| MA KE KAUOHA (Mai ka Aoao Elima mai) PAUKU 3. Na rumi kupakahi. E loaa i mau rumi kupakahi ma- loko o ua haukipila nei i oleloia, ka heluna ame ka wahi maloko o ia hale, ma ka hale pupule paha a i ole ia ma ka hale malama paha i kukulu ia ma kekahi wahi iloko nei o Honolulu elike me ka papa ola e kuhikuhi ai, i hui pu ia na rumi no ke apo ana aku ame ka malama ana i na poe i loaa i na ma'i ano e o ka noonoo me ka ikaika, aka e manaoia e hiki no ke hoola ia, a i ole ma ka manao ana a ke kauka nana e hooponopono ua haukipila la, he loaa ke ola a i ole o ka hoomaikai ana ae ina e malama ia lakou me ke kaawale mai na poe e ae maloko o ua haukipila nei, a i rumi kupa- kahi no hoi no na poe e malama kaawale ia ana a e lapaau ia ma- laila me ka hoomaopopo ia ana o ko lakou kulana maikai ame ka hiki ia lakou ke uku no ia malama ia ana, a i rumi no hoi e kaa- wale aku ana no ke apo ana mai ame ka malama ana i na poe maa i ke puhi ana ame ka ai ana i na laau ikaika ame ka poe ona mau. PAUKU 4. Ke ano o ka hooponopono ana. I luna nui kekahi no ua haukipila nei, a o kekahi o kana mau hana o ka lawelawe ana i ka hooponopono o na wahi o ua wahi nei malalo o ke kuhikuhi ame ka hoomaopopo ana a ka papa ola, a o ia mau hana o ia no ka malama ana i na moolelo o ka inoa, na makahiki, kane a wahine paha, ke ano lahui ame na mea e ae e pili na i na poe i hooko- moia a i ole ia i hoounaia aku i ua haukipila ia e oleloia nei. PAUKU 5. Nana ia ana ame ka lapaau ia ana o na poe ma'i. O kekahi o na hana a ke kauka hooponopono (a i ole ia a kekahi kokua ona malalo o kana hooponopono ame kana kuhikuhi ana) e nana me ka noeau ame ka makaala i na poe apau o ua haukipila nei, a e ninaninau a e malama i na moolelo e hiki ana ke loaa e pili ana i kona mookuauhau, ke ano, ka moolelo ohana, ke ola ana, na mea hoohihia ame na hana maa mau a kela ame keia mea ma'i, ame na kumu a hoailona paha e pili ana i ka mea nana e hoano-e i ka nonoo o ua mea ma'i nei, a e malama pu i moolelo o na hoa- kaka i ke kulana ma'i o ka noonoo o kela ame keia mea ma'i ame na mea lapaau i hoomaopopo ia no kela ame keia mea, a i kela ame keia manawa kupono e nana hou ia ua mea ma'i nei me ka nana hou ia o kona moolelo, a e hoopaa hou ia no ua mau moolelo hou nei, a ina malalo o ia nana hou ana ua kupono e hookuu ia no ka manawa a i ole e hookuu loa ia ua mea ma'i la, e waiho ia aku kekahi ike o ia ano i na komisina. PAUKU 6. Ka lilo na ka mea ma'i e uku. O kela ame keia kanaka ilihune ole e hoounaia ae ana a i ole e komo mai ana iloko o ua haukipila nei a iole ia o kekahi rumi kupakahi olaila, a o kona waiwai hoi i kaa ole malalo o ke kulana kala ia no na aie, e kau aku maluna ona ame ia waiwai ke ko'iko'i no na lilo no kona apo ia ana aku, lapaau ia a malama ia ana ; a o ka loio kuhina, i kona manawa e koi ia aku ai e ka lunahoohana nui o ka haukipila, nana e lawe- lawe aku i ka hana elike me kana i manao ai he kupono, ina no paha ma ka hoopii ana, i mea e loaa mai ai ka ukuia ana o ia aie ma ka hoopaa aha aku i ka waiwai a i ole ma kekahi ano e ae e loaa mai ai ua uku nei mai na waiwai mai i kaa ole malalo o ke kala ia no ka aie. PAUKU 7. - Hopu ana. O kekahi o ka