| | Aole e Hiki ke Hoololi Hou i Ke Ana Auhau Hooleia ke Noi a ka Papa Lu- nakiai no Kekahi Ana Au- hau Kuikawa e Kauia KU KE ANA AUHAU MUA I KAUIA E KA PUUKU Waiho ae ka Loio Kuhina Ly- mer i ka Manao Kanawai e Hoole Ana i ke Noi O ka manaolana o na luna oihana e ke Kulanakauhale a Kalana o Ho-nolulu nei no ka hiki i ka Puuku Henry C. Hapai, ke kau aku i kekahi ana auhau kuikawa iloko o keia manawa, i wahi e loaa ai ka huina e $70,000 no ke pani ana ae i ka waihona o ke aupuni kulanakauhale, i hooliloia no ka halema'i e Leahi, ua poho wale ia, mamuli o ka hoopuka ana ae o ka Loio Kuhina Lymer, i kona manao kanawai, e hoole ana i ka hiki o kela hana ke lawelaweia iloko o keia manawa. Wahi o ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Lymer, o ka hoouna ana aku i ka Puuku Henry C. Hapai, e hoakaka ana ia, no ke ku i ka mana, o ke ana auhau, i hanaia no ka makahiki 1925 e nee nei, e Mr. Hapai, mamua aku o ka makemake ana o ka papa o na lunakiai, e hoololiia ae kela ana auhau, i hiki ai ke ohiia ka huina o kanahiku kaukani dala, i hooliloia aku no ka halema'i o Leahi. Me kela ana auhau i hookahua mua ia, no keia makahiki, ua hoole ae ka Loio Kuhina Lymer, no ka loaa o ke kuleana ame ka mana i ka Puuku Hapai, e kau hou aku ai i kekahi ana auhau kuikawa. Ma ka hoakaka a ka Puuku Hapai, ua hoouna mua aku oia he leka i ka papa o na lunakiai, e ninau aku ana no na mea e pili aua i ka huina o kanahiku kaukani dala a ke aupuni kulanakauhale e uku ai I ka halema'i o Leahi, i hiki ai iaia ke hooponopono i ke ana auhau no keia makahiki, eia nae aole i loaa aku iaia kekahi pane, no kela kumu, i kau ai oia i ke ana auhau mahope mai, a ke ku nei ia ana auhau, a mahope loa mai nei, ka waiho ana aku o ka papa o na luna kiai i na koi ana, no kekahi alahele e loaa ai ka huina o na dala i hoikeia ae nei maluna, a ma keia manao kanawai nae o ka loio kuhina, e ike iho ai. na lala o ka papa, i ko lakou hawawa, ma ka hoopaneenee ana, i ka lakou pane i ka puuku o ke teritore a hala ka wa pono. HOPUIA HE WAHINE MAHOPE IHO O KA HAKAKA ANA. O ka hua i loaa mahope o ka hakaka ana me ka pahi ma ke alanui Ololi Jack ma Nuuanu, ma ka po o ka Poalima he pule aku nei i hala o ia ka paa ana ae o L. Gunter ame kekahi wahine nona ka inoa o Ilene Dalton a o Mrs. Canell ka kekahi inoa o ia wahine, i ka hopuia e ka Makaikiu Kellett a hoopaaia ae i ka halewai no ko lana ninaninauia O .T. Wilson, ke kalaiwa kaa no ka wahine, oia ka mea i mokumoku i ka pahi mamua o ka umauma a no ia moku i laweia ae ai oia no ka halema'i o na poino ulia no ka lapaauia ana mai o kona wahi i oha, a hookuuia aku e hoi no kona hale mahope iho a ua kauohaia aku nae e hoea ae i ke keena o ka makaikiu ma ke kakahiaka Poakolu mai. Ua kamailioia ae kekahi mea e pili ana i ke kiia ana o ka pu panapana ma ia po a o ia ka ka Makaikiu Kellett o ka ninau ana aku ia Wilson auhea la ia pu. "Ua kiolaia iloko o ka nahelehele pela ko'u koho wale," wahi a Wilson o ka pane ana ae. E kali ahiki i ka loaa ana ia'u o kela kanaka. Nana i kulakulai ia'u ihope ahiki i kahi pouliuli a ki mai la ia'u mamua o kuu umauma, a na paa au i ka humuhumuia e ke kauka i nei manawa." Wahi a Wilson aohe ka wahine i komo pu mai ma kela hakaka ana. Ua hoea wale ae no laua ma kela wahi mahope iho o ka pau ana o ka hakaka. I kulike me ia a ka Makaikiu Kellett o ka hoike ana ae no kekahi manawa aku nei i hala ka hoomakakiuia ana o kela hale ma Nuuanu e na makai he hale i kaulana i ka ona mau o na kanaka ame na hana karaima e ae. | | |
