Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 22, 3 Iune 1926 — Page 1
Ka Nupepa Pookela o na Nupepa Hawaii
Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
Hoopukaia i na Kakahiaka Poaha Apau
BUKE LXV HELU 22 NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H. POAHA, IUNE 3, 1926 NA HELU APAU 6414
PAA NA PAAHAO MAHUKA I KA HOPUIA E NA MAKAI
Nokeia Kekahi Mau Paahao i ke Alualu me
ka Hoohanaia Ana o ka Pu Panapana a Paa
Hoi Kekahi Poe ma ke Ano Maalahi
| Mahope iho o ka hele lanakila n kekahi mau la kakaikahi . - -. i paa hou ae ai he poe paa-alauka i ka hopuia, ma ka i'..'^i aku nei i haua i na makai, -^M hou ia ae no ka hoopaa ana -ko o ka halepaahao. Ma ke kakahiaka o kela Poalima, '-'-". o ana ka Makaikiu Joseph -5on, me ka Makai Mitchell Ka-":. maluna o ke kaa otomobile, ke alanui Ala Moana, ua ike : la laua i ka hele o Lymon, kekahi kokoolua, i kamailioia "-.e keiki oia i holo mahuka mai lula hoopololei mai ma Waia- I ka wa i ike mai ai o kela mau a i na kanaka o ke aupuni, ua ..-aka aku la laua e holo, ma kekahi alanui ololi, a no ka hoomaka '-a'u ana ia laua, i wahi e hoomau aka ai i ka bolo ana, na ki -i ia aku ka pu panapana e ka k niki u Munson, no ekolu ma-nawa, aole nae he wahi mea a ku | iho o kela mau lawehala, aka hoo mau aku la no i ka holo ana. I wahi nae no lana e paa ai i ka hopuia, ua lele okoa aku la na makai mailuna aku o ke kaa, a hoomaka aku la e alualu, me ko laua kaa ana mai malalo o ka malu o na kanaka o ke aupuni. Ma ka hapalua hoi o ka hora elua o ka auwina la, o kela Poalima no, i paa ae ai he eha mau paahao mahuka i ka hopuia e ka Makaikiu L. Machado, mauka ae nei o ka Paka o Pauoa, a noho hou ana lakou apau i ke puhi. Ma ka oleloia, e hele holoholo ana ka Makaikiu Machado ma ka Paka o Pauoa, ua ike aku la oia i ka moe o kekahi poe eha malalo o ka malumalu o kekahi kumulaau, a i kona hele ana aku ma kele wahi, eia ka o na paahao o ka holo mahuka ana, mailoko mai o ka halepaahao o ke kulanakauhale he mau la mamua aku, o ko lakou paa iho la no ia i ka hopuia, a hoihoi hou ia aku noloko o ka halepaahao. |
| EKOLU POE I EHA MAHUNE- HUNUE MA KA MANAWA O KE KAHULI ANA O KE KALAKA laki ka pokopoko ole ana o na - o kekahi mau koa ekolu, he mau -i no ka puali pukaa II; ua koi--i ka eha aole nae i lilo i kumu lakou e make ai, ma ka manawa ke kaa kalaka a lakou e kau ana kahuli ai ma ka Poalima aku la ka pule i hala, ma ke alanui pali Nuuanu. Me ka awiwi loa la-i i laweia ae ai i ka halema'i .a koa ma Kahauiki, a ma ka lono hoikeia ae mailaila mai he maikai ka ko lakou mau ola kino. O ke koa nona ka inoa o Joseph .Bonaea5a he maui ko kona opuu-.-; i wawae me ka moku ma kahi o - 7opeiao; no Jackson Smith ma ' kuekue lima kona wahi i paholehole a no Lawrence E. Fargo ka i ka lae kona wahi i paholehole. I kulike me ka hoakaka ma ka .^'.o e holo mai ana kela kaa aka no ke kaono nei mai Wai-i-^lo mai, kahi o na koa i hoo--na ai no ke kau wela. I ke kaa . ^ka ka i hoohuli ae ai ma ke ? pokole loa o ke alanui pali ma ? hapalua like o ka pali, na paka aku la na huila no ka pulu o ^ alanui i ka ua a kahuli hapa, na .-.hi kumulaau ka i alai mai a -.iele ai ke kahuli loa ana aku o e kaa. Ma ka manawa o ke kaa kahuli ai ua kiolaia na kanaka : miluna aku o ke kaa, a o ke -.- i hoi i loaa ai ia lakou keia - : palapu ae la. MAKE IA HAWAII MA KA ULLIA KAA OTOMOBILE No na palapu i loaa ia William Kahala, ma ka hora elima o ka .-.a la o ke Sabati aku nei i ha-2-.a ma ke alanui holopuni ma ..i'.au Koolau, i make ai oia ma-: o ka Halema'i Moiwahine, ma hora eiwa me kanaha minuke .-.a po ana iho o kela Sabati no. Ma ka hoakaka a ka Makai Hai-- Cornwell, mahope iho o kona -ninau ana i na mea e pili ana "a ulia poino, e kau ana o William Kahala maluna o kekahi kaa kaikala, a hukiia ana kela kaa :- .kaikala e ke kaa otomobile e -loia ana e Hiram Kahala. I ka hoea ana no Kahaluu, ho ua ii o ke alanui, na holo ae la - kaa mokokaikala no ka hema ? alanui, a ma kela wahi i oili --.