| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii | | |
| | | Hoopukaia i na Ka kahiaka
Poaha Apau | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | BUKE LXV—HELU 49 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, DEKEMABA 9, 1926 NA HELU APAU 6440 | |
| | | |
| | | | | |
| | | HOLOMOKU NA DEMOKARATA E LILO I POE REPUBALIKA Ala na Manao Hoohuoi Iloko o na Alakai o ka Aoao Repubalika no ke Ake e Loaa na Hana ke Kumu o Kela Holomoku | | Hookuuia ka
Makai Logan
e na Komisina Lawa Ole na Ike ma ka Aoao Hoopii no ke Ahewa Ana Iaia | |
| | | E HANAIA AKU ANA HE MAU HOOLOLILOLI PILI OIHANA Loheia ae Kekahi Manao no ka Hoopauia Aku
o ka Hope Makai Nui Asch Ame ke Kape-
na Makaikiu John Kellett | | |
| | | E Makaala Loa
i na Kaa o Lilo
i ka Aihueia Manao na Makai Eia he Puulu o ka Poe Aihue ma
Keia Kulanakauhale LOAA AKU ELUA KAA
AOLE HE MAU LAKO Hoololi ka Poe Aihue i na Helu o na Kaa i Nalo ai ka Lakou Kolohe No ka maumaua ioa o na hana aihue, i lawelaweia ma keia kulanakauhale, a ma na apana kuaaina aku nei, me ka nui o na kaa otomobile, i loaa aku ua pau kekahi mau pono o kela mau kaa i ka weheweheia, i ala ae ai ka manao hoohuoi iloko o ka oihana makai, eia kekahi puulu o ka poe aihue kaa, ke hele lanakila nei maanei, e pono ai i na ona o na kaa otomobile, ke makaala ioa. Ma ke kakahiaka o ke Sabati aku nei i hala, i hoounaia ae ai ka lohe i ka Lukanela Lono McCallum, o na makai nana kaa, no ka lilo ana o kekahi mau kaa otomobile Chevrolet; elua i ka aihueia. Hookahi o kela mau kaa i aihueia mai Aala Paka aku, a o ka elua hoi o na kaa, ua aihueia mai Kalihi aku. No ka huli ana i kela mau kaa, ua haalele iho la ka Lukanela Lono McCallum ame ka Makai Thomas Kekua i ka halewai, ma ka laua misiona, me ko laua ukaliia e na haawina pomaikai, mamuli o ka loaa ana aku o na kaa a elua. Hookahi o kela mau kaa otomobile o ka loaa ana aku, ua haaleleia maloko o kekahi pa waiho wale, makai aku o ko Kula Kaikamahine o Kamehameha, a ua lilo hoi kekahi mau pono o kela kaa i ka aihueia, a o ka mea kupaianaha, he papa helu okoa ko kau mai ana maluna o kela kaa he papahelu no kekahi kaa otomobile o kela ano kaa hookahi no Heeia. No ka elua hoi o na kaa otomo- bile o ka aihueia ana, ua loaa aku mahope aku o ka halema'i St. Francis e kukuluia nei; a oluna o keia kaa ka i laweia e ka poe aihue. Mamua koke aku nei no, ua loaa aku kekahi kaa i haaleleia ma ke alanui o Puuloa, ma ka nanaia ana o kela kaa, ua ikeia, o ka enekini, pela me ke kino ame na laholio, he mau lako ia no kekahi kaa okoa aku, o ka aihueia ana, a ua hana hou ia na kaa kahiko a maikai, alaila hoolilo aku i na limahana o na mahiko, ame ka poe mawaho aku o Honolulu nei. Ma ka hapanui o na kaa i loaa aku, o ka aihueia ana, ua ikeia he mau helu hou ko kela mau kaa e kau ana; ua hanaia keia i wahi e nalo ai na hana aihue. PAA KA PUUKU O NA MEAAI O KA S. S. CALA-
WAII I KA HOPUIA Ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i paa ae ai o Joseph Souza ke poo nui nana e malama i na meaai oluna o ka mokuahi Calawaii i ka hopuia no kona ku-e i ke kanawai hookapu waiona, a imua o ka Lunakanawai Federala Rawlins, i hoopaiia mai ai oia he iwakalua-kumamalima dala, me kona uku pu i na koina o ka aha, ma kahi o ka iwakalua dala a oi iki. Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Calawaii no Honolulu nei, ma kela Poaha, ua huliia oluna o ka mokuahi, e na kanaka o ka oihana kukeawa, a maloko o ka rumi o Joseph Souza, i loaa aku ai he hookahi galani me ka hapa omole waina. Ma ka nokeia ana i ka niele ia Mr. Souza no kahi o ka loaa ana mai iaia o kela galani waina, o kana olelo, ua ike no oia i ka hana ana i ka waina, oiai ua ike oia i ka hana ana o kona ohana ia mea ma Maui a o kela waina i hanaia ai, nona ponoi iho no ia, a no kona mau hoaloha maluna o ka mokuahi, me kona hoole loa ana ae, i kona kuai hoolilo ana aku i kela waina i kekahi poe. No ka uku ana ae nae i kela hoopa'i, i hookuu aku ai ka aha ia Souza e hoi noluna o ka mokuahi, me ka ukali pu ana aku o kekahi makai mo ia, a mamuli o ke kokua ana mai a kona mau hoaloha, 5 lawa ai na dala no kona hoopa'i; o kona hele lanakila hou no ia me ka hoopilikia hou ole ia aku. No ke ku-e no i ke kanawai hookapu waiona, i kauia mai ai ka hoopa'i o hookahi haneri dala maluna o S. P. Burine, he kuene noluna o ka mokuahi Matsonia, mahope iho o kona ae ana aku i kona pili i ka hewa i ka Lunakanawai Rawlins. | | |
| | | LAWE AE HE HAOLE I KONA
OLA IHO ME KA LAAUMAKE Maopopo Ole na Kumu o Kela Hana Naaupo
na Noonoo no ka Nele i na Pomaikai Koho Wale ia Nae no ka Maikai Ole o Ko | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | No na kumu i maopopo ole, koe wale no na mea i kohoia aku, mamuli o ka maikai ole o kona noonoo, i lawe okoa ae ai he haole o Randolph Tatum kona inoa, i kona ola iho, ma ka inu ana i ka laaumake, ma ke Sabati aku la i hala mauka ae nei o kona home ma Kalihi. Mahope iho o kona inu ana i ka laaumake i hoikeia mai ai ka lolio i ka halemai o na poino ulia a i ka hoea ana aku o ka Makai Kelai, ua loaa aku la o Mr. Tatum, e noho ana no maloko o ka muu moe, o kona home, a e paa ana i ka lima o kana wahine, me ka noke ana no i ke kamailio. Ua hookauia oia maluna o ke kaa o ka halema'i a laweia aku no ka halema'i o na ulia poino, no ka lawelaweia mai o na lapaau ana, i wahi e hemo aku ai ka laau- make iwaho, eia nae, ua kikoo koke mai na lima o ka make, maluna ona, mamua o ka hoea ana i ka halema'i. No ka nana pono ana i na kumu o ka make ana o kela haole, i hoi-hoiia aku ai kona kino no kahi waiho kino make o ke aupuni, a ma ka Poakahi ae, i kahaia ai, e na kauka o ke aupuni. He kanakolu kumamahiku maka-hiki o kela haole ma kona mana- | wa o ka make ana aku la, o kona makuakane kekahi o na kanaka ka-onoono a waiwai ma Kapalakikol aka he mau makahiki ae nei nae i hala, i make aku ai oia, me kona waiho ana iho he eha haneri kaukani dala na kana wahine elua ame ka laua keiki a hoonele mai la i kana keiki mua. Iloko o ka makahiki 1916, i li. - . mua mai ai o Mr. Tatum no Ho-nolulu nei me kona noho hana ' maanei ma na hana like ole. Mai Honolulu aku nei, i h -' oia no ka Mokupuni kanulu ka hoohala ana he hookahi H ki malaila, me ka noho b:" ' me ka hui kelekalapa, a i k i o ke kaua nui ma Europa, i Ki -i ai oia iloko o kela kaua. Iloko o ka makahiki 1920, i komai ai oia iloko o ka hana kakau naa pepa, ua noho oia ma kela hana ahiki i kona komo ana maloko u) ka hana kakau hoolaha. Ua mare oia i ka wahine, a n4 hanau he kaikamahine na laua 4) ka inoa o kana wahine i mare a^ oia o Imilia Oneha. Ma ka manao o kona mau hoolea ha, hookahi kumu nui o ka ake loa ana o keia haole e lawe ae i kona ola iho, no ka maikai ole o lono noonoo, no kona hooneleia ana mai i kona kuleana iloko o na waiwai o kona makuakane. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | HE KEPANI KA POE NA