ohana o kekahi kanaka i manao ia ua pupule, a i ole o kekahi hoaloha a i ole o kekahi mea e ae e noho malama ana i kekahi kanaka e malama ana i kekahi mea i manao ia ua pupule, a i ole ia o ka makai nui, hope makai a makai o kekahi kalana a kulanakauhale a kalana maloko o keia teritori, a i ole ia o kekahi kauka i laikiniia e lawelawe i ka oihana lapaau maloko nei o keia teritori, ua hiki ke waiho ae i palapala hoohalahala i hiki ai ke hopu ia ame ka hoopaa ia ana o kekahi mea i manao ia ua pupule a ma kona hele laula ana ua manao ia e ka mea e hoohalahala ana he mea hoopilikia aku i ua mea nei i manao ia ua pupule a i ole ia i ka lehulehu. PAUKU 8. Palapala hoopii, palapala hopu. E waiho ia ae ua palapala hoopii la ma ke kakau a e hoohiki ia mamua o kekahi luna-. kanawai apana o ka apana o ua kanaka nei e noho ana, a i ole ia imua o ka lunakanawai kaapuni o ka mahele hookolokolo kaapuni iloko olaila ua apana nei kahi i waiho ai. I ka manawa e hana ia ai ka palapala hoopii elike me ia maluna ae nei, e hoopuka koke aku no ua lunakanawai apana a lunakanawai kaapuni nei i pala- pala hopu no ka hopuia ana ame ka hoopaa ia ana o ua kanaka nei i manao ia ua pupule, e kauoha ana i ka makai nui, ka hope makai a i ole ia ikekahi makai, e hopu aku i ua kanaka nei i ma- nao ia ua pupule a e lawe mai iaia i ka lunakanawai apana a luna- kanawai kaapuni e hoopuka ana i ua palapala hopu nei ma ka ma- nawa ame ka wahi i hoomaopopo ia maloko o ua palapala hopu nei. Koe nae keia, ma na wa kupilikii loa, ina ma ka manao ana a kekahi kauka i laikini maoli ia he mea pono e hoopaa koke ia kekahi mea i manao ia ua pupule i mea e pakele ai oia a i ole ia o ka lehulehu mai na poino mai mamuli o kona hele laula ana, e hoopaa koke ia aku ua kanaka la i manao ia ua pupule me ka palapala hopu ole ame ka palapala hoopii ole e kekahi makai nui, kona hope a i ole e kekahi makai a e waiho ia aku maloko o kekahi hale o ke kalana a kulanakauhale a kalana i hookaawale ia no ka nana ana i ke kulana pupule o ke kanaka ; a koe hou keia, ma na kulana i hanaia elike me keia maluna ae la, e waiho koke ia ae no iloko o kanaha-kumamawaiu hora kekahi palapala e hoopii ana he pupule oia a e hoopaa ia oia maloko o ua wahi hoopaa la malalo o kekahi palapala hopu ' hoopuka ia ae e kekahi lunakanawai apana a lunakanawai kaapuni elike me ia i hai mua ia ae, a i ole e hanaia pela, e hookuu ia oia mai ia hoopaa ia ana. O ka makai nui o kela ame keia kalana a kulanakauhale a kalana ua hiki ke hookohu i kekahi mau kanaka, ma kekahi haukipila a i ole ia ma kekahi wahi e ae i mau makai kuikawa me ke kuleana a mana e hana ma na kupilikii elike me keia. Ina o kkeahi o ia mau makai kuikawa a hana paa ana a i ole he kuleana e hana me ua haukipila a wahi hoopaa nei, alaila ua hiki no ua mea nei i manao ia he pupule ke hoopaa ia ma ua haukipila nei me he mea la ma kekahi wahi hoopaa no ka manawa o ua kalana a kulanakauhale a kalana nei oiai e kali ana ika hoopuka ia mai o ka palapala hoopii ame ka palapala hoopaa elike me ia i hoakaka mua ia ae la. PAUKU 9. Wahi hoopaa o na kalana. Na ka papa lunakiai o kela ame keia kalana a kulanakauhale a kalana e hookaawale a e