Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 30, 23 July 1925 — Page 1

O ka hopena i ikeia mamuli mai - ra ulia kaa otomobile o ka pule aku la i hala, o ia no ka make ana o kekahi mau mea elua, a nui hoi no poino ame na palapu i kau aku Va'nna o kekahi poe lehulehu, mawaho aku o ke kulanakauhale o Honolulu nei. O na mea elua i make, oia o John Miguel, o ke alanui ololi Jack, ua > ^aia oia mailuna aku o ke kaa otomobile ana e kau ana, mahope iho o ka hookui ana aku o ke kaa otomobile, me kekahi kaa kalaka, i kukuluia ma ke alanui ma Kaneohe ae nei. O ka lua o na mea i make, he Pilipino nona ka inoa o John Pang-ftzebaa, ua kiolaia oia mailuna aku o ke kaa mokokaikala ana e kau ana, ma ke alanui, e kokoke ana i Waipahu ae nei, a haule aku la ma kahi he umi-kumamalima kapuai ke kiekie, ma ka aoao o ke alanui, a maloko o ka halema'i ma Waipahu, i make ai oia ma ka po o ka Poaono ai u la i hala. He Pilipino okoa ae kekahi e kau pu ana me ka Pilipino i make, ua pakele mai nae kona ola, me ka hoihoiia ana e kekahi Kepani, o ka hoea ana mai me kona kaa otomobile, no ka halema'i ma Waipahu, oia nae ua nui no na poino i kau aku maluna o kona kino. No na mea hoi e pili ana i ka make ana o John Miguel, ma ka hapalua o ka hora o kela po Poaono oia i make ai, mamua o ka hiki ana i na kokua, ke hoihoi mai iaia no ka halema'i o na poino ulia ma Honolulu nei, a no ka make ana o kela mea, i paa ae ai o Moses Mokulehua i ka hopuia, ke kiakaa o ke kaa i kahuli ai, a poino ke ola o Miguel; malalo o ke kumu hoopii he laweolai_fa£4 ka huli pono ana a ke KapellHmpiueha, i maopopo ai, aole he laikini hookele kaa otomobile o Moses Mokulehua. O ka poe e kau pu ana maluna o ke kaa otomobile o Moses Mokulehua, a i hoopakeleia mai nae ko lakou mau ola, mai ka make mai, oia o Mrs. Henry Lani, o ke alanui ololi Jack; Henry Maki o ke alanui 9 o Kaimuki; ke kiakaa ame kekahi nau ohua e e. Ma ka moolelo e pili ana i ka ali-, i make ai o John Miguel, mai Honolulu aku nei ke kaa otomobile e hookeleia ana e Moses Mokulehua, a holo ana no Kaneohe, me ehiku mau ohua maluna o kela kaa. Ma ka aoao o ke alanui holopuni Kamehameha, e ku ana kekahi kaa kalaka, me ka a no o na kukui mahope o ke kaa, aa hooku'i aku la ke kaa otomobile o Moses Mokule-

