Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 11, 18 March 1926 — Page 2

ELUA NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T . H. POAHA, MARAKI 18, 1926.

o keia ano me ka maemae ame ka
maikai pu, kekahi o ka uo.., A
pela pu no hoi mo na kaikamahine
lawelawe he Hawaii oiaio ? -^
pono ai ke olelo ae ua mnkn ^l
pono i na mea Hawaii oiaio. ^

Nolaila e Mokumaia, e hooni., i ,,/

i keia hana a maua e kukua nui
loa nei i kau hana i kukulu a. .;!
i keia hana, a na Hawaii oi:,^ ,!
haaheo ai, a mamuli o keia hana -,,
i hapai ae nei ke haawi a ke n "
na aku nei mau i hookahi ^
pnakal ulaula kaulana o na nn^

o Kauai, no kau mea e hana -U
a'u ame ka'u aliikane nei e K^ .;!]
nei. .

Ua nui ko'u ilihia i na olelo n-ii.' kai a ka makuahine maikai i olelo mai ai o ka mua loa mai ka '..-.9 ana o keia home i ka loaa .-,,,, , kekahi o na olelo maikai e hooi .-.ka ai i ka ikaika hoonee imua a no ia kumu i kulu iho al ko'u waimaka

i na olelo oiaio loa mailoko ae o
ko laua puuwai maemae.

O ka'u pule e hoopomaikni , ko olua kihapai i na mea m.iiK ,, a pela me ka noe malie ana ka home o na meaai Hawaii.

Owau iho no me ka haahaa, nnn
ka mahalo pu i na keiki hnonnhohui
o ka Kuokoa, ku'u welina pau ole.
J. K MOKUMAIA.

KE KAMAILIIWAHINE KAWA-

NANAKOAKE KANA MAU

MALIHINI MA KA HOME

O NA MEAAI HAWAII.

E kuu Solomon Hanohano :—E oluolu oe ina he, rumi kaawale kekahi o kou moku au e noho kapena nei, e oluolu oe e hoike ae i ike mal al ka lehulehu i na mea e hana ia nei, a pela hoi me ka hanohano nui i loaa i ka mea nana o hookele nei.

Ma ke kakahiaka o ka Ponono, i kani mai ai ke kelepona mai ke Kamaliiwahine mai o hoomakaukau la kekahi pakaukau no elima poe ai a e makaukau hoi i ka hora umi-kumamalua ponoi, a o na meaai Hawali oiaio wale no.

Ua loaa aku ka pane no ka hooko ana ia kauoha me ka olalo loa i ko kani ana ae i ka hora i hoike ia, ae la, ua makaukau na mea apau i ku i kona makemake ame ka ui pu ke nana aku, a ku ana no hoi ke kaa o ua Kamaliiwahine nei me na malihini.

Ua lilo au i mea hookipa mai no kena hanohano, oiai au i hookipa mai lala, ua hui iho la me ia Makuahine Mrs. Ema Nawahi, Mrs. Alai Akana, Mrs. Bakalamana, Mrs. Wilimana, oia nei kekahi o na pua i puka mailoko mai o ka Mea Hanohano Kamuela Paka, a o ko Ka-maliiwahine no hoi.

A i ko lakou noho pono ana iho iluna o na noho ua piha loa ke Kamaliiwahine i ka hauoli, i ka hooko pono ia ana o kana mea i kauoha mai ai, ame kana mau olelo e haawi mai ana i ka manaolana no ka holomua o keia hana, a o ka oi loa aku o ka piha me ka hauoli o ia no ka Makuahine Maikai Ema Nawahi.

Ua nui kana mau olelo oiaio loa,

o ke koko Hawaii oiaio, ua kama-
aina oia ame kana aliikane i ko'u
manawa o kalaiwa kaapio ame kela
kaa nunui e holo ana i Moanalua.

Eia kana olelo maikai, loa i olelo mai ai o Mokumaia, eia he mea maikai no ka kekahi iloko o kou noonoo ana i keia hana au i hapai ae nei au ame kuu kaikamahine ko Kamaliiwahine ana i koi mai ai e hele mai maua e ike maka i ka mea oiaio, a ke ike nei au ame makou apau i ka oiaio o ia hoi ke ike nei i ka maemae a o ka poo nana e lawelawe mai na meaai he mau lima Hawaii oiaio, he ono ke ai aku.

Ke nana ae i ka hale he maemae o menemene ole ai o ia o ka home a o keia ua like no ia i ka nana aku.

Nolaila a uhaiia kau hana me ka Holomua loa oiai, ua ai iho la i na meaai a ka maka i kamaalua, mai na kupuna mai.

Ua piha maoli keia papaaina me ka hauoli oiaio ua nui ka poe i hele mai i kela la a ua nui ko la-kou hauoli i ka ike ana i ka poe hanohano a ko'iko'i o ka aina e kipa mai iloke o keia home.

Nolaila e ka lehulehu o ike mai

i na mea a hanaia nei o ka mua o
ia no ka hoopono maluna o ka mea
e hana ai, a o ia ke kumu o ka ike-
ia, a o kau' mau hoomaikai i ke
Kamaliiwahine ame kana mau ma-
lihini, o ka'u pule e hooloihiia ko
oukou ola ana ma ka aina a ko
kakou mau kupuna i haawi mai ai.

