Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 33, 13 ʻAukake 1925 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.57 MB)

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, AUGATE 13. 1925
hooponopono no ka ae ana mai i
kowa o ke Kuokoa no na hana i
hanaia o ka wa i hala, a pela hoi
me na keiki o, ka papa pa'i, a nia
ka makou pule ohana e noi ana ma-
kou i ka Mea Maiia Loa e nana mai
na pua o ka hale o Iseraela ana
hoopuehu ai a pae mai ma keia
mau mokupuni iwaena moana, kahi
nani loa ana i hana a i hookaawale
a no keia lahuikanaka ana i aloha
aui ai. Amene.
Ke hooki nei me na manaolana
hauoli mau.
JOHN KAHIONA APUAKEHAU
O Kahuku, Aina Lewa i ke kai.
NA MEAHOU O KALAUPAPA,
MOLOKAI
Mr. Salomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe: — E oluolu mai hoi oe i kekahi keena o ka kaua hiwahiwa, no ka hoike ana ae i na meahou o ke kahuama'i o Kalaupapa nei. Ma ka la 27 o Iune hala aku la, ua malamaia he mau hana heihei lio, heihei waapa sampan, ame heihei kukini o na keikikane ame na kaikamahine, a ma ka po ana iho, ua malamaia na hana hulahula ame himeni, elike me ka mea maamau i na ma'i. O keia la i hoikeia ae la maluna, o ka la ia i haawiia ai na makana o ko makoa mau makua ka Lunanui McVeigh ame Kauka Goodhue, oiai ua lulu na ma'i a loaa he $500, a ua kuaiia elua mau komolima daimana, o ke ano maikai loa, i kupono loa no hoi ia laua, aka ua lohe mai ka meakakau, o ka waiwaiio o keia mau komolima aia i ka $600 a mamuli o ka hoemiia ana aku, i loaa ai kela kumukuai o $500. Ma ke ano nui o ko laua noho ana mai i keia aina, he mau kanaka i haawi i ko laua mau ola no na ma'i lepera, mai na mea pili i ka pono kino o na ma'i, a ma na mea no apau loa, o kela au i hala aku la ahiki wale no i keia au, a'u e poina ole ai iloko o ko'u ola ana. Ua noho aie maoli no na mea apau i keia mau makua, e hiki ole ai ke ukuia me ke dala, uo na mai kai apau a laua i hana mai ai, eia nae iloko no o ia mau hana maika apau, he mau olelo maikai ole, ka. puka ae mai ka poe mai he mau makahiki kakaikahi wale no ko la
kou noho ana i keia aina.
He oiaio i ka wa i noho mai ai
o J. D. McVeigh i lunanui no keia
aina, o kana hana mua, o ia kona
nana ana i na pa'iai a na ma'i, a
loaa aku iaia na pa'iai ua palahe,
a e eueu ana no hoi kanaka liilii,
nolaila aa kauoha oia e hoihoi koke
ia kela mau pa'iai, a ike koke no
oia, pela ka na ma'i e hanaiia ai
i na mea pono ole, a mahope mai
olaila, ua pau ka loaa ana o kela
ano pa'iai kupono ole.
Aole o kela wale ae la no, aka
ua hooikaika pu oia i hale wili poi
no na ma'i, a ke ku nei Ia hale me
ka luhi ole o na ma'i, i ke ku'i poi,
ua hanaia keia i kona manawa i
noho mai ai, aole hoi mamua aku,
aka, i ka wa mamua aku ona, he
ku'i ponoi na ma'i i ka lakou poi,
a. ina he nele loa kekahi mea, aole
ana kenikeni, alala e ai paa ana ao
oia i ke pa'iai.
He ku no i ke aloha ka. noho ana
o ia au i hoomaopopo ole ia e na
lunanui mua, a eia no kekahi ka-
naka lunanui e noho ana ia manawa,
i ike ia mau pilikia, a lakou no nae
i hoomaopopo ole ai, a i hana ole
ai i na mea e pono ai na ma 'i.
Mai ka manawa nae i noho mai o
Mr. McVeigh i lunanui, i hoomaka
ai na ma'i e ai i na mea maikai, na
hua o na anoano maikai i kanuia
ma na aekai o Kalaupapa nei, e keia
lunanui, a ke noho nei na ma'i e
ai alii a e ai hookano, ma na ano
apau, aohe he manawa i noho pololi
ai na ma'i; e makaala mau ana oia
no ka pono o na mea apau; iaia no
ka ike ua kokoke e pau ka manawa
i kohoia ai no ka hoolako ana i ai
na na ma'i, ua hele kino oia e hui
pu me ka poe kanu kalo, pela no
me ka pipi, i kona ike ana ua ko-
koke e pau ka aelike no ka hoolako
ana i ka pipi, ua hele mua oia e
hui me ka poe hanai pipi; pela iho
la i ike ole ia ai na pilikia iwaena
o na ma'i, o ka poe i noho loihi ma
Kalaupapa nei, na hoike oiaio no
keia mea.