hua iahope o ke kaa kalaka, me ka onouia ana aku o ke kaa kalaka imua no kanalima kapuai ka ma wao, alaila holo pahu 'a aku la ke kaa otomobile, no ka mamao o 11] kapuai, a kahuli, o ka pau ana ia o ka hiki hou ana ke holo aku me ka nui o na poino i loaa i kela kau. He manawa pokole mahope iho o ka loaa ana o kela ulia poino, i hoea mai ai o Joseph Pacheco me kona kaa, a i kona ike ana i ka waiho o John Miguel iluna o ke-alanui, ua hoihoi mai la oia i ka mea poino no Honolulu nei, ua make e nae, mamua o ka hoea ana no ka halema'i o na poino ulia. No na mea hoi e pili ana i ka make ana o ka Pilipino, penei ka moolelo ma ke ano nui: Ma ka hora ekolu o ka Poaono i hala, e holo ana kela Pilipino ame kona kokoolua maluna o ke kaa mokokaikala mai Waipahu aku no Waipio; he kaa o ke kuaiia ana e kela Pilipino ma ka la aku mamua. Ma kekahi uakee o ke alanui, he elua mile mai Waipahu aku, ua hoopaa iho la oia i ka peleki o ka mokokaikala, o ka mauawa no ia i holo pahu 'a aku ai ka mokokaikala, a haule ma ka aoao o ke alanui, ma kahi o umi-kumamalima kapuai ke kiekie. Ua hoihoiia kela mau Pilipino elua no ka halema'i o Waipahu, e kekahi Kepani o ka oili ana mai me kona kaa otomobile, a he hapalua hora wale no mahope mai o ka hoea ana aku no ka halema'i i make ai, ka mea nona ka mokokaikala a pakele mai hoi ke ola o kona kokoolua. Mawaho ae nei hoi o ke alanui Kalakaua, e kokoke ana i ka paka o Waikiki, i hooku'iia ae ai he limahana noluna o ka mokukolo Navajo, a nona ka inoa o H. M. Cathey, e ke kaa otomobile o Joe Vincent, me ka nui o na poino i loaa i kela limahana, a hoihoi loa ia oia no ka halema'i o na koa ma Puuloa. Ma ka hoike i waihoia ae i ka halewai, e hele aria ka kela limahana mo na luina e ae mai ka paka mai o Waikiki, no ke kakali ana i ke kaa uwila, o ka manawa ia i hooku'iia aku ai e ke kaa otomobile o Joe Vincent, e holo ana no Waikiki mai ke taona aku nei. Ma ka hapalua o ka hora eono, o ka auwina la o ke Sabati nei, ka loaa ana o kela ulia. , Oiai hoi e paani ana mahope o kekahi kaa Iawe hau ma ka auwina la o kela Sabati, i hooku'iia aku ai he keiki Pake o eiwa makahiki e kekahi kaa otomobile, o kahi nae o ka laki, aole i kukonukonu na poino i loaa i kela keiki.

HAULE O MRS. KAHAULE, IA KAMAAIANA KAHIKO

Ma ka po o ka Poaono aku la i hala i haalele mai o Mrs. Kini Kahaule ia kamaaina kahiko o na Kona i keia ola ana iloko o kona mau ia palupalu loa ma kona home ma ke alanui Kinau i ke 98 o kona mau makahiki ma keia ao, a ma ka moolelo ua hanauia oia maloko o Ha Puuhonua ma Honaunau, Kona Hema, Hawaii, a oia no hoi kekahi o na wahine Hawaii kahiko loa maloko o keia mau mokupuni. O kona mau kupuna ame kona makuakane ka poe na lakou i ma-lama ka Puuhonua ma Honaunau no na makahiki lehulehu elike me ka hoakaka ma ka moolelo. O Mrs. Kahaule i make aku la o Kaahu Makini ka kona inoa makua, a i ka 1888 kona nee ana mai a noho ma Honolulu nei. Oia kekahi o na lala o ka Ahahui o na Pukaua Hawaii. la Mrs. Kahaule i hala aku la ma Kela aoao o ka Muliwai Eleele ua haalele iho oia ma keia ao elua mau kaikamahine, oia o Mrs. Maluhi Reis ame Mrs. Lucy Ruehaleu ame ekolu mau keikikane. A oiai he lala oia no ka ahahui Mamakaua o Hawaii na kaa aku malalo o na hooponopono ana a ia ahahui kona anaina hoolewa maloko o ka halekukapau o Borthwick ma ka auwinala o ka Poakahi nei.

Ma kekahi manawa iloko ae nei o ka mahina o Augate, e haawi ae ana ka mahiko o Ewa, he hookahi la hoomaha i na limahana apau o kela mahiko me ko lakou ukuia, me ka haawi pu ana i paina no ka hoohauoli ana ia lakou, ma ia la. pela hoi ka ?.nr« ana i kekahi mau lealea no ka hoohouoli ana i na limahana apau o kela mahiko.

