| | HE MOOLELO WALOHIA — No Ka UI NOHEA ESETERA FANAMOA Ka Hakoko ana no Kona Pono Hooneleia i ka
Waiwai Hooilina no Kona Kaikamahine
ana-Hoopalauia a makalaia Hoolaulea Ua mihi walania loa au i ka minuke mahope iho a ua makemake loa iho la hoi aia au maloko o kou rumi moe ia manana aka, ua hala ka wa pono i nei manawa. O ka hana mai-kai wale no a'u e hana aku ai o ka hele aku e nana no'u iho, i mea e hoopauia ai ko'u pohihihi owai la koloko o ka rum, oiai aia he malamalama kukui mawaho aku o na puka. Oili aku la au iwaho me ka nihi malie loa a ke kahua anuunuu. Ua paniia aku ka malamalama o ka mahina ia manawa e ke ao, a po pouli loa ia. Hele aku la au maluna o ke kahua anuunuu me ka alawa ana ae ma o a maanei me ka ma-nao e nanaia mai ana paha au e kekahi mea ia manawa me ka hoopili mau i ka'u hele ana ma ka paia o ke kake a i mea e hiki ole ai i kekahi mea ke ike mai ia'u ke nana mailuna mai o kekahi puka aniani. Ua hoea aku la au i ka hale pakui kahi a'u o ka ike ana mai i ka malamalama mailoko mai o ka rumi hulahula. Kokolo aku la au me ka palanehe loa ahiki ma kahi o ka puka aniani a oku ae la i kou poo me ka makaala loa e ike ole ia mai ai, a kiei aku la iloko. O ka mea au o ka ike ana aku aole ia he mea malihini i ko'u mau maka. E noho ana kuu makuakane ma ka aoao o kekahi pakaukau a e nana ana i kekahi mau leka kahiko, a ia u e nana aku ana iaia me ka hakilo loa aku no kana mau mea e hana ana, ke ike aku la au i ka haikea loa o kona helehelena me ka haalulu o kona mau lima, inoino maoli kona nanaina ke nana aku, ke ano o ka mea i kokoke aku i kona, mau la hope. Ia mau minuke ua piha loa ko'u naau i ke aloha ame ka ehaeha pu nona oiai au e ku ana a nana aku iaia, hu mai la ke aloha i ka makua, no ka mea, ua maopopo ia'u ia manawa ua kokoke loa mai kona mau la ma keia ao a haalele mai oia ia'u e noho hookahi : ua maopopo pu ia'u ia manawa ina au e hoike aku ana iaia no ka nui o ko'u kaumaha ame ke aloha pu nona no ka'u mea e ike aku ana iaia ma ia po, e huhu mai ana oia ia'u me ka nuku mai no ko'u hele ana iwaho ma ia po a hele aku e nana iaia. Me na manao pihoihoi loa au e nana aku ana i kona heluhelu mai i na leka, me kuu makemake pu e ike owai la ka mea nana i kakau ia mau palapala, me ko'u noonoo ole iho he hana mahaoi a kuleana ole loa ia e hana ai, a ia manawa pu ke iini loa la au ia manawa e maopopo ia'u ke kumu o ka inoino ana o ka helehelena o kuu makuakane a e ninau aku iaia i na mea pohihihi a pau e pili ana i ko'u ola ana. Nee aku la au a pili loa i ka puka aniani, me ko'u poina loa ae la no kekahi manawa he hana hemahema loa ia a'u i hana ai e nele ole ai ko'u ikeia mai me ko'u poina pu iho la ia manawa aohe o'u kuleana iki e ake aku ai e ike i na meahuna iloko o kona ola ana. I ka manawa i poha hou mai ai ka malamalama o ka mahina, a noonoo iho la e lele aku ana auanei ko'u aka i ka puka aniani a lilo i mea hoohikilele aku i ka noonoo o kuu makuakane a huli koke mai oia e nana i ka puka aniani a