LAKOU KA HOOPII Hoole o Logan no Kona Lawe i na Dala Ki-pe Elike me ka Hoopii Ma ka noho ana ae o ke komisina makai, ma kana halawai o ka po o ka Poalima aku nei i hala, i hooholo ae ai kela komisina, no ka pili ole o ka hewa i ka Makai Jubilee Logan o Hauula, Koolauloa, elike me ke kumu hoopii hoohalahala e ku-e ana iaia, no ka lawe ana i na dala ki-pe. O Morita ka mea nana ka hoopii i waiho ae imua o ka Makai Nui Trask, no ke koi ana aku o Logan iaia e komo ma ka hana puhi waiona, me ka uku mau ia aku o Logan, i kekahi mau dala i kela ame keia mahina, i wahi e paa ole ai oia i ka hopuia. He poe Kepani hou ae kekahi, i lawe mai i ka lakou mau hoike imua o ke komisina makai, no ko ka Ma-
kai Logan, koi pu ana aku ia lakou,
e puhi i ka waiona, a e uku aku iaia i kekahi mau dala o ka mahina, i
ole ai lakou e paa i ka hopuia; a
mahope mai nei ka, ua koi hou aku o Logan, e haawi mai kela mau Ke-
pani iaia, i kekahi huina dala mahu-
ahua ae, mamua o ka lakou e uku
mua ana iaia. Ma ka aoao hoi o ka Makai Logan, ua hoole loa ae oia, no kona lawe ana mai i kekahi dala, ki-pe; a o ke kumu o ka waiho ana ae o kela poe Kepani i na kumu hoohalahala e ku-e ana iaia, he mau hana imihala wale no kela, i wahi nona e hoopauia ai mai ka oihana makai aku, oiai ua huhu kela poe Kepani, no kona hopuhopu ia lakou no ke puhi waiona, a wawahi hoi i ka lakou mau makaukau puhi waiona apau. Ma ka noonoo ana a na hoa o ke komisina makai, i na ike apau i waihoia ao e na aoao a elua, i lokahi ai kela komisina, no ka hooiaio ole ia no ka pili o Logan i ka hewa, nolaila ua hookuuia oia mai kona uhia i hoopiiia ae ai oia. No ka hihia hoi o kekahi mau makai e ae, oia na Makai Townsend ame Fernandez, ua hoopaneeia ahiki i ka la 16 o keia mahina, no ke kumu, ua ma'i na hoike, ma ka aoao e ku-e ana i kela mau makai. Ua ku-e ikaika na loio o na makai i waihoia ae ai na kumu hoohalahala e ku-e ana ia laua, no ka | | |
| | | | | | | | | | 'i" " keia mau la o na pala . -^i oihana e hookomoia ae ne - o na lananui o na kalapu Re-pubalika, o ka apana eha ame elima - '." kulanakauhale a kalana o Bo 'i nei, ua hookahaha nui ia ak .nao o kela mau Iunanui no k - -ku maoli o na Pemaka^la - - - ? komo ana iloko o na kalap ? -alika, me ka hoike ana ae, h "opubalika mua no lakou. ' .nuli o keia komo nui o n ^ - Waiala iloko o na kalapu Ue .k^ i haawi okoa ia aku ai k ha i na Iunanui o na kalap - balika apau o kela mau apana i alakai o ka aoao Eepubalika -^a pono loa e laweia ae n ^ -.na makaala apau, i wahi e mao -- -" ai, ka poe Kepubaiika oiaio :- - ka poe Bemekai-aia. ' -kahi kumu holomoku o na Be - ----aia e komo iloko o ka aoa^ " :. alika, no ke ake ana aku n -. ' loaa mai na hana ia lakou i-.- o ke aupuni kulanakauhale - - ^a manawa e noho mai ai na ^ - 1 '-inana Kepubalika i kohoia -" '^''a ame keia kulana oiham - --: ua pili nae keia no ka poe : ' -.a mua ole na hana ia lakou, a . -i Pemokaiala hoi e paa mai no - "-'-ahi mau oihana, ua ake ma -- .-ou, e hoomauia aku ma ia mau ^'-i koii. kulana holomoku loa o
,' --mo ana o na 0emoka^a iloko
- U aoao Kepubalika, ua hiki ke
----- - ^popoia aku, ina ua komo ma
'i:.:. me ka manao kui 'o maoli
-.& - -. e hoea mai ana ka manawa
^ '&-- olohelohe ai ka aoao Pemoka
---:-. ma Oahu nei, aole he mea hoo
'--i':'. i'oko o kela aoao kalaiaina-
aka hoi ina ua komo wale mai no
.-. :. no ke ake e loaa aku iia oi-
-i-a. malalo o ke- koloka hoonalo-
-'."' he Kepubalika wale no mawaho
= ' Hemokapala maloko, alaila aole
= - e hookoia a iini iloko o lakou
-- ko kumn, ke lawe nei na alakai
?-': .'.-alika, i na keehina apau, e
" '.kila ole mai ai kekahi mau hana
: -a'^a a na Oemoka-ala.
'^'u a kekahi heluna nui o na
"-- a^ala i hoik ao ai i ko la-
^ - 'K ^mu. o ke kohina, e haawiia
- Kakahi mau oiha ia ia lakou, o
^o ko lakou koho ana i ka Elele
"i '"aloha Houeion. ka Meia Ai:-
- : -me ka Makai Nui Oeaba.
