Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 43, 28 ʻOkakopa 1926 — KA PUUHONUA. [ARTICLE]

KA PUUHONUA.

(Kakauia e Kaleionamoku.) Pehea kokau e traiho ai i na waiTrai o kakou no ka pono,' ka pomaikai ame ka holomua o na keiki a kakou ame ka lahui aloha? Ua heluhelu makou ma ka ''New York Hmea", ka nupepa pookela o Amerika, i ka hoolaha o ke kanawai hooilina o Tahiti, a ua like no me ko kakou ma Hawaii nei. Mamua o ka- «oh'o mana ia ana o kela aupuni e Palani, o ke keiki mua ka hooilina, a oia hookahi TvaIo no a ua ili aku inaluna o keia hanaumua ke koikoi o ka malama ana i kona mau pokii, aka, i keia manawa, ua komo like mai na keiki apau loa, a o ka mea e ikeia nei ma Tahiti, o ka home o ka makua, ua okioki liilii ia,- a peia no i oki liilii ia ai ka hale, a ma kekahi wahi, eia ke ikeia nei na hale ua okiokiia. Aole o kakou ike i na hale ua okiokiia no ka mea ua kauoha no ka aha e kuai kudala ia, a ma ke dala e maheleheleia ai iwaena o na keiki. Ma ko kakou kanawai aole "hiki ke paaia kekahi aina a waiwai lewa e ke keiki, ka nioopuna, ka moopuna-kualua a kuakolu a pela aku; a aole hiki ke hoololiia keia kanawai. O na keiki apau loa, he kuleana like ko lakou iloko o ka waiwai o na makua o lakou. O ka mea e ikeia nei, o na home o na Hawaii, ko lil'o nei i na lahui o na aina e, mamuli o ka hiki ole i na keiki k<? noho like: nolaila, pehea kakou e hana ai, i hiki ke paa mau ia na hunahuna ain.i a holomua o ria keiki ame ka lahui? Mahope o ko makou noonoo ana maluna o keia ninau, mai ka makahiki 1916 mai a mahope o ko makou heluhelu ana i na olelo hooholo o na Aha Kiekie o Amerika, ua h'ooholo makou penei: Ma ka palapala hooiiina, a i ole ma ka palapala kuai e waiho a kuaiia ka aina a waiwai lewa i kekahi kahu malama waiwai (trustēe) no ka pono, pomaikai a holomua o ka lahui Hawaii, a oiai o "keiki", o na moopuaa, o ka poe e heaia ana nia 'ka inoa .o ka mea nona ka aina he lala no lakou no ka lahui Hawaii, nolaila ia lakou kn mana mua,

(preference) e malamoia nia na ano apau mailoko mai o ka -waiwai. He ninau ano nui keia. He ninau keia na kakou apau loa e noonoo ai, a ua manaolana makou, e h'oea koke mai ana no ka la o •waihoia aku ai keia kumuhana imua 0 ka lahui Hawaii. E kokua 'ana no ke Akua ia kakou ma keia hana. Mamuli o ko kakou nele aole aina, ko kakou kumu pilikia loa. j Ma lapana, aole hiki i na lahui o na aina e ko kuai i na aina, a aia wa- ! le no a kela niau makahiki aku nei 1 hala, a mahope o ka ike ana o "ke aupuni, ua kuluma iloko o na Kei pani aolo e kuai i na aina ia ha'i, i hoololiia ai ke kauawai, a ua hiki ,ia lakou ke hoolilo i na aina o iakou i ka poe owaho. Ma Kukilani (aina o na Maori) aole hiki ia lakou. ke kuai iawaho. He mea maikai no ia kakou ke lawe mai a noonoo i ,ka manao nui o ka Bila Hoopulapula, no ka mea īnalalo o kela bila, e paaia ana ka aina no 99 makahiki,.a ina kakou e aelike ana maluna o keia ninau, o ka hana i koe, e hooholo kakou pehea la kakou e hana ai i hiki ke paa loihi ia ka aina a waiwai o kakou iwaena iho no o kakou na Hawaii. Aolo anei hiki ia kakou ke akoakoa ma kekahi wahi, a hale paha, a noonoo maluna o keia kumuhana? Aole anei hiki i kekahi o kakou ke wailio mai i na manao maluna o keia ninau ia Mr. Hanohano? Hiki anei i ke Kakolika ke Kohoia i Peresidena no Amerika? O keia kekahi o na niuau e noonooia nei e na Amerika, no ka mea e kolioia ann ka peresidcna o ko kakou aupuni makua 1 ka makahiki 1925, a oiai no hoi o Kiaaina A1 Smith o New York, he Kakolika oia, kekahi moho e noonooia nei o ka aoao Demokarat-a. Aohe kanawai e ku-e ana i ke Kakolika aole hiki iaia ke paa i ke kulana peresi<lena. Aohe kanawai e ku-e ana i ka Nekero, i ka ludaio a i kekahi o na lahui e ae paha i hanauia ma Amerika, mai ke kohoia ana no kela kulana kie'kie loa o ko kakou aupuni. Aole hiki i kekahi Am*-rika ke paa i kela oihana aia wale no a hanau oia ma Amerika. j Like me ke kulana Peresidena, ua