-. ai he otomobile e hookeleia e Yoshio Tanaka, a hoku'i aku :?.? ka mokokaikala, me ke kiola -: ana o William Kahala mailuna ; o ke kaa, a hooku'i iluna o alanui paakiki. Ua hoihoi awiwi ia mai o William Kahala noloko o ka Halema'i -' wahine a ua kauohaia aku ho - Tanaka, ke kiakaa nona ke kaa otomobile i hooku'i ai me ke kaa mokokaikala o William Kahala e -5 ae imua o ke Kapena Maka E mauoha ma ka Poakahi iho nei. He limahana o William Kahala -^bo hana ana maialo o L. L McCandless; a ma ka manawa o --. halawai ana me ka ulia poino "- i hoopokole ae i kona ola ana ' ^nli hoi ana oia no kona home. He wahine, me na keiki ekolu ^ ka waiho ana iho mahope .:- kanikau aku noua, ma Waia ''-'-, ko lakou home. | LOIHI OLE AKU KA HELE LAULA ANA A KA PAAHAO MAHUKA Mahope o ka hoomau ana o na makaikiu Joseph Munson ame Mit chell Kalauli i ka hahai mahope o Dan Lymon, he paahao holo mahuka mai ka halepaaho kalana mai ma ka Poalima o ka pule aku la i hala ua paa hou ae la ua paahao mahuka la i ka halepaahao, aole nae, me ka maalahi o ka hana, me ka aneane e pau ke aho o na makaikiu oiai na paahao mahuka e holo pipa ana ma kela a me keia ala ololi o ka apana Kakaako ae nei. E hele pu ana o Lymon me kona kokoolua, he keiki holo mahuka mai ke Kula mai o Waialee maluna o ke alanui Ala Moana ma ka ma-nawa a laua o ka ike ana aku i na ^i -^ iu;.. — - 4— io -UHU miw MW, ^a^ni a, laua e hele ana maluna o ke kaa otomobile, a e like me ke ano mau o ka poe kolohe i ka manawa e ike aku ai i na kanaka o ke aupuni e holopee koke ae ana ma kekahi alanui ololi i ole e paa mai i ka hopuia. I ka ike aua mai o na makaikiu i ka holo ana ae o Lymon ma kekahi alanui ololi ua ki ae la oia i kana pu i ka lewa no ekolu manawa, a hoomaka koke mai la ka hahai ana mahope o ka paahao, a mahope o ka hahai ana no kekahi manawa ua paa o Lymon ame kona kokoolua i ka hopuia a hoihoiia ae i ka halewai. O kekahi mau paahao e aku eha i holo mahuka ai mai ka halepaahao kalana mai he "mau la kakaikahi aku nei i hala ma ka auwina la o ka Poalima aku la ko lakou paa ana ae i ka hopuia aneane ma ka hora 2:30 o ia auwina la i ka Makaikiu Machao. E holoholo ana ka ka Machao maloko o ka paka ma Pauoa a ike mai la oia eha mau kanaka e moe ana malalo o ka malumalu o kekahi kumulaau, o kona hele pololei mai la no ia no kahi a lakou e moe ana a paa lakou i ka hopuia a hoopaa hou ia aku maloko o ka halepaahao kalana no ko lakou ninaninauia aku e ka Makaikiu Kellett. O na inoa o ia mau paahao mahuka oia o Herman Clement, James Kamakani, Joseph Makawila ame Louis Rorigues, a i ole Louis Ramos. MAKE KEKAHI KANAKA HANA I KA PAUDA MA KE KAHUA HOU O KA HALEKULA NUI Mamuli o ke pahu ana ae o ka pauda ma ke kahua hou o ka halekula Sana Lui e hanaia mai nei ma Palolo i make hikiwawe ai kekahi kanaka hana nona ka inoa o Huan Kwank Jing ma ka auwina la o ka Poalima pule aku la i hala a welu welu liilii kona kino. Ma ka moolelo ua kuniia he auka kiana pauda e Jing a a, e like me ka hoakaka a kekahi kanaka e hana pu ana me ia, a me he mea la na poina oia ua a ka uiki o ia auka pauda no ka mea ua hookomo hou aku la ka ia auka iloko o ka pahu a hoomau aku la no i ka pao ana i ka puka i manaoia no ia auka pauda e hookomo aku ai. I kona manawa i ike ai i kona kuhihewa, kii aku la oia i ka auka i kuniia a a mailoko mai o ka pahu, eia nae. mamua o ka loaa ana aku o ia auka ua pahu mua ae la ia a weluwelu kona kino, a make koke no oia malaila ia manawa. |
E Pouli Ana ka La ma ka La 9 o Iulai ae Nei
He Mau Hora ka Loihi e Pouli
ai ka Ia Elike me ka Mea
i Hoikeia ae
KE AKEIA AKU NEI E
HOEA MAI KELA LA
Ma Hawaii Nei me na Mokupuni Pilipine e Ike Pono ia ai Kela Pouli
Ma ka la 9 o ka mahina o Iulai e hoea mai ana, e pouli ana ka la, me ka ike ana o ko Hawaii nei poe i kela pouli; i kulike ai me ka hoike a E. H. Bryan, Jr., o ke Kula Keikie o Hawaii.