hoomakaukau, e hooponopono a e hoike ae, ma kekahi wahi a i ole i hui pu ia aku me ua haukipila la a wahi e ae, i rumi a mau rumi hoopaa no ka manawa maloko o ua kalana a kulanakauhale a kalana nei mawaho ae o ka halepaahao, no ke apo ana aku ame ka hoopaa ana i na poe i hoopii ia mai no ka pupule oiai lakou e kali ana no ko lakou nana ia ana maluna o ua mau hoopii la, a no ka malama ana i na kanaka e ae i loohia i na ma'i hoano-e i ka noonoo oiai e kali ana no ka hoonee ia aku i ua haukipila la no ka lapaau ana i na ma'i o ia ano. Aole kekahi kanaka i loohia i kekahi ma'i hoano-e i ka noonoo e hoopaa ia ma kekahi halepaahao oiai oia e kali ana no kona nana ia a i ole no ka lawe ia ana (koe wale ina ua paa ia oia a i ole ua hoopaa ia ma kekahi halepaahao malalo o kekahi palapala hopu a i ole ua ahewa ia no kekahi hewa kara- ima). Ma ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu ua biki no i ua rumi kuikawa nei no ka hoopaa ana ke lawe ia ae mai kekahi ae o na rumi o ua haukipila nei e oleloia nei ina e ukuia e ke kula- nakauhale ame ke kalana ka lilo o ka malama ame ka hanai ana i ua mea nei e hoopaaia ana elike me ke kupono ame ke apono ana mai a ka papa ola. PAUKU 10. O ka loihi o ka manawa e paa ai me ka nana ole ia. Aole kekahi kanaka i manao ia ua pupule e paa ia malalo o ua pala- pala hopu no ka manawa a oi aku maluna o umi la me ka nana a hoomaopopo ole ia o ke kulana o kona noonoo maikgai ; me keia no nae, e naha koke ia ke kulana o ua kanaka la iloko o kanaha- kumamawalu hora mai ka manawa mai o ka lawe ia ana aku o ua kanaka Ia a hoopaa mamuli o ka palapala hopu i hoopuka ia ina e koi oia pela a i ole o kekahi mea ma kona aoao. PAUKU 11. Nana ana; hoopaa ana. O ka hana ia a ua lunaka- nawai apana nei a lunakanawai kaapuni nei i oleloia e nana i na poe apau i lawe ia mai imua o lakou mamuli o ua palapala hoopii nei i ke ano o ko lakou noonoo maikai. Ina ma ka manao ia ana a ua lunakanawai apana a lunakanawai kaapuni nei, mahope iho o ka hoolohe pono ia ana o na mea e pili ana i ua kanaka nei i manao | ia ua pupule, a ma ia aha hoi ua loaa i ua kanaka nei i manao ia ua pupule ke kuleana e pale nona iho a i ole ia ma o kona loio la, a e lawe mai i mau hoike ma kona aoao, ua pupule io maoli ua kanaka la a he mea kupono ole ke hookuu wale ia oia e hele laula wale, alaila e hoike ae ua lunakanawai apana a kaapuni nei, ma ke kakau, a e hoouna aku i ua palapala nei i ka luna nui o ua hau- kipila nei ioleloia, a e hoopuka ae i palapala hoopaa malalo o kona lima e hoomana ana a e kuhikuhi ana e hoopaa ia ua kanaka la maloko o ua haukipila ahiki i kona manawa e hookuu ia ai elike me ia e hoakaka ia nei maloko o keia kanawai, a e hoouna pu aku i ua palapala hoopaa kino nei ame ua kanaka nei e oleloia nei a haawi ia aku i ka luna nui o ua haukipila nei e oleloia nei. E hoouna pu aku no hoi ua lunakanawai apana a kaapuni nei me ka hikiwawe i kope o ka olelo ike maluna olaila i hoopaa ia ai ua kanaka i ua luna nui nei o ka-haukipila i oleloia. PAUKU 12. Ka lawe ana i ka poe ma'i i ka haukipila. Na ka lunakanawai nana i hoopaa aku i kekahi kanaka i ka haukipila i oleloia e hookohu aku i kanaka kupono nana e lawe