Me oe e kuu Lunahooponopono
ko'u welina pau ole, ame no keiki
huki pea o kou moku ko'u aloha
pumehana.
Kou mau.

J. K MOKUMAlA.

KULU KO'U WAIMAKA l KA
HANA MAIKAI AIA MAKUA-

HINE MAIKAI.

E kuu Lunahooponopono maikai Aloha kaua:—E oluolu mai kou Hanohano i kela poomanao e kau ae la maluna.

Ma ka la eono iho nei o keia mahina i komo mai ai ka makuahine maikai me kana aliikane, Mr. ame Mrs. Charles Gay, o Lanai me ka hoohanohano ana i ka haleaina, o na meaai Hawaii.

Ua nui ko laua hauoli i ko laua ikemaka ana, a pela me ko laua ai ana. Ua piha loa laua i ka hauoli i ka loaa ana o kekahi home


HOOPAUIA KEKAHI MAU MAKAI MOKOKALIKALA Mahope o ka hoolohe ana o ka Komisina ninaninau hana kulana- kauhale i na oleloike no na kumu- hoopii e ku-e ana i na Makai Ri- chard Lopex ame George Wessel ma la po Poaha o ka pula aku la i hala, a maopopo ka pili o ka hewa a laua i hana ai i kupono ole ia laua ke hana ma ko ano he mau makai i hooholo ai na komisina e hoopau ia laua mai ka oihana makai aku, mahope o ka noho ana o ka aha a ke komisina no ekolu hora a oi ma ia po. Na ka Makai Nui Trask i waiho ae i keia hoopii e ku-e ana ia laua imua o ke komisina mamuli o ka loaa ana ae o kekahi hoohalahala imua ona mai a Charles Martin ae o Kapahulu ao ka lawe ana o na makai i ke dala kipe mai a T. Mabe mai, he Kepani mahope o kona ho- puia ana e na makai no ko kalaiwa i ke kaa otomobile me ka laikini ole. Ma ka moolelo e pili ana i keia hihia na hopuia o T. Mabe ke ka- laiwa o ke kaa e na maikai moko- kaikala Lopex ame Wessel mamua iho o ka halekuai o Lee Len ma ke kihi o na alanui Kipahulu ame Wai- alae, ma ke kakahiaka o ka la 21 o i i hala, ma ka manawa a T. i holo aku ai a ku mamua halekuai a hele aku la na e ninau iaia ina he laikini a kaa otomobile kona, a i ko manawa i hoole mai ai oia nanawa i hopuia aku ai. ka ninauia ana o Mabe e ko ma ma kela po ua hoike ae iua o ke komisina mahope o hopuia ana ua hoike aku la na iaia he $50 kona hela, a ina haawi ae ana ia huina dala makai aole oia e laweia ae e a i ka halewai. Aohe ana ia- ' ia ia manawa, wahi ana, a ilo mai la oia i na makai e ana ia huina dala ia laua ina P pu aku ana laua me ia ahiki ia. hale ma Kapahulu. I ka ana aku o lakou i ka hale o Mabe ike iho la ke Kepani aohe $50 maloko o kona hale ia ma- , a hoike mai la i na makai ana kanalima dala e hiki ai haawi mai ia laua, ia manawa i aku ai na makai ina he $20 e haawi mai ia manawa ua ia. Aohe no he $20 a ke lai, ua noi mai oia ina e hiki ia laua ke hele hou aku i ka ma ka hora elua o ia auwina ia manao kona e loaa ana ka a laua i noi aku ai, ia ma- a. a hoea hou aku na makai ma uwini la, wahi ana, a o na dala umi-kumamalima ana o ke noi a loaa mai kana wahine mai o (Aaa o ka haawi ana mal i na -BO maMN-^Wo 'pu^Al M a7i koe, elin6NUla, e l^aai i^Uua h^4e ma ia h^ "mai, ^k aole^ekahi o na^nakai ele nou aku e koi iaia no i4 i (Iala, i koe. Martin Oleloike Ia ka Charles Martin mau olelo- imua o ke komisina, ka mea ia i hoopii ae i na makai i ka Makai Nui Trask, a he hoalauna hoi Mabe ma kela la imua ona a loi aku la o haawi mai iaia i ), a oiai aohe ana iwakalua dala iakaukau i ka hala ia manawa, ua iau mai la oia ia Mabe 4 ke mu okona makemake ana e aie i 3 -. hoike aku la o Mabe iaia paa oia i ka hopuia o na ma- i, a o ia mau dala ana i noi aku no ka uku ana ae ia i na makai a ole ai oia e laweia ae i ka hale- wai. I ka maopopo ana o keia moolelo a Mabe ia Martin ua holo ae la oia a hui me ka Makai Nui Trask a hoakaka ae la no keia hana a na Makai Lopex ame Wessel. Ua kaheaia ae na Makai Lopex ame Wessel e Trask a ninaninau pakahi ia laua, nae ko laua kauoha pu ia ana ae e waiho ae laua i hoike no ka laua mea i hana ai no keia hihia. Maloko o ka Lopex hoike, elike me ka hoakaka a ka Makai Nui Trask, ua hooili aku oia i na ahewa ana maluna o Wessel, o Wessel ka nea nana i ninau aku i ke Kepani no kana laikini, eia