Ma ka oleloia, o keia pouli ana aku o ka la, o kekahi manawa mai-kai loa ia a koonei poe e ike ai, no ka mea he kakaikahi loa ka manawa i ikeia ai ka pouli o ka la, mahope mai nei o ka makahiki 1880, he elua a i ole he ekolu paha manawa.
E hoomaka ana ka pouli ana o ka a ma ka hora umi-kumamakahi me lua minuke o ke kakahiaka o kela a, a pau ma ka hora elua me kanalima-kumamakahi minuke o ka auwina la.
Ma kahi o ke kanawalu-kumamawalu pakeneka o ka ili o ka la, e paa ana i ke aka o ka mahina, ke hoea ma ka hora ekahi me elua minuke o ka auwina la. Aole e pouli holookoa ana ka la, eia nae he nanaina maikai ke ikeia ana no kela pouli, ke hoea mai ia manawa.
O ka mea maa i iko mau ia i na makahiki apau, he hookahi, a i ka kolu manawa e pouli ai ka la i ka makahiki, a he mau kakaikahi wale
no o ka honua nei ke ike i keia mau pouli ana.
Mahope mai o ka makahiki 1880,
ahiki ^alw.^^-^-7^-.'";—7""''."—"-"""" ^ manawa i pouli ai ka la, eia nae
he ekolu wale no mau pouli ana, i
kulike me ka pouli o ka mahina ae
nei o Iulai e hoea mai ana.
O na wahi maikai loa e ike ana
i keia pouli o ka la, o ia o Hawaii
nei ame ka Paeaina Pilipine.
Eia ka poe ike lulo ho-ku ke nana
aku nei me na manao hialaai, no ka
hoea mai i ka manawa e pouli ai
ka la, a ke hoomakaukau mai nei la-
kou i na alahele maikai apau, e hiki
ai ke ikeia aku kela pouli ana me ka moakaka loa.
KOMOIA E NA MAKAIKIU KEKAHI HALE MA KE ALANUI KULIKA
Mamuli o kekahi mau hoopii lehulehu o ka loaa ana ae i ke Kapena
o na Makaikiu John R. Kellett mai kekahi manawa a i kekahi manawa no ka nui o ka walaau o ka poe e noho ana maloko o kekahi hale mahope loa aku o ke alanui Kulika i
hoea aku ai na makaikiu no ia wahi ma ka po o ka Poalua nei mamua iki iho o ka hora 9, a ua hoopuiwa loa ia ka poe e noho ana maloko o ia hale i ka manawa i ike mai ai
i na makaikiu i ke komo ana aku. I ke komo ana aku o ka Lutanela
E. Ross a ku ma ka puka, a hoikeike aku la i kona kulana ame kana hana o ka hiki ana aku hookahi o na kanaka e noho ana maloko i hoao mai ka e kiola i ka makaikiu iwaho, eia nae, lahilahi oia i ka mana o ke kanawai.
Maloko o ia hale i loaa aku ai he okolehao i awiliwiliia, a kohu waiseke ke nana aku, he waina ame ka bia, a ua pau loa ia mau ano waiona i ka laweia mai e na makaikiu. Maloko ka o kekahi paiki lole i loaa aku ai he eha galani waina a ma ka Ross hoakaka he mau galani waina ia i makaukau loa no ka laweia aku paa e nae i ka hopuia
He elua mau mea i paa ae i ka hopuia oia o James J. Ellis, ka ona o ka hale ame Mrs. Homer Rushing, a laweia mai i ka halewai no ko laua ninaninauia aku.