i ka mea ma'i i ka haukipila. Ina he wahine ka mea e lawe ia ana, alaila e hoo- kohu aku ka lunakanawai, koe wale aia a hele pu kona makua- kane, kane, kaikunane a keiki, i wahine nohona kupono a maikai a oo kupono e lawe iaia i ka haukipila. O na lilo o ka lawe ana i ua kanaka pupule nei ame na lilo apau o ka mea e lawe ana i ua pupule nei e ukuia no ia e ke kalana a kulanakauhale a kalana mai- laila mai i lawe ia mai ua pupule nei. PAUKU 13. Hoopii hoohalahala. O kela ame keia mea i hoike ia ae ua pupule, a i ole ia o kekahi o kona ohana a hoaloha paha ma kona aoao, ua hiki ke hoohalahala aku i na komisina o ka poe pupule i ka olelo hooholo a ua lunakanawai apana a kaapuni nei ma ka waiho ana ae i hoike e hai ana no ua hoohalahala nei iloko o umi la mai ka la aku o ua olelo hooholo nei, a iloko o umi-kuma- malima la e waiho ae i kope o ia ake hoohalahala me ka lunahoo- malu o ke komisina, a aole koina e kau aku maluna o ka mea a mau mea hoohalahala. PAUKU 14. Ka hoopaa ia ana o ka mea i ku ole ka hewa kara- ima iaia. I ka manawa o kekahi kanaka i hoopii ia no kekahi hewa karaima e hookuu ia ai no ke ku ole o ka hewa iaia mahope iho nae o kona ike ia ana ma o kana olelo ike la ua pupule oia a i ole ua loaa i kekahi ma'i hoano-e i ka noonoo, alaila na ka aha imua olaila i lawelawe ia ai ua hihia nei me ka lawe ole ia ana mai o kekahi mau hana e ae, e hoopaa aku i ua kanaka la ma ka haukipila i oleloia a malaila oia e malama a e hoopaa ia ai ma ke ano he pupule ahiki i kona manawa e hookuu ia ai elike, me ia e hoomaopopo ia nei ma keia kanawai. PAUKU 15. Nana ia ana o na kanaka i hoopiiia no kekahi hewa karaima e waiho ae ana i ke kumupale he pupule. I ka manawa a kekahi kanaka i hoopiiia ai e ke kiure nui no kekahi hewa karaima ko'iko'i, a i ole i ka manawa a kekahi kanaka i hoomaopopo ia ua hoopii ia no kekahi hewa e ae a oi aku mamua o hookahi manawa, a i ole i ahewa ia mamua no kekahi hewa feloni a hoopii hou ia e kekahi kiure nui a i ole ia lawe ia aku ka hihia imua o ka aha hookolokolo kaapuni o ke teritori, alaila o ka lunakanawai o ka aha malaila e hookolokolo ia ai ua kanaka la no ua hewa karaima nei, i kona manao ana, me ka bona a bela paha a aole paha elike me kana i manao ai he pono, mamua o ka hookolokolo ana no ka hihia karaima, ua hiki iaia ke koi e nana ia ua kanaka nei e kekahi mea ike i ka nana i ke ano o na ma'i hoano-e noonoo, a i ole o kekahi o na kauka o ia ano i hoomaopopo ia no ua haukipila nei ame elua mau kauka e ae i hoopaa mua ole i ko laua manao a ka lunakanawai i manao ai he kupono i ka nana ana i na poe pupule, me ka manao e hoomaopopo pono ia ke kulana noonoo maikai o ua kanaka nei, ame ke kau ana o kekahi ma'i hoano-e noonoo a ano ma'i e ae, nolaila mai i ulu mai ai ka lawelawe ia ana o ka hana karaima e ia. Ma ia mau hana ana elike me ia apau loa e hoopaa ia ua kanaka la ma ke kauoha a ka aha ma ua haukipila la no ka nana ia ana elike me ia i hoakaka ia ae la no ka manawa o umi la a i ole ahiki i ka pau ana o ua nana ana la ina aole e hoohana ia nana ana iloko o umi la, a o na kauka nana e nana ana i ua kanaka nei e waiho ae lakou me ka aha i ka lakou hoike ma ke kakau, ame ko