Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 35, 27 ʻAukake 1925 — KE POOKELA O KE KANAWAI. [ARTICLE]

KE POOKELA O KE KANAWAI.

Mr. Solomon Hanohano 6 ka Nupepa Kuokoa, ke Kilohana o ka Malamalama; Aloha oē: —E oluoln oe e hookomo iho .ma kekahi wahi kaawale o kau pepa i keia wahi poomanao e kau ae la maluna; ke pookela o ke kanawai, i ike mai ai na kini Hawaii e noho la mr na wahi N apau o ka aina, i ke pookela o ke kanawai hoopulapula. Owau kekahi e noho nei ma ka aina hoopulapula o Molokai nei ine ko'u ohana, ka aina hookuonoono hon o Palaau ame Hoolehua. Ua haalele aku i ka aina aloha o Waimea, Hawaii, a'u hoi e poina ole nel ahiki i keia wa, aka mamuli o ka huli ana i ka pono, o ka noho ana, e hooikaika ana e loaa ona mau aina liookuonoono ma Hilo, Papaaloa, 0 ia hoi ka huki helu ma ke kanawai kahiko, aole i loaā mai ko'u helu, a hala ia, hooikaika hou aku 1 ka aina o Waiawkea e pauak® mai la, ua kiekie loa ka helu iluna pela i loaa ole at Hoomakaia keia kanawai e hooikaika e ko kakou alil aloha i hala, ua kakoo ikaika loa mana me ki'u aliikane i keia kanawai. Ua paio hahana aku o John Wige ma ka papahelo o Wakinekona no ka pono o ko kakou lahui, i kakooia e Bev. Akaiko Akana. o ka hopena ua lanakila keia kanawai. Nee aku maua no ke kulanakauhale o Honolulu malaila i noho ai no kekahi mau makahiki loihi, na pili mau akn me ka. poe kakoo i keia kanawai e hoomalamalama a e hooakea ana hoi i ka noonoo, he oiaio aole no elike ana ka noonoo o ka poe ku-e ame ka poe kakoo i keia kanawai, ina lakou e heluhelu ana no me ke akahele. I ka hemo ana mai nei o keia aina hou' o Molokai nei, ua hooikaika a kakooia mai mana e ko kakon

kiaaina aloha e hoi i keia aina a | oiai e ake ana no au 0 ka hemo } mai 0 Hawaii, a hoi no mana i ko maua aina hanau, 0 kana pane aole akaka ka hemo o Hawaii, ina no kona hemo mai mahope eia he mau keiki na lakou no e lawe. I keia la. Ke hauoli nui nei an eia au 3una o keia aina, a ke ike nei i ka oiaio 0 na mea apau i oleloia he aina pomaikai, kahi hoi 0 ka waiu ame ka meli, wahi a ka poe ku-e he lua kupapa'u kanu ola f ua paa ka aina i ka ulu kiawe, aole ka he ai, 0 kekahi 0 na komisina ka haku maluna ou. Ke hoolo nei au i ka oiaio 0 ia mau olelo, i ka'u ike maka ana iho la o makou ka haku maluna o na komiaina, he kuhi wale aku no oe i kau mea e makemake ai, e hoa'o ana lakou e hooko elike me kau i makemake ai, a eia ka ai ke laweia nei a ka puka n ka hale elua manawa 0 ka pule; eia pu no me ka leka ke laweia nei i ka puka o ka hale,. o na kanaka. Auhēa kekahi kanawai i ikeia mai ka hookumu ana o ka honua ahiki i keia la, aole loa. O k« kanawai pookela wale no a ke keikialii i hala i ike ole i ka hua 0 ka pomaikai ana i Aana ai, a i kakooia, akn hoi e kona mau hoaloha ma Hawaii nei. I ko'u hiki ana ma ka nwapo o Kaunakakai, ina i hoike mua ia mai i na komiaina e hoi mai ana oe me kou ohana, ua hiki i ke kalaiwa kaa e kii ia oe a hoihoi mai i ka hale o na komiaina i hoomakaukauia no ka ohana, ina aole i makaukau kou hale; eia kekahi, he hale u'i maoli no ko na kanaka me ka maemae o ko lakou noho ana, he nui no hoi ka wai, no ka inu ana me na wahi mea kanu kokoke mai i ka hale, a ke hoikaika hou ia nei e loaa keia mau dala ekola miliona no ka wai e hoolawa ana i na meakanu a na kanaka. Ke komo kēia wai o ka lua gula iho la no ia.