M? na hoike mai na Iunanui ae o
" ' - '-ipu Kepubalika i ke keena
? " ka aoao Bepubalikk, ua piha
- ^H "na buke kahiko, e hoopaaia
- na inoa o na lala o kela mau
-'apu. a ua makemake mai lakou,
- ' olakoia aku i mau buke hou.
I-a nae e lilo ka huina o na baloka
kohoia no na moho elele lahui, i
.--^i.a o hoomaopopoia ai ka heluna
' : o na Bemokawla ame na Kepu
a ma Oahu nei, alaila ua oi a
" l'eiuokiuala imUa o na Kepuba
-a.o keia ka hoike oiaio, no ke
- '-'' ole ana o na Bemoka^ia i ka
' eleio Bepubalika, no ka mea
- 'K na kila o .Ian-eii- maluna o HOUB
ma keia mokupuni.
Aole i Noho Naaupo na Bepubalika
'-' e kela holomoku nae o na Bemo
-a^ e komo mai iloko o ka aoao
-— ^balika, ma ka hoopaa ana i ko
'ou mau inoa maloko o na buke
-i kalapu Bepubalika, aole i noho
aupo na alakai o kela aoao kalai
-- na, aka ua hiki loa la lakou ke ike
'-u, i ka manao nui o kela loli koke
- a ae o na PemokamU a lilo i poe
nu balika.
a loaa ka ike i na Hepubaiika,
^a lanakila ana o na moho He-
-^'ka, no ke kulana makai nui,
iniana meia ame na kulana e ae
-" o ke aupuni kulanakauhale, e
mana holookoa ai na Bepuba-
. ma na oihana apau, pela waie
' ; haalele aku ai na Bemokapaia
a moku Uemokaiala e piholo
- " ') ka moana, a holo mai la e
; : una o ka moku Kepubalika;
l - -e aole e lilo ana ia komo ana
i iloko o keia^aoao, i mea e
'-a aku ai lakou, he poe Kepuba-
-' eka e nana mua ia aku ana ko
: kupaa mahope o ko lakou aoao
"iEa hou, mamua o ka noonoo-
"i aku o ko lakou mau make-
E o ka haawiia aku i bana na '- '-''" i noho pouliuli na alakai o ka
' ^pobalika, i ke kulana o ka
""-a o ke aupuni kuianakauhale
""- makahiki lehulehu ae nei i
o ia ao ke kaa holookoa ana
"""- '^a lawelawe ana i na oihana
'''' ^e aupuni i na Bemokaiaia;
"'Ka oihana makai, ke kulana
^'-8. i? keena o ka loio kalana, ke | keena o ka enekinia kalana, ame kona mau lala lehulehu, e laa na kahua paani ame na paka, ame na halekula, ame kekahi mau hana e ae, i puunauweia aku iwaena o na Demokarata i komo iloko o ka hooikaika kalaiaina ana, no ka lanakila o na moho Demokarata. Me kela ike i loaa ia lakou, no ka manawa no nei i hala, pela ao i paa ioa ai ko lakou manao, e hoonoho ae i na Repubalika oiaio apau, ma na kulana e paaia nei e na Demokarata, a ina ua manaoio na Demo- karata o ka aoao Repubalika, ka aoao no lakou e pono ai, alaila e kakali lakou no kekahi manawa, a e hoike ae hoi, ma ka lakou mau hana ma keia mua aku, no ka pono o ka aoao Repubalika, mamua o ka haawiia ana aku o kekahi mau hana ia lakou. Aole Mau Hookohu i Maopopo Aole he mau hookohu oihana i maopopo i keia manawa, oiai nae ua hele a ku ke ahua o na palapala noi i hookomoia ae i ke komite kuwaena ame ke komite kalana, o ka aoao Repubalika, a ua waihoia aku hoi kela mau no apau, imua o kekahi komite wae, o ka poe a kela komite e apono ai, no ka hookohuia mai, no ka lakou mau oihana i makemake ai, o lakou ke waihoia ae ana imua o na poo o na keena oihana ame ka meia, ka poe i kuleana ma na hoo-kohu oihana apau. Oiai nae he mau pule lehulehu no koe, alaila hoea mai i ka manawa e noho mai ai na luna oihana hou i kohoia o ke aupuni kulanakauhale, ma ko lakou mau kulana oihana, ua nui no ka manawa na kela komite wae e noonoo ai i na noi oihana apau me ke akahele, mamua o ka hoikeia ana ae i ke akea, ka lakou mau mea i hooholo ai. HOEHAIA HE WAHINE MA KE