lakou manao maluna o ua kanaka la, a oia hoike e ike mau ia ia e ka aha, i wa loio o ke aupuni ame ka loio o ka mea i hoopii ia. Ina ma ka manao ana o ka aha ua like ka hoike no ke kakoo ana i ke kulana pupule a i ole o ke kulana noonoo pono ole o ka mea i hoopii ia, alaila e ae aku no ka aha e hoopau wale ia ka hihia, a ma ia manawa koke no, me ka nana ole ae i na lawelawe kanawai hou ana aku, e hoopuka aku oia i olelo hooholo ua pupule ka mae r hoopii ia, a e hoopaa aku iaia ma ua haukipila la elike me ia ma keia kanawai e hoomaopopo ia nei ; a i ole e kauoha aku no ka aha e hoonee imua ka hookolokolo ia ana o ua hihia nei, a ina pela, alaila na ke kiure e hooholo ke kulana kau a kau ole o ka ma'i pupule maluna o ka mea i hoopii ia. PAUKU 16. Na poe maa i ka puhi a ai laau ikaika ame ka poe ona mau. I ka manawa e hoopii ia ae ai ma kekahi aha kaapuni a aha apana o kekahi ohana, hoaloha, a i ole e kekahi makai nui, a hope o kekahi palapala i hooiaio ia e hoike ana okekahi kanaka maloko o ka malu o ua aha nei he mea maa oia i ka ai a puhi i na laau ikaika, a maa mau i ka ona, a he mea pono e malama ia a e lapaau ia, a i ole he mea kupono ole ka hele laula ana o ua mea nei, a maloko o ia hoopii e hoike pu ia ae ana ka pili o ua mea hoopii nei ina he pili kekahi, ame na hoailona o ka hiki ole iaia ke hoomaopopo i kona ano iho no ka maa mau loa i ka ai ame puhi ana i ua laau ikaika nei ame maa mau i ka ona, a e koi aku ana i ka aha e noii aku ia mea a e hoopaa ae i ua kanaka ma ke ano he kanaka r aa mau i ka ai ame ka puhi i na laau ikaika ame ka ona, alaila e koi aku ka lunakanawai e lawe ia mai ua mea la imua ona, a ina ma ka hoomaopopo ana ua pololei io ka palapala hoopii, ala- ila e hoopuka aku oia i palapala hopu e kauoha ana i ka makai nui ame kona hope o ke kalana a kulanakauhale a kalana, a i ole i ka makai kiekie a i kona hope e hopu koke aku oia a. e lawe mai i ua kanaka la mamua o ka aha no ka hookolokolo ia ana. Alaila ua kaa maluna o ua lunakanawai o ua aha la ke ko'iko'i o ka noii ana i ke ano o ua kanaka nei i lawe ia mai la mamua ona a ma ia hookolokolo ia ana e loaa no i ka mea i hoopiiia ke kuleana e pale nona iho a i ole ia mao kona loio la, a e lawe mai a e supina aku i na hoike ma kona aoao. Mamua o ka lawelawe ia ana o ia hookolokolo, a ina aole loio o ua kanaka la, e hoike aku ka luna- kanawai i ka loio kalana, a nana e ku mai a e makaala no ka pono o ke teritori. E waiho ae ka lunakanawai i kana olelo hooholo maluna olaila ma ke kakau, me ka hoopili pu ia mai o na ike i loaa aku iaia, ame na kumu kupono no ia olelo hooholo, a e hoo- puka mai oia i kana olelo hooholo elike me ia, a ina o ka olelo hooholo no ka hoopaa ana alaila e houna pu aku i kope o ia mau mea apau i ka lunanui o ka haukipila i oleloia. PAUKU 17. Ka hoopaa ana i ke kino Ina ua hooholo ia e ua lunakanawai la i oleloia o ke kanaka i lawe ia mai imua ona no ka hookolokolo ia he mea ma'i io i maa mau i ka ai ame ke puhi i na laau ikaika ame ka waiona, ahiki ole ke hana me ke kupono ma ua mau laau ikaika nei ame ka waiona, a he me pono maoli e hoo- paa ia a e lapaau ia no ia mea, e hoopaa ia aku ua kanaka la e ua aha la i olelo