ike mai oia ia'u, emi iho la au ilalo, eia nae, ua loaa ka hoohuoi i kuu makuakane he mea kekahi e nana aku ana iaia ma ka puka aniani, a hoomaka koke ae la oia e ku iluna me ka huli ana mai e nana i kahi o ka puka aniani, me kela helehelena me he mea la ua piha oia i ka huhu a i ole ka maka'u paha, hooho ae la i kekahi mau huaolelo hailiili, pela ko'u koho aku, eia nae, aohe o'u lohe maopopo aku. Ua maopopo ole ia'u ka'u mea e hana aku ai ia minuke; e hoike aku paha au ia'u iho owau kana i ike mai ai, — o ia ka manao ikaika iloko o'u, eia nae, ia'u no e noonoo ana no ia mea, ua huki kokeia aku la au mai kahi a'u e kulou ana, a uhiia iho la kekahi kihei a. koloka paha maluna o'u, a paa loa kuu poo e hiki ole ai ia'u ke uwa ae a e loheia mai ai ko'u leo, a me ia paa o'u i hapaiia aku ai au maluna aku o ke kahua anuunuu ahiki i ke komo ana aku, iloko o ka rumi hulahula a haaleleia iho la owau wale no. me ka maopopo ole ia'u o ka rumi hea la ia, eia iho a mahope. Ua waihoia iha la au maluna o ka papahele me ka piha ika maka'u ame ka haalulu me ka maule pu. Ua weheia ae ike koloka mai kuu poo ae, a he pouli wale no oloko o ka rumi ia manawa. Ua papaniia ka puka aniani a paa, aohe leo loheia aku he meha pu wale no, o ka mea nana au i kii mai a hapai aku iloko o ka rumi he ninau pohihihi loa ia ia'u ia manawa. No kekahi manawa ua piha loa au i ka makau ke oni ae ua loaa ia'u ka manao ina e oni a i ole e hele aku ana au, e hopu mai ana paha auanei kekahi mea ia'u iloko o kela pouli, a ia'u e kakali ana, loaa iho la ia'u he manawa e noonoo ai no ka'u mea pono e hana aku ai. Ina hoi au e kahea aku ana i kekahi mea e hele mai he hoike okoa ana aku no ia ia'u iho ua hele au iwaho apuni ke kakela ma kela po ma ke ano e hoomakakiu i kuu makuakane no kana mau mea e hana ai. Oiai au e noonoo ana no ka'u mea e hana aku ai, lohe aku la au i kuu makuakane i ka oili ana aku iwaho mai ka rumi pahupahu aku a hoi aku la i ka hale maluna noloko o kona rumi moe. Kakali malie iho la au ahiki i ka meha loa ana. alaila kokolo aku la maloko aku o ka rumi pahupahu a pii aku la ma ke alanui pii no ko'u mau rumi. Ua hoomanawanui au i ko'u maka'u me ka ehaeha o ka naau, ua ikaika ke pana kapalili ana a ko'u puuwai ahiki i ko'u maule ana. Ma kekahi manawa ma ko'u noonoo iho me he mea la he hanu wela ko kekahi mea o ka hanu ana iho maluna o'u, a ma kekahi manawa, ma ko'u noonoo iho me he mea la he akaku ka'u o ka ike ana ae i ka uhi ana iho i kekahi koloka maluna o'u a paa loa ko'u hanu. Ma kekahi manawa, me he mea la he kihapai ka'u o ka ike ana aku ma ka hihio aohe nae he wahi malamalama ikeia aku. Ia'u i hoea aku ai noloko o ko'u rumi akahi no au a ike iho i ko'u maha. O na ihoiho kukui e mau ana no ka a e kau ana no maluna o ka pahuume; i ko'u noonoo iho me he mea ua hookipa aku laua ia'u me ka hauoli. Pani mai la au i ka puka o ko'u rumi alaila noho iho la iluna o kekahi noho pulu nui me ka maha loa o fe noonoo. MOKUNA IV— Hoopoluluhiia ka Noonoo.