Ma ka hoakaka a na makaikiu ua hiki ka ke loheia aku ka hehe o na aka me kamailio he mau kuea ka mamao mai kela hale mai, a mamuli o ka hanakuli o ka poe e noho ana maloko o ia hale no na pule lehu lehu i hala, a i hiki ole ai i ka poe e noho kokoke aku ana malaila ke hoomanawanui hou iho, i hoopii ia ae ai i ka oihana makai, a o keia iho la ka hopena i ikeia, a e meha paha auanei la ia wahi ua paa ma la na mea haihai kanawai.
LIULIU KA AOAO REPUBALIKA NO KA HOOUKA KALAIAINA
Kauohaia na Kalapu Apau e Malama i Halawai ma Keia Ahiahi no ka Wae Ana i na Lunanui Hou me na Elele Hana Kahuahana
| I kulike ai me ke kuahaua pili oihana a ke komite kuwaena teritore Repubalika, a no ka liuliu hoo makaukau ana no hoi no ke kaua kalaiaina kuloko e hoea mai ana, ma keia mua koke iho, e malama ae ana na kalapu Repubalika apuni ke teritore he halawai ma keia ahiahi Poaha, no ka wae ana ae i na inoa o na lunanui no kela ame keia kalapu Repubalika pakahi, pela hoi ka wae pu ana i na inoa, o na elele, e hoounaia mai ana i ka ahaelele e noho mai ana ma keia kulanakauhale, ma ka la 12 o ka mahina o Iulai ae nei. E hoomaka ana ka halawai ma keia po ma ka hapalua o ka hora ehiku, a pau ka waiho inoa ana no na lunanui ame na elele, ma ka hapaina o ka hora ewalu. O na waiho inoa ana no na lunanui a no na hoa o ka ahaelele, e hanaia ma ke kakau, a e waihoia aku i ka lunahoomalu o ka halawai, a e kakauinoaia hoi e ka mea nana i waiho aku i kela mau inoa. Ma ka Poaono, ka la 12 o Iune nei, e koho baloka maoli ia ai kela mau lunanui ame na moho elele, e hoomaka ana ma ka hora elua o ka auwina la, a paa ma ka hora ehiku o ka po ana iho; no na kalapu keia he mau inoa lehulehu i waeia, ae no na lunanui, a no na moho elele paha; aka no na kalapu, aole he mau paonioni ana, ua hiki no ke hoo-komoia i hokahi baloka no na lunanui ame na moho elele. Mahope koke iho o ke kohoia ana o na lunanui hou no na kalapu lehulehu, pela hoi, na elele i ka ahaelele hana kahuahana, e hoouna aku na lunanana koho baloka o na kalapu lehulehu, he hoike, ia Mr. Luke L. Ukauka, ke kaukauolelo o ke komite kuwaena Repubalika, e hoakaka ana no ke koho pono ia ana o kela mau lunanui hou i^-a-i " ^ Bp"!-. ^-^-E--^P Ku, U^ai- w na mahele koho, ua like no ka nui | o na kalapu Repubalika me ia. Ma ka Poakahi, Iulai 12 e noho mai ai ka ahaelele hana kahuahana kalaiaina, ma kaupoku o ka Hokele Iana, me ka lawe ana ae o A. L. Castle i ka noho lunahoomalu ana i kela halawai, a o Luke L. Ukauka ke kakauolelo, a ma kela ahaelele, e kohoia ai i lunahoomalu paamau me ke kakauolelo, no na makahiki elua e hoea mai ana. He 271 ka nui o na elele ahaelele, ke koho na kalapu apau i ka lakou mau elele iho, elike me ka huina i kuleana ai kela ame keia kalapu, Ka Hanai a ka Ahaelele O ka hana nui a ka ahaelele e noho mai ana, o ia no ka hoomakaukau ana i kekahi kahuahana kalaiaina, no na hoa o ka ahaolelo ku4 loko ame ka elele i ka ahaolelo lahui, Mawaho ae o ka hoomakaukau ana i ke kahuahana kalaiaina, e lilo ana i hana na kela ahaelele, ke koho ana i na lala o ke komite kuwaena no keia mau makahiki elua e hoea mai ana, o ia hoi, e kohoia na lala o kela komite mai na apana like ole mai. B lilo pu ana no hoi i hana na kela ahaelele, ka hana ana i kekahi mau hoololiloli i na rula ame na kanawai o ka aoao Repubalika; ina he mau hoololi kekahi i manaoia. E malamaia ana ke koho baloka wae moho, no na hoa o ka ahaolelo kuloko ame ka elele lahui i Wakinokona, ma ka Poaono, ka la 2 o ka mahina o Okatoba apuni keia teritore, a ma ia manawa hookahi no hoi e koho baloka ai na moho no na kulana oihana iloko o ke aupuni kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, a ma ka Poalua, ka la 2 ^"''.EweBiba aku, e malamaia al ^o^ 'koiia baloka laula, no ka poe i lana- A^^m'^^ipho^lo^a W4^AW 'aili no kela i^.^^-^^ao ^alai- -wb^k.ak'^^^' — ^Aua.^ihanA like ole. |