ia ma ka haukipila i oleloia ma ke ano he mea ma'i ma kekahi rumi i hookaawale ia. O ka loihi o ka manawa o ia hoopaa ia ana, aole e hoomaopopo ia, aia wale no a hiki io i ka manawa kupono ona e hookuuia mai ai elike me ia maloko o keia kanawai e hoomaopopo ia nei. Oiai oia ma ua haukipila nei, e haawi ia aku i ua mea ma'i nei ka lapaau ana elike me ka ka luna hoohana no na laau i manao ai e hoopau ae i ke koi no ka laau ikaika a waiona, e hapai hou mai i ka maikai o ke ola kino ame ke ano o ka noonoo maikai, a e hooikaika i ko lakou ike i ka pono me ka hewa i hiki ai ke pale aku i ke koi a ua mau laau ikaika a waiona nei. PAUKU 18. Hoohalahala. O ua kanaka nei e manao ia nei he mea maa i ka ai a puhi laau ikaika a inu waiona pakela, a i ole ia o kekahi o kona mau ohana a hoaloha paha ma kona aoao, ua hiki ke hoohalahala aku i ke komisina o na poe pupule mai ka olelo hooholo hoopaa elike me ia i hoakaka mua ia ae nei, ma ka hoike ana ae ia manao hoohalahala imua o ka aha no ka olelo hooholo hoopaa iloko o umi la. a i kope o ia hoike me na komisina o ka poe pupule iloko o umi-kumamalima la mahope iho o ka hookomo ia ana o ua olelo hooholo nei ma ka moolelo no ka hoopaa ana, a | oia hoohalahala e hana ia me na uku koina ole. I ka puka ana o ua hoohalahala la, e noho ke komisina a e hoolohe i ua hihia nei elike me ia i hoomaopopo ia ma keia kanawai e pili ana i ka hoo- lohe ia ana a hoopuka ia ana o na olelo hooholo mai na hoohala- hala mai no na poe i manao ia ua pupule, a. o ka lakou olelo hoo- holo e hoopuka ai, e paa mau ia, a e a'e maluna o na olelo hoo- holo e ae apau. PAUKU 19. Komisina o ka poe pupule. E waiho ae ke Kia- aina ame ke ao ana ame ka ae ana mai a ka Aha Senate, e hookohu aku ia ekolu mau kanaka, hookahi o lakou he loio e lawelawe ana i ka oihana loio iloko o na aha apau o ke teritori, a oia no hoi ka lunahoomalu, a elua o laua i mau kauka i laikiniia e lawelawe i ka oihana kauka iloko o ke Teritori, no loko o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, a ma ka manao ana a ke Kiaaiaa ua ku- pono e lilo i mau komisina no na poe pupule, a e paa lakou ia kulana no eha makahiki ke ole e hoopau e ia ae mamua o ia ma- nawa no kekahi hewa, a o ka lakou hana oia no ka hookolokolo ana i na hihia pupule apau e lawe ia mai ana imua o lakou ma ka hoopii hoohalahala ana no ka hoopaa ia ana ma ua haukipila nei i oleloia, a e noii a e hoomaopopo i ke kulana noonoo mikai o kekahi kanaka ma'i e koi ana e hookuu ia a i ole ia e hookuuia no ka manawa, a e hana no hoi i na hana e ae pau e hookau ia aku ana maluna o lakou mamuli o na kauoha a keia kanawai. PAUKU 20. Hoohiki. O kela ame keia o keia mau komisina, mamua o kona noho ana ae a lawelawe i ka oihana, e lawe mua ae a hoohiki i keia hoohiki malalo iho nei: "Owau o .................... ma keia ke hoohiki nei au me ka laahia e hana i na hana me ka noeau ame ka naauao ame ka oiaio i ko'u manawa e noii ai i ke kulana noonoo maikai o na poe apau e lawe ia mai ana imua o'u no ka hoomaopopo ana i ko lakou kulana noonoo maikai elike me ka ke kanawai e kauoha nei, a e lawelawe no hoi au i na hana o ia kulana komisina me ka pololei oiaio ; pela ke Akua e