| | E Pokepokeia Ana na Paahana Kulanakauhale Imi na Hoa o ka Papa Luna- kiai i Wahi e Komo Ole ai Iloko o ka Pilikia HANERI A OI AKU MAU LIMAHANA E HOOPAUIA Pokepoke pu ia Kekahi Mau Hoolilo o na Keena Oihana No Keia Nee Ana Aku I wahi e hoopakeleia ae ai ko aupuni kulanakauhale mai ke komo ona aku iloko o ka aie, no na mahina eono e nee aku nei, ahiki i ka la hope o ka mahina o Dekemaba, i hooholo ae ai na hoa o ka papa lunakiai me na poo o na keena oihana, ma ka halawai kukakuka i malamaia ma ka Poakahi iho nei, e hoemi mai ma kahi o ka hookahi haneri me kanalima mau limahana, me ka pokepoke pu mai hoi i kekahi mau hoolilo e ae, e ku nei i keia manawa. Ma na mea i hooholoia, e hoemi mai kela ame keia keena oihana, i hookahi hapaha o na hoolilo e ku nei i keia manawa, a ua lokahi na poo o na keena oihana, i wahi a hookeia ai kela manao hoona nkn»jl!.. ma na limahana ka hoopau, me ke koe no o ke koena aku o na limahana me ko lakou mau uku e ehi nei i keia manawa. Me kela manao e hoemi mai i na hoolilo, e hoopauia ana na uwaki palua o ka oihana kinaiahi, no ka mea e hoopauia ana he iwakalua-kumamalima poe kanaka mai ka hana aku. Maloko o ka oihana makai, he umi-kumamaiwa kaukani dala i makemakeia e hoemi, maloko o kela keena; nolaila e pokepokeia ana na makai, e lawa ai keia huina dala, me ka hoemi loa ia o na makai, mai ka heluna mai e noho hana nei i keia wa. Ma ka hoakaka a ka Makai Nui Trask, e lilo ana keia poke ana i na makai, mea hoopilikia aku i ka hapanui o ka poe e hoopauia ana mai ka oihana aku, ke kumu, eia no kekahi poe o lakou ke uku liilii nei i ko lakou mau paalole oihana ame ko lakou mau makaukau e ae i pin i ka oihana makai. Maloko o ke keena o ka loio kaIana, he hookahi kokua e hoopauia ana mai ka hana aku, pela hoi k* hoopauia o hookahi makaikiu; a ma kahi o ka umi-kumamaha maa limahana o na paka ame na kahua paani e hoopauia mai ka hana aku. Maloko hoi o ke keena alanui, ma kahi o ka hookahi haneri mau limahana e hoopauia ana, i hiki ai ke hoemiia iho na hoolilo o kela keena ma kahi o hookahi haneri me iwakalua-kumamalima kaukani dala. Maloko o ke keena o ka lunanana kukuluhale, he hookahi kokaa ama hookahi kakauolelo e hoopauia an*. Ma ka mea oiaio maoli, e pokepokeia ana na limahana maloko o na keena oihana apau; a o ka poe e hoomauia aku ana ko lakou noho hana ana, e mau ana no ko lakou mau ukuhana. No kekahi mau hoolilo o ke kulanakauhale, na pokepokeia mai na haawina dala no kela mau hoolilo, a ua hoopii hou ia ae hoi ke ana au-hau wai, me ke kakiia, o ka ohi ana. i na opala, i wahi e komo mai ai he huina dala mahuahua iloko o ka waihona o ke aupuni. la i hala, i pa aae ai lana i ka hopuia a laweia ae no ka halewai. I kulike ai me ka moolelo no ka hewa i hopuia ai kela mau haole, e hakilo ana ka Makai Robello i kekahi kaa otomobile, i kukuluia ma ke alanui me na kanaka eha maluna o ua kaa nei. Ko kona manao, na kahi'ohi'o ka mea nana e hookele ana i kela kaa, nolaila ua papa aku Ia oia iaia, aole e hookele hou i kela kaa, me kela kulana kahi'ohi'o, i ka wa e manao ana kela kiakaa, e hooholo aku i kona kaa; a no ka pane pakike ana mai o kela kiakaa iaia, i hopuia aku ai oia, a iloko o ia manawa hookahi, i lele iho ai he elua o na ohua eha e kau ana maluna o ke kaa otomobile, a hookahi ka o kela mau ohua i ku'i mai i ka makai, a holo aku kekahi mau ohua. Ua paaia elua o kela poe e ka Makai Robello, me ke kelepona ana aku i ka halewai, e hoouna mai i ke kaa makai, a iloko o ka manawa pokole, i huluiia aka ai kelu mau haole no kahi hoopaa o na lawehala ma ka halewai. | | |
