Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 43, 28 October 1926 — Page 3

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA OKATOBA 28. 1926 EKOLU


	HE MOOLELO NO IVANE MIKAELE a i ole He Moolelo Kahiko no Rusia i Piha me na Hana Koa a Hoopihoihoi Noonoo No kona makemake nae e ike pono, ina paha he halelole i'o kela a heaha la ke ano o ka lahui o ka mea nona kela halelole, ua hele pololei loa aku la oia ahiki i ke kokoke ana i ua hale- lele nei, ike mai la oia he ekolu mau hoki e ku ana ma kekahi kumulaau ma ka aoao o ka hale; a iloko no hoi o kela mana- wa hookahi ua ike aku la oia i ka maalo ana ae o kekahi mau kanaka elua ma ka aoao o kekahi kumulaau. e pili ana i ke kahawai. Awiwi aku la kana hele ana, me he mea la, ua hoolana loa ia mai la kona manao, i ka ike ana i na kanaka elua, a manao ka loaa o na hoa kamailio a mau kamaaina no hoi o kela kua- -M, eia nae i kona kokoke loa ana aku i ua halelole nei, lohe pono aku la oia i kekahi leo uwe mailoko mai o kela hale, he U ' ana e hoohewahewa ole la, mai kekahi wahine opio mai ia. I wahi nae e kuhihewa ole ai oia, i kana mea e lohe la, ku :' la o Rurika hoolohe, he oiaio, ua lohe hou aku la no oia i ka leo uwe mailoko mai o ka hale, he, heo no kekahi wahine, ana e hoomaopopo aku la, aia kela wahine iloko o ka pilikia ame ka poino. Me kona kakali ole iho, a hoohakalia wale iho paha, a i ole komo iho ka manao iloko ona, e hele aku e ninaninau i ke ku- mu o ka leo uwe ana o ka lohe ana aku, uilani ae la kekahi ma- nao iloko o ka kakou koa opio, he oi aku ka pono, e hoike mai oia iaia ihu imua o ka mea iloko o ka pilikia, a ina he mea hi- ki alaila e haawi no oia i kana kokua ana no ka pono o kela wahine. He oiaio iloko o na sekona helu wale no, aia o Rurika ma kahi o ka puka o ka halelole kahi i ku ai, a ma ka malamala- ma o kekahi kukui e lewalewa ana ma ka pou i kukuluia iwa- ena o ka halelole, ike aku la oia i kekahi wahine opio e noke ana i ke kupaka, i wahi nona e kaawale aku ai, ma ka paa ana a kekahi kanaka kino nui. Me kela manao paa iloko o Rurika, e hoopakele aku oia i ka wahine iloko o ka poino, aole oia i hoohakalia iho, i ka haa- wi ana aku i kana mau kokua ana no ka pono o kela wahine, nolaila unuhi ae la oia i kekahi o kana mau pu panapana iwa- ho a hahau aku la i ke kuau ma ke poo o ke kanaka e noke la i ke aumeume me ka wahine opio, me ka hina ana aku o kela kanaka a moe malie ana iluna o ka honua, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i poha aku ai ka leo o Rurika, i ka pane ana aku: "Owai kou inoa a heaha ke ano o keia mea i hanaia aku ma- luna ou?'' wahi ana me ka nana pono ana aku ma na maka o ka wahine opio. "O, e aloha mai oe ia'u. E hoopakele ae oe ia'u mailoko mai o ka poino, a e kau mai no na hoopomaikai ana maluna ou !" i pane mai ai ka wahine opio, me ka pahola okoa ana mai. i kona mau lima a elua imua o Rurika. Ke makemake nei au e hoike mai oe ia'u, i ke ano o ka hana i lawelaweia aku e keia kanaka maluna ou! Owai keia kana- ka a ka hilahila ole?" "O keia kekahi o na kanaka na lakou i lawe mai