Eia hou, ua kukulu ae oia i home
no na bebe a na ma'i, o kekahi
keia o na hana naauao loa a keia
makua lunanui, ka hookaawale ana
i na bebe hanau hou mai na ma
kua ma'i mai, malaila e malamaia
ai a piha hookahi makahiki, alaila
hoihoiia ma Honolulu, ma ka home
o na keiki a na ma'i, a he poe kino
no hoi ka haukipila o ka poe oki, malaila e noho ai a pau ko lakou pilikia, alaila hoi ao ko lakou mau home ponoi. He nui kana mau mea i hana ai no na ma'i, no ka pono o ka noho ana ma keia aina; a no ko makou kauka, ua hana mai oia i ka pono o na ma'i lepera, o ia hoi no na palapu o na ma'i ame na oki o B* ano like ole, aole o ia wale, aka e oki ana oia i ka puu o kekahi poe ma'i i hoopilikiaia ko lakou puu, aole e hiki e puka ka leo, a i ka moku ana o ka a-i, komo aku la na paipu ma kahi i okiia, a he mau la no, ua ola ae la, a hiki ke kamailio me ka leo nui, a eia no kela poe ke ola nei me ka pilikia ole, a na kauka e ae nae i kunana ai, me ka hoopuhiliia o ko lakou noonoo. Aole komo o ko makou kauka i na mikinilima i ka wa e oki ai, no na kauka e ae me na mikinilima wale no e hiki ai ia lakou ke oki. Nui kana mau hana hoopakele i ke poe i loaa na palapu ma ko lakou mau kino pela hoi ke oki ana ma na lala, ame na ma'i maloko, o ka poe apau i malama i kana mau kauoha loaa no ka lanakila ia lakou, a poino no ka poe hookuli. Nui ko makou minamina me ke aloha i keia mau makua, aole no laua ka makemake e haalele i keia aina, aka na ke kanawai a ka ahaolelo i hooholo ai, aka ua kau iho nae maluna o na ma'i apau, na manao minamina a aloha no hoi no laua. Pehea ana la makou i ke kauka hou, he malihini keia kauka i ka lahui Hawaii, aka o ka hoomanawanui no nae ka mea e pono ai. Ma ka po i haawiia ai o ka makana, i ko makou mau makua, ua iho mai laua mai ko laua mau wahi e noho ana, a hele mai la a noho iwaenakonu o ko makou holo, oiai na ma'i e noho ana me ka piha oloko, a ia laua i noho iho ai ilalo, ua ku koke mai na kaikamahine o ke St. Francis Choir, a mele mai la i kekahi himeni ku i ke aloha, ka mea nana i hoopa aku i na puuwai o ko makou mau makua ame na kamaaina o keia aina ame ka poe apau i maopopo i ka manao o na olelo i meleia mai, maloko o ka himeni e keia papa himeni, a ua kulu okoa iho ua waimaka o kekahi
poe, ma ka haawiia ana o na ma-
halo he nui i ke alakai o kela papa
himeni oia hoi o. Mrs. Mary Kalama,
mai na makua lunanui mai ame ke
kauka, a mai ka lehulehu mai no
apau e piha ana ma ia po.
Mahope no o ka pao ana e ke
meleia ana mai o kekahi himeni
no McVeigh, ua meleia mai ia hi-
meni no Kauka Goodhue, o keia
papa himeni hookahi ao, he ku no
ka nani ame ke aloha, a ka lehu-
lehu no i haawi mai ai i ka mahalo
ana.
Mahope iho o keia I haawiia ai
ka makana ia laua mai la Mrs.
Cecilia Hatori aku, me na olelo hoo-
launa no ka makana, i haawiia ia
laua pakahi, me ka haiolelo ma-
hope iho, mai ka makua lunanui
mai, o ia hoi o hoike ana i ke kumu
o ko laua hoomahaia ana mai, ma ko
Iaua ano elemakule mai, pela hoi
ke kanawai i hooholoia e ka aha-
olelo, a ua hauoli loa lana i aa ma-
kana i haawiia aku ai ia laua.
