Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 30, 23 Iulai 1925 — He Moolelo Hooniua Puuwai NO KA UI NOHEA GELADIOLA Ka Ipo Aloha a na Mea Aloha Elua [ARTICLE]

He Moolelo Hooniua Puuwai NO KA UI NOHEA GELADIOLA Ka Ipo Aloha a na Mea Aloha Elua

Oiai oia e nalu nui ana no keja mea, komo mai ana o Mrs.. Demona īloko o ka rumi. He hana maa mau nana ka hoonanea ana i ka haku i na manawa a pau ana e kipa mai ai, oiai o Geladiola e komo mai ana i lole hou nana no ka hele ana mai e ike i ke kane, a i lilo ole ai hoi ka loihi o ko Ge!adiola mili apa i kona mau aahu i mea hoouluhua loa i ka haku. Ia hui ana mai a Mrs. Demona me ka haku ike koke mai la no oia i ka helehelena o ka hāku aia he mea hookaumaha maloko o kona naau no kona hoea ana mai aole hoi o Geladiola, aka nae, ua hoopau kokeia ae la no ia helehelena kaumaha o haku no kona hoka ana mahope iho. Ile kaukani mahalo nou e Mrs. Demona no kou hooluhi ana mai la ia oe ma ka iho ana mai la ilalo nei no ka ike ana ia'u, 0 Geladiola hoi ka'u i makemake loa aku nei e ike, iho e mai la nae hoi oe; ua pono kou iho mua āna māi la, no ka niea o olua no a elua ka'u mau mea i makemake ai e kuka pu kakou maluna o kekahi kumuhana ano nui." liaikea ae Ia ka helehelena o ka wahine i kona wa i loho mai ai i keia mau olelo ā ka haku, a ninau iho la. iaia iho, "I hoea hou mai la 110 anei ka haku ianei no ke noi hou ana mai i kaukani dala? Heaha la kana mea pono e hana mai ai? Aohe mau meawaiwai i koe maloko o ka hale ia manawa e hiki ai ke hoopaa aku me kekahi mea dala, i loaa ai i kaukani dala hou na kā "hunona ole wale ana, o na wahi dala wale no i loaa iaia ia manawa no ko laua mau hooiild no ia o ke ola ana ia mau la ahiki i ko Geladiola mare ana me ka haku. "Ua hooholo au i kuu manao he mea pono e mare koke ia maua me ke kaii hou ole aku no. kekahi manawa. Ma ka mea oiaio no ea, e ka madame maikai, i hele ma-i la au imua ou i keia la no ka nonoi ana aku ia oe maluna o ko'u mau kuli no ko maua marc koke ia," ma ka manawa o ko laua lululima ana. "Pehea ana, he mare ohana wale iho no anei ia?" i ninau mai ai o Mrs. Demona me ka nui ana iho o ka hanu. "Oia maoli no ko'u manao, i ole e hoonuanua wale aku no 1 na hoolilo a e hoonui pu aku ai 110 hoi i ka hana," wahi a kā haku i pane aku ai. Xoho ino la o'-Mrs. T)emona maluna o ka noho e ku kokoke loa mai ana iaia a nana pono mai la i ka haku. 0 ka mare hanohano ka Mrs. Demona i makemake ai maloko o ka halepule, a o ia mau .no kana o ka lia ana, no ka mea, 0 kana kaikamahine hookahi wale no o Geladiola, he mea ana 1 aloha nui ai, a e lilo hoi kona mareia ana i mea mahalo nui ia ie ko Nu loka apuni. Pehea la e hiki ai iaiā ke haawi i kekaHi mare hanohano o ia ano no kana kuhaiki loa oia, aple i lawa i ke dala e hiki ai iaia ke pai ae no ia mau mea, a pehea ana la e hiki ai iaia ke ae no ka mare koke me ka pai ae a hihimanu elike me kana i moeuhane mau ai? "Ina no ka mareia o olua ma ke ano ohana e hoohokaia aku ana ka noonoo o 4«a lehulehu, no ka mea o ka lakou no ia e nana mai nei o ko lakou konoia āku, a o ka haawiia hoi o ko olua mare ma ajcea. O ka poe a maua i noho hoaloha , ai.Ja ea, ke kali mai nei lakou o ka hiki mai o ia la e hoike