O keia paha ka mea a kekahi poe kankanawai i ku-e ae ai iloko o ka hale senate, & malaila au a lohe i kekahi hoa i ka olelo ana ae, he pO6 aihaa ka poe o k& aifia hoopula*pnla o Molokai makemake lakou e loaa wale na mea apan, he lalau ano olelo, akahi no ka lahui Hawaii a ai i ka, momona o ko lakou aina, ] na ka poe o ka aina e wale no e hoonuu, hooikaika aka la i ka uknhoomau me ke dala nunui no ka lahui e. - Makaala loa ka poe hoopulapula i keia ano poe kaukanawai o loaa hou v no ka lakou hana e hoopau manawa ai i ka hale kaukanawai, me ka paio ikaika au a loaa ia Robert Parker Waipa ka ukn-hoomau, a no. ka poe i kakoo i keia uku ka*ti e hoomaikai nei aole no i nalowale !a poe. O kekahi hana apiki loa a kekaM o kela poe kaukanawai, akea o!e o ka noonoo, o ia no ko lqkou hoopunipuni ana i ka poe e noho ana iluna 0 ka aina aupuni i kapaia Kaakaukukui, (Squatt(Braville) aole o lakou wa e kipakuia ai no ka mea aole kuleana o ke komiaina aina aupuni. TTa noho iho kela poe ma ke ano hookuleana maoli, hana hou j na hale, pa, a pela wale aku, o ka mea aloha, e kauoha ana ke komiaina o na aina aupuni e nee lakou no kanaono la, he ano kii ba!oka, a i ole Ke ano hupo maOli, oiai me ka moakaka loa r ke kanawai ua kuai aku ke anpuni i aina hoohana. Eia hou no kekahi, o ke kiawe o Kalamaul» e oleloia nei he ululaau aaki paa, i ko'u ike maka ana iho la, he nui ka pomaikai o na kanaka, aia no ka lakou puaa ke holoholo ia malalo o ka laau me ka nui o ka hua kiawe i ola no lakou, ua noa keia wahie i ka poe ap*a« o ka aina hoopnlapula. TJa ike nui ia n» hoi ka poe pomaikai ma ke kanu ipu maanei, pela no me na mea e ae apau, nui ka momona o ka lepo. 0 kekahi mau mea, eono no mahina iluna o ka aina, ua nui ke dala i loaa ia lakou; kekahi no hoi, ka 'oluolu maikai aole wela elike Kannakakai. Eia kekahi mea hoohauoli ia makon, o ia hoi ka uln o na hana a ke Akna' ma keia wahi, ua like wale no na hoomana like ole, maikai a oluolu ka noho ana o na kanaka, no ka mea aia no kela noonoo na ke Akua lakou i hoopomaikai, Ke hoomaikai pu akn nei i ka poe o K&lamaula, (Kalanianaole Settlement) 1 komo pu mal e kokua ia makou i keia mau hana maikai pela hol me Mr. David Kama'i no ka mea no lau» ke kaa e lawe ana i ka poe haipule i Hoolehua, a e malama mau ia ana ka halawai ma ka home o Mr. ame Mrs. Pauole a ke hoomaikai pu nei i keia makua ia Mr. Kar waha, ka mea hanohano o Kau 1 komo pu mai me makou, o kana olelo ua t lilo i kiahoomanao na ka poe o ka, aina hooknonoono, o ia hoi oa piha o Hoolehua mo ka uwila. Ke hoOmakaukau nei ka papa himeni o Molokai nei, mai ka poe malihini o Hoolehua, Kalkmaula amo ka poe kupa o ka aina no ka hookuku himeni ma Lahaina, Maui, & e hiki loa aku ana paha i ka aha paeaina ma Kailua, Hawaii. Ke pii nei 4 o Molokai iluna. Mamua o ko'u hooki ana, eia ke- 1 kahi mau pomaikai i loaa i ka pōe

0 na aina hoopulapula, o ia no ka webe hnmama ana mai o na lialekuai i ka poe i lako 010 i ka lakou mau mea apau e makemakē" ai, nul no hoi ka hana e haawiia mai nei 1 na kane, <he man pomaikai wale no keia na ke Akua, aole no keia kanawai na npiki loa mai ia oe, ua hiki ia oe ke hana elike me kau i makemake ai a ke hele hoi ma na wahi apau au i makemake ai; eia no Tta poe ke hele nei i Honolulu, aohe kaupalenaia mai. . No na komisina nana e hookele nei i keia hana ka'n e hoomaikai nei oia hoi ke Kia&ina W. R. Parrington, E. M. Buncan, Rev. Akoiko Akana, F. E. "Woolev, (Princess Ka<lanianaole) Mrs. J. F. Doods a pela me ko lakon man hoa malalo akn, me ka lakou mau olelo t'o i mea no na kanaka e pomaikai ai oia iloko 0 kela ekolu kaukanl dala, e kuai 1 mau moa, kumulau puaa pipi waiu lio, a hoopulapula aku, a he manao i'o ko'n e pomaikai ana no keia mau mea liilii e hoomaka ai. Me keia mau mea hon o ka aina hoopulapula nei k© hooki nei me ke aloha. Welina no, MRS. HA*RY K. PT7RDT, Lot 6, Hoolehna Homostead, Kaunakakai, Molokai, Aug. 15, 1925.