| MAKE IA KAMAAINA KAHIKO O HAWAII NEI Iloko no o ka maikai o kona ola lino, me na hoailona ole o ka ma'i maluna ona, i pauaho mai ai o Ernest Kopke i keia ola ana ma kona home ma ke alanui o Makiki, ma ka hapalua o ka hora eono o ke kakahiaka o ka Poaha aku nei i hala. Ma Ka auwina la no o kela Poaha malamaia ai kona anaina hoolewa, me ke puhiia ana o kona kino i ke ahi, a ma ka hapalua o ka hora elima o ke ahiahi o ka Poalima ae, kanuia aku ai ka lehu, ma ka ilina mauka ao nei o Nuuanu. Me kona ohana no o Mr. Kopke, ma ka paina ahiahi, o ke ahiahi o ka Poakolu aku, a ma kela po, i ikeia ai ke ano maikai ole o kona ola kino, a ma ke kakahiaka nui no o ka Poaha ae, i haalele iho ai ka hanu ola i kona kino. Ma kona manawa o ka make ana aku la, ua piha iaia na makahiki he kanahikukumamalua me na mahina eha me na la keu he iwakalua. Ma Kelemania kona wahi i hanauia ai, i ka umi-kumamawalu o kona mau makahiki i hoea mai ai oia i Hawaii nei, me kona noho ana no ka mahiko o Lihue, Kauai, ma ke ano he luna, a mahope mai, i lilo ai i kokua wiliki noloko o ka halewili. Mahope mai, ua noho hana oia maloko o ka hale han ahao Honolulu, a no ka hoomahuahua ana i kona makaukau ma na ike pili mikini, i holo okoa ai oia i ke kula ma Amerika; a ma Kelemania, a iaia i huli hoi mai ai no Honolulu nei, ua hoomau no oia i ka noho hana maloko o ka hale hanahao, ahiki i kona hookohuia ana mai i wiliki poo no na mahiko o Lihue me Hanamaulu, a mailaila mai, no ka mahiko p Ewa; ahiki i kona hoi hou ana e hana me ka hui hanahao Honolulu. Ua waiho iho oia mahope nei, i kana wahine, me ka laua mau keiki, e kanikau aku nona. No ka poe e uku ana i ka auhau wai, malalo o ke ana mita, no ka manawa e pau ana ma ka la hope o ka mahina o Mei aku nei i hala; ua hoounaia aku ka hoike i kela poe e ke keena wai o ke kulana kauhale, no ka uku ana mai i ka auhau, i keia manawa, mahope aku o ka mahina o Iune, e kauia ana i umi pakeneka uku ka'ulele ma luna o ka huina auhau kaa ole uku ole ia. | AOLE I HOEA AE MA KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI No ka hopohopo paha, o kipaku hou ia aku auanei oia mai ka halawai aku a ka papa lunakiai o ke kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, ma ka auwina la o ka Poalua iho nei, aole i hoea ae o A. F. Clark, ma kela halawai; oiai nae, o ka makai o ka papa ka i makaukau, me ke kakali ana iaia, o ka hoea ae, a i kona hoea ole ana ae, ua hoomaalahi loa ia aku kela luna oihana, no ka mea aole ana hana e lawelawe aku ai. Ua kipakuia o A. F. Clark mailoko aku o ka halawai a ka papa lunakiai ma ka pule aku nei i hala, malalo o ke kumu, i kulike ai me na hoonee hana ana a na hoa Repubalika, o ka papa lunakiai, o ia ka mana ole o kona hookohuia ana i lunakiai, elike me ka mana ole o ka hookohuia ana o Kumalae ame Ching i mau hoa no ka papa. He umi nae minuke mamua o ka noho ana mai o ka halawai a ka papa ma auwina la o ka Poalua iho nei, ua hoea mua aku la o Clark, no ke keena o ka meia, a iaia i haalele ak ai i kela keena, aole oia i komo ae noloko o ke keena halawai o ka papa, oiai nae e noho aku ana ka makai o ka papa me ka makaukau, e kipaku iaia, ina nei no kona manao e noho mai ma ke ano he lunakiai. No kela kipakuia ana nae o Clark mai kona noho ana mai he hoa no ka papa o na lunakiai, i hoike kahiko ae ai oia no kona lawe mai i kekahi hoopii kanawai, e ku-e ana i na Lunakiai Hollinger, Ahia ame Cunha, pela hoi kekahi hoopii e ku-e ana i ka Makai Souza, nana i kipaku iaia; a ma na mea i hoomapopoia, ke hoomakaukauia mai nei he hoopii o kela ano e ka Loio Kalana Hathaway, elike me na hoakaka a Clark. No na hana a ka papa ma kela halawai, he holopono wale no na mea apau i noonooia, a o ka mea ano nui wale no, o ia ka hoouna ana ae o ka meia i kana palapala vito, e hoole ana i kona apono, i ke kauoha kanawai Helu 84, e pili ana keia no kekahi mau hana i lawelaweia mahope mai o ka hookohuia ana o Effinger ame Clark, i mau hoa no ka papa. Ma na ano apau ke olelo ae, ua lawelaweia na hana a kela papa, me ke kaa o na hoa Repubalika o ka |
papa i poe koho mau, ma na hana apau a lakou i makemake ai e hooholoia, e lilo ole ai ke ku-e ana mai a hookahi hoa Demokarata wale no o ka papa, i mea waiwai ole.