Wahi a ko makou kauka i olelo
ae ai, e waiho ana oia i kona komo-
lima no kona ohana, mai kekahi
hanauna aku a i kekahi hanauna,
O na lealea hope, o ia ka hula-
hula ame aa himeni mai na kalapu
like ole mai, pela ka paholaia ana
mai e ka ice cream.
Hookuu na hana o ia po i ka hora
umi-kumamakahi, iloko o ka malu-
hia, aole he mau hana hoohaunaele
a hoopilikia a ka lehulehu, ua hauoli
na mea apau me ka maikau
Ke haawi nei keia makapeni i ke
aloha nui loa i na makua i noho ai a
kupa i keia aina, me na mahalo he
noi loa na na makai a olua i hana
mai ai no makou na ma i lepera,
mai ko olua manawai noho mai ai,
ahiki iho la i ko olua pau ana.
Na ka Haku no e kiai mai lo elua
a hooholomua i ka olua mau hana,
no ka pono o ko olua, noho ana no
ke koena o ko olua mau Ia i koe.
Me ka Lunahooponopono ame na
keiki o ka papa'i ko'u mahalo nei.
Owau iho no me ka oiai,
MRS. K. KAIU,
Kalaupapa, Molokai, Iulai t, AHI
He mau pule aku nei i hala ka,
hookohuia ana aku o "^mll W.
Waiau o Lihue, Kauai, kekahi W*
olelo i laikiniia o ka mokupuni f
Kauai, 1 luna hooko mare no tf
mokupuni o Kauai.
LILO I KE TERITORE KA APA-
NA AINA MA KAPALAMA.
Ee 100 eka a oi aku ma ke awa o Kapalama i lilo i ke aupuni teritore ma ke kuai mai ka Waiwai mai o Bihopa ma, ma ka Poalima aku la i hala, na ke Komisina Aina Au-puni Chas. T. Bailey i kakauinoa i ka palapala kuai ma ka aoao o ke teritore a na na kahuwaiwai o ka waiwai o Bihopa i kakauinoa ma ka aoao o ka Waiwai o Bihopa. Mamuli o ka lilo ana ae la o kela wahi i ke teritore e loaa ana he wahi nui a akea e kukulu aku ai i mau uwapo hou, oiai o kekahi bana nui hou ia a ke teritore e hana aku ana ma nei mua aku i palimaia ka nui. Ma ke a*o he hapa no kela hoolilo ana mai ua ukuia aku o ke teritore i ka waiwai o Bihopa AO ka pono kai lawai'a he $15,000. Maloko o na makahiki hou aku elima o ka waiwaiio o ke kai lawai'a e hiki aku ana ma kahi o ke $50,000, elike me ia a ka Loio Kuhina W. B. Lymer o ka hoike ana ae, ka mea nana i hoomakaukau no kela kuai ana. E loaa ana i ke teritore ma kahi e na miliona dala ke pau na aina haahaa maloko mai o ke awa o Kapalama i ka hoopihaia, wahi hou a Lymer. O na hana i hoolalaia a e hoohanaia aku ana o ia no ka hoohohonu ana i ke awa, ka hoopiha ana i na aina haahaa ame ka hana ana aku i mau uwapo kila he kakini a oi aku, o keia mau hana apau malalo no ia o na hookele ana a ka lunahoohana o na hana hou o ke aupuni Lyman H. Bigelow. O ke kowa 800 kapuai ke akea a ke aupuni federala e eli mai nei no ka hoohui ana i ke awa papau na Kapalama e hoakeaia ae ana i 100 kapuai hou mamuli o ka ae ana ae o ka poe i kuleana ma kela ame keia, aoao o ke kowa e pakui mai i 100 kapuai hou ma kela a ma keia aoao. Malalo o ka aelike i hanaia e ka papa awakumoku me na hui hana halakahiki, maloko o kekahi manawa pokole ma nei mua aku na ka Hui California Packing Corporation e Kaleponi e eli ana i 100 kapuai o ke awa no kekahi manawa maloko e ke kowa e komo aku ai o ke awa ma Kapalama, a ma ia wahi e kukuluia ana kekahi uwapo nui hou e ke aupuni. E lilo ana ia uwapo ame ke kowa i wahi hoohana ia e na hui hana halakahiki e ae mai na mokupuni e ae mai no Honolulu
nei.