ia'u me ka lima ikaika mai ke alo mai o kuu makuakane nawaliwali; a e lawe ana lakou ia'u no ke kuai hoolilo ana aku i ka poe e uku mai ana ia lakou i kekahi puu dala nui. O, e hiki ana anei ia oe ke hoopakele ae ia'u mailoko mai o ka mana o keia poe kanaka ino?' "Eia ihea ka nui o ka poe na lakou i lawepio mai ia oe?" "He elua o lakou ua hele aku nei no kahi a'u i maopopo ole ai. a i ke koe hookahi ana iho o keia kanaka, ua hoao au e holo mahuka mai iaia mai, a oia kau i ike mai nei i ko'u noke i ke aumeume me keia kanaka. He manawa pokole wale no koe, alaila hoi hou mai kela mau kanaka elua, nolaila e nonoi aku ana au ia oe, e lawe aku oe ia'u mai keia wahi aku!" Ua hoopaia mai ko Rurika uhane me kela leo nonoi a ka wa- hine opio, e hiki ole ai iaia ke nanamaka aku i ka mea iloko o ka poino, elike no me kona ano mau o ka oluolu, ke aloha i ka hoa-kanaka ame ka lokomaikai; nolaila nana iho la oia i ke kanaka e waiho oni ole ana, alaila huli aku la imua o ka wahine opio, me ka i ana aku : "Heaha la hoi, elike me kau noi, ke ae aku nei au e lawe la oe mai keia wahi aku, nolaila e ukali mai mahope o'u, a e haawi no au i ka'u mau hoopakele ana no kou pono, elike me ka hiki ia'u. He kokoolua no ko'u, aia ke hooluolu mai la malalo o ke kumu o ka mauna, a me he mea la, e hiki ana no iaia ke kokua mai ia'u, ma ke ku ana aku e paio me kou mau enemi." Me kona hoohakalia ole aku, holo mai la ka wahine opio, a paa i ka lima o Rurika, o ko laua puka mai la no ia iwaho o ka hale. me kona pane ana mai : "E awiwi aku ko kaua hele ana, no ka mea ke hopohopo Ioa nei au no ka huli hoi koke mai o kela mau kanaka o ko'u paa hou no ia i ka hopuia! O, ke pule nei au i ke Akua, e loaa ia'u ka palekana malalo o kau mau kiai ana, ina aole, alaila ua aho- na ka make ana, mamua o ke kaa hou ana aku malalo o ka mana o kela poe ino." "E hoolana i ka manao e ka wahine opio, no ka mea ke hoo- ia aku nei au imua ou, ina he elua a he ekolu wale no kela poe, ma kekahi aoao mai, aole loa e hiki ia lakou, ke kaili ia oe mai ia'u aku," i hoolana aku ai o Rurika i ka manao o ka wa- hine opio, me ko laua haalele koke ana aku i ka halelole, a huli hoi mai la no ke kahua hoomoana o Rurika ma. Ke hele la ka wahine opio ma ka aoao o Rurika, a ke ike Ia hoi ke kanaka opio, i ka hele o ua wahine nei a haalulu, aole nae ona nana i na mea e ae, hookahi wale no mea nui iloko ona, o ia ko laua hoea koke aku no kahi o kona alakai e hiamoe mai la, mamua o ko laua loaa ana mai i na kanaka na lakou i lawepio i kela wahine. Ua holopono loa kela huli hoi ana mai a Rurika me kona kokoolua ahiki i kahi i waiho ai o kona mau ukana, hoala aku la oia i kona alakai, mai kona hiamoe mai, me kona hoakaka pono ana aku i na mea apau, e pili ana i ke kailiia ana o ka. wahine opio me ka limanui e na kanaka ekolu, a ma ka ulia pomaikai wale no, i hoopakeleia mai ai kela wahine eia ma kela po. "He oiaio anei, ua aihue maoli ia mai oe e kela poe kanaka me ko lakou uku ole aku i kekahi dala, i ka mea i kuleana maoli ia oe?" i ninau mai ai o Lafela ke kanaka alakai, iaia i	ala