Hoomanaoia ka La Kaupua me ke Ohohia Nui
Hoohiwahiwa ka Lehulehu i na
Ilina me na Manao Kui'o
no ka Poe Make
KU I KA NANI NA PUA O NA HE MA NA ILINA
Hoomanao na Pualikoa i Kela
la me ke Kaihuakai Ana
Nouka o Nuuanu
Me na pa ilina lehulehu o ke kulanakauhale nei, i hele a uluwehi : na pua hoonani o na waihooluu like ole, i hoike ae ai ko ke kulanakauhale nei poe, i na manao ohohia, no ka La Kaupua, ma ke Sabati ame ka Poakahi aku nei i hala; pela hoi ka hoike pu ana ae i na manao makee, ame na manao hiipoi, no na mea aloha, i hala aku ma kela aoao o ko ke kanaka ola ana.
Elike me na makahiki aku nei
hala, ka hoonani o ka lehulehu i na he kupapau o ka lakou mau mea aloha, me na pua nani, pela no ka hiona i ikeia ma na he kupapau apau o na ilina, iloko o kela mau la elua, e hoike mai ana kekahi mau hiona, no ka hoohalaia ana he manawa nui, ma ka hoomakaukau ana a kekahi poe, i ka lakou mau mea hoonani.
Mai na hora mai o ke kakahiaka Sabati, ahiki wale no i ka po ana, hookahi mea ikeia ma na wahi apau, o ia no na pua, e kalewaia ana ma ke ano kuai, na kaa no hoi, e halihali ana i na pua no na ilina.
He keu no loi, ma kela la wale no i keia ai na hana hoonani, eia ka o ka Poakahi ae no kekahi; a oiai ma ia la, i malama maoli ia a ae ka nui o na pua ma kela la,e hewa ai i ka maka ke nana aku, a komo no hoi na manao hoohihi, no ke ku i ka nani o ka hanaia ana o na hoohiwahiwa ana ma kekahi mau wahi. Ke Kaihuakai
Elike me ka papa hoonohonoho i hoolalaia no na hana hoomanao o kela la, ua akoakoa ao la na puali-koa, o na mahele like ole maloko
o ka pa o ka halealii, mahope koke iho o ke kani ana o ka hapaha
i hala o ka hora ewalu o ke kakahiaka o ka Poakahi nei, a mahope koke iho o ke kani ana o ka hapa-
lua o ka hora ewalu, o ka hoomaka no ia o ka huakai e ka'i mai ka pa'lii aku, ma ko alanui Mila no ke Alanui Beritania.
Mai ke alanui Beritania aku ka'i ilalo ahiki i ke alanui Papu, mailaila aku ka'i pololei no ka ilina
o Nuuanu.
Ma kela ame keia aoao o ke alanui, ua hele a piha i ka poe makaikai, me ka wehe ana o na kane
i ko lakou mau papale, i ka wa e kaalo ae ai ka hae Amerika mamua o ko lakou mau wahi e ku ana.
I ka hoea ana nouka o ka ilina Nuuanu, malaila i malamaia ai he anaina haipule hoomanao, me ke meleia ana o na mele kupono no kela anaina, pela hoi i haawiia ae ai kekahi haiolelo, e ka mea i kohoia, e pili ana i ka manao nui, o ka hookaawaleia ana, o ka la kanakolu o Mei, i la no ke kau ana i na pua; ua pili no ia no na koa, i molia aku i ko lakou mau ola maluna o na kahua kaua.
Ma ka panina hope o na hana hoomanao mauka o ka ilina, ma kela la, ua kiia na pu, elike me ka maa; a ua komo pu mai hoi na mokulele, he hookahi ka hoomanao ana i kela la ano nui, ma ka moolelo o na kanaka o ka oihana kaua.