ia J aku ana no ko olua marc, nolaila ke ike ole nei au i ka mea pono e hana aku ai, o ka ae aku paha i kou manao,eia kekahi, aole no paha o Geladiola e apono mai ana i keia manao ou no-ka mare koke 6 olua a i mare ohana wale no ia." "Ina aole e mare koke ana maua e hoopaneeia ana ia mare no ka manawa i maopopo ole," i pane aku ai ka iiaku, a ia rrfanawa hookahi -ike aku la oia i ka haikea ana ae o ka helehelena o ka wahine me ka nui pu ana iho o ka hanu. Noonoo iho la ka haku "aohe ona makemake i keia nianao o*u i hoopuka aku nei," alaila pane aku la: "He mea oiaio, aia no ia i kau hooholo ana no ka mea, o oe no ka mea kuleana e hooholo ai." "Ma ia manao hope ou, ke nei au he mea pono ka hoopanee ana, heaha keia kuinu nui ou la o k amakemake ana e mare koke ia olua. J " i ninau mai ai ka wahine. "No kekahi hana i kaheaia mai ia'u ma na aina e, nolaila noonoo iho la au, he mea pono e pa.u mua ko maua mare mamua hoi.o ko'u holo ana no kahi i kauohaia mai ai no ka hana, i ole e ,lilo i mea hoi hope mai no ko'u noonoo, a o kekahi, i ike ak'u no hoi o Geladiola i na aina e oiai au e lawe pu aku ana iaia me a'u.*' Mamua o ka loaa ana o ka ka wahine mea e kamaiho mai ai -komo mai ana o Geladiola a pane mai la:* "He halawai, ana. keia me oe me ka hauoli i manao mua ole ma ka manawa i haawi'mai ai i kona lima no ke āloiia ana, a ia manawa hookahi ke noonoo pu la 0 Geiadiola ua lawe pu mai paha ka haku i ke komolima hoopalau o l au a, a ka haku i oleio mai ai aia oia a hele hou mai alaila lawe pu mai. t Alakai aku la ka Haku iaia alnki 1 kahr o ka punee a hoonoho iho la ia Geladiola, a noho iho la oia ma kona āoao, a 4< l hoea mai Ia au ianei i keia la no ka hoao ana he nui paha koji aloha ia'u a aole pah>" ' . Nana ae lā b Gēlādiola iluna me ka noonoo nui īloko ona no ka manaa o Jce kane hoopalau ana o ka olelo ana iho la, alaila hruli r a&;&: e. nana.i ka makuahine, me ka maopopo loa o ka hana aVa haku o ka hoea ana mai no ke noi hou ana ma j 110 ia ia laua i dala, me kona manao puhe nu. na b,la Tala a ka haku o ka lau-e pu ana mai a na ka makuah.ne e «awahi aku nona ma ke dala kuike--1 ka ike ana mai o ka makuahme ī ka huli ana aku o GelaHinla e nana iaia, oiai no oia e noho mai ana mahope aku o ka haku luliluli mai la kona poo me he mea la e olelo mai ana, "ua maopopo ia'u kau mea e noonoo la; aoole no ke dala kona ka hiki ana mai la Unei la, aka no ko olua mare k °' k Ao?e"au e haawi aku ana i manawa nui nou e noonoo ai a •1-u ;•» ai 4ioi kou noonoo no ko'u kumu o keia hoea £ w° OP na mai la a ka haku o ka pane ana iho," no ka ike au o'na wahine a pau he pihoihoi ko lakou noonoo a maopopo ia lakou kekahi kumuhana ala.la hoopau.a 80 14 kl

mea, he inea oiaio ke noho aku la au la me ka haohao no keia hoea kofce| ana mai la ou," i 'pane ae ai o Gcladiola. "I hoopau koke ia ae ai kou haohao rio keia hoea ana niai la o'u ea, eia no ka mea oiaio i hoike aku au, pehea kou manao no ko kaua mare koke ia, i keia la no, i keia hora, mis ke kali hou ole aku?" Mamua o ko Geladiola pane ana ae no keia ninau ua ike mua mai la ka makuahine i kana haina a ua makaukau loa hoi ma ka lehelehe o ke k&ikamahine e mai, nolaila ua kahamaha koke mai la ka