ae ai a noho iluna, me ke kuwakuwai ana i kona mau maka "O, aole au he kauwa, malalo o ka malu o kekahi mea i ku kana ia'u, aole loa, aka ua hanauia mai au e ko'u makuahine me na pono pilipaa apau i loaa i na kanaka malaloiho o ka la a ua Iike hoi ko'u kuokoa me ke kuokoa o na wai e kahe ana ma na kahawai,' i pane ae ai ka wahine opio, no ka ninau a ke kanaka alakai. "E noho ana no au me kuu makuakane, a oiai oia e moe ana ma kona wahi moe me ka ma'i nawaliwali, ua hoea ae la kela poe kanaka ino, he ekolu ko lakou nui, a lawe aihue mai la ia'u mai ke alo mai o kuu makuakane. Ua hoopiha kela poe kanaka i kuu waha me ka welu, i hiki ole ai ia'u ke kahea i mau kokua, ua hauhoa hoi i ko'u mau lima me ke kaula, a lawe mai la ia'u me ka limaikaika." "Owai keia poe kanaka na lakou i lawe aihue mai ia oe?" i ninau hou mai ai no o Lafela, me he mea la, ua lilo na olelo a ka wahine opio e kamailio aku nei, i mea ano nui loa iaia. "He poe kanaka Kosake lakou ekolu, he poe kanaka eleele i maa ma ka noho ana ma na kapakai." "Ua kamaaina au i kela poe kanaka ekolu au e kamailio mai la, o lakou kekahi poe kanaka ino loa. O ka hana a kela poe kanaka, o ia no ke kuai ana aku a lilo mai na wahine me ke dala, a ke loaa ole na wahine a lakou i makemake ai ma ke kuai, alaila e aihue maoli ana lakou, no ka mea he niau ma- nawa ko lakou loaa ana aku ia'u, ma ke kuahiwi, me na wahine e hoao ana e holo mai ia lakou mai. O keia iho la ka hana nui a kela poe kanaka, o ka lawe i na wahine, a hoolilo aku ma ke kuai, a ua nui na wahine a lakou o ka lawe ana ae no Maimai." "Ma kena mau mea au e kamailio mai nei ia'u e Lafela, e hooia mai ana anei oe imua o'u, no kou komo pu mai me a'u ma ke kupale ana no ka palekana o keia wahine i hoopilikia wale ia e kela poe kanaka ino?" i ninau aku ai o Rurika i ko- na alakai. "Ma ke ola ana o na kaula kahiko, ke hoohiki nei au imua ou. aole loa e kaa hou aku keia wahine opio malalo o ka malu o kela poe kanaka, ina aole ona makemake i kela poe." "Alaila e ku pu anei oe me a'u, a paio aku no kona pono, ina no ia he mea e hookauia mai ai ka make maluna o kaua?' "Me kuu uhane oiaio apau, ke haawi aku nei au i ka'u hoo- hiki paa, e hooko no au i ka'u mau olelo, me ka hoi hope ole," i pane mai ai o Lafela me ka hoohakalia ole aku, no ka mea ua paa loa kona manao, e hookau aku i ka poino maluna o ka poe ino apau. "Ua kamalana loa au i ke ano o keia poe kanaka ino, ma kahi o ko lakou komo ana iloko o ka pilikia, aole a lakou mea e ae e nana ai, hookahi wale no o ia ke ola ame ka make, a o ia ka'u i olelo mua ae nei, ua makaukau au e ku aku a paio no ka pono o keia wahine opio, ina no ia he kumu e kau mai ai ka make maluna o'u." Ua loaa like ka ike ame na hooia ana ia Rurika ame kona alakai, ua laweia mai ka wahine opio, mai kona home mai, ma ke ano limanui e kela poe kanaka ekolu, malalo iho la o kela kumu, i lokahi ai laua, e hoopakele iaia mai ka poe apau e hoao mai ana e hoopilikia hou iaia. No ka pono ame ka palekana o ka wahine opio, ua halii- liiia iho la na huluhulu ma kekahi wahi kupono, me ke