I kulike ai me ke kahea pili oihana a ke komite kuwaena Repubalika, o ka hoopuka ana aku he mau pule ae hei i hala, e noho ae ana na kalapu Repubalika apuni keia teritore ma ka hapalua o ka hora ehiku o keia po Poaha, no ka wae ana ae i na inoa o na lunanui hou no na kalapu, pela hoi na moho no ke kulana elele, i ka ahaelele hana kahuahana o kela aoao kalaiaina.
HOOKUI ELUA MAU KAA OTO ME KA IKAIKA A NAHAHA
Pakele Wale Iho no na Ola o na Ohua ma na
Ulia Pomaikai me ka Nui Nae o na Poino
i Kau Aku Maluna o Kekahi Mau Ohua
| Mauka ae nei o ke alanui Pali o Nuuanu, ma ka hora ekahi a oi o ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i hooku'iia ae ai ka Lunakanawai James, J. Banks, o ka aha kiekie e kekahi kaa otomobile e hookeleia ana e P. Yoshitomo, o kahi nae o ka laki, mahope o ka nanaia ana o kona mau wahi i eha, aole he inau iwi i haki, a aole hoi he mau meapaahana o kona kino maloko i poino. Mahope o kela hooku'iia ana e ka otomobile, ua awiwi ia mai ka Lunakanawai Banka e George A. Seyde, ka mea malama buke o ka hui pa'i nupepa Advertiser, no ka Halema'i Moiwahine, a malaila i nanaia ai kona kino e Kauka Joseph E. Strode. Elike me ka hana maa i ka Lunakanawai Banks, ua hele holoholo oia no ka Pali o Nuuanu ma kela auwina la Sabati, a ua kau oia | maluna o kekahi o na kaa o ka poe e holo ana uo ka huli Koolau aku nei. O kona lele ana aku no ka ia mailuna aku o ka kaa, nana i lawe iaia nouka o Nuuanu, a e hele aku ana oia no ka pii ana iuka o ka puu, o kona manawa ia i hooku'iia mai ai e ke kaa, me ka maopopo ole iaia, o kela pilikia, o kana wale no i hoomaopopo, i ko kaakaa ana ae o kona mau maka, e moe ana oia malalo o ka otomobile, a e hoao ana kekahi poe, e hapai iaia mai kona wahi e waiho ana, i kaawale ae ai mai ke k. u aku; ua hoole mai la nae oia ia lakou, a nana ponoi no i hooikaika, ahiki i kona hemo ana. Maloko o ka Halema'i Moiwahine i nanaia ai kona kino, aole be wahi i poino, a i ka hoea ana i ka aina ahiahi, na ai oia i na meaai i waihoia mai imua ona, me ka holo-pono loa. |
| HAAWIIA KE KAUOHA I KA DEMOKARATA E KOHO I NA ELELE E ukali aku ana mahope o na kapuai o na Repubalika, i hoounaia aku ai ka lohe i ua kalapu Demokarata apuni keia teritore e Albert E. Haris, ke kakauolelo o ke komite kuwaena Demokarata, no ke koho ana mai i na elele, no ka ahaelele hana kahuahana e noho mai ana ma keia kulanakauhale, ma ka la 26 o ka mahina o Iulai ae nei. O ke koho ana i na elele no kela aha, e kulike no ia me na rula hooponopono o ka aoao Demokarata, a mahope iho o ke koho ana o kela ame keia kalapu i na elele, e haawi ia na palapala hooia no ko lakou koho pono ia ana, e na lunanana koho baloka, ka poe i loaa ia la-kou ke kuleana e kakau ai i ko la- no na elele i konoia Elike no me ka hana a ka ahaelele Repubalika, o ia ka hoomakaukau ana i kekahi kahuahana kalaiaina, no na moho o ka ahaolelo kuloko, ame ko ka ahaolelo lahui, pela no hoi ke koho ana o kela ahaelele i na lala o ke komite kuwaena Demokarata ma na apana apuni keia teritore. Ma ka noho na mai o ka ahaelele maluna o kaupoku o ka Hokele Iana, e noho hoomalu ia ana ia Manuel Paeheco, ka lunahoomalu o ke komite kuwaena, me ka noio ana o Albert E. Harris, ma ke ano he kakauolelo; e paa ana laua i kela mau kulana pakahi, ahiki i ke kohoia ana o ka lunahoomalu paamau ame ke kakauolelo paamau na ke komite kuwaena, no na makahiki elua e hoea mai ana. MAKE MAMULI O NA PALA-PU PAUAHI Ma ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, i holapu ae ai na alelo manamana o ke ahi, i ka lole o kekahi wahine opio, nona ka inoa o Mary Sharlott Frendrick, o ke ala. nui Hema, me ka mo'a ana o kekahi hapa o kona kino a mamuli o kela mau pala-pu i loaa iaia, i make ai oia maloko o ka Halema'i