PEPEHIIA HE PUKIKI A HOLO NA MEA KOLOHE

Mamua koke iho o ka hora umi o ka po o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i hoihoiia ae ai kekahi Pukiki i kupouli kona noonoo i ka halewai, mamuli o ka pepehiia ana i ka manawa i loaa aku ai ke kino e kekahi mau mea elua i holo nae, i ka manawa i lo: •, aku ai ke kino o kela Pukiki. Ma ka olelo a ka poo e noho ana ma ke alanui Vinia, e kokoke ana i ke alanui ololi Cunha, ua ike lakou i ke Pukiki i eha me kekahi mau kanaka okoa j elua, e kamaililo ana ma ke alanui kauaoao, me ka hahana maoli o ka lakou kamailio, o ke ano hoopaapaa. Mailoko mai ka o kela hoopaapaa ana o ua poe kanaka nei ekolu, i ikeia aku ai ke ku ana ae o kekahi o kela mau kanaka, a hapai ao la i kekahi men, me ka hahau ana aku maluna o ke Pukiki, a iloko no hoi o kela manawa hoo-kahi i holo aku ai na kana elua, me ka haalele ana i ke Pukiki 5 eha. O Frank Gomes, ka mea nana i hookau i kela Pukiki eha maluna o kona kaa otomobile, iaia i maalo mai ai ma kela wahi, a hoihoi loa mai la no ka halewai. Ua hoea ae ke Kakiana Makaikiu Ross, me kekahi mau makaikiu e ae, no kahi i pepehiia ai o ke Pukiki, aole nae he mau hoailona a Iakou i ike, no kahi i holo aku ai o na kanaka elua, na laua i pepehi i ke Pukiki, a aole no hoi he poe, i maopopo i na ano o kela mau kanaka. I ka wa i hoihoiia ai o kela Pukiki no ka halema'i, ua hoomaopopoia ua kahi 'ohi 'o oia i ka waiona, a he mau dala no ka i loaa aku maloko o na Pakeke o kona lolewawae.

Mamuli o kona manaoio ana, aole oia i kupono malalo o na kanawai o ke Teritore, a i kuleana pu hoi paa i ke kulana loio no ke Kulana kauhale a Kalana o Honolulu nei i hoouna ae ai ka Lunakanawai Joseph B. Poindexter, i kana pala pala hoole oihana i ka Meia Wilson, ame na hoa o ka papa o na lunakiai, ma ka halawai kuikawa i malamaia o kela papa, ma ka auwina la o ka Poakolu o ka pule aku la i hala, no ka hiki ole iaia ke lawe aku i kela kulana i hookohuia aku ai oia, a i aponoia hoi e na hoa o ka papa lunakiai. Ma ka manawa a ka Loio Kulana kauhale Heen, i hoouna ae ai i kana palapala waiho oihana he manawa pokole ae nei i hala, no kona waiho i kela kulana ma ka la 7 o ka mahina o Sepatemaba e hoea mai ana; ua hookolu aku ka Meia Wilson, me ke apono lokahi ana o na hoa o ka papa o na lunakiai, i ka inoa o ka Lunakanawai Poindexter, i panihakahaka nona, e lawe ae ai oia i kela kulana ma ka la 8 o kela mahina no. I ka Lunakanawai Poindexter, i hoole mai ai i kona lawe ana aku i ke kulana loio kulanakauhale, elike me ka hookohu i hanaia e ka Meia Wilson, ua hoakaka ae oia na kumu, maloko o kana palapala i hoouna ae ai i ka meia penei: "E ae mai e haawi aku au i ko'u mahalo ia oe ame ka papa o na lunakiai no ko'u kohoia ana mai i loio kulanakauhale a kalana no Honolulu nei, a ke hooia aku nei ia oo no ko'u mahalo piha no ka hili nai i hookauia mai maluna o'u ma-muli o keia hookohu oihana. ||

-a^ttnr^^ _D ^irrr^^5 ^kq*r«pl

_f M»4¥*?^$#* •**? W Wfth^,tta

Pauku' H? $> ^; 6 iia ' Kahawai &&& B0n,<$ojH5_HQu ia p .Hawaii o^JjgS Ma ^v kcia i\\auku, mahope ilio o ka hoakaka ana no na hookupono maamau no na kulana oihana kohoia, e heluhelu ana ia penei: "Koe nao aole kekahi mea e ko hoia i loio kaluna, mawaho ae o na hookupono mamua ae nei, i loaa ole iaia ka laikini loio e lawelawe ka nawai iloko o ka aha kiekie o ke teritore, a i lawelawe loio maloko ke kulanakauhale a kalana o