makuahine i ka i anā mai. "Ua kauohaia mai ka haku nei e holo koke aku i kekahi aina mamao no kekahi hana, nolaila, o kau pane kupono wale no o kou ae ae i ko olua mare kokeia, a i ole hoopanee aku paha no kekahi manawa i maopopo ole." "Eia hoi.paha e mama, aole i pau kuu lole mare i ka hoomakaukauia, ina no ko maua mare koke nei i aha ana kō'u lole e mare ai?" wahi a Geladiola o ka.pane ana ae. "Aohe no ka hoi e hiki ia oe ke komo i kekahi. lole. e ae, ko paalole no hoi e hele ai ma ka huakai kaahele," i pane' iho ai ka haku. Lehulehu na wahine i mare me ia lole ā'u i ike ai. Aole o ka lole ka mea nui, aka, o ka paa o kou aloha i ka mea au e mare ai. Ina e mareia ana oe me ia elike āna no tfou ui ke nana aku me na lole kumukuai pii loa e hiki ana i ke dala ke kuai." "Pela no, aka ao.le ia i kupono no ka lole mare," i pane ae ai o Geladiola me ka puu o ka nuku. "He kupono na lole a pau, aole o ka lole ka'u e mare aku ana, aka o ke kino o ke kaikamahine e paa ana malokō o; ia. lole," walii a ka haku. "E Celadiola, e pono oe e hoopau loa i kou mau manao hoohalahala," wahi*hou a ke kane* "Oia ana 110 paha ka pono no k£t mea, ke koikoi loā mai nei' hoi oe no ka mare koke ia o kaua, e haawipio okoa aku pa* hā au i kou manao. Eia hoi .he'keu ana. ia a ka mare kuaaina loa. Ua makaukau na kanaka kakau nupepa la no ke kakau ana i kekahi moolelo maikai no kaua, a ina he mare ma ka poopoo wale no ke ma'lamaia he keu āku a kā meā, hilahila i ka nemaia mai e ka poe. O ka mare me na hoalohā he nui ame na malihini kiekie hoi e ikemaka mai ana ua like no ia me kekahi kumu loke e pua ana me kā nele j na lau; Aole anei ou manao pela?" "Aohe a'u koikoi wale ana aku, oiai ke.ik'e aku riei au 0 kou makemake maoli no ia e mareia kaua ma ke akea," wahi a ke kane. "Aole io no paha ia e lilo ana i mei ano nui, manaō au, he 01 aku no paha ka mare koke ana mamua o ke kakali anā aku a kekahi manawa okoa," i pane ae ai o Gelādiola i ke kane, oiai nae aole ia o kona manaoio maoli, aole hoi e hihi .0 ka nana pono mai o ka makuahine iaia. "Ea, e ka Haku Kalaweina, olelo mai hoi oe aia oe a hele hou mai alaila lawe pu niai ōe i kuu komo mare, aole ia komolihia maanei la i nei manawa," me ka pii iki ana ae o ka utei ma kona mau papalina.a ma kona lae. "Ua poina loa no ka paha oe i ka'u i oleb aku ai he liana nui ka hana ana ia komo," i pane ae ai ka haku alapahi; "hiki no i kela ame kem ke komo aku iloko o na halekuai a kuai i kekahi komo hoopalau On ke ano i maamau ia, eia nae o kau komo i makemake ai oia ka mea 1 loaa ole v i kekahi o na kaikamāhlne kaukaualii, kekahi i oi loa aku ka nani mamiia o na .komo ier«ae, a nolaila, i mea e hiki āi ia komo ke hanaia a kii i kou nsl|cemake e pono oe e h\iawi aku i kl poe nā lakou e >Jilna r manawa nui a lawā"pono no lak(?»u e hana ai." I "Ua pololei a oiaio no na ole\6 a ka 'haku ma keia hoakaka I ana," i pane mai ai ka makuahine, f< nolaila e hoopāu 'koke oe i kou koikoi ana 110 ia komo e lilo ai i inea hoouluhua i fca haku," wahi a ka makuahine o ka papa ana ae % , ' I ka manawa hope loa ua liooholoia iho la fcā manfc he manawa loihi i hala ia,Geladiola ma ke ku ana.ma ka puka aniāni me ka noonoo nui iloko ona no kana