kokua mai ai ia'u." O ia hoohiki, ke pau ka hoohiki ia ana, e hoouna ia aku i ke Kakauolelo o ke Teritori a nana e malama ma ka faila. PAUKU 21. Hoolohe ana i na hoohalahala. O kekahi o na hana a ua mau komisina nei o ia no ka hoolohe ana ame ka hoo- puka ana i na olelo hooholo maluna o na hihia apau i lawe ia mai imua o lakou elike me ia e hoomaopopo ia nei maloko o keia kanawai. A ma ia noho ana e hoolohe, e loaa no i ka mea i hoo- halahala mai ke kuleana e, hoolimalima i loio nona a e lawe mai i na hoike ma kona aoao. Ina ma kekahi hoopaa ia ana mai no ka manao ia ua pupule, a ike lea iho ka hapanui o ua mau komi- sina nei i oleloia o ua kanaka nei i manao ia he pupule aole i pupule, e hoololi koke no lakou i ka olelo hooholo mua e hoike ana he pupule oia, a e kauoha e hookuu ia oia ; aka nae, ina ua ike lea iho ka hapanui o ua mau komisina nei i oleloia ua pupule io ua kanaka nei, a he mea pono ka hookuu laula ana iaia, alaila e hoopau ia aku no ua hoohalahala nei, a e haawi aku i ua kanaka nei maloko o ka malu o ka luna nui o ka haukipila i oleloia. Ma ka hoohalahala a kekahi kanaka i hoopaa ia mai no ka ai a puhi nui i na laau ikaika a no ka ona mau, ua hiki no ke hoopau wale ia a i ole ia hoopaa ia elike me ka ke komisina i manao ai he kupono. PAUKU 22. Hookuu ana mai ka haukipila mai. O kela ame keia kanaka i hoopaa ia aku ma ua haukipila nei, ma kana noi ana, a i ole ia ma ke noi ana a ka makai nui, hope makai, kekahi ohana a hoaloha ona, me ka waiho pu ana he hoike o ia noi i ka luna nui o ua haukipila nei i oleloia, a i ole ia ma ke noi ana paha a ka luna nui a kauka alakai, ua hiki no ke nana hou ia e na komisina no kona kulana noonoo maikai, a ina ua manao ka hapanui he maikai no kona noonoo a aole oia e hoopilikia wale aku i ka lehulehu, e hooholo iho no lakou pela a e hooiaio aku ia mea i ka luna nui o ka haukipa, a e hookuu koke ia mai no ua kanaka la mai ka hoopaa ia ana. PAUKU 23. Hookuu hoao. Ua kuleana ke komisina, malalo o na rula ame na hooponopono ana a lakou i manao ai he ku- pono, i kela ame keia manawa me ka hoopilikia ole ia o ka pono o ka lehulehu, e ae aku e hookuu i kekahi mau poe i hoopaa ia ma ua haukipila nei i oleloia, ma ke ano hoao, no kekahi mana- wa, i ka malu a malalo o ka malama ana a kona kahu, ohana, hoaloha, a i ole, oia wale no. Ina e ae ia pela, alaila e hoomaopopo ia ua hiki no ke kauoha ia aku ua kanaka la e na komisina e hoi hou mai i ka haukipila i na manawa apau, a i ole ua hiki no ke hoihoi hou ia ae i ka haukipila i kela ame keia manawa, e kona kahu, a i ole e kekahi kanaka okoa ae nana oia i malama i kona manawa i hookuu mua ia aku ai. E mau no ka mana o ka pala- pala hoopaa mua o ua kanaka la, koe wale no no ka manawa i ae ia ai keia hookuu hoao ana, ahiki i ka manawa e hookuu piha ia ai ua kanaka la elike me ke kanawai. I ka manawa e hooko ole ai, a i ole e ku-e ai ua kanaka la i hookuu hoo ia aku i na rula o ia hookuu hoao ia ana, a i ole i hoi ole ae paha i ka haukipila i ka manawa i piha ai o ua manawa hookuu hoao la, a i ole i hoi . ole ae ma ka manawa a na komisina e kahea aku ai e hoi hou mai mamua o kona hookuu pololei ia ana elike me ka ke kanawai e