Honolulu no elua —.——iki ka haahaa. No na makahiki lehulehu ko'u lawelawe ana i ka oihana loio ma ke kanawai, a iloko o na makahiki aku nei ewalu i hala, ua hoohanaia au uo ka hooko ana i na kanawai maloko nei o Hawaii, aneane ehiku HmmtlmJdL^ik^e ano he lunakanawai no ka aha apana o Amerika Huipuia o ke teritore ,^- lai ko'u waiho ana aku i kela kulana, iloko o Feberuari 1924, ua lawelawe i ka oihana loio maloko o keia kulanakauhale. Aka ke ninvi. nei au, ina o ka manawa i boijh^Hia e a'u ma ka noho luna-kanawa maanei nei, e kapaia ia ke l.o diaiL.aa kairawai anJ, ^ai "me i; mea la o ka manao o ke kanawai i mea e kupono- 61 kekahi ii* ke kulana ioio kulanakauhale a kalana lawelawe maoli ana/; k^ihana^ >loio, ^Uke .ne' ka mana< miabU i hodtoad^poia. Ina^la, alai^ la he in^vmaixsna koe .alaila piha ia'u na niakahiki elua j, ka lawelawe ana i ka oihana loio ma Hano; lulu nei. ||, _: " ^ . '• -'/>..> "Eia kakaili mrinao, _: oiai e -pai ana au i ki| kulana oihana m^amuli o ka hookoKiuia, .aole *£?••• ke _; ..]jfohoia, aole i pili na ma|a _: p:. «iitoui^ie nei, aka ma ko'u uoonotfapa, i ke kanawai, e pono e loafiiia hookupono ana apau i kekahi mea elike me ia i hoakakaia e ke kanawai, ina paha ua hookohuia a kohoia. "Me keia mau manao kanalua no ko'u kupono, ua noonoo iho au he hana kupono ole na'u ka ae ana aku i keia hookohu, o lilo auanei ia i me^ hoopiUltia> hou aku i ke kulana maiKai ole- i hookomoia aku ai ke kulauakauhale a kalana i keia la, no na ,,.. JamjU- kupono olo e helu

^pe. ma. ka hookohu ana aku i kekahi inea ku-e ole ia o kona kupono. Nolaila ua konoia mai au e hoole aku i "keia hookohu. "Ke minamina loa nei au no ka hiki ole ana ia'u ke noho hana pu me oe a kokua aku i kau mau hooikaika ana no ka hooia ana ae i na kulana maloko nei o Honolulu ame ka holomua o ke kulanakauhale."

E LOAA ANA IA KAIMUKI HE ALAHAO KAA UWILA PALUA

Mahope o ke kakali aua no kekahi mau mahina lehulehu ae nei i hala i aponoia ai ke noi a ka hui kaa uwila, e ke komisina o na hana o ka lehulehu, ma ka halawai i malamaia e kela komisina ma ka Poaha iho nei , e apono ana i ka hoomoeia o na alahao kaa uwila palua, mai ke kahua kinipopo aku o Kamoiliili ahiki i ke alanui Eono. , O na lilo ma ka aoao o ka hui kaa uwila, no ka hoomoe ana aku i kela alahao palua, he $56,414,33; a e hoomaka koke ia aku ana ka hoomoe ana i keia alahao me ka hoohakalia ole iloko o keia mau la. Mamuli o kela aponoia ana aku la o ke noi a ka hui kaa uwila, ua maopopo loa ko ka papa lunakiai, ae ana i ke ano o ka moe ana o ke ana iliwai o ke alanui, elike me ia a ka hui kaa uwila i manao ai, no ka mea o kela kekahi ninau nana i hooka'ulua loa i ka hoomoe ana aku i 'na alahao kaa uwila palua. No ka hooloihi i ke alanui Hard-ing a hoea i Kamoiliili, aole ia e noonoo koke ia ana no keia manawa, oiai nae o ka makemake ame ka iini nui o ko Kaimuki poe, o ka hooloihiia o kela alanui, i loaa ai he elua mau alanui no na kaa otomobile e holo ai mai Kaimuki mai no ke kulanakauhale nei, a pela hoi ka holo una aku no Kaimuki. I wahi nae e hooneeia aku ai na hana no ka hoomoe ana i kela mau alahao palua, e kikooia ana kekahi huina dala o ka hui, i hoahuia maloko o ka banako, a i ole aie aku paha i ke dala ma kekahi ano, ahiki i ka hoopukaia ana o na mahele hou o ka hui kaa uwila. Ma ka loaa ana o na alahao kaa uwila palua no na kaa o Kaimuki, e hoopokoleia mai ana ka manawa o na ohua e kakali ai, i ko lakou mau kaa, ma kahi o ka eha minuke, o ia hoi, e holo mau ana na kaa uwila o Kaimuki iloko o0 kela ame keia eha minuke.