mea pono e hana aku ai. Oiai oia e nalu nui ana ma kekāhi ano i ka'na noonoo me he mea la he poino nui ke hiki mai aha iho o'na a ua hooluuluu loa ia iho la kona naau ia manawa. "Heaha kau e ku nei malaila? He liilii loa kou manawa no ka hoomakaukau ana ia oe iho i koe niamua o ka hiki ana mai 0 ke kahunapule. E hele koke oe e hoomakaukau iā oe i nei manawa me ke kali hou ole aku. Aole~o Felorika Wela me oe i nei manawa ka mea nana e kokua mai ia oe i ka hookomo kou mau lole ame ka hana ana inai i kekahi mau mea e ae nou," wahi a ka makuahine o ke kahea ana niai. "Ke maopopo ole nei ia'u ko'u lole la e komo ai i nei manawa, e mama," i pane aku ai ke kaikamahine. "Heaha iho la ka pilikia ina e komo ana oe i ko lole kilika polu i hanaia me ka hulu o ka mink. He ui ia lole a ua .kūpono loa no kou mare ana." N . . "He maikai no hoi paha ia lole, no ke kakini manawa paha ko'u komo ana a ua ano minomino. He hōailona pakalaki ke mare kekahi i ka lole i komo mau iā a alna," i pane ai o Geladio.a "O, he noonoo hupo loa ia!" wahi a ka niākuāhine. "Ua lehulehu ka'u mau wahine i ike ai i ka mare maloko o hookahi hora ka manawa i hooholoia rio ka mare, a ua mareia lākou me ka lole i h'iki koke no ke loaa ia lakou, a ia oe āe nei ka. hoi he hoailona pakalaki iho la ia, me ko ike no aohe manāwa e kali hou aku ai ahiki i ka paa ana o ko lole mare, a o kela pc/fe 1 mareia iloko o ka manawa pokole loa he oi aku ko lākou ola hauoli, maikai ko lakou noho ana a o iakbu kekahi poe hauoli loa e ola mai nei maloko o keia kulanakauhale. "Aole kaikamahine hookahi maloko o Nu loka nei e hoohakalia ana i ka mare ana me na lole ano like ole mamua o hoopaneenee ana a hala ka wa kupono e loaa ai ke kane kupono a rrfaikai. Owau ke pii mua ae i ko rumi a nana aku ialoko o ko pahulole no ka lole kupono nou e kortio ai, aohe hoohakalia hou ana iho," wahi a ka makuahine. Ua hala na minuke elima aohe no nāe o Gelādiola i hoea aku, a iloko o ia manawa ua paa loa ko ka makuahine manawa. ma ke kuekaa ana i na lole e waiho ana iloko o kā pahulple inai na lole. kilika a na lole nehe a pela aku, a no ka lilo loa o ko ka makuahine noonoo ma ia mau mea u& palaka loa ae la kona nooneio ana no ke kaikafliahine. O ia mau no ko Geladiola ku mā ka puka aniani me ka helehelena kaumaha a e hoomau ana no hoi i ka nana ana iwaho iluna o. ka honua i paa i ka uliiia e ka hau. Maloko o hookahi hora e.hoi mai ai ka Haku Kalaweina a i ka pau ana o ka mare, e lilo ana oia i wahine mare na ka haku ka wahine nlare a ke kanaka, i hiki ōle iaia ke haawi aku 1 kana hoomaikai ma kekahi ano, me ka naha ole i ke kulana leiekie o ke kane he Haku. Aia kekahi ano e pili.aha i ka haku i hiki ole iaiā ma kekafe ano ke haawi aku i kona hoomaikai, a o ke kumu.aole hiki iaia ke ike itona iho. "Aole loa e loaa ana he noho maikai a he alōha hoi mawaena o maua," Pkamailio iho ai o Gēladiola iaia iījO. "E h«lt a e