nae ma ka Lopex oleloike nae imua o ke komisina ma ka manawa o ka ninaninauia ana, oia ka makai i hele aku a ninau ia Mabe no ka laikini. Ma ka manawa o ka ninauia ana o na makai no ke kumu o ko laua hele ana ahiki i ka hale o ke Ke- pani me kekahi kumu kupono ole o ka laua pane i hele ka laua no ke kuai ana i mau moa, mamuli o ko laua manao he mau moa paha ka Mabe no ke kuai mai ia laua. Ma ka Iana mau olelo ike ma ka po o ka Poaha aku la i hala ua kulike ole me ka laua mau hoike mamua ma na ano lehulehu. Ma ka manawa o ka ninauia ana o Chite Mabe, ka wahine a Mabe, ua lohe mai oia i ko kamailio o kana kane me na makai ma ka mea e pili ana i ka $20, wahi ana Mahope o ka hala ana mai o na makai na hele aku kana kane i ka hale o Martin e pili kokoke mai ana, no ke noi ana aku i $20, a i kona hoi ana mai me ka nele, nonoi aku ia iaia no ia huina, a wahi ana, aohe i lawa ka $20 he $15 wale no ka mea i loaa iaia la wa, o ia huina kana o ka haawi ana mai i ke kane. Ma ka manawa i pau ai na ole- loike a na hoike i ka laweia ua	hahana loa na olelo a ka loio ma ka aoao o na mea i hoopilia, ua ku-e ikaika oia i kekahi mau oleloike a ua noi aku i ke komisina a ki- olaia mai ka moolelo ae o ka aha. Wahi ana ma kana hoakaka hope, he hana imihala wale no ka mea i hanaia i kumu no na makai e hoo- pauia ai mai ka hana aku. Ma na olelo hope hoi a ka Makai Nui Trask, ua kalele ikuika oia i kana mau olelo maluna o ke kulike ole loa o na hoike a na makai o ka hoike ana ae me ka laua mau olelo ponoi ma ia po. Wahi hou ana, aole na makai i ninau aku i ke Kepani he moa kuai kana ma kona manawa i hopuia ai a me ke kumu- kuai o ia mau moa, ina he kuai. Ma kahi o ka Lopex ninau ia Mabe a manawa no ke kuai o ka moa ua holo kino aku oia ahiki i ka hale o Mabe a ninau aku ina he mau moa kuai kana a heaha la ke kumukuai o ka moa. O ka Lo- pex pane no ke kumu o kona hoi hou ana aku i ka hale o Mabe ma ka hora elua o ia auwina la no ko Mabe olelo ana mai ka iaia e kali oia a hoi aku kana keiki mai ke kula nui aku o Hawaii, kahi a ke keiki i hele ai. Aole ke keiki he haumana no ke kula nui, wahi a Trask o ka hoike ana ae, aka he kokua wale no oia no kekahi Ke- pani kamana. Iloko o ka manawa e hookolo- koloia ana o keia hihia ua, hoakaka no ka Makai Nui Trask, oiai oia ke poo o ka oihana makai he hana ia nana o ka nana aku i ka ma- amaia o na hana o kona keena me ka maemae, a he manao paa kona o hoomauia aku ia ano pela. No Lopex, he makai oia no ka oihana makai o Honolulu mai ka la 19 mai o Iulai, 1923, a no Wes- sel hoi mai ka la 7 mai o Aperila 1925 kona komo ana ae i ka oihana makai. He mau makai mokokai- kala like laua a elua, a no keia hewa a laua i hana ai a i hoopauia iho la i kapaeia ai laua mai ka hana mai ka la 4 mai o Feberuari. KA PAPA KIURE KIE- KIE FEDERALA NO KA MAHINA O APERILA Maloko o ka aha federala ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, he iwakalua-kumamakolu mau kanaka no ka papa kiure feredala kiekie ame kanana mau kanaka no ka pa- pa kiure hookolokolo no ka hana ana iloko o ka mahina o Aperila no ke kau a ka ana federala, i hukiia na inoa o ka hope kakau- olelo William D, Thompson Jr., ma- loko o ka mahele o ka aha federala a ka Lunakanawai William T. Raw- lins. Ua kauohaia ae na kiure e hiki ae mamua o ka aha ma ka ho- ra 10. a. m., o Aperila 12. O na inoa i hukiia o ka hope kakauolelo Thompson Jr., no ka papa kiure kie- kie oia keia: Charles Richter (Eleele Kauai), Walter William Tuttle, Cedric B. Baldwin (Kauai) Frederick K. Edgecomb, Henry P. Robinson, Jr. (Maui), Geoffrey Po^^mo^^ Frank F. Fernanades, Reginald W. Auer- bach, Francis Moir (Hawaii), David D. Wallace (Hawaii), Arthur F. Thayer , Jose Divilos Dias, Conrad Carl von Hamm, Elmer Rey Davis, Percy Hastings Nottage, George H. Angus, Frederick W. Walker, Clar- ence L. Hawkins, Samuel L. White, Harry K. Franson, Robert K. Hus- sey, Bernard