MAMULI O KA HOOKOIA ANA O KE KANAWAI I KOE NUI AI KE DALA

Ua ikeia maloko o ka hoike makahiki a ke Kauka E. A. Sweet, ka mea iaia ka malama ana i ka oihana ola o ke aupuni Amerika ma Hawaii nei, mamuli o ka hookoia ana o ka kanawai. A ma ka mea e pili ana i ka poe e holo mai ana i Hawaii nei mai Amerika mai i hookoe nui ia ai ke dala ma ka waihona. "Iloko o ka makahiki 1924, he 816 ka nui o ka poe i ikeia na hiohiona ua loaa i ka ma'i puupuu liilii aai i hoomaluia. Iloko o keia makahiki he eiwa wale no poe i kupono ke hoomaluia, he like ole nui loa. "O keia poe ae la eiwa he eha o lakou no ka ohana hookahi, ua kue loa lakou i ko lakou o ia ma ke awa a lakou i kau mai ai i ka moku, a ua hooholo lakou e noho ma kahi hoomalu ma'i no na la he 14 elike me ka manawa i hoakakaia e na rula hoomalu ma'i o ke teritore. O ka huina nui o na la i hoomaluia ai kela poe he 816 i ka 1924 he 3264, a he 63 wale no hoi la i hoomaluia ai ka poe eiwa malalo o ke ano hou o ka hooponopono ana no ka poe e hoomaluia ana. Nolaila, wahi a ke kauka Sweet ua hiki loa i kela ame keia ke ike mai i ka like olo o keia poe eiwa i hoomaluia ai me ka poe 816, ma ke dala a ma ka manawa. Iloko o ka 1924, wahi o ka hoakaka maloko o ka hoike, he eiwa mau ma'i puupuu liilii i ikeia ma kahi hoomalu ma'i, a he ekolu poe hou ae i hookuuia mai kahi hoomalu ma'i mai ua like ia me 12 poe wale no i hoomaluia. I keia makahiki aole hookahi mea i hoomaluia no ia ano ma'i, aohe no hoi ma'i o ia ano i ikeia mawaena o na ohua i hoea mai ai i Hawaii nei.

Ke puka aku nei ke kii o ke keiki hanai manu o Kahuku ame ke kiamanu o Palolo, ma keia helu o ke Kuokoa i loaa aku ai ka ike i ka lehulehu, no laua.

Ma ke awakea o ka Poaha aku la i hala, i paa ae ai o R. K. Wilcox, he kanaka hana poola, i ka hopuia e na makai, no ka noii pono ia aka o na kumu i make ai kana wahine maloko o ka Halema'i Moiwahine, ma ka po o ka Poakolu, a ao ae kola Poaha. I kulike ai me na mea i hoomaopopoia, no ke kumu o ka make aua o ka wahine a Wilcox, mamuli no ia o ko kahe nui ana o ke koko iloko o ka lolo, mahope iho o ke ku'iia ana o kela wahine ma ke poo. Ma ka moolelo i loaa mai i ke Kapena Makai Poaha mahope o kona ninaninau ana i ke kulana o B. K. Wilcox ame kana wahine, aia ko laua wahi e noho ana ma ke alanui Muliwai, e kokoke ana i ke alanui Beritania. Ma ke kakahiaka o ka la Sabati mamua aku, ua hoea aku la laua no ka ike ana i kekahi mau hoaloha ma ke Kuea Fern, me ko laua inu ana i ka waiona malaila. Mahope o ka hala ana o kekahi manawa, ua huli hoi mai la kela mau mea no ko laua hale, a haalele iho la o Mrs. Wilcox i kana kane e hiamoe, ua hele hou aku la oia me kekahi wahine okoa aku no ke Kuea Fern. Iaia ka o ka hoi hou ana mai no kona bale, i hoomaka ai ko laua hakaka ana, ahiki i ke ku'iia ana o ke poo o ka wahine e Wilcox. Wahi a kekahi poe hoike i hoakaka ae ai imua o ke kanaka o ke aupuni, e hoomaemae ana o Mrs. Wilcox i kekahi i'a, ma kahi holoi pa, ua ala ae la ka hoopaapaa ma-wena o ke kane ame kana wahine . o kela i'a, ahiki i ke ku'i okoa ana aku o Wilcox i kana wahine ma ke poo, me ka hina ana o ka wahine