Ma kekahi la ae ua makemake au e hoike aku i ka'u mo- | olelo ia Kalanahana no kela kolo hele ana o'u i ka po mamua iho ame ko'u ike ana i kuu makuakane maloko o ka rumi o ka hale pakui, a e ninaninau aku iaia i mea e loaa ai a'u kekahi ike e pili ana i na mea pohihihi apau, eia nae aohe hiki ia'u ke ike aku iaia oia wale no Mamua o ka hoahiahi ana iho ua piha mua mai la ke Kakela Fanamoa i na malihini. Ua hoea mai ke Duke wahine aoo o Kaleitona no ka noho pu ana me makou no kekahi mau Ia, a oiai oia me makou, ua lawe ae oia i na hana apau iloko o kona mau lima nana e hookele aku ka hoomakaukau ana no ka papa ahaaina e haawiia ana ma ia ahiahi, a o Miss Satala ka mea kokua iaia malalo aku ona. Ia makou a pau maluna o ke pakaukau ai ma ia ahiahi, aole hiki ia'u ke uumi i ko'u akaaka me ka mahalo pu, no ka piha noonoo o kuu makuakane ma ka wae ana i kana mau malihini a hoaai hoi no ia papaaina. Aole hookahi o na keaonimana i konoia he kanaka opio a ui o ka helehelena e hoohihi mai ai paha ia'u, a e hoomahie ai hoi au nona, he poe kuolo wale no. He oiaio, he kanaka opio no kekahi mawaena o na malihini a hoaai hoi ma ia papaaina, eia nae, he Ela Sekotia oia me kona lauoho ulaula a i like ka ula me ka ili o ka halakahiki pala loa, a he like hoi kona hupo me kona alauka; o ka hapanui o na kane he poe aoo wale no a i aneane aku hoi na makahiki i ke kanawalu. Na kekahi kanaka helehelena ui o aneane paha kona mau makahiki i ke kanaha i lawe aku ia'u noloko o ka rumi aina nui a akea, malia paha he emi iki iho no kona mau makahiki aka nae, o ka'u koho keia, eia nae, ma ka'u koho mamuli o ke ano o kona helehelena ua aoo loa oia. Ua ike no au iaia mamua, o kona mau aina nui a palahalaha ua pili loa mai i ka aina o ka ohana Fanamoa, a o kona inoa kiekie a hanohano ma ke ano o kekahi oia o na alii kiekie o Enelani, he mau kenekulia lehulehu ka ili mau ana mai, elike no me ko kuu makuakane, o kona inoa o ka Haku Rolana. He kanaka kaahele mau oia ia aupuni aku a ia aupuni aku, a oiai ua loaa mua ia'u ka ike nona mamua aku he oluolu, he malama mau i kona kulana hanohano he kanaka naauao, aole i lilo kona kii ana mai ia'u i mea no'u e eeke a e pale aku ai; no ia mau ano maikai ona, mamua o ka pau ana o ka aina ahiahi, ua pipili loa ko'u naau iaia. Ma ka'u hoolohe aku i kana mau olelo aia mau maluna o na oihana lima ke kalele koikoi loa o kona noonoo, no ka mea, o ia ke kumuhana koikoi ana i hoakaka mai ai, a ua hoike pu mai oia ia'u i na mea apau ana i ike ai ma na wahi ana o ke kaahele ana me ka manao ulumahiehie, me ka hoakaka pu mai i ke ano o ka noho ana o na kanaka ma kela ame keia wahi ame ka lakou hana. Ua piha i ka hauoli i kela ahiahi, a ua ike aku no hoi au i ka hauoli o kuu makuakane ma kona helehelena i kona mana-wa e nana mai ai ia'u. Ma kekahi kakahiaka nui ae, haalele mai la ka Haku Rolana ia makou ; aka nae mamua o kona haalele ana iho ua waiho mua iho la oia he kono ia makou apau e hele aku a e paina pu me ia ma ka aina awakea o ia la. Ua hauoli au ia kono ana, no ka mea aole a'u manawa hookahi i ike ai i ka hale nui a nani o ka ohana Rolana mai mua mai, o keia ana ka manawa mua a'u e ike aku ana, me ka maopopo loa ia'u e hookipa aku ana no oia i kana mau malihini me ke ohaoha, a e pulama mai ana hoi elike me ka mana ame ka maikai loa ana e ike ana. Aole au i koho hewa ma ia noonoo ana, ua ikeia ka pololei mahope iho. O