Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 42, 15 ʻOkakopa 1925 — E HOOMAU IA HAWAII KAHIKO. [ARTICLE]

E HOOMAU IA HAWAII KAHIKO.

i ■ - ■ (Na Thao. K«lmj, a Unuhiia no ke Kuokoa.) Maloko o ka Hilo Tribune Herald 0 Sēpt. 11, Ī925, ua hoeueu aku ka meakakan ue ka hoomauia o ka olelo ! Hawaii kahiko ame na olelo iiaauao o ko kakou mau Paemoku, i hoopaa* ia mamua āku nei mo ka pau pono ole ame ka pololei ole. Ma, ka hoopia ana ē mau loa ai ka ikeia, o na mea hiki ole i ke kanaka Hawaii ke malama ma ka, hoomanao ana aole wale no ua kaohiia mai oia, mai ka huna anā.i kana "kalena" iloko o ka honua, aka ua kauia ae kona malamalāina maluna o kekahi ihoiho-kukui'.'i e ikeia mai o Hawaii me ka nani oi ae, na mea Hawaii 01 ae, iniua o na maka o na lahuikanaka o ke ao nei. maliu aku kakou i na hūaolelo o ka naauao i kamailioia e Mr." Sellahder o ka MathOn Navigation Ob., ina kekahi haiolelo mamua kokē aku nei i Honolulu Commercial Advertising Club o Honolulu penei: "e malama kakou i na m«a Hawaii maoli." 0 na hana i hoakākaia e kekahi poe mamuli mai o . ko la-kou ihanao ponoi iho, ma ka āoao o na haole ame na Hawaii, he mau mea ano nui loa ia, aka nae ma ke ano i kaupalenaia. Ua uku aku kā Tehulēhu no na hana hooha-ūoli, aole no 'ka hana naauāo pili lahūi. O na haawina dala i hookaawaleia e ka ahaolelo no keia hana, ua aUeane e holo wale aku no i.na haole oiai hoi i noiia mai ai na Hawaii ē hana wale aku no elike me ia a kekahi poe i hooko aku ai. Ma ke ano hoololi na e e uku kakou i na kanak aHawaii, a noi aku i na haole e hana wale mai a'u e manaoio nei, e ae mai ana ka hapanui hana pela, no ka mea m akekahi ano, h e Amerika keia mau Paemoku, a ua makemake o Amerika ia lakou e lilo i Hawaii. Ua hiki ke hoakakaia ae, o ka haole, ka mea makaukāu loa no na kenekulia lehulehu i kaahope ae nei ma ka ike kakau manao amo ka moolelo, i papahiia mai me na iko no ka wehe"wehe ana, ka hoohalikelike ana, ka hoohuihui ana a pela aku, a ua pono maoli' no keia hana pohihihi. Ma ka ae ana ae ua loaa iaia keia makaukau,aia nae he nui wale o na ake 'ako 'a e hiki pono ai iaia ke hoopaa i na mea Hawaii. Aneane e hiki pono ole i kekahi haole, ina ua hookomo koke ia mai nei, ke ike aku i na mea ma na māka o ka Hāwaii. Ua hiki oia ke hoohalikeia ae me ka mea kahakii i hoakakaia e P. Howard Hitchcock, ka mea. nana e lawe mai i ohu Sekotia iloko o kana mau kii aina Hawaii ma kana wahi e ike ana ua kupono. No na mea pili i ke ea ame ka manao Hawaii, he mea pono e kauka'i aku ka-haolē no ke kokua anā mai a ka Hawaii. Eia j hou ua manao ka Hawaii ua oi ae ka manoanoa o ke koko mamua o ka! wai. Ae, no na hopena maikai loa he mea pono e hana like Ica Hawaii me ka haole. Nolaila e haawi aku kakou i ka Hawaii i nianawa lioia ■ e hoike mai ai i ka mea hiki iaia , ke hana, a ke pau kana, alaila j kono aku i ko kakou mau loea ike . pili palapala e hooi ae i ka'maikai; o ka kakou mau meapaahano, Hawaii. Ina e lokahi like ana ka poe i makeē i keia hana, alaila e loaa. ana ia kakou he hookahi kanakā Hawaii kahiko no keia hana, a'u e manaoio nei, mamuli o ke kamaaina. 0 Mr. James A. lokepā ka inoa o keia kanaka, he hoahanau no ko kakou Kakiana Makai o Hilo oia pu kekahi loea ma ka olelo, a he mea haku mele, a he mea makaukau ma na laau lapaau Hawaii. Oiai nae ua hoopilikiaia oia mamua mnmuli o kekahi ma'i, ma na mea i loheia ae, ua makemakeia na kokua ana mai ia Mr. lokepa aku no keia pilikia. Ho maikai kona limakakau, a he makaukail oia ma ka olelo Enelani. He kamana akamai ma ka oihana, nui wale kana mau hale, i kukulu ai, o kā Halepule Mamona ma kekahi. Oia ka mēa nana i wawahi i kahi hooholo, oiai oia e lawe pu ana me kana mau mea hana no Mokuola, mai kahi mai i hanaia ai me ka puna kameki, mailuna'. aku o ka pohaku laahia ma ia inoa hookahi, no kona noonoo, he kiahoomahao kela pohaku no kona mau kupuna, no ka mea ma keia pohaku, e hele ai ka poe i loohiā i ka ma'i, mamuli o ke a 'o *a na kahuna, a i ko lakou wa o luu ai iloko o ke kai a aea mai, e ola no ko lakou ma'i, a ma keia pohaku no hpi i hoakoakoaia ai na piko a kipopoia iloko 0 ka nakaka o ka pohaku no. V malama ana, i ole ai e .lilo ka poe no lakou ia mau piko, i poe aihue, ka mea i kapa mau ia (piko pau i ka iole). He kanaka kupono loa ko kakou hoaloha maikai no ke kokua ana aku < 1 ka Rev. Judd ma ka hoomakaukau ana i ka bukē wehewehe hua-! olelo Hawaii hou, e hoopukaia āku ana e ka Bishop Museuin. Ua hiki iaia ke lioopaa i na hana naāuao a ka pōē kahiko ma Kona, ame na apana apau mawaho aku. Ua hiki iaia ke hana ma kē ano he buro hoomalamalama no ka poe i hōohanāia, ma na hana pili kakaū Hawāii elike me MJiss Beckwith o ke Kula Nui Vassar, ka mea nan# i kākau ka unUhina- ma ka oleloEnelani o ka moolelo o Laie-i-ka-wai