ikeia no mai lia hoomaka ana 0 ke aupuui Amerika, a he mau makahiki wale aku nei no i hala, aple paaia ke kulana luuakanawai kiekio 0 ka aha kiekio loa ma Wakinekona, e ke Kakolika. 0 kekahi, aole hiki i ka ludaio ke paa i kekahi o na kulana lunakanawai 0 ka Aha Kiekio ma Wakinekona. Aka, 0 ka mea i ikeia, ho Kakolika ka Lmnakanawai Kiekie White a he ludaio ka LunakanaWai Kiekie Brandesis ka i kohoia e ka peresidcna, ua lawela'weia na hana imua 0 kela aha me ka maikai ame ka noeau o keia mau lunaianawai. Pehea, e hoea mai ana no ka la 0 ike ai kakou he Hawaii waluna 0 ka Aha Kiokie o ko kakoa aina hanau nei. E hoomanawanui no kakou a e hoea mai ana no ka la e kohoia ai he Hawaii no kela aha. Na Rula Ano Hou ma na # K«la Nui 0 Amerika. Ma na kula nui 0 Amenka, aole aeia na keiki • malama & kalaiwa 1 na otomobile, no ka mea, aole manao nui ia na haawina, a 0 ka hooholo otomobile wale no ka mea nui. Mamua ua kauohaia na keiki e hele i ka pule i kela ame keia la, aka, i keia manawa, ua hoopauia keia ruln. I ka manawa hoomaha, 0 na keiki apau loa, ua makemakeia e hana a aole nolio-wale; e hana i hiki ia lakou ke uku i kekahi hapa 0 na hoolilo 0 ko lakou. noho ma na home ame na halekula a aole e kaukai na na makua wale tio e auamo na hoolilo; a 0 na keiki a ka poe onamilioua, ua kauohaia lakou e hana manawalea no ka poe ilihune, Eia ka rula ano hou loa, ua aeia na Keiki e kukakuka pu me na kumukula no na mea apau loa t pili ana i ke kula, a na lakou pu no e haawi ka olelo hooholo, maluna 0 na ninau apau l#a 0 waihoia ana imua ko kula. E hoea mai ana no ka la e ikeia ai keia rula ma na kula 0 Kamehameha. Eia kekahi meaho* 0 Ba pukaaniani 0 na hale 0 aa kamalii, ke hoonuiia nei i nui ae ka puka no ke ea a makani e komo ai. Mamua, 0 ka uk» kula nie na meaai a pela wale aku, i.e $50. wale no 0 ka mahina; i keia manawa, aol« emi malalo 0 $150.00 0 ka ma-

hina. ' Ua hoonuiia ra uku o na kumn« kula a pii na kumukuai o na meaal ame na mea c ao apau loa. 'M4l mua o ka uku kula he $40, wale nd|/ 0 ka makahiki, i keia manawa 4 ka uku kula ua pii o Va nu« kahiki.