ka Haku Rolana kekahi kanaka piha lokomai-kai loa, ua hoolako oia i na meaai ono a pau a ka puu e ono ae ai; poina iaia ka nui o na lilo no ia mau mea, o ke kumu mai no no ka lako aole e ku ka hana pela a ka mea nele, o na kane ame na wahine pu ua huna lakou i ko lakou mau manao hewa a mau aoao nawaliwali hoi o lakou mai ka Haku Rolana mai. Ma kela paina awakea i haawiia ma ka home o ka Haku Rolana, o ka mea kupanaha loa i ka'u noonoo iho, ma ka aoao o Mr. Darela au i noho iho ai ma ka papaaina. E noho pu ana o Mr. Darela me ka Haku Rolana ia manawa, no ka mea he hoaloha pilipaa loa oia no ka Haku Rolana. Ma kela auwina la o Mr. Darela ko'u hoa o ka hele pu ana e holoholo maluna o na kahua e hoopuni mai ana i ka Home Rolana a iho aku la hoi a ku mahai o ka muliwai. Ma ka mea e pili ana i ka himeni, ka mea e pili ana i na lio ame na holoholona e ae ka maua kumuhana lehulehu o ke kamailio ana, a mahope loa i mai la o Mr. Darela ia'u me ka akaaka: "E oluolu oe e hoike mai i na hana hope a ka enemi o kaua. "No Miss Satalana ka manao o kana noi ana mai. Akaaka mua aku la au, no ka mea ua maopopo ia'u kona manao o ka i ana mai no Miss Satalana no ia." "Iloko o na olelo hookaau apau o keia ola ana," wahi a Mr. Darela, e noonoo mau ana au o kela hapa e pili ana i ka mea hana hewa ka oi aku anei ia o ka hoohauoli mai i ka noonoo? Ua maopopo ia oe ame a'u ia mea hana hewa e waiwai ole ai ko'u hoike ana aku fa oe, a ina aole oe i maopopo ea alaila e pono anei ia'u e hoike aku i kona inoa?" "A pehea hoi ina na'u e hoike aku i kona inoa?" i ninau aku ai au. "O, manao au aole hiki ia oe ke koho mai. Ke manao nei au he mea pono e hoopaaia ma ka moolelo kela hana a ko kaua enemi, ina ua maopopo kona inoa ia oe. He enemi io anei oia no kaua?" "He anoe io no hoi paha kana mau hana aka manao au e hoopoina wale aku no kaua ia. Hookahi a'u mea e makemake nei e ike, a e oluolu ana anei oe e pane mai iloko o keia minuke? "Heaha ia?" "A eia; no ke kumu hea oe i hoike mai ai ma kau leka mai Ladana mai oe o ke kakau ana mai? He meahuna ane kau?" "Ae, no kuu makau i ka enemi o kaua," i pane koke mai ai O Mr. Darela. "Makemake au e hoike maopopo mai oe i kou manao me ke kuio, aole hiki ia'u ke koho wale aku i kou kumu o ke kakau ana mai i kekahi leka pohihihi, a eia hou, nawai i lawe ae i kela leka iloko o ko'u rumi a omau maluna o ke kukini omau kui pine, a pehea oe i aa ai e hookomo i kekahi o na kauwa iloko o kekahi hana pohihihi e owili pu ia aku ai lakou iloko o ka pilikia hookahi me a'u a i ole me oe? "Ia'u e nana aku ana ia Mr. Darela ia minuke he helehelena kona o ke ano hoka me ka maopopo ole iaia o kana mea e pane koke mai ai, a ke owiliwili mau la hoi kona manamanalima i na wahi umiumi kakaikahi ona ma ka lehelehe. "Alia, e noonoo ae au. Ke hoohiki aku nei au imua ou aole e hana hou, pela koe wale no — Malia paha he oi aku ka pono no'u aole e hana i kekahi hoohiki : no ka mea, malia e lilo ana au mahope aku i mea kokua ia oe, a e hauoli iho ana oe no ka loaa ana o kekahi hoaloha, aka nae, me kekahi kokua ole a kekahi hoaloha ke manao nei au ua hiki no ia oeoe ke hoohoka aku i ka hanaa ko kaua enemi Miss Satalana | "Ua loaa ia'u ka manao hooiaio he hoaloha oluolu a lokomaikai oe; aka no nae aohe o'u makemake i kou kakau ana mai ia'u ma kela ano, aohe o'u makemake e hoopoluluhiia ko'u noonoo no kekahi mea, makemake au e hanaia mai kekahi