ALANUI Oiai e kakali ana i ke kaa uwila, ma ke kihi o na alanui Moi me Puowaina, ma ka hora eiwa o ka po o ka Poalima aku nei i hala, i hoehaia ae ai he wahine nona ka inoa o Mrs. Anna Carlson, e kekahi kanaka o Thomas kona inoa, me ka paa ana nae o kela mea i ka hopuia. Ma ka moolelo pokole e pili ana i kela hana hoeha, oiai ka o Mrs. Carlson, e kakali ana i ke kaa uwila, ua hele aku la o Walter Thomas aku pu me ia, aka nae ua hele aku la kela wahine no kahi okoa, a ia manawa i pa'iia aku ai kona helehelena e kela mea a hoomaka aku ia oia e holo. Ua hina o Mrs. Carlson ilalo ma kela pa'iia ana aku ona; a i ka wa hoi a kekahi mea okoa aku, o ka ike ana mai i ka holo o ka mea hoeha, ua hoomaka aku la oia e alualu, nole nae i loaa, no ka nalowale e ana o kela mea. He manawa pokole nae mahope mai ua hopuia ae ia o Walter Thomas, ma ke alanui Moi, no ka hoohaunaele e ka Makaikiu Troche; a i ka hoea ana o kela mea no ka halewai, ua ike koko mai la oia o Mrs. Carl-son, ma ke ano oia ka mea nana hoeha i Kela wahine, o kona paa no ia i ka hopu hou ia, no ka hewa hoeha. HOAO HE WAHINE E LAWE
I KE OLA ME KA LAAUMAKE Mamuli o ka maikai olo o kona ola kino, a hui pu iho me ka paee mau iwaena o kona uoho ohana ana, i hoao ae ai he wahine nona ka inoa o Mrs. Albert Meyers, o Waikiki ae nei, e hoopokole mai i kona ola ana, ma ka inu ana i ka laaumake, maloko o kona rumi, ma ke ahiahi o ka Poaha aku nei i hala, aka mamuli o ka hoea koke ana mai o na kokua i ka manawa pono loa, me kona hoihoi awiwi ia ana aku noloko o ka halema'i, pela i hoopakeleia ae ai kona ola. Ma ka manawa o ka loaa ana mai o kela wahine, e waiho ana oia iloko o ke kulana kupouli o kona noonoo, a na kekahi wahine okoa aku e noho kokoke ana ma kela wahi, i hoike mai i ka poino i ka halema'i o na poino ulia, a hoihoi mua ia ae ua wahine poino nei no kela halema'i. Mahope o ka lawelawe lapaau ia ana aku o kela wahine maloko o ka halema'i o na poino ulia, i hoihoi loa ia aku ai oia noloko o ka Halema'i Moiwahine, me ke kulana kupilikii no, aka nae aia no na manaolana iloko o na kauka, no ka palekana mai o kela wahine. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | Elike me ka hookokoke mau aku i ka pau ana o keia makahiki, a oili mai keia makahiki ae, ma ka maawa a na luna oihana hou o ke aupuni kulanakauhale e lawe ae ai i ko lakou mau kulana, pela no ka oiliili mau ae o na nu-ne ana iloko o keia mau la e nee nei, no ka bana aku o ka Makai Nui David L. Desha, he mau hoololiloli ana iloko o ka oihana makai, ma kahi i kaa holookoa aku ai ka mana hookohu oihana iloko o kona mau lima. O kekahi o na nuhou o ka oili ana ae iloko o na la aku nei i hala, o ia no ka hoea ana mai, i ka wa e pau ai ka noho ana o Julius W. Asch, ka hope makai nui o Honolulu nei, mai ke au mai o ka Makai Nui Rose, ahiki wale no i ka noho poo ana ae o David K. Trask i kela oihana, a e hoonoho ae ana ka Makai Nui Desha, he mea okoa ma ia kulana. O ke kanaka nae e hookohuia aku ana i hope makai nui no Honolulu nei, he nui na lohe o ka oiliili ana ae. Eia na hoaloha o Charles H. Baker, kekahi o na kanaka kahiko loa iloko o ka oihana makai, ke hooikaika nei e lilo kela kulana iaia, mamuli o ko lakou manaoio, o Mr. Baker, kekahi o na kanaka makaukau a kupono loa, a he oluolu me ka hooko pono i ka oihana kona ana. He mau inoa lehulehu kekahi i loheloheia ae, no kela kulana, a iwaena o kela mau inoa, o ka inoa kekahi o Henry A. Nye he limahana noloko o ke keena puuku o ke teritore, a oia ka Iunanui kalaiaina o ka Makai Nui Desha, eia nae, ua hoole oia i ka lawe ana aku i keia kulana hou, ke waihoia aku imua ona, no ke kumu, ua hiki no oia, ma kana hana e lawelawe nei i keia manawa. E ukali aku ana me kela manao, e hoopau i ka Hope Makai Nui Asch, o ka Makaikiu John R. Kellett kekahi; o ka mea pohihihi nae, o ia no ka hoopiha ana aku i kona makalua, me