Alani (Hawaii) ame Archie M. Markham. O na inoa ma ka papainoa o na kiure hookolokolo o ia keia malalo nei: Jules P. Rego, William S. Cadle (Hawaii), James Cameron (Maui) Robert Ernest Mint, Wallace E. Saf- frey, Frederick E. Blake, Luther W. Hough, Joseph P. Nicolas, Vinsent I. De Gree (Hawaii), William Hen- ry French, Austin H. White, Her- bert McInerny, Harry Gregson George H. W. Barnhart, George T. McInerny, Richard N. Benny, Wil- liam Prestin Tuttle, John Troup Moi, Jr., (Kauai), Henry P. P. Bush (Maui), Charles W. Bridges, Her- bert M. Dowsett, Joseph H. Futerer, George James Fern, David K. Bent, Sr. (Hawaii), Earl Gibbons Hede- mark, Sanford D. Blake, Victor Mills (Maui), Weston G. Dower, John Henry Mayby, Frank Zerbe S. A. Robinson (Kuai), Seeley I. Shaw, Austin Whiting, George T. Klugel, Charles A. Shepherd (Hilo), Parker K. Wideman, W. F. von H. Duker, F. B. Shanner, W. A. Mc- Kay (Maui), ame Francis S. Dunn. Ma ia la hookahi he iwakalua- kumamaono mau kiure hookolokolo no ka aha kaapuni a ka Lunakana- wai Charles F. Parsons i hukiia na inoa o ke Kakauolelo Sherwood, a o ka poe i waeia e hana ana lakou no kanakolu mau la, ua hoike a lakou ia lakou iho imua o ka aha ma ka hora 9 o ke kakahiaka o ka Poalua nei. O ka hihia i hookolo- koloia ma ia manawa ola ka ke Teritore e ku-e ana ia Paul Shover, ke kanaka i hoopiiia ae ai no ke apuka. O ka papa kiure hou i kaheaia oia keia poe no lakou na inoa malalo nei. Peter AaaeUaopnlM, Robert Y K. Ching, Richard K. Clark, Fred- erick C. Conradt, Percy G. H. Dev- erill, John Bento Enos Lua Mon Fee, William South Finke, Wil- liam Galbraith, John W. wili James L. Holt, William N. Jacob- son, Earle Frank Kimball, Valen- tine B. Libbey, John K. Lino, Mel- vin T. Lutx, Thomas McVeagh,	George H. Nollist, Richard H. Post, William Reuter, Columbus Makay Sims, Louis F. Stephens, Joseph B. Stickney, Edmund Swan, Frederick William Walker ame John G. Za- briskie. HE 38 MAU HOOPII OKI- MARE I APONOIA I KA MAHINA O FEBERUARI Pomaikai ka hala o kekahi ma hina me ka loaa ole o kekahi hihia oki mare. Iloko o ka mahina o Feberuari i hala aku la he kanako- lu-kumamawalu mau hihia okimare i aponoia e ka aha, hookahi i hoo- pau wale ia, a he ehiku i hoopanee- ia. Ma ka Poakolu o ka pule aku a i hala ka hoopukaia ana ae o ka hoike a ia aha o ka mahina e ke kakauolelo o ka aha David K. Bent, Jr. Ua ikeia maloko o ka hoike he 264 mau hihia okimare e ku ana ma ka la 31 o Ianuari a e kakali ana no ka hooloheia o ia mau hi- hia, a ma ka mahina mai o Febe- ruari he 52 mau hihia hou i hoo- komoia ne, ua like ia me 316 mau hihia. Ke hoolaweia ae ke 4l) mai- loko ae o kela huina i hoopauia aku iloko o ia mahina he keena o 270 mau hihia okimare e ku ana me ka pau ole i ka hooloheia ma ka ka la 27 o Feberuari, ka la noa hope loa o ia mahina. O na kahua no na hoopii. Ma kekahi mau hihia e ae no ka pepe- hi mau o ke kane he 6; no ka haa- lele wahi moe o ka wahine, he 6; no ka haalele wahi moe o ke kane he 6; no ka pepehi o ka wahine, he 2; no ka moekolohe o ka wahine, l; a no ka moekolohe o ke kane 1. Ma na lahui a hapa lahui i apono- ia na hoopii mare o ia keia, na ma- kaainana hapa ili keokeo he 16; no na Hawaii ame na hapa Hawaii he 7; na Pilipino 3; Poko Riko, 1; Kepani, 8; Rukini, 2; Korea, 1. Maloko o ka aha hooponopono waiwai he eono mau keiki i apono- ia e ka Lunakanawai Desha no ka hookama ana, 1 i hooponoponoia no ka make ana o ke kahuhanai, o mau kahuhanai i koho ponoia no ka malama ana i kekahi mau keiki, 1 i hookohuia aku no ka haalele ana o ke kahuhanai, 1 i haawiia aku ka uku mua no ka mahina, he 18 mau hoike moohelu waiwai ma- kahiki i aponoia e ka aha, 3 mau hoike moohelu waiwai hope loa i aponoia, hookahi laikini i hoopuka- ia aku e ka aha no ke kuai ana i ka waiwaipaa, a he 3 i aponoia e ka aha no ke lumi ana aku i na waiwaipaa. Maloko o ka mahele o ka aha kaa- puni no na hihia