kau- ohaia ana aku o kela wahine e hooluolu, a ala aku la hoi o Rurika ame Lafela, no ke ku kiai ana, no ka mea aole he ka- nalua iki iloko o laua, no ka huli mai o na kanaka ekolu, i ka lakou waiwai makamae, i nalowale mai ia lakou aku. Hoi ae la o Rurika ame Lafela a ma kekahi wahi mai maikai no laua e kiai ai, me ka waiho malie ana aku i ka wahine opio e hiamoe, alaila ninau aku la o Rurika i kona hoa i ka i ana aku: "Mamuli o kou kamaaina loa i na mea i hana mau ia ma ke- ia wahi, pehea la aole aku la no hoi e nele kou ike, i kekahi poe wahine he nui, i hooliloia aku ma ke kuai, me ko lakou ku-e ole mai i kela ano hana." "He mea oiaio hoi kena au e ninau mai Ia ia'u, a i hoike aku no au i ka mea oiaio loa ea, aia iwaena o na Kosaka o ka papa haahaa, he nui o lakou i makaukau loa e hoolilo aku i ka lakou poe kaikamahine ponoi ma ke kuai i keia po, ina e loaa mai ana he mau kumukuai maikai loa ia lakou no kela mau kaika- mahine. "Ma ka aoao no hoi kekahi o na kaikamahine a na makua ilihune, e hauoli loa ana lakou, ke kaa aku malalo o ka malu o ka poe waiwai a kuonoono, mamuli o ko lakou manaoio, o ka u'i ame ka nani o ko lakou mau helehelena, o ka mea ia e hoopailaniia ai lakou, me ka hoonu'anu'aia mai me na mea nani he nui, na mea i hiki ole ia lakou ke loaa maloko o ko lakou mau home iho. "Aia no nae he heluna nui o na wahine opio i makemake ole no ko lakou hooliloia aku ma ke kuai, no ka mea ua ike maka maoli no au i ke ku-e ikaika o kekahi poe kaikamahine, no ko lakou kaa ana aku malalo o ka poe i kuai mai ia lakou, i ka wa i hoea ae ai ma Maimai; aka no ka hapanui no nae o na wahine opio, ua oi ae ko lakou makemake e kuapo i ko la- kou wahi e noho ai, mai na kuahiki mai a i na wahi toana." Me na hoakaka mai ia Lafela aku, no kana mau mea i ike a i kamaaina, i ka hana mau ia maluna o na wahine, kulou hoi la o Rurika ilalo, me ka noonoo nui ana, maluna o na ma- nao like ole o ke ala ana ae iloko ona; a mailoko mai o kona nanea, i hoopa aku ai o Lafela ma kona poohiwi. O ke kumu o kela hoopa ana aku a Lafela ia Rurika, ua lohe aku kona mau pepeiao, i kekahi nakeke, me kona hoike ana mai, e makaala loa laua no ka hoea mai o kekahi poe, oiai ke lohe la oia i ke pahupahu kapuaiwawae. He oiaio loa, aole i loihi kela kakali ana aku a laua nei, ike ana no laua i ka hele pololei ana mai o kekahi poe kanaka ekolu, no ka laua wahi e noho aku ana, a ia wa i pane mai ai o Lafela: "E noho malie oe maanei, a e hele ae au e hui pu me kela poe kanaka, o ka'u kauoha wale no ia oe, o ia kou noho me ka makaukau i na manawa apau, a mai hoohakalia oe, a hopoho- po paha i ka hoohana ana i kau mau ilio bulu, no ka mea aole e hoohakalia iho ana kela poe kanaka, i ka hookau ana mai i ka poino maluna o kakou, ma ia he kumu, e kaa hou aku ai keia wahine opio malalo o ko lakou malu." Ua kokoke loa mai la ua poe kanaka nei ekolu no kahi a Rurika ma e noho aku ana, a ua hiki loa ke ikeia aku ko lakou mau helehelena ma ka malamalama o ka mahina, a o ia ka Lafela o ka ninau ana aku ia lakou, i ka lakou mea i makema- ke ai, a he hookahi o kela poe i pane mai: "Eia makou ke huli nei i kekahi kaikamahine o ka pakele ana mai nei mai ia makou aku; ua ike anei oe iaia?" "Ae, eia kela kaikamahine malalo o ko maua malu, a malalo hoi o ka maua hoopakele ana. Oiai ua aihue maoli ia kela kaikamahine e oukou, mai ke alo mai o kona makuakane ma'i, nolaila aole oia e loaa hou aku ia oukou." (E Nana ma ka Aoao Eha)