kauoha nei mai ua haukipila nei, alaila ua lilo i hana na ka makai nui, kona hope a i ole a kekahi makai, malalo o kekahi kauoha ma ke kakau i hoopuka ia ae e ke komisina a i ole ia e kona luna- hoomalu, e hopu koke aku i ua kanaka nei me ka palapala hopu hou ole aku a i ole me ka hookolokolo hou ole aku a e hoihoi ae iaia i ka luna nui o ka haukipila i oleloia. - Aole kekahi mea ma- loko nei e manao ia e loaa ke kuleana e hookuuia kekahi kanaka e kau ana maluna ona ka hoomalu ia ana no ka hookolokolo ia ana aku ma kekahi hewa karaima, a i ole i hoopaa ia aku ma ua haukipila nei malalo o ka Pauku 14 a i ole i paaia no ka manawa malalo o ka Pauku 15 o keia kanawai. PAUKU 24. Waiho ana ae i ka olelo ike. E kauoha ka luna- hoomalu e kakau ia ka moolelo o na olelo ike ma ke ano nui i ka manawa e hookolokolo ia ai kekahi kanaka ma ka hoohalahala ana mai a i ole ia ma kana noi e hookuu loa ia a i ole e hookuu hoao ia, a ina e hoole ia ia noi elike me ia i hoomaopopo ia ma- loko o keia kanawai, e hoouna aku oia i ua moolelo la i ke Kakau- lelo o ke Teritori a nana e waiho ae ia mau moolelo ma ka faila. PAUKU 25. Na mana o ke komisina. Ua loaa i ua komisina la ke kuleana e lawe mai i na olelo hoohiki, e hoopai no ka hoo- wahawaha aha, e hoopanee, e hoopuka i mau supina a e koi aku i ka hele ana mai o na hoike ame ka lawe ia ana mai o na buke moolelo ame na palapala e ae, a ma na ano apau e lawelawe i ka lakou mau hana ma keia hana i hoomaopopoia elike me ia i haawiia aku i na lunakanawai apana. O na kauoha apau ame na palapala apau e hoopuka ia ana e ke komisina, e kakau inoa ia no ia mau mea no ke komisina e kona lunahoomalu. PAUKU 26. Uku o na komisina. E uku ia ua mau komisina pakahi nei i elima dala ($5.00) no ka hookolokolo ana o kela ame keia kanaka elike me ia i hoomaopopo ia e keia kanawai, a ma ka hoopii hoohalahala ame ke noi e hookuli loa ia a i ole no ka manawa ( a ina aole e pau ia ninaninau ana iloko o hookahi la, alaila he elima dala no ka la hookahi o ia ninaninau ana, mawaho ae o na lilo apau a ke komisina e hoolilo ai no ka noii ana aku i ua hihia la, a o ia mau hoolilo apau e kau aku ke ko'iko'i o ka «ku ia ana maluna o ke kalana a kulanakauhale a kalana mailaila mai i hoopaa ia mai ai ua kanaka nei, a e hoouna aku no ka luna- hoomalu o ke komisina i ua mau koi hoolilo nei i ke kakauolelo o ke kalana a kulanakauhale a kalana, a nana e waiho aku ia mea i ka papa lunakiai, a na lakou e hoomaopopo mai ka uku ia ana o ia hoolilo iloko o kanaono la mahope iho o ka ulu ana o ua mau hoolilo nei. PAUKU 27. Ke komo ana mai ma kona manao iho. Ua hiki no i ka luna nui ame ke kauka alakai ke ae aku i ka hookomo ana mai ma kekahi rumi kupono, no ka nana ia ana, ka malama ame ka lapaau ia ana o kekahi kanaka i loohia i ka noonoo ano-e a uluhia e na mea hookupono ole i ka noonoo, me ka hoopaa ole ia ana mai o ua kanaka la maloko o ua wahi la ma ke kanawai, ke waiho ai kekahi "palapala noi ana. a i ole ia e kekahi ohana, kahu a hoaloha elike me ke koi a keia kanawai; koe nae keia, aole kekahi kanaka i kaki ia aku i ka hana ana i kekahi hewa karaima e ae ia e komo mai ma keia ano no kona manao ponoi iho koe wale | |