«jW^^Wt^^j^aJj^i-* ¹ *^

pa.

Ma kela hina ana aku o Mrs. Wilcox, ilalo, ua hooku'i aku la kona poo me ke kikina o ka puka, me ka hiki olo iaia ke ku ae iluna, elike me na mea i hoikeia mai i na makai. Ma ka hoakaka hoi a kekahi wahine e noho kokoke ana ma kela wahi, oia ka mea i komo aku i ka manawa i hina ai o Mrs. Wilcox iluna o ka papahele, a ike i ke pel- s.na o Wilcox i kana wahine, me ka uwalo ana aku o keia hoike e waiho malie o Wilcox aole e peku i kana wahine, aole nae he hooloheia mai, aka kipakuia mai la oia e ku a hele mailoko aku o ka rumi. Mahope mai o kela manawa i puka aku ai o Wilcox iwaho, a paa oia i ka hopuia e ka makai no ka ona. Ma ke kakahiaka ae o ka Poakahi mai, ua hookolokoloia ka hihia ona o Wilcox, a ahewaia oia, me ka hoopa'iia ana he hookahi dala. Iaia i huli hoi aku ai no kona hale ma kela Po kn>. o waiho mai ana ka wahine iloko o ke kulana kupilikii, me ke kahea ana i kekahi kauka e hele mai u nana i ka pilikia o kana wahine, a mamuli o ke kauoha a kela kauka, i hoihoiia ai Mrs. Wilcox no ka Halema'i Moiwahine, malaila ola kahi i waiho ai ahiki i ka make ana ma ka po o Poakolu mai. No ka hoihoi ana i ke kino wailua no Kauai, ma ka po o ka Poaha iho nei, i hoea ae ai o Wilcox, no ka ' ^v wai, me kekahi palapala ae, no ka hoouna ana i ke kino make i Kauai, ua paa e nae oia i ka hopuia e hooko ole ia ai na mea i hoolala mua ia eia no kana wahine. O Margaret Montgomery ka inoa o kela wahine mamua o ka mare ana me R. K. Wilcox, a nona hoi na makahiki he iwakalua-kumamaha, a

t^^ kanakolu hoi makakiki o Wilcox

HAHAI LOLOA IA KEKAHI OPIO AIHUE E KA MAKAI AHIKI I

KA PAA ANA

Mahope o ka hahai hoomauia ana o kekahi opio, he koa nona ka inoa o Malvin Rawlins e ka makai M. A Deas, me ka aloalo mau o ke koa aihue ma na pipa alanui a mahope o na hale ma kahi kokoke i na ala nui Alakea ame Moi, ua paa aku la nae na kolohe la i ka manawa hope Ma ka manawa o ka ninaninauia ana o ua wahi koa opio la i hoike ae ai oia he 16 ona mau makahiki a mahope iki iho o ke awakea o ke Sabati kona paa ana ae i ka hopuia. Ma ka manawa e hahaiia ana ua wahi koa kolohe la e ka makai ua lehulehu ka poe e hele a e kuku ana mahai o na alanui i ikemaka aku i ka holo o ua wahi kolohe la Ma ka moolelo a ka Makai Deas o ka hoihoi ana ae, a o ke kumu hoi o kona hahaiia ana, i kekahi wahine e paa ana i kana ekepaalima a e hele ana hoi me ka nanea ua palamimo loa ka hopu ana mai a ua wahi koa la a hoomaka aku la e holo. Ma ka manawa o ka ninaninauia ana o ua wahi koa la ua kupale oia nona iho ma o kona olelo ana ae ua loaa ia ekepaalima iaia maluna o kipaepae eia nae, ma ka manawa o ka makai i hele mai ai imua ona ua hoomaka aku la oia e holo. Ma na alanui kona alualuia ana aku a komo iloko o kekahi mau pahale, a i ka hope loa loaa aka oia malalo o kekahi hale e pee ana i kona manawa i loaa aku ai na paa kona mau lole ame ka papale i ka lepo ame ka punawelewele.