hana ia'u me ka maopopo loa e kuhihewa ole iho ai au." "Alaila ua hoopohihihiia aku anei kou noonoo e kuu hoaloha Darela? Ina ua hoopohihihiia aku oe aole o oe ka mua loa, he lehulehu aku ka poe i loaa aku ia haawina, a no keaha la oia i hana aku ai pela aole hiki ia'u ke maopopo," wahi a ka Haku Rola i pane mai ai. "Ia manawa ua ike aku la au i ka nana ana aku ana ia Mr. Darela me ka hiohiona i ka'u nana aku aia kekahi aloha iloko ona no Mr. Darela. Ike koke iho la au i ka pili o ko'u noonoo i keia mau kanaka me he mea la he mau hoaloha oiaio loa laua, he mau kanaka hoi i biki ke haawiia aku ha hilinai ana. "I ko'u ike maopopo ana iho i ke ano ame ka manao iloko o na kanaka i nei manawa o ka uhane i pili ke aloha i ka home elike me ko'u he pono ke imi aku i ke aloha ia mai ma kekahi wahi okoa aku. Aole au i noonoo iho iloko o ia mau la no keaha la au i makemakeia a i makemake ole ia mai ai e kekahi mea. . "No keaha la au e hoopohihihi ole aku ai i ka noonoo o ka Lede Esetera a i ole kekahi mea e aku?" i ninau ae ai o Mr. Darela, me ka akaaka ana iho. "Aohe o'u makemake e waiho wale me ke ahuwale i na mea apau me ke olohelohe i ka manawa hookahi. Aole e loaa ana ia oe kau mea e makemake ai ke hana pe me ka pupuahulu. Nou iho, e ka Haku Rolana, he hunakele loa oe i kau mau meahuna apau e ole wale no ko'u pauma aku ia oe, pela iho la i hemo mai ai kau mau meahuna apau." "Alaila, ua ike anei oe i ka i ala mau meahuna apau?" i ninau koke aku ai au me ka makemake nui e pane koke ia mai ka haina no ka'u ninau. "Ae, ua ike au," me ka akaaka iki ana iho o ka Haku Rolana. "Ae, ua ike pu au, a mamua o ka hala ana o kekahi manawa loihi o kau mau meahuna pu kekahi a'u e ike aku nei," wahi a Mr. Darela. "O," i akaaka aku ai o Esetera, "aohe a'u mau mea huna!" . "Alaila nana pono mai la ka Haku Rolana ia'u me ka oluolu loa. Hilinai mai la o Mr. Darela iluna o'u a aneane loa oia e hawanawana mai ia'u i kekahi mea, "aohe oiaio o kela olelo au i hoike ae nei. He meahuna kau o ia ka mea oiaio, o kou huna loa nae." "Aia ka ula ma ko'u mau papalina ia manawa. Ua poina loa au no na olelo i kamailioia mai ai ia'u ma ka home ma kela po hulahula, alaila ninau iho la au iloko o'u: Pehea la i maopopo ai i nei kanaka? Ike hou iho la au i ko'u kaa ana aku malalo o ka mana ume" noonoo kupanaha, o ke kanaka elike no me ia ana o ka hoohana ana mai ia mana maluna o'u mamua aku. "E ku ana maua ma kae o ka muliwai ia manawa. No ke koikoi o ka ua o ka haule ana iho ma ka po mamua iho ua piha ka muliwai i ka wai, a e uhi pu ana maluna o na pohaku me ka ula o ka wai i ka lepo. "He wahi honua maikai ia a maua e ku ana; aia ma ko maua aoao hema e ku ana he man kumulaau oka a e moe mai ana ke aka iluna o ka muliwai; a ma kekahi aoao mai o ka muliwai he mau pohaku nunui a he laeaa, me ka ulunahele ma na wahi apau o ka pali. Aohe o maua kamailio hou hele aku la o Mr. Darela a ku pu me ka Haku Rolana. "I ko'u manawa e ku ai ma keia wahi," wahi a Mr. Darela i ka Haku Rolana," e noonoo mau ana au aohe o'u nana no ke komo pu ana aku iloko o kou mau kamaa, e ke kanaka aoo." "Aohe no ia he mea no'u e liliia mai ai," i pane mai ai ka Haku Rolana me ka huli koke ana mai e nana ia'u. I ko'u hoomaopopo iho ua poina like na kanaka a. elua no'u e ku aku ana. Nana aku la au i ka Haku Rolana me ka loaa pu iho la o ka ehaeha iloko o'u no ka pupuku o kona lae. Iaia i huli mai