ame ka £unaka&awai *Lylē Dicke7 0 Kauai, ka mea e lioomaleaukaii ana 1 kekahi buk e no ka hei, a maliā 0 ka pu kokahi, no 'ka hoolahaia aku e 3ca Musettm. Ua liiki iaii *ke hoopaa i ka hula hoa kamalki ame kekahi mau hula kahiko loa.Ua hiki ke hoopaaia na mele olloli kahiko ma ka Ipuōlelo. Ua hikij iaia ke kwelawe i keleihi mau hana- 1 waiwai lie/iiiii, e ka ka unuhi ana 1 na mēle kahiko, no ka mea ua maopopo iaia ka haponui o na olelo ina nei ao Jca hoikeia aeina na huapalapala maopopo, elike me ke ano maamau, aolo ana e Joaa pono ka manao o ka mea haku mele. Oiaiaia mau ka hemahema me na lana a kela ame keia mea, ke lana nei inu manao, e loaa mai >e kokua ana a kekahi poe e ae, elike me John Wise, he mea makaukau no ka hooponopono .anā i kahi o ke paewaewa. Ua ae mai ka Lxinakanawai Stephen L. Desha, Jr.,-o flilo> kekahi mea ohohia nui i keia hana e lilo i puuku no kekahi waihona no ka hana pili Hawaii e na Hawaii. O ka'u hoi e hoakaka aku nei, e ha&a like ka poe i makee i keia hana ma ke koho ana i kekahi huina uuku ma kela ame keia pule, elike me sa Poaono. Ina paha ua. lawa a lawa ole ka mea e.< loaa mai ana jio ka hana pili Hawaii o kekahi ano. Malia paha he elua maleahiki mai keia manawa aku, e ala ae ana ka ahaolelo a hooaiaopopo, he mea ponp e loaa ia kakou he haawina no keia mau mea, me ka hoopaneenee lion ole aku. B lo.ia ia kakou ka t lokalu lik« ana ona ahahui Hawaii apaii. Pe,hea la e oi ae ai ka maikai o ka hoolimalima ana ia lakou iho mamua o ka pulama ana i ka ol«lq Hawaii ame na mea aMWo o ko Jakou ainaf Malia palia he hiki no ia lakou ke hana i kekāhi mea e ake'ake'a ai i ko lakou iahui mai ka "mare ana aku iwaho'elike me ia e hanaia nei i keia la. E lohe kakou i na manao kokūa o ka lehulehu no keia kumuhana. E hoolilo kakou ia Hawaii no na mea pili Hawaii. Ua hiki ia oē ke kokua! .. :