UA HOI HOU MAI NA MAKAI I
HOOMAHAIA MA KA MA-
HTA I HALA
Aohe mau ulia kaa oto koikoi loa
^*a_ poino ai ke ola i ikeia ma na la hope o ka pu e i hala i hookipaia mai i ka mahina hou, o ka mea wale no i ikeia ma ka hoomaha ana mai la o keia mahina ua hoihoi hou ia mai na makai kaa oto i hoomahaia ai mahope o ko lakou hoomahaia ana aLiv a mamuli o ko lakou hoi hou ana mai i ka hana ua lehulehu ka poe holonui noonoo ole i ko hai ola ame ka poe kalaiwa kaa oto laikini ole i paa ae i ka hopuia. Hooku'iia Mau no Nae ka Holo o ke Kalaiwa ^ ^i -•-'-•'•''• kahiwa nona ke kaa i S* *-*.:'-• e- a- i kekahi kaa a i nana ole Bp.. i*? ?-• '•' kahiwa i ka mea poino, • •. r • '- f.~ i ka hopuia ma ke ahiahi B "•••> ^--. -.ho o ka. auwina la o ka • .-.^- ": N rs : :> -'u la i hala, a paaia ma ka B .;.%; X-~«="vs: r o kona ninaninauia ae. I«|TO^ I ku,.;? me ka hoike a ka Makai B||pfe -T. >. Kekua -J3 kipa ae keia Tcalai-^^^_^T^. ; ka halewai mamuli o kona ma-^IBEpj&e ponoi he mau hora lehulehu ma-^H^^@D?p4 :bo O'ka hookui ana^p-kona kaa ^^^^m-^' V e k ahi* mea kaa eia nae, ma ^^Hp V«ra olelo ai> ka oia ke kalaiwa ^aEy n ]£a kaa. ma ka manawa i hookui ii.'. O ka inoa o ua kr.laiwa Ja o Albert H. Stone. O kahi o ka hookui ana maluna o ka alanui Ailen, ma kahi kokoke mai i ka Honolulu Iron Works, aneana ma ka hora 3:30 p. m. Ua hoopiiia ae o Stone no ka hookui ana aku o kona kaa me ke kaa
o kalaiwaia ana e Ernest Leantro
o Puunui. Mahope o kela hookui
ana aohe o Stone i ku iho e nana
no ka mea i poino, ua hoomau loa
aku la no kona holo aua, wahi a ka
makai a oiai o ka Makai Nui Trask
kekahi i ikemaka i kela hookui ana
ua hoomaka ia aku la ka hahai ana
mahope o ko Stone kaa, a ma ka
oleloia ua pakele o Stone kaa, a ma ka
oleloia ua pakele o Stone aohe i
loaa aku no ka mama loa o kana
holo ana.
I ka manawa ana o ke kipa ana
ae i ka halewai no ka hoike ana
ae i na makai no ka nalowale ana
o kana kaa, ua ike koke aku la ka
Makai Nui Trask oia ke kalaiwa
nana ke kaa i hooku'i ai me ke kaa
a Leantro ma ke alanui Allen. Ua
paa koke oia i ka hopuia a hoopaa-
ia ae i ka rumi paahao.
Ma keia hookui ana o ko Stone
kaa me ke kaa a Leantro o Miss
L. SSOT.B o ke alanui Vinia ame Pa-
hala ka ohua e kau ana iluna o
ko Leantro kaa, oia ka mea i eha,
moku ma kona papalina, a no ia
t ksj laweia ai e ka Makai Nui Trask
malana o kona kaa no ka Halema'i
o na poino ulia.
Ma ke ahiahi o ka Poaono aku he
kaa no H. Zane o ke alanui 10,
Kaimuki, ka i hoikeia ae i ka oihana
makai ua mioia, ua loaa aku ua
%8iir:s maluna o kekahi o na alanui
Puuhale ame Apila ma Kalihi, ua
lilo na laholio o na huila, na kukini
keokeo, na lako mea haaa ame na
wahi e ae o ke kaa i hiki ke lawe
ia.
Paa ika Hopuia
O ka poe i paa ae i ka hopuia ma
ka Poaono aku la i hala i na Ma-
kai mokokaikala August Carreira
ame Charles Townsend, na makai i
hoihoi hou ia mai ai i ka hana o ia
keia malalo nei:
W. J. Miner, no ka holonui a noo-
noo ole, me ke kalaiwa pu ana i
ke kaa me ka laikini ole; O. Vogler,
no ke kalaiwa me ka laikini ole;
George De Mello, no ke kalaiwa me
ka laikini ole; E. Kaikianen, no ke
kalaiwa me ka laikini ole; K. W.