hana aku ana n ōoia elike me kona niakemake, a pela'ana no hoi me a'u, no ka mea aohe kaula nana e nakii ia maua a lilo i hookahi, oia hoi ke aloha. Ina no ko'u mare aku iaia, he mare ia aole me ke aloha maoli o kekahi i kekahi." Aia kekahi ano e pili ana i ka haku, oiai nae h§ haku oia, ana i hoowahawaha ai. He kanaka huhu hikiwawe pela kana hoomaoopo, ina e loaa ana kekahi niea e huhu ai oia. Aole oia he kanaka i aloha i kekahi wahine me ka oieio loa me ka pulama mau ana. Hoomanao ae la ua o Geladiola i kekahi mau lalani mele a ka poe hakumele. O ka oiaio i hunaia me na huaolelo hoomalimali aole loa e nalowale ana. "I kaikamahine okoa aku ma ko'u wahi ke pono e mareia me keia kanaka i nei manawa, aole owau. G ka'u e makemake nei ina o ka makemake.ia o na lani ia Toma Gerina au e mareia aku ai i keia la ma kahi o keia haku. Ikala i nehinei aku la n oko'u ike aku ia Toma e hele ae ana. Ua leha iki ae oia iluna o ka puka aniani no kekahi manawa a hui ae la ka maua ike ana no ka manawa pokole a nalowale akii la oia. "O, ena lani! Iko u ike iho ia'u i nei manawa aneane loa e naha kuu puuwai, ke ike nei au i ke kapalili o kuu umauma, a ua ike iho .no hoi au i ko'u aloha hoonipo loa nona i nfei manawa, me kuu nana ole ae no kuu hoopalauia ana me ka haku i lilo ai au i mea aloha nana. He oi aku ka hauoli o kuu naau ke mare au me Toma ka opio puuwai hāmama mamlia o keia Haku Kalaweina a'u i ike ole iho ai i ke aloha o kuu puuwai nona, me ia nui paha o kona waiwai au i ike ole aku ai. "Aka, ua loihi loa keia upu ana, ua lohi loa! Aole loa o 0 Toma e hele mai ana e hui nie a'u ina au e kauolia aku ana i&ia e hele mai. Ua haiki loa ka manawa. Aole oiā e loaa aku ,ana ia'u mamua o Jca hoi ana mai o ka Haku Kalaweina. Aka elike me ka mama i olelo mai ai aole hiki ia'u ke hoowahawaha 1 ke ola me/ka hanohano ke mare au me ka Haku Kalaweina a e mare aku hoi me Toma he kanaka ilihune, he lunamakaainana e lilo ana au i mea aloha ia mai e na wahine a ka poe kiekie. O Toma ka'u i oi aku ke aloha, a e hoao ana no au e hana ma kekahi ano e lilo mai ai oia na'u, ioaa a loaa ole paha!" laia i hoōpuka aē ai i keia mau huaolelo hope huli ae Ia oia a iho aku la me ka awiwi noloko o ka rumi hoahu buke a kakau iho Ja i kekahi mau lalani huaolelo pokole loa maluna 6 ka apana.pepa, a e olelo ana penei: "E Tpma aloha—-—-Maloko o liookah ihora mai keia manawa aku, e marēia ai au 'me ka Haku Kalaweina, nlamuli o ka makemake o kilu makualiine, āole mamuli o ko'u niakema]te maoli iho, a%'a"ku-e» loa ;Bto'u lunaikehala no keia mare. Ina e ae ana hele mai ē hui nie a'u i ka manawa e loaa aku ai o keia lelea ia oe o oe ka'u : e mare aku ana aole ka Haku Kalaweinaf¥"JCe kaukai aku nei an i ka holopono o keia manao maluna o lriJciwawe o kail iiele ana mai. Geladiola." awiwi a paa hookomo iho la iloko 0 ka akii la i ke kauwa e lawe me ka hikiwawe loa ia Toma, a ia manawa like haawi aku la hookahi dafalka elele. "Ina e lawe aku ana oe i keia leka a haawi ia Toma a hoihoi mai i ka pane maloko o ka hapalua hora e palua aku ana ka'u mea e uku aku ana ia oe no kou luhi." Me ke kuupau kahi keiki i kona mama o ia holo ana aku i kai ma ke alanul mai ka hale aku. Nana aku la oia ahiki ika nālowale ana aku ona. Alaila ninau iho la oia iaia iho, "e loaa aku ana no anei o Toma iaia iloko o kona keenahana?" . Ua pau na hua pule mai kona waha aku me ka lohe ole ia, a 1 ia alawa ana ae ana i ka uwaki ua emoole loa ka nee ana o ka manaWa.j a hikilele ae la oia i ka lohe ana aku