai nae he iwakalua makahiki kona kahiko. No A. Pereira hoi, he keiki oia o Iwakalua-kumamakahi makahiki, eia nae, ma ka nana ana a na kauka i kona kulana, ua ikeia, o kena noo- noo, he noonoo o kekahi keiki o ehi- ku wale no makahiki ke kahiko. Mamuli o ko lakou ae ana no ko lakou pili i ka hewa, i hoounaia ai o Moses Kuhaulau ame Branco e noho maloko o ka halepaahao, no ka manawa aole e emi iho i na ma- kahiki ekolu, a aole hoi e oi aku mamua o na makahiki he iwakalua, a no A. Pereira, ua hoounaia oia no ka home o na keiki nawaliwali o ko lakou noonoo. NA HIHIA OKIMARE MA KA AHA A DESHA Ma ka noho ana o ka aha a ka Lunakanawai John R. Desha ma ka Poalua nei no ka hoolohe ana i na hihia okimare ua apono ia aha i ka hoopii a Mrs. Reine L. Hyde e hookaawaleia oia mai ia George L. Hyde mai no ka pepehi mau, ma ka manawa o ka hooloheia ana o ia hihia aohe i hoea ae ke kano imua o ka aha no ka paio ana i keia hoo- pii a ka wahine. Mahope iho o ka hoopuka ana ae o ka aha i kana olelo hooholo ua noi ae o Mrs Hyde e aeia oia e Iawe hou i kona inoa makua Reine Lewis a ua aeia mai. Ua mareia keia mau mea ma EI Paso, Tevas, ma ka la 24 o Maraki 1917, aohe nae he keiki i loaa ia lana. He elua mau hoopii okimare e ae i aponoia mai ka hookaawale ana e ka Lunakanawai ma ia la, o ia keia malalo nei:

EHIKU MAKAHIKI KA HOO-
PAI O KE ALAKAI O NA KOA

Ma ka noho ana o ka aha hookolokolo koa ma ka Pakoa o Leilehua, e hoolohe i na hihia o ke Kopala Leon R. Turner ame ko na koa Joseph Franken, Richard J . McVey ame John J . Dalton, na koa i hoopiiia ae ai no ka powa ana i kekahi poe koa e paani poka ana ma ka Pakoa o Leilihua ma ka po o ka la 3 o lanuari, ua loaa ka ike i ka aha hookolokolo koa no ka pili o ka hewa ia lakou elike me ia i hoopiiia ae ai, ma ka manawa a ia aha o ka noho ana ma ka Poalima aku ia o ka pule i hala.

He iwakalua minuke mahope iho

o ka noonoo alahele hou ana, ua
wehe hou ia ka aha a ia manawa

i hoikeia mai ai ka hoopai o na
koa eha. No ke koa Franken i hoi-
ke maopopo ae ai ma ka Poalima
ma kona manawa o ka ninaninauia
ana, oia ke alakai o na koa powa,
he ehiku makahiki kona hoopai paa-
hao, me kona hoonele pu ia i ka uku
ame na pomaikai e ae e loaa mai
ana iaia me kona hoopauia mai ka
oihana koa aku o na Mokuaina Hui-
ia o Amerika me ka loaa ole o na
hoomaikai iaia.

No na Koa Turner, McVey ame Dalton he elima makahiki paahao pakahi ko lakou mau hoopai, me ka nele pu i ka uku ame na pomaikai e ae, me ka hoopauia mai ka oihana koa aku o Amerika. Ua hoemi pu ia mai ko Turner kulana mai ke Kopala mai a i ke kulana koa, a ua hoolohe aku keia mau koa apau eha i ko lakou mau hoopai me na helehelena kaumaha ole maluna o lakou. O na ike apau i loaa i ka aha hookolokolo ma ka ninaninau ana ame na hoopai o na koa ua waihoia ae imua o ke kenerala nana e hoomalu ana i ka oihana koa ma Hawaii nei ao kona nana ana mamua o ka hookoia ana o na hooupai maluna o keia mau koa.