i hopuia no ke ku-e i ke kanawai o na kaa otomobile, he 329 o kela poe i hopuia no ka holonui, he 172 no ka hookele me ka laikini ole; 107 no ka wehe i ke kuapo'i , 54 no ka holo hooponopono ole; 48 no ke kahi'ohi'o i ka waiona; 36 no ka halihali ohua; 39 no ke kukulu ma na kiwai; 29 no ka hoopiha a oi wale aku i na ohua maluna o na otomobile; a o ke koena iho, no kekahi mau hewa e ae. Ma kahi o ka elua haneri me iwakalua-kumamaono mau kaa otomobile i aihueia iloko o kela mau mahina eono, ua pau aae i ka loaa hou, a koe wale no he ekolu mau kaa i loaa ole. O la hapanui o na ulia kaa otomobile, elike me na hoakaka maloko o kela hoike, o ia no ka hooku'i ana o na otomobile i kahi hookahi; pela hoi ka hooku'i ana aku i ka poe helewawae, i na kaa uwila ame na kaa baikikala.

NO KA HOOKUPA OLE IA W

HOOPAUIA ANA MAI KA HANA

AKU

Mamuli hooholo a ka Aha Amerika Huipuia ma kekahi manawa kokoko aku noi ft hala e hoakaka ana aole i kupono na Pilipino e lilo i mau makaainana Amerika aia wale no a hana lakou ekolu makahiki me ka oihana koa, ka pualikoa marina a i ole maluna paha o na moku kokua o ka oihana kaua moana, no ia kumu aole hiki ia Diego Alcazar, he Pilipino, ke hoomau aku i ka hana ana me na komisina awapae, elike me ia a ka Lunahooia Teritore Treadway e ka hoike ana ae i ke komisina ma ka Poakahi nei. O na palapala hookupa i haawiia ae ai ia Alcazar ua lilo i mea waiwai ole mamuli o ka olelo hooholo a Ka aha kiekie elike me ia a Treadway o ka hoike ana ae. He kanaka hana o Alcazar i hoolimalimaia e ke komisina e hana malako o na halehana ma ke alanui Ala Moana, a oiai he lahui e oia, o na makaainana Amerika wale no ke hiki e hoohanaia ma na hana o ke teritore, mamuli o ka mana o na kanawai a ka ahaolelo i hala i hooholo ai. Ma ka mea hoi e pili ana ia Rodrigo Villafor, he Pilipino no, he ka-naka i hoohanaia ma ka halehana a ka papa mahiai ame ululaau no umi a oi aku makahiki, me he mea la oia ke hoopaaia iho ana ahiki i ka hoi ana mai o ke Kauka Full-away ame Quan Chew Chock mai na aina e mai. Mahope o kekahi ahakuka a ka Lunahooia Treadway ame ka Loio Kuhina Lymer ma ka Poakahi nei i hoike ae ai o Treadway i keia mau mea. No Villafor he Pilipino oia i aoia ma na mea e pili ana i na mea kolo na ponalo hoopilikia meakanu a ua kamaaina oia i ka hana, a oia wale no hoi ke kanaka i hoolimalimaia e ka papa mahiai ame ululaau i ike i na mea e pili ana i na meakanu, elike me ka leka a Margaret T. Kelly, ke kakauolelo a ka papa o ka hoouna ana ae ia Treadway.

Ku ka paila o na haina Baibala e waiho nei ma keia keena, ua paa wale no nae, i ka lalau, no ka heluhelu pono ole me ka hoomaopopo i na manao i kukuluia ai o na ninau a Chas. K. Kealoha; ina e hoopuka ole ia aku ana ia mau haina, ala' V** malalo no ia o kekahi mau kuni A kupono.