KA AOAO REPUBALIKA AME KE KANAWAI HOOPAKELE I NA LIMAHANA,— KE KANAWAI E HOOPAKELE ANA I NA HANA KULOKO O KA AINA MAI NA POINO OWAHO MAI. (Ka Hoopau ana) Ma Hawaii nei, like a like keia mana. Ina e weheia ke kanawai hoopakele i ke kopaa a poino ke kopaa, e pau ana na mahiko; pau na halehanahao; pau na alahao; make ke kumuwai nui o ka auhau e koino mai nei i ke aupuni a make pu aku me na hana apau i pili aku i na mahiko. O ka make ana o keia mau mea, make pu na limahana apau e kauka'i nei maluna o lakou no ko lakou ola. O ka hopena keia i ikeia i na wa apau i komo ai ka poe Demokalaka iloko o na hana hooponopono aupuni. I ka wa i lilo ai o Cleveland i Peresidena (Demokalaka) hoonoaia na hana kalepa. Heaha ka mea i ikeia. Pio ke ahi o na hana Kalepa iloko o Amerika oiai e komo nui mai ana na limahana o Europe ma Amerika. Pau ka hana ia lakou la, nele na kupa o ka aina. I kekahi manawa mai mahope, ala like ae ana he mau kaukani o na limahana a, malalo o ke alakai ana a Mr Cox, hele aku lakou ma Wakinekona a paio aku la no ka hoihoi hou ana maluna o ka buke kanawai i ke kanawai hoopakele limahana. Ike hou ia ke ola o ka aina mahope mai. I ka makahiki 1912, i ka wa no i kaa Kou ai ka mana iloko o ka lima o ka poe Demokalaka, hoopau hou ia no ua kanawai nei, a hoomaka hou no na hana kalepa o Amerika i ka iho ilalo. Aka, hiki e mai ke kaua, a ua huliamahi aku ka aina holookoa i ke kokua ana i	ke aupuni. Nolaila, aole ka aina i ike maka hou i ka pilikia o keia hana oiai ke kaua e koi mai ana i na mea apau e pono ai kona hooneeia ana aku. I kekahi o na halawai Demokalaka, ua hoike ao kekahi poe Demokalaka i ko lakou manao e paa no i keia kanawai hoopakele limahana no ka pono o na mahiko. Aka, ma kekahi wahi ma Virginia i hoopukaia ae ai kekahi mau manao (i loheia e Mrs. Mellen) e kekahi Demokalaka o ka Aha Kaukanawai o Amerika penei: "Ina au e wae hou ia, na'u no e hoopau aku i kela poe waiwai poe Repubalika i hiki ai ke kuaiia ke ko me ka emi! Ia wa hookahi no nae, ua makemake loa oia e pania no ke kanawai hoopakele no ka pipi. O ke kumu o ia keia: He poe hanai pipi ko kona aina, a, o Argentine ko lakou hoa paio ma ko kuai pipi. Anoe no keia manao o na Demo- kalaka. Hoopakele ma kahi aoao o ka aina, a, hookuu ka ma kahi aoao. Hoopakele ka ina ua pili mai ka pono ia oe iho a hookuu ka ina i kekahi hoa kupa aku ka pomaikai. Kupaianaha no keia ano! Nolaila, owai la ka aoao oiaio. O ka aoao anei e hoopakele ana i kahi mahele o ka aina a e hoopoino aku ana i kahi mahele e aku, a i ole o ka aoao kalaiaina palia e ku mau ana maluna o ke kanawai o ka pono kaulike no na mahele aina apau. Ka hua o na Hoonaauao Ana a Mrs. Mellen: I ko Mrs. Mellen haiolelo