Patterson no ka holonui.
0 kekahi poe e ae i hopuia ma
ia la no oia o C. S. Kosmoski, no
ke kalaiwa me ka laikini ole; K.
Ogata, no ka holonui; William Souza
no ka laikini ole, a he kalaiwa i
maopopo ole ka inoa a e holonui
ana maluna o ke kaa nona ka helu
o ka papa laikini 15613, no ka holo-
nui.
ULUMAHIEHIE NA HANA HO-
IKE KULA SABATI O MANOA
.
Ma ka hoike Kula Sabati o ka apana o Mahoa i malamaia ma ke Sabati i hala iho la ma ka luakini o Kamoiliili, he hoike ia i lawelaweia me ka piha ohohia ame ka holomua ahiki i ka hookuuia ana. Malaila ae na papa Kula Sabati huiia o Palolo ame Kaimuki, Maluhia ame kekahi mahele o ke Kula Sabati o Kalihi-Moanalua malalo o ke alakai ana a Mr. Kauka, ka luna Jas. H. Hakuole o Kapalama ame D. H. Kahaulelio o Kunawai ame kekahi mau makaikai lehulehu i hiki aku i ka 20. Hoomaka ia ka hoike ana ma ka hora 2:30 p. m., a hookuuia ma ka hora 5 p. m., a he mau meaai mama ia panina loa o na hana o ia la. O ka huina nui o na haumana ma keia hoike ana he 141 ma ka hoike mua i malamaia o ka apana o Maluhia he 111 he 30 ka oi ae o na haumana ma keia hoike ana he mea hoike maopopo keia i ka neemua o keia hana hoike Kula Sabati nia na apana a o ka huina nui o na dala i luluia he $120, he $10 ka emi iho i ka hoike Kula Sabati o ka apana o Maluhia. Imua e na paahana a mai hoonawaliwali. MEA MAKAIKAI
NA MEAHOU O KA OIHANA
HOOMALU.
Me ka $280 iloko o kona mau pakeke, he luina Hawaii nona ka inoa o Joseph Kealoha, a nona hoi na makahiki he 22 ka i hui pu ae me kekahi puulu o ka poe piliwaiwai lulu ma ka hoahiahi ana iho o ke Sabati iho nei, a pau loa na dala a kekahi poe iaia maloko o ekolu hora o ka lulu ana, a mahope o ka pau ana o ia aha lulu, a no ka ike paha o Kealoha ua laki iho la oia i na haneri-dala, ua kono ae la oia i kona mau boa piliwaiwai e naue pu me ia no kekahi wahi o kuaiia ana o ka waiona. I ko lakou hiki ana ae ma ia wahi, a mahope o ka inu ana i kekahi man oolopu rama, ua kaialupeia aku la oia ahiki maloko o kekahi kuono pouliuli o Iwilei a oiai ua uhi iho la ke koloka pouli a ka rama, ma ia wahi oia i palukulukuia ai a puu na maka a me ka lae a pouli ka ike, a pan na dala ana i laki ai i ka haoia e na moo omokoko o Iwilei. Ma ka manawa o ka hoea ana aku a na makai ilaila, ma kahi ana e moe ana, o ia mau no ka pouli o kona noonoo, na kekahi poe opu aloha o ka maalo ana ae ma kona wahi e waiho ana i hoike ae i na makai i hoea aku ai lakou. Ua laweia ae o Kealoha a ka Halema'i o na poino ulia, a mahope o ka haawiia ana o kekahi kokua iaia malaila ua hoihoi loa ia aku la i ka Halema'i Moiwahine. Ma ka po o ka Poakahi nei kona hookuuia ana mai ka halema 'i mai, a ua kipa ae oia i ka bale o ka oihana makai no ka ninau ana no kana mau dala. Ma kana olelo o ka hoakaka ana ae imua o na makai he $280 kana i koe maloko o kona mau pakeke ma ka manawa ona i haalele ai i ka hale inu rama, a mahope iho i pouli loa ai kona noonoo a pau ka hoomaopopo ana. Ma ka huli ana a na makai na lakou i huli i kona mau pakeke ma ka po o ke Sabati he $3 wale no i loaa ia lakou, be mau apana dala liilii wale no apau O ka uwaki gula a ua o Kealoha me ka $280 ua lilo. O ka poe na lakou i lawe i kana mau dala ame ka uwaki ana he poe luina, a he mau kanaka bana ma na uwapo pela ko Kealoha manao. He Pukiki hana uwaki no ke alanui Corkscrew, nona ka inoa o Joe Santos, maloko o-ka halema'i o na poino ulia i make ai ma ka auwina la Poakahi nei. Ma ka hoike a ka Makai Boyd o ka hoihoi ana ae i ka halewai, mahope iho o ka inu ana o Santos i kekahi mea inu ma ke Sabati aku na loaa koke no oia i ka ma'i mahope iho. Loaa aku oia e waiho ana me ke kulana kupilikii loa i kekahi Kepani ma ka auwina la Poakahi nei, a na ia Kepani i kahea ae i Ice kaa ma'i o ka halema'i o na poino ulia no ke kii ana aku i ua Pukiki la. Ma ka hora 5:30 p. m., o ka Poakahi nei i make ai o Santos, a laweia ae kona kino i ka hale waiho kino make o ka papa ola ma Kapuiwa.