kokahi kanaka makaukau, no ke poo o ka oihana makaikiu. O ka inoa nao o Harold Godfrey ko kokua makai kula, ka mea i loheia ae, no kela kulana. Oia nei kekahi moho lunamakaainana ma ka aoao Repubalika i haule ma ke | kau koho baloka aku nei i hala, mai ka apana elima mai; a oia no hoi ka i holo pu aku nei me D. L. Desha no Hawaii, no elua pule hoomaha, a ma ka manaoio o ka poe i kamaaina iloko o na haaa politika, me he mea la, ina i'o no ka pau o ka Makaikiu Kellett, alaila o Godfrey ae ana ka mea e pii ma ia wahi. Ma ka olelo nae a ka poe i pili loa aku ia D. L. Desha, ua oili ae kekahi lohe, iloko o na pule elua, mamua o ka pau ana o keia mahina, e puka ae ai na inoa, o ka poe a Desha, i manao ai e hookohu aku no kela ame keia oihana i kaa aku ka mana hookohu inia. No kekahi mau kulana oihana e ae o ke kulanakauhale, ua maopopo loa o Edward K. Woodward, ke hookohuia ae ana i kakauolelo na ka Meia Arnold Ma ka manawa hoi e lawe ae ai ka Puuku Conkling i kona kulana. ua maopopo loa e pau ana o Daniel M. Woodward, ka mea i noho hope puuku no na makahiki lehulehu, a oia no hoi ke noho mai nei ma ke ano puuku, a ko hooikaika nei kona mau hoaloha, e lilo oia i Iunanui no ka oihana wai ame sua o Honolulu nei. Aole nae o kela wale ae la no na mea i loheloheia ae, aka ma kekahi nuhou, e waiho aku ana ka o James Bicknell, i kona noho lunahooia ana, i hakalia wale no kona waiho i kela oihana, i ka loaa ole o kona uku-hoomau, a ke kakali aku nei oia o ka noho mai o ka ahaolelo i keia makahiki ae, ina no ka hooholo o kela ahaolelo e loaa iaia he uku-hoomau, o kona waiho no ia i ka oihana o ka lehulehu. No ka hoopiha ana ae i ka makalua e waiho hakahaka iho ana, ua kaa aku i ka meia ka mana hookohu, nolaila ma ke kohokoho a na loea kalaiaina, o Eddie K. Woodward ke pani ae ana ia makalua. No na hoololiloli iloko o ke keena o ka lolo kalana, aole he mau mea i loheloheia iloko o ke keena o ka loio kalana, aole he mau mea i loheloheia iloko o keia mau la, hookahi nae mea maopopo loa, e hookohu ana o Davis i kona mau hope maiwaena mai o na loio Repubalika. | | | | | | | | | |
| | | |
| | LILO KE KIAHA MAKANA IA DAN K. POKIPALA i Ke Kiaha Dala Makana Keia i Lilo ia
Dan. K. Pokipala. | | |
| | | | | | | | | | PA, KE POO O GEORGE KEAWEAMAHI I KA OMO-
LE WAIMOMONA I ka manawa e piha ana oloko o ka pa kinipopo ma Kamoiliili ma ka auwina la Poaono i nouia ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala, a me ka ike mai no o ka mea manao kolohe ua piha oloko o ia pa i na kanaka, ua manoia wa la kekahi omole wai momona wa ole mailuna mai o na noho loloa a pa ke poo o George Keaweamahi, alo wale iho no ka Lukanela Maka Kauhaihao he mau iniha. Aohe no ka i nui loa ko George Keaweamahi eha, aohe no hoi i nahaha ka omole, aka nae o ka mea nana i kiola mai, a ma ka hooiaio a ka poe i ike o J. F. Fitzsimmons ua kanaka kolohe la, oia ka i paa ae i ka hopuia e ka Lukanela Makai Kauhaihao a hoopaaia ao kona hihia ma ka buke ae kona hihia ma ka buke o ka oihana makai he hoeha me ka mea eha ku i ka make. He alakai a he hoaloha o Keaweamahi no kekahi mau keiki o ka hui peku wawae Olympics, ma ko hui pekuwawae Olympics, ma ko pono no. iaia ke lawelawe i kana mau hana ma kela auwina la a ma ke ahiahi ana iho, pela i hiki ae ai oia ma kahi o kana hana mau he hoau i ka poe makemake e ike i ka au ma ke kapakai o Waikiki. HOIHOI HOU IA HE UMI MAU PAKE NO KINA Mahope o ka noho hana ana i ko lakou hoopa'i maloko o ka halepaahao o ke teritore, no aneane e piha ka makahiki hookahi, i hoihoi hou ia ai he umi mau Pake no Kina, maluna o ka mokuahi Peresidena