ai halawai ae la ka ike a ko maua mau maka ia manawa, a ua hiki ole ia'u ke ike iho o ke kumu o ka pii ana ae o ka ula ma ko'u lae no ia nana ana mai la ia'u. I kela manawa ua loheia aku na leo hauwawa o ke koena aku o ka poe, a o ko ka Haku Rolana kaha aku la no ia hele no ka hui ana aku me ia poe, a haalele iho la ia'u me Mr. Darela. Huli koke aku la au e kamailio ia Mr. Darela me ka i ana aku: "Malia aole e loaa ana ia'u he manawa hou e kamailio pu ai me oe o kaua wale no, nolaila eia ko'u manao ame ka'u noi ia oe, e oluolu oe mai hoouna hou mai i leka na'u ma ka lima mai o na kauwa. He mea hoohauoli aku paha ia ia oe, aka no'u nei la ea, aohe o'u makemake ia hana, he mea hoopilikia mai ia ia'u." Minoaka wale mai la no o Mr. Darela, a e makaukau ana oia e pane mai ia manawa nakeke mai ana ka lau o na laau mahope aku o maua a oili koke mai la no o Miss Satalana iwoho me ke kanaka Sekotia lauoho ulaula. He oiaio, ua lohe mai la oia i ka'u mau olelo ia Mr. Darela, a ua loaa pu aku no hoi ka ike iaia no ka'u mea i makemake ole ai e loaa aku ka ike iaia. Nana mai la oia ia'u ma k'e ano e loa, a hoomaka aku la ka hele ana, me kona kamailio ana ae i kekahi mea e pili ana i ka muliwai. Ma kela la ia'u i hoi aku ai i ka home ua piha ko'u poo i na noonoo like ole he nui. Maloko au o ko'u rumi o ka noho ana no ka hora hookahi, me ko'u mau lima e pupuu ana mamua o ko'u umauma, me ka noonoo nui ana i ka moolelo kamahao a'u i lohe ai mai na kanaka mai, a i lilo ai hoi. au he kikowaena no ia mau mea i kamailioia, a iloko o ia manawa me he mea la owau ka mea nui a na kanaka a elua e kamailio ana. Elike me ka loihi o ka manawa e piha mau mai ai ke Kakela Fanamoa me na malihini pela ka loihi o ko'u hele lanakila ana, eia nae, e hakilo mau ia mai ana no au e Miss Satalana, aka nae he mau maka okoa aku no kekahi i makemake mai ia'u, a oiai, he kaikamahine au na ka Haku Fanamoa ua lilo au i mea nui i na malihini, a ua hanaia mai au ma ke ano he lede no ka home. O na leo akaaka ame na kamailio ana a na malihini ua lilo he mau mea hoauhee aku i na manao pohihihi a hoopoluluhi noonoo mai a'u aku, ua kaawale aku na mea hoehaeha mai i ko'u noonoo no ka manawa, o ka hauoli o ia ka mea hoopiha i ko'u noonoo oiai na malihini maloko o ke kakela; a i ko lakou manawa e hoi aku ai ua hoi hou mai la no na noonoo hookaumaha me a'u. E hoopipili mau mai ana o Miss Satalana me a'u ma ke ano no e pulama mai ana, o puehu paha ka hulu; no ia kumu aohe loaa iki he manawa ia'u e kamailio pu ai me Dade, o ia hoi ke. kanaka kauwa kahiko o Kalanahana. E hakilo mau mai na o Miss Satalana mahope mai o ke pani puka i kekahi ma- | nawa, a i ole ma kekahi wahi e manao ole ia aku ai aia oia malaila. I na manawa apau a'u e hele ai i ka holoholo, elike me ka'u hana mau i kela ame keia la e ukali pu mai ana oia ia'u, hele a hahana ke kua no kona pili mau mai ma ko'u aoao. Ina he mea ma i pupule au me kekahi kiai, aole loa au e kiai loa ia ana mamua o keia manawa. Aole au i ike hou ia Mr. Darela a i ole ia i ka Haku Rolana mahope mai, a ua ike iho au i ko'u mehameha me ka loaa ole o kekahi hoa e kamailio pu ai. Hoomaka mai la ka len* o'ko'u helehelena, a he helehelena ma'i hoi ko'u ia mau la, no ka mea, "Aloha mai ke hoa, ono ole mai ka ai," me ka loaa pu iho la o kekahi noonoo ino lapuwale iloko o'u e aho ka make ana mamua o ke ola loihi ana aku e hooehaeha mau ia ai.