Moiwahine, ma ka hora eha o ka auwina la o kela la no. Ma ka hoakaka a Mrs. Kua, he mea e noho kokoke ana ma ka hale o kela wahine opio poino, na kela wahine maoli no ka i ninini i ka aila mahu maluna o kona lole, me ka hokuu ana aku i ke ahi e a mai, oiai ua makemake no oia e make. Ma ka olelo hoi a Willie Isenhour he koa no Leilehua, a he ipo na kela wahine opio, ma ke ano ulia ka i a ai ke ahi i ka lole, aole i ho-a maoli e Mary Frendrick. No Willie Isenhour, ua mo'a kekahi wahi o kona kino i ke ahi, mamuli o kona hooikaika ana e kinai i ke ahi, maluna o ka wahine opio; eia nae, aole i kukonukonu kona poino, aka ua lapaauia no oia maloko o ka halema'i o na poino ulia, me ka hoomamaia ana mai o kona mau ehaeha. O ka helehelena ame ka hapa maluna o ke kino o ka wahine opio ka i mo'a i ke ahi; me kona hoihoi pololei ia noloko o ka Halema'i Moiwahine, a no ke kukonukonu loa o kela poino i loaa iaia, ua hiki ole i na kauka ke hoopakele i kona ola, nolaila ua make oia ma ka auwina la o kela la. | LOHEIA NA MANAO HOAKAKA O KA ALAKAI KALAIAINA Maluna o kaupoku o ka Hokele Iana, ma ka po o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i akoakoa ae ai kekahi poe alakai o ka aoao kalaiaina Repubalika, i hiki aku ka nui ma kahi o ke kanalima, ma kekahi paina ahiahi, a ma kela pahia i loheia ai na manao hoakaka o kekahi poe, e hoeueu ana, ma na alahele apau e loaa ai ka lanakila i na moho a kela aoao kalaiaina, mai ka elele lahui mai i Wakinekona, a i na moho no na kulana oihana kulanakauhale. Ma ke ano nui ke olelo ae, he halawai kela na ke Kalapu Hoonaauao; a ua nui ka poe i hoakaka ae i ko lakou manao, no ka oi loa aku o ke kupono, e hoopauia ke "KO ilei i Aeia kuaiia na-, a' Anu mu ^ -.. — na ahalele, e kohoia ai na moho, aole hoi ma ke koho baloka ana a ka lehulehu, elike me ia e hanaia nei i keia wa. Wahi a A. L. Castle, ka lunahoomalu o ke komite kuwaena teritore, o ka ninau elele lahui, kekahi o na ninau ko'iko'i loa ma keia kau koho baloka iho, e pono ai e kaa ka lanakila no kela kulana, i ka moho a ka aoao Repubalika. O Kiaaina Farrington kekahi i hoakaka ae i kona manao makee, no ke kupono loa e loaa he moho elele lahui ma ka aoao Repubalika, a pela no hoi no na luna oihana kulanakauhale, a no na hoa o ka aha-olelo kuloko, aole ona kanalua iki, no ka nui o ka poe kupono a maikai, mai ka aoao Repubalika ae o kohoia i keia kau. Mamuli o na ike i loaa mai, no kekahi mau pilikia ma ka wae ana i na moho, ua nui ka poe i hoakaka ao i ko lakou mau manao, no ka ui loa aku o ke kupono, e hoopauia ke kanawai koho baloka wae moho, a e hoihoi hou ia ka wae ana i na moho, maloko o na ahaelele. O kekahi pilikia nui i ikeia, ma ka loina e ku nei i keia manawa, no ka wae ana ae ame ke koho ana i na moho, o ia no ka nui o na makaainana i komo ole iloko o na aoao kalaiaina, o kela poe, aole o lakou nana i ka lakou mau moho o koho ai, aka ua koho wale no lakou, mamuli o ke ano hoaloha paha, a i ole kamaaina paha ia lakou, aole hoi ma ko lakou aoao kalaiaina, a i ole ko lakou mau ano kupono paha. KANAWALU A OI MAKAHIKI O T. G. EHRUM Ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, i piha ai na makahiki he kanawalu-kumamaha ia Thomas G. Thrum, kekahi o na haole kamaaina o keia kulanakauhale, a i kamaaina hoi ma ka hana pa'i nu. pepa no na makahiki lehulehu. Ua hanauia oia ma Nu Kakela i Mei 27, 1842; a iloko o ka makahiki 1885 i hoomaka mua loa ai kona lawelawe oihana ana ma Ha. waii nei, ahiki wale no i keia manawa. He nui kana mau oihana i lawelawe ai, me kona noho ana noloko o ke keena kakaukope o ke aupuni no na makahiki lehulehu. Nui ka maikai me ke ohohiaia o ka ahamele a na keiki o Papakolea, i haawi ae ai maloko o ku halehui Phoenix, ma ka po o ka Poaono aku nei i hala. |