PAAIA HE WAHINE NO KE KI
ANA I KANA KANE MUA
O Mrs. Gladys Andrews, ka wa-
hine haole i ki ai a eha o Jacob
Andrews, kana kane mua, maloko o
ko lana rumi ma ka Hokele Blais-
dell ma ke kakahiaka aui o ka
Poaha i hala, na paa koke no oia i
ka hopuia mahope koke iho o ke
ki ana i ke Poo o na Makaikiu Kel-
lett, a ua paaia mai nei oia no kona
ninaninauia aku.
Aia o Andrews maloko o ka Hale-
ma'i Moiwahine me ka puka poka
mamua o kona umauma. O kona
kulana ma ia po iho he maikai loa,
e like me ia a na kahuma'i o ia
halema'i o ka hoike ana ae.
Ma ka manawa o ka ninaninauia
ana o Mrs. Andrews ua hoike ae oia,
e like me ka ka Makaikiu Kellett
o ka hoike ana ae, ua hoao ka kana
kane i hookaawaleia mai iaia aku
e pepehi iaia a make, a no ka hoo-
pakele ana ae i kona ola i ki aku
ai oia iaia. O Mrs. Andrews ma ka
oleloia he elima ona mau inoa like
ole, a o Andrews i ku iho la i ka
poka o ka eha ka ia o kana mau
kane. Ua hoea mai oia i Honolulu
nei mai na aina e mai iloko o na la
mua o keia makahiki. Ua maa paha
nei wahine i ka lalau i huhu ai
kana kane iaia, no ka mea, aole e
huhu wale ia ana ka mea noho
malie a malama: i ka maluhia.
LAWEIA AE KEKAHI MAU PO-
HAKU AKOAKOA NO LAKOU
KEKAHI MOOLELO KAHIKO I
KA ARCHIVES
He mau pohaku huinaha akoakoa
lehulehu, kekahi hapa o na pohaku
o ka papu i kukuluia ai e Kame-
hameha 1 ma kahi o ka halekuke
kahiko e ku nei ka i laweia ae a
waiho mamua o ka Archives no ka
hoonani ana ia mua o ia bale ma-
muli o ka ae oluolu ana ae o ka
lunanui o na hana hou o ke au-
puni Lyman H. Bigelow.
He ekolu mau pohaku e hoonoho-
nohoia ana ma kela a ma keia aoao
o ke alapii o ia hale, ma ke ano
huinakolu, me kekahi kowa mawae-
na no ke kanu ana iho i kekahi mau
kumulaau a mau mea kanu e ae
mawaena o ke kowa.
I ka 1857 i wawahiia ai kela papu
a no ia papu hoi e o mau ia nei ke
alanui Papa, o kekahi o na pohaku
ako 'ako 'a o ua papu la ua hanaia
palekai no na uwapo. I nei ma-
nawa ua laweia ao ia mau pohaku
i loaa ka rumi no ke konakalika e
hookomo iho ai ma ia wahi no ka
uwapo hou e ikeia aku ana ka Uwa-
po 11, ma keia mua aku.
Mahope iho o ke kipa ana mai o
na moku Rukini i Hawaii nei i ka
lii *, e like me ka hoakaka ma ka
moolelo, i kukuluia ai ia papu e ka
Moi Kamehameha ma ka manawa
o ka ikeia ana o na hana hoohau-
naele a na Rukini. Ma ka oleloia
o Keoni ana (John Young) ka mea
nana i hookele na hana no ke ku-
kulu ana ia papu ma kekahi hapa, a
o ke Kapena George Beckley, ka
alihikaua mua nana i hoomalu na
koa maloko o ia papu.