O na hoakaka a McVey ame Dal-
ton imua o ke Kapena o na Makai-
kiu Kellett ame ka Lutanela Ross
o ke keena makaikiu Kulanakau-
hale, ua aeia ae e ka aha hookolo-
kolo koa e lilo i mau oleloike me
ke kue loa nae o ka aoao pale, ma-
hope iho o ka hoohikiia ana o na
makaikiu. Ua hoole loa na ma-
kaikiu Kellett ame Ross i ka oiaio

o na olelo me ka limaikaika a hoo-
weliweli laua i hana aku ai i na
koa ahiki i ko lakou hoike ana mai

i ka mea oiaio.

Mahope o ka hoomaha ana o ka aoao hoopii ua kupale ke Kopala Turner ame ke koa Franken no laua iho. Ua ae laua imua o ka aha o laua kekahi i komo pu iloko o kela powa ana, he hana i hoeueuia ae iloko o laua ma kela manawa mamuli o kekahi manao i mea e hoi hou ai ai ka laua mau dala i lilo ai ma kela manawa like o ka paani poka ana. Na Turna i hoakaka ae i ke ano hana i hoolalaia ai i kinohi ame ke kumu no ka powa ana.

Mahope iho o ka pau ana o ka Franken oleloike ua hoomaha ka aoao pale a ia manawa i hoomaka ai ia hoonohonoho ana o ka aoao hoopii i na oleloike. Ua noi ae ke kokua ma ka aoao pale e hoemiia ka hoopai no ke kumu o ka poe a pau i ahewaia he mau kanaka opio wale no lakou apau, a o keia iho la no hoi kekahi o na hihia i maa mau ole ka ikeia, a ua ulu mai mamuli o ko lakou hoao ana e hoi hou mai ka lakou mau dala apau i lilo ai ma ka pili ana; o ka maikai o na kino ame ko lakou mau kulana iloko o ka oihana koa kekahi noi ma ka aoao pale no ka hoemiia mai

o ko lakou mau hoopai.

Ma ka hoakaka a ka Lutanele Moffett ma ka aoao hoopii e kue ana i na hoakaka a ka aoao pale na ke kanaka opio o ka aina i hana i kekahi karaima a he hana kupono loa ke kinai ana i ka hana a ka opio hana kolohe a i ole pela he wehe hamama ana aku no ia i ka ipuka no na hana karaima.

E OLA AE ANA NO KA OPIO MA-
HOPE O KA HOAO ANA E LAWE

I KONA OLA ME KA LAAU

MAKE

He opio kane nona ka inoa o Charles Piimoku o 19 makahiki ka

i laweia mai kona hale ae ma ke alanui Mokauea ma ka po o ka Poaono aku la i hala, a i ka halema'i Moiwahine no ka lapaau ana mai iaia, mahope o kona inu ana i ka laaumake me ka manao e hoopokole i kona mau la o ke ola ana. Ma ka lono o ka loaa ana ae mai ka halema'i mai e ola ae ana no ka oia.

Ma ka hoike a ka Makai James Fernandez o ka hoihoi ana ae i ka halewai, maluna ka o ke alanui ka opio i ale ae ai i ka laauake ma kahi kokoke aku no i kona hale a hoi aku la iloko o ka hale a olelo aku la i ka makuakane no kona inu ana o ka laaumake. No ke kumu o ka manao ana o nei opio e lawe ae i kona ola aole i hoikeia ae i ka makai; ma ka manao wale ia ua ano opulepule paha ka noonoo o kela keiki ma kona manawa i hana ai i kela hana hupo loa.

omapuana, mai hana malu oe, e waiho i kau Kilioopu pela. Kiola aku la na mea i koe i ka lakou, aka, o Kahalaomapuana, aole i hoike mai. I mai nae. "Ua ku ia'u ka hailona."

(Aole i pau.)