karaima, he ehiku mau hihia karaima i hoopauia aku e ka lunakanawai Desha iloko o ka mahina o Feberuari, he elima ahe- waia a he elua i hookuuia, i hoo- kahi i hoopau wale ia. Ma na lahui no ka poe 1 ahewaia, no ka makaainana Hi keokeo, 1; Hawaii, 1, Pake, Pilipino, 1. Ma kekahi mau hihia ekolu ua ae ka poe i hoopiiia ae i ko lakou hewa, hookahi ano hihia o kela ame keia ka hoeha me ka mea eha ku ika make, no ke kalaiwa me ka noo- noo ole, a no ka holonui, a ua hoo- pa'iia lakou apau. No ka hoeha mo ka hoeha me ka mea eha ku i ka make, 1, no ka holo me ka noonoo olo i ko hai pono, l, a no ka holonui, 1, no ka lawelawe i ke kiana pauda, 1. Ma ka hihia o ka lawehala i hoopau wale ai e ka aha he lawe i ka waiwai i haawiia iaia e malama ke kumuhoopii. HOAO HE LAWEHALA E PA- KELE MAI KA MAKAI MAI Ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala, mahope iho o ka hopuia ana o Loy Sau e kekahi makai, i hoao ae ai oia e pakele mai ka umii ana a ka mana o ke kanawai, ma o kona lele ana mailuna mai o ke kaa uwi- la, oiai oia e laweia ana no ka hale oihana aupuni federala no ka hewa malama opiuma. Ua hopuia ae o Loy Sau e Wade H. McCree, kekahi o na makai nana opiuma ma ke kuea Chee Kong Tong ma Aala, a oiai ke kaa uwila a laua e kau ana i hoea aku ai ma- kela aoao mai o ke kahawai Nuu- anu, o ka wa koke no ia i alo iho ai o Loy Sau malalo o ke kaola ma ka aoao o ke kaa uwila a lele aku la a kau iluna o ke alanui akea, a hoomaka aku la ka holo, me ka ukali, pu ia aku hoi e Wade H. McCree. Ua hoomau aku kela makai ke alualu ana mahope o kela Pake no kekahi mau kuea he elima me ka hooho inau ana aku hoi i ka Pake e ku, eia nae, ua lilo ia mau leo hooho a ka makai i mea ole i kela Pake. Ua nee ae ka poe i ike i ke alualu o kela makai i ka Pake i ka uwa, eia nae aole lakou i hoao ae e hopu i ka Pake. I ka hoea ana aku nae o ua Pake nei ma ke Alanui Pauahi, aia hoi ua 9kupi iho la oia a hina ana ilalo mamuli o kekahi puu pohaku, a mamua o ka hiki ana iaia ke ala hou ae iluna ala koi ua paa aku Ia oia i kela makai. Wahi a McCree i hoike ae ai, ina aole kela puu pohaku, ina paha ua hele lanakila kana lawehala. Ma- hope iho o kona lawe loa ana i kaaa lawehana no ke keena aupuni Fede- rala ua hookuu hou ia mai ua Pake nei malalo o ka bona o $500.	KA AHAHUI EUANELIO AHA- HUINA HAWAII E NOHO ANA MA KAILUA, KONA, E noho mai ana ka halawai makahiki a ka Ahahui Euanelio Ahahuina Hawaii ma Kailua, Kona Hawaii, maloko o ka luakini nui o Mokuaikaua ma ka la 19 o Iune, 1926, elike me ia i ikeia ma ke kalahea a ke komite malama ola o ka aha Francis Akana. Maloko o ia kalahea e hoakaka ana oia ua makaukau ka luakini nei manawa me ka pau i ka hoomaemaeia a ua makaukau no ka hookipa ana aku he mau haneri o na lala o na aha ekolu o ka eka-lesia, na papa himeni ame na makaikai e makamake ana e ike i oa hana a ka aha, a e ike pu no hoi i ke Kai Malino o na Kona, a o na hoolilo apau no ia hoomaemaeia ana ua koho wale ia e oi aku ana ma una o ka $4000, a no ia mau hoolilo ua noi mai ke komite e hoomahuahua ae na aha ekolu o kela ame keia ekalesia i ko lakou mau kokua no ke ola o ka aha, a e ho ea mua aku i mau kokua i komite malama ola a ka aha, Francis Akana mamua ae o ka la 1 o Mei. E hoakaka pu ana ke komite no ka paa ana mai nei i ka hanaia o kekahi hale kahi e hanaiia ai na lala o ka aha nona ka loa he IOA kapuai a he 42 kapuai ka Iaula ame kekahi pahuwai o 11,000 galani wai o piha ai, a no na hemahema e ae ua manaoia e pau loa ana i ka hanaia ma ka mahina ae nei o Aperila. Ua nonoi mai ke komite i ka oluolu o na lala apau o ka aha e hele pu aku me ka makaukau o kela ame keia me hookahi paa huluhulu hookahi pale uluna, hookahi halii pela, lole auaukai, peahi ame na lole lahilahi, no ka mea he aina wela o Kona. Ua nonoi pu ia mai ka hoike ana aku a na alakai ame na kahu i ka nui o na paa, kane me wahine ame ka nui o ka poe pakahi, i