i ka leo o kona ! mākuāliine, "E Geladrola, aailiea jpe? Ua palaka loa oe no kou lole, aohe paha ou noonoo iho ke nēe nei ke au 6 ka manātva?" • Puiwa ae la o Geladiola ia lohe ana aku~la ana. Ua ; we loa ka nee ana o ka manawa a he hora wale no koe. !0, aole e hiki koke mai ana ke keiki elele a'u i hoouna aku nei paha oia imna o Toma aole paha? wahi ana i namunamu liiiii iho ai. Pehea ana la oia e hoohala ai i ka hapaha hora i kōe? "Eia au ke pii aku nei, e. mama," wahi ana me ka hoihoi ole o kona noonoo ia manawa. "Ua wehe ae nei au i lole nou a ke waiho nei maluna o kou moe. Hele koke mai a na'u e kokua aleu ia oe ma ka hookomo ana i kou mau lole. He kanaka ka Haku Kalaweina aole e hoohakalia ana a e kakali wale mai ana hoi no kou mili. E wiki mai oe!" . Pii maiie loa aku la o GeladioJa ma ke alanuipii me na kainawawae kaiimaha, a i ke komo ana aku iloko o ka rumi e ku mai an ake ahua o na lole a ka makuahine o ka ohi ana maiwaena mai o na lole e ae a e muu mai ana iluna o ka moe. "He mau iole kupono wale no keia no ka mare, aia no i kau lole e kohō iho ai. O kad wale no oka wae iho a i mai o keia ka'u lole i makemake ai," i pane aku ai ka makuahine. Ūa ulu koke ae la iloko o Geladiola kekahi noonoo he makemake mau o.Toma i ka lole, polu -a ka makuahine no i olelo mai ai iai aoia ka lole kupono no ka' mare ana. "0 kela aku ko'u lole e komo ai," i kuhikuhi ae ai o Geladiola ia lole, me kā haalulu iki ana iho o kona mau.lehelehe a haloiloi mai la hoi nā waimaka ma kona mau maka. No ia ano o ke kaikamahine ia manaw ake noonoo la ka makuahine ua piha ke kaikamahine me na manao like ole. Aia mau ko Geladiola mau maka maluna o ka uwaki ia manawa. a ke hapai pu wale la no hoi kona hanu. "Akahi au a ike iho la i ka hewa loa o ko Felorika kaawale ana mai o kaua aku, no ka mea ke ike nei au he hana hooulu•hua maoli iho la ka keia, he hana i kupono wale no na kekahi mea okoa aku e hana mai," alaila, akaaka ae laoia a nui ka leo a i lilo ai hoi ia akaaka n i me hoihoi ole i ka Geladiola lohe mai. Ma kei'a manawa ua pau ae la he hapaha hora a o ka piha ana hoi o ka hapalua hora mai ka manawa ana o ka hoouna ana aku i kahi elele io Toma la aole nae i hoi mai me kekahi pane. . Ua loaa pololei aku anei ka leka a kahi elele i lawe ai ia Toma ? A aia anei oia ma ke alanui e hele mai la no ka hui ana me ia? O keiā na ninau e pioloke la iloko oko Geladiola noonoo ia manawa, a no ka ike mai o kā makuahine i ke ano ē o kona noonoo ame kona nanaina ninau mai la: "Ua hoopihoihoi ui ia anei kou noonoo e kuu miliinili? He haawina mau no ia i na kaikamahine apau ma ka manawa e hōomakaukauia ai kekahi mare e like me ko olua. Me ke kanalua ole au e olelo ae aia ma ke alahele e hoea mai ai iaiiei ka Plaku Kalaweina ame ke kahunapule e u haele mai nei a he manawa wale no no.laua a hoea mai ia nei. Mai nana mau oe i ka uwaki, no ka mea, o ko nana mau he mea hoouluhua loa ia i kou noonoo a manao iho oe ua holokiki loa ka manawa, a eia hou, aole no ia he mea e hoololohiia aku ai kona hiki koke ana mai. "Ae, aole no ia he me ae holoihiia aku ai kona hikiwatve mai," wahi a Geladiola me ka leo haalulu, a ke naka pu wale la no hoi mē kona mau lima. (Aole i pau.)