Ma kekahi ahiahi owau ame kuu makuakane wale no ka
noho pu ana, a olelo mai la oia ia'u no ka lena maoli o ko'u
helehelena, a ninau pu mai la noi hoi i ke kumu. Ua hoomaka
iho la au e uwe ma ke ano naaupo loa a kamalii loa. No kuu
makuakane he kanaka uahoa oia, aole ona hoihoi i ka ike mai
i na waimaka o kekahi wahine.
He oiaio ua kamailio aku au iaia me na olelo e wela ai a e
hoopihaia aku ai no oia i ka inaina; ua pane aku au iaia ua
like Ioa ko'u hanaia ana mai me he mea hana karaima la,
me kona kauoha mau ia Miss Satalana e kiai mau mai ia u
elike me ke kiai ana i kekahi paahao.
"Aole ou aloha ia'u,' wahi wahi a'u o ka pane ana aku me na
waimaka e hiolo ana. "Ina he aloha io oe ia'u aole oe e hoo-
lohe iki ana i ka Miss Satalana mau olelo ahiahi e kamailio
aku ai ia oe no'u aole no hoi oe e manaio iki
ana . ana i kana mau olelo. "Mahope iho o ko'u kamailio
ana aku i kuu makaukane i keia mau olelo ikaika loa, ua mihi
au me ka walania loa mahope iho, me kuu makemake pu e
mihi aku imua ona, aka ua hala hope loa ua puka aku la ka
olelo iwaho, ina au i uumi ia mau olelo iloko wale iho nu
la o'u ina ua maikai loa.
"O ka mea nana i hoopiha mai ia'u i ka inaina nou, e Ese-
tera," wahi a kuu makuakane o ka pane ana mai, "o ia keia
aohe wahi haawina a hoailona koa iki o ka uhane ame ka
haaheo o ka ohana Fanamoa iloko ou. Ua like kou uwe wale
me kekahi bepe ma na mea liilii loa, ua piha oe me na manao
pono ole a hoopunipuni me ka hoao e kupale ia oe iho ma ke
kamailio ana, i na olelo hoino a hoohaahaa loa no kekahi lede
a'u i haawi aku ai i ko'u hilinai piha maluna ona, he wahine,
hoi i haawi i kona noonoo ame kana makaala mau ana ma-
luna ou mai kou manawa bepe loa mai.
"Hoolohe mai ia'u elike ka loihi me ko'u manao
e koiia aku ai oe e kiai a e pulamaia, pela ka loihi ou e hoo-
lohe aku ana 1 kana mau kauoha apau, no ka mea, o kana
kauoha o ka'u kauoha no ia, ahiki i kou oo ana, a i ole mare
ana aku i ke kane.
"No kau olelo i pane mai nei no kuu aloha ole ia oe, aohe
pololei o ia olelo, no ka mea na'u ponoi oe, aole loa e hiki ia'u
ke kaohi iho ia mea he aloha i ke keiki hookahi wale no i loaa
ia'u, ina nae he keiki kupono ia e haawi aku ai au ia aloha.
Mai keia manawa aku aole o'u makemake e lohe hou aku i
kekahi pane elike me ia mai ia oe mai."
O keia ka'u hooikaika hope ana e loaa ia'u ka kaawale mai
a Miss Satalana mai pela iho la ko'u manao: He manao paa
ko kuu makuakane, he paakiki e hiki ole ai ke hoopalupalu
aku ma ka hoomalimali ana. Ua piha au i ka inaina ia ma-
nawa me na manao ku-e ikaika loa nona, a maloo koke ae
l ako'u mau waimaka. Ua manaoio ia au he kaikamahine hoo-
punipuni a he epa, ina pela e hoomauia aku no ia ano me a'u.