maopopo ka nui o ka poe e hiki aku ana, no ka mea o kekahi mea ano nui ia i ka manao o ke komite. E hoakaka ana ke komite ma ka hapa hope loa o kana kalahea no ko Mr. Awai, o Waialua, Oahu, ame ko K w. eku A KI wi o Waipio, hoike ana aku iaia na laua e hoolako aku ana i ka ai no ka aha, a ua oluolu loa no nae ke komite e lawe aku i na kokua mai kekahi poe e ae e hoouna aku ana, ina he poe kekahi i piha ka naau i ke aloha no ka malama ana i na hoa o ka aha mamua ae o ka manawa, a e hoike mua ia aku iaia. He hookahi pule ka loihi o ka manawa a ka aha euanelio Hawaii e noho ai ma Kailua mamua o ka hookuuia ana o na hana. MAKE MAMULI O KA HAULE ANA MALUNA MAI O KA HALE Mai kekahi hale mai ma ka papa- hele elua, e ku ana ma ke alanui Lusitania, i haule mai ai he keiki opio nona ka inoa o Henry Silva, mai ka puka aniani mai o kona rumi nolalo o ko alanui paakiki ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, a maloko o ka Halema'i Moi- wahine i make loa ai oia, me ka hoi pono ole mai o kona noonoo maikai. I kulike ai me na mea i hoikeia ae i ka halewai e I. F. Rosa, e ku ana ka oia ma ke alanui Lusi- tania, ma kekahi aoao mai o ka halekuai laau, ma ke kihi o ke alanui Miller; ua lohe aku la oia i ke pa-ha o kekahi mea. Mamuli o kela mea pa-hu, ua holo mai la oia no ka nana ana i ka mea o ka haule ana, a loaa mai la iaia ke kino o Henry Silva e waiho ana, me ke kahe nui o ke koko mai ka waha mai a mai ka ihu mai. Ua hoihoi awiwi ia aku ke kana- ka opio maluna o ke kaa otomobile o ka hoea koko ana mai no kela manawa, a he manawa pokela wale no mahope iho o ke komo ana aku noloko o ka Halema'i Moiwahine ua make loa aku la oia. Aole he mea i ike maka i ka haule ana wai o kela keiki; pela hoi me ko kumu o kona haule ana mai; koe wale no kona haule ana mailuna mai o kahi i waiho ai o kona rumi. No na mahina ae nei i hala, ua noho hana aku kela keiki opio ma ko ano he kiakaa kalaka me ka Honolulu Construction Company, a ma na mea i oleloia ae aia kona mau makua ma ka apana aina Bing- ham kahi i noho ai. HE NANE. E Mr. Lunahooponopono o ke Ku- okoa, eia heu mai hei mea hoona- nea a kaua, a ke noi aku nei i kou oluolu e hookuu aku oe i ka loa ame ka laula i ike mai o'u mau hoa kakele o ke kaua mokomoko a eia mai ua nane nei. Kuu ipo, kuu manu, kuu nane, e na i wale no aole e pau kuu loa Aole ke poo, aole ie kino, ua loaa no ko'u ola i ko'u mau ekekeu. Owai ka i a oa. 0 kaa auiw1 O ha maa -a loao ka, ba4aa pelaU a loaa no oe M .p6oUka. KAHUKU LEWA I KE KAI. I kulike ai ma ka papa kuhikuhi o na hoomanao o ke anaina haipule no J. Kuhio Kalanianaole ma Ka- waiahao ma keia Sabati iho, o ka Rev. S. L. Desha, o ka ekalesia o Haili, Hilo, Hawaii, ka mea iaia ka haiolelo ma kela la.	POWAIA HE KIAKAA E KEKAHI PUULU KOLOHE Ma ka po o ka Poaono iho nei, powaia ae ai he Kepani kiakaa otomobile e kekahi puulu o ka poe kolohe, me ka lilo ana o kana mau dala, i kela poe powa, me ko kaili pu ia ana o kona kaa otomobile mai iaia aku, mahope iho o ka pe- pehiia ana a uli na maka, me ke kiolaia ana mailuna aku o ke kaa. O S. Shimamura ka inoa o kela Kepani, he kiakaa no kekahi kaa otomobile o ke alanui Muliwai. Ma kana moolelo o ka hoakaka ana ae i na makai, iaia ka e noho ana maluna o kona kaa, ma ke ala- nui Muliwai, ua hoea aku la kekahi poe keiki opio kolohe he eono ka nui, ana no i hoomaopopo mai ai, he poe Hawaii, a koi aku la iaia e lawe ia lakou nouka ae nei o Kalihi, ma ka hora eono o ke ahi- ahi o kela Poaono. No ka manao, aole he poino e kau mai ana maluna ona, ua lawe aku la oia i kana mau ohua nouka o Kalihi; a iaia ka i hoea aku ai no ko kihi o na alanui Kalihi me Kalani, ua lele mal la kekahi o kela mau opio maluna ona, me kona nokeia ana i ka pepehi e kela poe opio, ahiki i kona nawaliwali ana, me ka laweia ana o kana mau dala mailoko aku o na pakeke o kona lole. Mahope o ka noke ana i kela Kepani i ka pepehi, me ka