I ka 1849 nui i komoia ai a wa-
wahiia kekahi hapa o ia papu e na
koa Palani i hoea mai ai i Hawaii
nei. He mau mahina kakaikahi ma.
ia hope mai na hookaawale hoa ia
aku ia mau koa Palani, aole nae
mamua aku o ka wawahiia ana o
kekahi mau waiwai maloko o ia pa-
pu, komo pu me ka hoopoinoia ana
o na buke ame na palapala a ke
Kiaaina Kekuanaoa.
ka halekukeawa kahiko e ku nei
ma Ice poo makai loa o ke alanui
Papu aia ka ia maluna o kekahi
hapa o kela papu kahiko, a o ka
hapa nui o ia papu aia ma kahi o
ka pa papa a. Allen & Robinson.
HE HOALOHALOHA NO MRS.
ELIZABETH KAWAHINENOHO-
MAUNAOKILAUEA KAAIA
Ua oluolu i ka Makua Mana Loa ma ka lani i ka lawe ana aku i ka makuahine i aloha nui ia, Mrs. Elizabeth Kawahinenohomaunaokilauea Kaaia mai keia ola mauleule ana a i ke ola mau loa. He hoahanau oia no ka ekalesia o Waianae, Oahu. He makuahine hoomanawanui, a he hooikaika mau ma na hana pono uo kona Haku iloko o keia ekalesia, a mamuli o ka nawaliwali i kau iho maluna o kona kino, ua hiki ole ke hui kino mai iloko o na bana no ka makahiki hope o kona ola ana. He makuahine oluolu, a heahea, be puuwai hamama, a he hookipa i na mea apau ma ko laua home me kana kane i aloha nui ia, Rev. Samuel Peter Kaaia. Ua piha iaia na makahiki he 74 5 mahuia me 10 la ma keia ola ana a ma ka la 12 o Iulai A. D. 1925, tora 8:15 a. m. i pauaho mai ai oia i keia ola ana, a hoi aku la iloko o ka nani ka home maha mau a kona Haku i hoomakaukau ai. Ua malamaia kona anaina hope maloko o ka luakini e ka Rev Henry P. Judd, ke kakauleta o ka Papa Hawaii, a ma ka lua e ka Rev William K. Poai, ke komite kiai o ka ekalesia a malaila no na lala o ka Ahahui Aloha Lahui o Lahaina a hoomoeia aku oia ma ka ilina o ka ekalesia. I kona hele loa ana aku la ua waiho iho Ia mahope nei i kana mea aloha be kane, Rev. Samuel Peter Kaaia, ka laua kaikamahine, Mrs Lowell K. Kupau, ame na moopuna he 9, e paiauma aku ana i ke aloha nona, a pela no hoi me ka ohana Walohia wale! E hooholoia, o makou o na hoa-
hanau o ka ekalesia o Waianae, Oahu, me ke komite kiai Ekalesia Rev. William K. Poai, ma o ko ma-kou komite la, ke komo aku nei e hui pu me oe e ko makou Makua Misionari, Rev. Samuel Peter Kaaia, ka olua kaikamahine, me na hoopuna a olua ame ka ohana no apau, e auamo ae i na luuluu, ame na kaumaha i kau iho maluna o oukou, a ke pule nei makou, ma ka inoa o Lesu Kristo Nana no auanei e hoomaha mai ia kakou apau. E Hooholo hou ia e hoounaia i lookahi kope i ke kane i hooneleia i kona hoapili, hoahele, a hoalawehana no ka hoolaha ana i ka euanelio ma na mokupuni liilii o Makala ame Gilibati, ame ka ohana, a i hookahi kope i ka Hoaloha, a i hookahi kope i ka Nupepa Kuokoa. O makou iho no, me ka haahaa, HARRY G. POE Lunahoomalu Komite HENRY KAPELA LOWELL K. KUPAU
HAINA NANE
Mr. Lunahooponopono o ka Hiwa-
hiwahi a ka lahui, Aloha Pumehana
kaua:— E oluolu a e ahonui hou mai
oe, ia kaua. No 'u hou ke kau wahi
haawale o ka Hiwahiwa a kaua.
Hu aela ka aka i ka ike ana iho i
ta lihi launa ole ana aku la o ka
haina mua o ka Nane a ke keiki
kaeaea o ka pali kapu o Keoua.
Hookahi no paha ua mea he keiki
ai waiu. Alia ho'i.