Polk, ma ka po o ka Poaono aku la i hala. He umi-kumamakahi ka nui o kela poe Pake, o ka holo mahuka, ana mai maluna o ka mokuahi Peresi-dena Linekona, ma ka makahiki aku nei i hala, me ko lakou komo ana iloko o na pahu kupapau, hookahi nae o keia poe Pake i make, a o ke koena iho keia, o ka haaleleia ana mai i Honolulu nei, a paaia maanei, no ka hana ana i ko lakou hoopa'i. No ke kokua ana aku o ke kuene oluna o ka mokuahi; a kela poe | Pake i kau mai ai, i wahi e nalo ai kela poe Pako maluna o ka mokuahi, ua hoopa'iia oia he elua ona makahiki e noho ai maloko o ka halepaahao. Mamuli o ka malama pono o keia poe Pake i na rula oloko o ka halepaahao pela i hoemiia mai a ko lakou hoopa'i, me ka hoihoi hou ia ana aku la nao no ka aina a lakou i haalele aku ai, me ka manaolana o hiki ana ia lakou ke komo mai i Hawaii noi, a i Amerika paha, me ka maalahi loa, eia ka auanei e poho wale ana kela manaolana o lakou. KUKULU AE KEKAHI
MAU OPIO HAWAII HE
HALEKUAI KAMAA Ma ka Poalima o kela pule aku la i hala i wehe ae ai o Mr. John Amasiu ame kekahi mau opio Hawaii e ae he halekuai kamaa hou ma ka Helu 23 8. Alanui Hokele ma ka aoao Waikiki o ke Alanui Nuuanu. a o ikeia ma ka inoa Quality Shoe Co, Ltd. Aia ma keia halekuai kamaa hou e ike ana oe i na kamaa o na paikini hou i loaa ole ma kekahi mau halekuai e ae no na kumukuai haahaa loa. Mahope iho o ka hala ana o kekahi manawa o ko Mr. Amasiu hui a kukakuka pu ana me kekahi o kona mau hoaloha i hooholo ae ai lakou he mea pono e loaa kekahi halekuai o kela ano i wahi no na makuahine Hawaii e kipa ae ai me ka hoohilahila ole, a o ka mea i hoea mai o ia no ka weheia ana ae la o keia halekuai kamaa hou. Aole o na kamaa wale no ka mea a keia opio Hawaii i hoolawa ae ai maloko o kela halekuai, aka, no ka pomaikai o na makuahine Hawaii ame ka lehulehu pu, ua hookaawale ae oia he wahi rumi kaawale no na makuahine e hoomaha ai he mea hoi i ike mua ole ia ma kekahi mau halekuai e ae. O ka weheia ana ae la o keia halekuai hou e keia mau opio Hawaii, he hoailona maopopo loa ia e hoike mai ana aole i nele ka hiki ana i na Hawaii ke kukuiu i kekahi mau oihana no lakou ponoi iho elike me ia e ikeia nei | | | | | | | | |
| | | hoopaneeia o kela hihia, aka mahope nae o ka noonoo ana o ke komisina, i aeia ai ka hoopanee ana i ka hihia, ahiki i ka ia i hoikeia ae nei maluna; a ua manaoia, ina aole e hiki ana i ka aoao o ke aupuni, ke lawe ma i na hoike ma kela manawa, alaila e hoopauia ana ka hihia o ku-e ana i kela man makai. LILO KA NUI O KA I'A I HEI I
KA UPENA I KUMU MAKE Ia Kenkiro Hamamoto e lawai'a ana me kona hoa maluna o ka waapa me ka upena ua nui ka na i'a i hei i ka upena a ua nui ka hauoli, eia nae, ua lilo ka nui o ia mau i'a o ka hei ana i kumu no Hamamoto e make ai ma ka manawa a lakou e huki ana i ka upena, ma, kahi he hapalua mile ka mamao mawaho aku o ka Ewa Mill, ma ke kakahiaka Poakahi nei. Ua nui na i'a i hei, elike me ka hoakaka ma ka moolelo, a iaia, ame kona mau hoa e huki mai ana i ka upena no ka hooili ana mai iluna o ka waapa o kona hehee iho la no ka ia a make loa mamuli o ka ma'i puuwai, Ua hoihoiia mai oia a pae i ka Uwapo 15 e Sakai Mamatomi ame Woon Ho Kim, kona mau hoalawai'a, a mailaila aku a i ka hale waiho kino make o ka Papa Ola. O ka Makai Dewey Mookini ka mea nana i ninaninau i ke kumu o ko Hamamoto make ana. O ka lua o na kanaka i make hikiwawe loa ma ka Poakahi nei oia o Charles Young, kekahi o na kanaka hana o ka oihana ohi opala o ke kulanakauhale, ma kahi kokoke i ka halekula Kahehuna, i ko-na manawa e hana ana. I ka ike ana mai o kona kokoo-