ana ma Kentucky, ka mahele aina i ku no ia aoao Demokarata no na makahiki loihi, ua nui na wahine i huli mai iaia mamuli o kona wehewehe pono ana ia lakou i na mea apau i pili aku i keia mau kanawai ame na mea a na aoao kalaiaina elua i hana ai no Amerika. Hoike akea ae la na wahine iloko	o kana mau halawai apau i piha me na haole, penei: "Iloko o na halawai Repubalika apau loa a makou i hoolohe ai, ua loaa mai na hoonaauao maikai maoli ana; aka, mailoko mai o na halawai Demokalaka, ua puka mai na hana hoino nui i ka poe waiwai a ua hookomoia aku ia mau mea iloko o ka poe hupo o Europe i laweia mai ma Amerika nei i mau limahana." Hoike hou ae la ua poe wahine nei i ko lakou kanalua loa i na hana a na Demokalaka; a, no ka oiaio o ua kanalua la iloko o lakou, ua huliamahi mai o Kentucky no ka aoao Repubalika i ka makahiki 1924 me ka huina oi 9,000 baloka. Kekahi o Na kumu o ka lilo ana o ka hapanui i poe Repubalika: 1. Neemua o na hana hoonaauao iloko o ka aina ma o na kula aupuni la, peia no hoi na kula aupuni nui o na mahele aina like ole. 2. Na hale hoola ma'i, na hale malama keiki ame na hana no ka pono o na makuahine ame ka lakou mau keiki. 3. Hooholomua ana i na oihana kalepa e ola ai ka aina a e ola ai ka lehulehu. 4. Ka pono o na ma'i lepela ka hale hoola ma'i o Kalihi ame Kalaupapa. 5. Na home o ka poe ilihune. 6. Ka bila hoopulapula no ka pono o ka lahui Hawaii. 7, Mamuli o na hooponopono hou e komo mau nei iloko na oihana Kalepa, ke lilo nei na oihana kalepa i keia la i makua maoli no na limahana. E ikeia no keia maloko o na lawelawe hana ana a na oihana kalepa nunui o ka aina. Ka Hopena: Mai ka mua mai ahiki mai la i keia la, ke ku nei keia mau aoao kalaiana elua me ka mau o ka laua hana: O ka Aoao Demokala e nou mau	ana i ka poe waiwai a e hooulu mau ana i ke ku'e iloko o ka noho ana o ka lehulehu; a o ka Aoao Repubalika hoi e hoopau ana i kona ma-nawa ame kona ikaika i ka hoona-auao ana i ka lehulehu me ke kukulu ana ae no lakou i na kanawai e pono ai ka noho ana. "No'u iho, ua oi aku, ko'u noho ana iloko o ke kihapai ulakolako i hoopihaia me na hana hoowaiwai ame ka poe waiwai e uku nui ana i ka auhau a ke aupuni no ka pono nui o na kula, o na alanui nani, na hale maemae ame na mea e ae apau e loaa ai ia kakou ka oluolu ame ka hauoli ana mamua o ka noho ana i kahi nele. O KA NOHONA LAKO AME KA NOHONA ILIHUNE, E KAANA LIKE IA AKA NO IA MAU MEA E NA HOA APAU O KE KIHAPAI HOOKAHI." HE MELE HOOHENO NO HOUSTON. Hanohano Oahu lei i ka ilima, Houston ka elele hele lanakila, E lanakila oe a e pono ai, I elele hanohano na ka laimi; Kakoo o Maui moku o Kama, Apuni na Hono a Piilani; Kokua Kanai Manokalani, Ke ala mokihana kou lei ia. Kiina ko laki aia imua, I ka pahu baloka puni Hawaii, Kakoo ke kupua o Kilauea, Ka lehua o Panaewa kou lei ia; O ka lei no ia o ka lanakila, Puia ke ala i Wakinekona, O na Mana Lani kou kokua, Lilo i mea ole na enemi, Haina kapuana me ke aloha, Houston ka elele hele lanakila Haina hou ia mai ka puana, Houston ka elele puni na moku. Hakuia e ANNIE K. FREITAS 1315 Miller St.