Eia hou mai. He elua mahele o ka
ka inoa o ke keiki o na Kona. Ma-
hele 1. He inoa au no kekahi holo-
holona ma na aina e noho nei o
na kanaka.
Mahele 2. Loaa no au i kapaa i
una, ame ika paa i lalo nei. Ke hui-
ia keia mau mahele a elua, loaa ka
inoa o ua keiki nei.
Eia hou mai ka pahuna kui, e
awa ai ko'u lei me ko hulu.
Mahele 1 :— Haina "Manu"
Ka inoa ia o kekahi holoholona e
noho nei ma na aina e noho ia nei
e na kanaka.
Mahele 2:— Haina— "Oo "—He
elua paa o keia mea hana. Paa o
luna i kona kuau; paa no hoi o lalo
i ka hao oo. He wahi mea puna-
hele nohoi ia na kaua e ka hoa. Me
ka oo e pau ai kahi mala nioi pini-
ka a kaua i ka waele. Nona iho
keia wahi mele.
"Auhea wale oe e ka oo
Ka manu hulu nani o ke kuahiwi!
Kahi apiki i ka hoohui ana ae i
ka mahele 1 me ka mahele 2, loaa
ka inoa o ke keiki o na Kona.
E loaa io ana no oe ia 'u i ka mo-
kupuni o Oahu, penei: —
"Ua ohu Oahu i ka Ilima,
Koliu Jflia.»'* QO -i«lp- umlfcmlilei •
Ua nele io no kou ike ia e na mokupuni e ae a puni ke ao. I ka hoohui ana ae i na mahele a elua, loaa ka haina o ko inoa "MANU OO." Loaa pono akula oe i ke keiki kiamau o na puu haelelua o Pili a me Kalahikiola. Paa oe i kuu kepau, pau kou onioni hou ana. O ko hulu ka'u e haku i lei no kahi kamaiki. Me ka mahalo ia oe e Lunahoopono a me na keiki o ka Papa pai. Keiki o ka Waikani o Kohala.
Pili ole mai la ka manu a ke
keiki hanai manu o ke kai maoki-
oki ia oe no ka mania o kau kepau i
ka ua. Kipuupuu. Moe a make hou
ia mai.— L. H.

O KAIPOLEIMANU KA HAINA
POLOLEI I KUU NANE
E Mr. Solomon Hanohano, aloha a nui: — O Enoka Kapoohiwi, ke keiki o na pali kauia e ka ohu a Ua Lei Lilihua o J. alolo, ka mea nana i kaihi ae i ka haina o ka nane nana i kaa kahualoa no ka makahiki a oi. E Mr. Lunahooponopono, malia paha e loaa ana no ia'u he itamu o kau pepa waiwai nui no ka hoopau ana i na holoholo — ke imua a ihope, i o ianei, oiai i Iune 17 ua hookoia mai ke kauoha & ua hoi nele aku, a ma ka la 18 o Iulai hora 9 a. m. ponoi ua hooko hou aku la au i ke kauoha me kuu pokii, a ma ka bora 9:30, i hiki mai ai ua keiki kiamanu la o Palolo me kahi punua ponoi no i ke alo, a i ka hui ana, ua hooliloia ia mau minuke he manawa no ka puili aloha pumehana ana. Ua nana a kilo aku la au i kona ano, be opio no oia, a eia nae, 186 ka helu o kekahi mahele o ke akamai o kona inoa, no 0 apana i lilo i mau mahele o kona inoa ana e ola ai ke malama maikai oia iaia iho. Ia makou i puili aloha ae ai, na haawi ae la ke keonimana opio i kekahi makamaka limahana o ka papa pa'i e hooponopono no keia bana ano nui i akahi no a hoomakaia i ke kau o ke keiki o Palolo i pii mai la. Ua kauohaia aku la ka mea paikii, ua hemo ae la na lei ilima a kikepa ae la maluna o maua, a imua hoi o ka mea paikii no elua manawa, a i ika pau ana, kai aku la makou no ka makeke, a malaila i haawi ae ai i na aloha lululima no ka mea e holo ana maua no ka akau a e holo ana no hoi laua so ka Hema o ke alanui Holopuni. Ua kaa i na keonimana o kou keena, e Mr. Lunahooponopono, ka hookele ana i keia bana ano nui i manaoia be uuku wale no i kinohi eia ka e nui ana, a no ko laua ko-kua pauaho ole ana mai ma ke pai ana i ko maua mau kii a i ikeia hoi maloko o ke Kuokoa, ke haawi aku nei na aoao a elua i na hoo-maikai he nui, komo pu me ka luna