lawe pu ana i kana mau dala, ua kiolaia aku la oia mailuna aku o kona kaa, a lilo aku la ke kaa otomobile, i kela poe kolohe. Na kekahi mea me kono kaa oto- mobile, o ka oili ana mai ma kela wahi, he manawa pokole mahope mai, nana i hookau ae i ke Kepani poino noluna o kona kaa, a hoihoi loa mai la noloko o ka halema'i. Ma ka hora eiwa nae a oi aku o kela Poaono, ua ikeia aku la ke lua otomobile i aihueia e ka Ma- kai Cypher, oiai e hoohuli ae ana i ke alanui Beritania mai ke ala- nui Nuuanu mai, o kona hoomaka aku la no ia e alualu, me ka loaa ana aku o kela kaa iaia, ma ke kihi o na alanui Papu me Beritania. Me ka waha o ka pu panapana i kauoha aku ai oia i ka mea nana e hookele ana i ka kaa otomobile e ku mai, a kau aku la oia iluna o kela kaa, me ke kauoha ana aku i ka mea nana e hookele ana, e holo pololei no ka halewai. He elua wale no mau mea maluna O ke kaa otomobile i kela manawa, a ma ka halewai, i hoike ai laua i ko laua mau inoa oia o Louis Rodrigues ame George Halemano, o ka mea nae nana e hookele ana i kela kaa, oia o Halemano. ELUA MAU IPUHAO PUHI RAMA I PAA AE IA COX Malalo ae nei o Kailua, ma kela huli Koolau, i loaa pono aku ai i ka Ilamuku Amelika Oscar P. Cox me kona mau kanaka kekahi mau barela he kanakolu-kumamawalu ua piha i ka rama i hoawaawaia me elua ipuhao puhi rama ma ke ke kaka- hiaka o ka Poalima o ka pule aku la i hala ma kekahi wahi mauka loa mai o Kailua, mahope o ka hoi ana mal o Cox mai Hilo mai. Ma kahi mua i loaa aku ai he umi-kumamakolu mau barela rama i hoawaawaia malalo o ka ulu hau, a ma ka hiohiona ka o ia wahi a lakou i ike aku ai me he mea la no kekahi manawa loihi ka hooha- naia ana o ka hana hakihaki kana- wai ma ia wahi maluna ae o kahi o ka ipuhao puhi rama e ku ai ho aniani ke kau ana, ua laweia nae ka ipuhao puhi rama. Ua hanaia he wahi alanui e hele aku ai ahiki ia wahi, a he nui ka wai ma kahi kokoke mai ia wahi he mea kokua nui loa no ka hana puhi rama. Mauka mai okeia wahi aneane ekolu barela rama i hoawaawaia, mo na lako apau no ke puhi ana i ka okolehao. Mamuli o kekahi ike mai ka makai mai o Kailua, ua nakuhele aku la ka ilamuku me kona mau paalalo maloko aku o kekahi wahi pohopoho, he wahi hohonu ahiki ka wai i ko lakou mau puhaka, a ma ia wahi i loaa aku ai ia lakou ke- kahi moali alanui ololi ahiki i ka hoea ana aku i kokahi wahi e ahu mai ana he iwakalua mau barela rama i hoawaawaia me kekahi ipu hao puhi rama o kanalima galani Ua hoohanaia ka ipuhao puhi rama i ka po mamua iho, mamuli o na hiohiona a lakou e ike iho ana ame ke koena rama i hoawaawaia iloko o ka ipuhao puhi rama. Ua laweia mai na ipuhao puhi rama i ke kaona nei a hoahuia ae maloko o ka hale aupuni federala, aka o na rama i hoawaawaia a e ku ana iloko o na barela ua pau i ka nininiia. O ka mea nana ia mau waiwai ku-e kanawai aohe i paa i ka hopuia, no ka mea, aole oia ma kela wahi ma ka manawa o ka hoea ana aku a ka ilamuku ame koaa mau kanaka, a me he mea la ma ka lakou hoomaopopo ma ka po wale no ka mea naha ia mau ipuhao puhi rama o ko^a^a ai, a i ike ao -ooniAmao oia ma kahi a. O na kanaka i hele pu me ka Ila- muku Cox ma kela huli ana oia o Herman, Clark, William Clark ame S, Yabiku, he Kepani. Ke noho mai nei ka papa hoo- kaulike auhau a na luna auhau nui o na mokupuni i keia mau la a e hala ana paha he mahina mamua o ka pau ana e ka lakou hana.	