lua e hana pu ana oia o John Kao-
nilani, i kona hina ana aku imua,
ua hopu koke aku la oia, a ia nana
iho ona ua pau kona ike. Ua la-
weia oia me ka awiwi no ka hale-
ma'i o na poino ulia no ka lapaau
ana iaia, eia nae, i ka hiki ana
aku ilaila a nana iho la ke kauka
hoike ae la. oia ua pau mua ko
Young ola, a he ma'i puuwai ke ku-
nu o kona make hikiwawe ana. | |
| | | |
| | | | | | | | | Ma ka hookuku, no ka moa a nau huu oi loa o ka nui o na 'na no ka makahiki, ua kaa ka helu ekahi i ka moawahine a Dan K. Poki pala i keia makahiki, no keia ku mo, i lilo ai ke kiaha makana iaia, i haawiia ae e ke Kula Nui o Hawaii. no moawahine Leghorn Keokeo, ka moa i hanaiia e Mr. Pokipala; a i ke kaa ana o ke eo i kana moa, no ka nui loa o na hua i hanau ai iloko o keia makahiki aole wale no, ua lilo ia i kumu e aha'i ai o Mr. Pokipala i ka helu ekahi, ame ko kiaha dala makana, aka ua hoohauleia iho ka moolelo o na moa hanau hua nui loa, o na makahiki aku nei i hala. Ma ka moolelo no na moa hanau hua nui, no na moa keia i hanaiia ma Hawaii nei, he 274 ke kiekie loa o na hua i hanauia no ka makahiki, ua hoohauleia iho nae kela moolelo, mamuli o ka hanau ana o ka moa a Mr. Pokipala, he 286 hua iloko o keia makahiki. He elua hou ae mau moa kiekie loa o ka hanau ana i keia makahiki, elike me ka moolelo i ikeia ma keia hana hookuku, iwaena o ka poe hanai moa, o ia na moa a Alfred Correia, ame ka Waialae ranch. O na hua a ka moa a Mr. Correia i hanau ai no ka makahiki, he 284, a he 276 hoi hua o ka moa a ka Waialae ranch i hanau ai. He nui a lehulehu wale o na Hawaii e noho mai nei i hoomaopopo ole i ka waiwai ame ka pomaikai o ke komo ana ma keia hana hookuku hanau hua o na moa, e pono nae e loaa aku he ike ia lakou i keia manawa, aia he pomaikai iloko o keia hana, e waiwai ai ko lakou hanai ana i na moa. O ka pomaikai mua loa, o ia no ko lakou hanai ana i na moa, nui o ka hanau hua ana, aole e hoopau manawa ma ka hanai ana i na moa nuku, o ka hanau ana, no ka mea | elike ana no ko lakou lilo, ma ka hanai ana i na ano moa a elua, o na moa hanau hua nui nae, e noi ana ko lakou pomaikai, a e uuku ana na pomaikai, mai na moa hanau liilii mai. Ma ke komo ana iloko o ka hana hookuku hanau hua, e konoia mai ana ka poe hanai moa apau, e komo iloko o kekahi hui, o ka manao o keia hana, i hiki ai ke loaa mai na ai a ka moa, me ke oluolu, aole wale no ma kela mahele ae la o ka hana hanai moa, aka e loaa pu ana na kumukuai makepono no na huamoa ame na moa pu, e kuai hoolilo ia aku ana, ma kela ame keia wahi, ma o na akena la, e hana ano no ka pomaikai o ka poe iloko O ka hui o ka poe hanai moa. Eia o Mr. Dan Pokipala ke ma-lama noi i kana mau moa ma kona aina hookuonoono ma Lualualei Waianae, ma kahi o ka eha haneri moawahine, a ke loaa nei iaia mai na moa hanau hua mai, kahi o ku kanaha a ke kanalima kakini huamoa no ka pule hookahi, a oi aku mamua o keia mau kakini ae U, ka nui na moa hanau hua. Ma kekahi olelo ana ae, ina he hookahi haneri o keia ano moawahine a Mr. Pokipala o hanai nei, e hanau i ka hua, e loaa ana he kanahiku-kumamalima ame kanawalu hua o ka la hookahi. Ke kuaiia nei na huamoa i koi manawa, ma kahi o hookahi ua i o ke kakini, nolaila ua loaa maoli kekahi pomaikai nui, ma ka hana hanai moa, ina ma na moa nui o ka hanau ana i na hua, e malama ai. O na Hawaii e noho mai nei ma na aina hookuonoono, no lakou ka pono nui o ka hoikeike ana aku i ka waiwai o keia hana, a ua hiki e loaa na moa wahine maikai loa ia lakou, mai ia Mr. Pokipala aku, a ma ke kuai ana paha i na hua o na moa hanau nui. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