E loaa ana no ia'u ka lanakila ma ko'u hana ana me ka maa-
lea ina e hiki ana ia ke hanaia. O keia manao diabolo i komo
iho la iloko o ko'u noonoo mahope o ko'u kamailio pu ana me
kuu makuahine, oiai nae, he mau manao hewa no ia a'u e
noonoo iho ana.
Iloko o na la kakaikahi hope ua ike aku au i ko Kalanahana
nana mai ia'u me ka piha i ke kahaha loa, alaila hooholo iho
Ia au he mea pono e loaa ia'u kekahi manawa loihi e kamailio
pu ai me ia ma kekahi manawa kokoke ma ia mua iho a ma-
hope iki aku paha.
I ka loaa ana he manawa ia'u e hui pu ai me ia hoike malu
aku la au iaia e kiai oia me ka makaala loa no kekahi manawa
maikai loa no maua e hui ai, a e ike mai ai hoi oia ia'u owau
wale no ma kekahi wahi oiai, ua makemake loa au e kamailio
aku iaia no kekahi mea a'u i manao ai. MOKUNA VI-Ka Kalanahana Moolelo, Iloko o kekahi mau la kakaikahi ma ia hope mai ua hookoia
ka makemake no ka loaa o kekahi manawa maikai loa no ma-
ua e hui a e kamailio pu ai. Ua loaa o Miss Satalana i ka
ma'i he nalulu, a ua moe oia maluna o kona wahi moe; no
kuu makuakane hoi ua hele oia i ke kaona e kokoke mai ana
i ke kakela, a iloko o ka rumi hoahu buke o Kalanahana o ke
komo ana mai e ike ia'u.
"Heaha keia manao nui ou, e kuu milimili?" wahi ana o
ka ninau ana mai me ke pihoihoi o kona helehelena. "Heaha
ka mea hoopilikia i kou noonoo? Ua like oe me ke aka i ka'u
ike aku, me he mea la ka hoi ua kaa wale oe i ka ma'i a mailo?
Mai nana mai oe i ko'u ano i nei manawa, e Dade," i pane
aku ai au. "Aole anei ou hoomaopopo i ke ano o ko'u hana-
ia ana mai i kela mau la aku nei a pela no ahiki mai i keia
la. La hoike mai kuu makuakane i kona manao oiaio aole
au he mamo na ka ohana Fanamoa. Ua konakona anei oia
ia'u mamuli o kuu makuahine? E oluolu oe e hoike mai ia'u
i na mea apau e pili ana iaia elike me kau i ike ai nona; ua
hoowahawaha pu anei kuu makuakane i kuu mama? Heaha
ka nui o kau mea i ike ai nona?"
He helehelena kaumaha ko Kalanahana ia manawa, mahope
o kona lohe ana aku la i ka'u mau olelo, a pane mai la:
Me ka oiaio loa aohe a'u mea i ike no ka manao o ko ma-
kuakane no ka mea, aohe ona kamailio wale mai i kona ma-
nao, ua huna no oia ia mea iloko wale iho no ona. No keaha
auanei oia e hoowahawaha ai i ko makuahine, no ka mea, oia
kekahi o na wahine ui loa, oluolu loa a he kulana lede oiaio
kona ma na ano apau; nou wale iho no paha ia manao koho
wale aku no." "He mea pono ia'u e ike, e ike mai oe i kuu manao," i koi
aku ai au iaia. "Ina aole oe e hoike mai ana ia'u, e holo ma-
huka aku ana au, a i ole e lawe ponoi ae ana au i ko'u ola,
lohe oe! He olelo oiaio keia a'u e hoike aku nei ia oe, o ko'u
manaoio maoli no ia. E ike mai oe aole o'u hoaloha maloko
o keia home koe wale no oe, a eia nae hoi, ke haalele mai
nei oe ia'u me kou hoao e huna i na mea oiaio apau mai a'u
aku Ina aole he uhane hookahi ma keia ao i aloha mai ia'u
alaila o kou make koke ka oi aku o ka maikai no'u, pau ka
hoehaehaia ana o ka noonoo!" (Aole i pau.) | |