KA HALE WAIHO BUKE O KE AUPUNI Kekahi Mau Mea Waiwai. O na buke kuhikuhi, o hoohana- ia ana maloko o ka hale waiho bu- ke, he mau buke waiwai nui ia i ka lehulehu, e loaa ai na haina he nui no ha ninau e hoea mai ai imua o ka mea malama buke. O ka hana kuhikuhi he mea ano nui ia e pono ai e loaa he mau meahana kupoho loa. Mai ka hoomaka ana mai nei o keia makahiki, ua paku'i hou aku ka Hale Waiho Buke o Hawaii nei me kona mau makaukau mua he mau lako kokua hou. He eha mau buke hou o ka papa o na Buke Paio, maloka olaila ke- kahi mau manao i waeia maluna o na Hoopa'i Ko'iko'i, ka Mare ame ke Oki-mare ka hoomalu ana i ka hanau; ame na lahui kauwa o ne' hinei ame kela la. Ka Buke Ma- kahiki Paio o ko Kula Kiekie no ka 1924-1925, maloko olaila na paio maluna o na ninau o ka la i haa- wiia maloko o na kula nui o Ame- rika ame na kula kiekie, o lilo ai i mea kokua i ka haumana o paio ana maluna o ko ano o ke aupuni aha kuhina; ka hookapuia ana o ka hookomoia mai o ke Kepani, na kahawai kaulike no ka mare ame ke oki-mare; ke kula o ka manao a Meneken; a i ole, ka ninau kamai- lio nui ia no ka hana pili i ke keiki. No ka poe puni mele ola me makou ka Encylopedia a Buchman no ka violina ame na mele opera a Gus- tav Kobbe, i hoikeikeia me na kii. Ka papa kuhikuhi pili keaka no ka 1924 e lilo ana ia i mea ko- kua nui, ma ka pane ana i na ninau e pili ana i ka inoa o ka poe na lakou na hana paani E hoakaka pu ana ia no na hana i hoolalaia, ka poe hana keaka, na hiona o na wahi himeni, ame na hale keaka, pela hoi me na hoakaka no na mea pili i na kii onioni. He Encyclopedia na A. Dickens, i kakauia e A. I. A. Hayward, he buke wehewehe kuhikuhi ia i na ano ame na wahi i hoakakaia ma na moolelo a Charles Dickens. Ina e hiki ana, e ikeia ana no ka poe no lakou na mea i hoakakaia ma- loko. "He hana kaili noonoo keia no ka poe punihei i na moolelo a Dickens." Mai ka papapa'i mai o Macmillan & Company i oili mai ai ka Buke a ka meakakau: ma ka hoomakau- kau ana i na kope; ka heluhelu ana i na mea i hoonohoia ame ka launa ana me ka poe hoopuka. He mea paku'i kupono aku i keia buke o ia ka buke a Charles W. Hackel- man no ke kii kaha ame ke pa'i ana, i hoikeia keia me ka u'i, e hoa- kaka ana no ke kope ame ka hoo- makaukauia ana, ke ano o ke kaha kii ana, ke pa'i ana ame ka humu ana. Iloko o keia mau la kaahele, o ke Kuhikuhi Kaahele a Marble Apuni ke Ao Nei, me na kii palapala, aina me na kuhikuhi he kokua waiwai nui loa ia no kekahi mea e hoo- lala ana e holo no na aina mamao. O ka Literary Digest Atlas o Eu- ropa Hou ame ka Hikina Loa e hoikeike ana ia i na aupuni hou ame na palena hou mamuli mai o ke Kaua Nui, ame ke Kuikahi no ka Maluhia, e ukali aku ano na kii palapala aina me na hoa- kaka. Mamuli o ke noiia ana mai ua paku'i aku makou i ka Buke Ku- hikuhi Pili Oihana American Tex- tile no ka 1926. Aia maloko o keia na hoike apau a na halehana apau maloko o Amerika Huipuia, Canada, ame Mekiko. He buke wehewehe huaolelo So- cialiki no ka 1924, i hoopukaia ma- loko o Ladana, e hoakaka ana ia i na manao, na kulana, ka poe iloko o ke socialiki, ame ka moole- lo o na palapala socialiki. Ua piha ka hoike Makahiki hope loa o ka Hale Smithsonia me na kuhikuhi waiwai nui. He elua mau manao oi aku o ka nani, he mau kii mai ka buke hoomanao mai a kekahi mea kaulana maloko o Ocea- nia; ame kekahi hoakaka no na ulu- laau loa Amerika Waena. He mau mea waiwai ka buke a ka Oihana Kaua ame Marina no ka 1925, ame ka buke kuhikuhi o ka Ahaolelo Lahui 69, pela me ka buke makahiki a na kanaka ahaolelo no ka 1925, ka Alemanaka Witaker no ka 1926, a me ka alemanaka o ke Ao Nei no ka 1926. Nui ka makemakeia o na makau- kau kuloko, a ua hoowaiwaiia mai na mea pili Hawaii o na _ i hoolakoia mai ka Hale Hoikeike Benice Pauahi Bihopa mai, he buke waiwai loa no ke kopaa i hoopukaia e ka ahahui California, Hawaii; he hua no ka ahahui o na kanaka ake- akamai o Hawaii nei he eono mau buke i humuia o ka Mid-Pacific Ma- gazine; ka hoike makahiki a ke Kuaina o Hawaii nei, ame na kii mahiko na Jared G. Smith, eia he kope me makou no ka puunauwe ana aku. Ma ka hale hoohauoli o na Me- remona mauka ae nei o Kalihi, ma ka po nei, i malama ae ai ka Aha- hui Manawalea o na Wahine e kela hoomana, he mau hana hoomanao, no ka piha ana o na makahiki he kanawalu-kumamaha o ko ku ana o kela ahahui, kekahi o na aha- hui kahiko loa i kukuluia iwaena o na hoomana, Ua kukuluia kela ahahui i Maraki 17, 1842.