| | | | | | Oiai ke hookokoke mai nei i ka wa e hooukaia ai ke kalaiaina no na luna oihana o ke kalana o Kauai ke paila e mai nei no ka ipuhao kalaiaina iloko o keia mau la, elike me na hiona i oiliili ae, iloko o keia mau la e nee aku nei, i kulike ai me kekahi meahou o ka loaa ana mai i Honolulu nei, mai Lihue, Kau- ai mai. He manawa pokole, wale ae nei no i hala, ua hoike akea ae o William K. Peters o Hanalei, he moho oia e holo ku-e aku ana i ka Makai Nui W. H. Rice, ma ka aoao Repubalika, ua manaoia nae aole oia hookahi wale ana no ka mea holo ku-e i ka Makai Nui Rice, aka he poe e ae no kekahi; ke kakali wale nei no lakou, o ka hoea mai i ka wa kalai- aina, ia wa e oili okoa mai ai a ku iwaho, no ka nee ana aku imua o ke kahua mokomoko kalaiaina. Iwaena nae o na moho i lohe- loheia iloko o na la aku la i hala, no kekahi mau kulana oihana e ae, o ka inoa o Ceasar Jardine, o Kala- heo, ke holo ku-e aku ana i ka Puu- ku Kalana K. C. Ahana ; me ke ka- nalua loa nae o ko Kauai poe, no ka hiki ia Jardine ke kaili i kela kulana mai ia Ahana aku, no ka mea ma na kau koho baloka aku nei i hala, ua lilo i hana paakiki loa na na moho apau i holo ku-e aku iaia, ka lanakila ana maluna ona. No ke kulana lunahooia kalana e paaia ana e K. M. Ahana, o ka inoa o Henry Van Gieson, ka mea i loheloheia ae, e holo ku-e aku ana iaia. He moho o Henry Van Gieson, i holo ku-e aku i ka Makai Nui W. H. Rice, he elua makahiki ae nei i hala, a mamuli o ka nui ole o kona ikaika, i manao ai kekahi poe, he hana paakiki ma kona aoao ka holo ku-e ana aku ia K. M. Ahana, no ka mea ua oi loa ko Ahana oho- hiaia, mahope iho o kona paa ana i ke kulana oihana lunahooia, no kona manawa mua loa i kohoia ai. No na hoa hoi o ka papa lunakiai, e holo ku-e hou ana o Alfred Mene- foglio, ka lunakiai mua o Hanalei, i ka Lunakiai Henry Peters, ka mea e paa nei ia kulana i kei ama na wa, No ka apana hoi o Kawaihau, he elua no mau moho i loheloheia ae, | oia o Manuel Aguiar, Jr., ka luna- kiai i keia manawa ame Fred Men- des, ka hoa kahiko o ka papa, i ha- ule he elua makahiki ae nei i hala. No na apana o Lihue, Koloa ame Waimea, aia no he mau inoa i lohe- loheia ae, no ka holo ku-e ana mai i na lunakiai o kela mau apana e paa nei i keia manawa. No Lihue, o Chris Holt, ka mea i manaoia e holo ku-e aku ana ia II. D. Wishard, ka lunahoomalu o ka papa lunakiai. Ua holo mua no o Holt no ke kulana lunakiai, ma ke kau aku nei i hala, ua haule nae oia. . He elua mau inoa i loheia ae no (E Nana ma ka aoao Elua) PAKELE KE OLA MA KA APUA MA KA ULIA MOKULELE. Ma ka hapalua o ka hora ekolu o ka auwina la o ka Poalima aku nei i hala, i kulike ai me kekahi meahou o ka hoounaia ana mai no keia kulanakauhale mai Hilo, Ha- waii mai, i halawai ai ka Lukanela E A. Adams, o ka mokukaua Tene- si, me na poino me ka pakele ana mai o kona ola ma ka apua, mamuli o ka haule ana o kona mokulele e kau ana mailuna mai o ka lewa, ma kahi o ka ekolu kaukani kapuai ke kiekie, ma na aina hookuonoono o Waiakea. Ua ikeia kela haule ana iho o ka mokulele e kekahi heluna nui o na kanaka, mo ko lakou hoea ana aku no kahi o ka mokulele i haule iho ai, he manawa pokole wale no ma- hope mai o Ka haule ana ilalo. Ua hoopakele koke ia ka Luka- nela Adams, e ka poe kokua, a hoi- hoiia aku kona kino, i kupouli ka noonoo noloko o ka halema'i o Hilo, a oiai malaila, ua pohala ae la kona noonoo, me ka ae ole ia nae e kamailio, e na kauka, ahiki i ka loaa ana iaia o ka ikaika kupono. Ma ka manawa i laweia ae ai kela lukanela mai ka moku poino mai, e kahe ana ke koko ma kona ihu, o hoike mai ana kela hiona, no ka haki ana o kona ihu, me ka maopopo ole nae i na kauka iloko o kela manawa ka nui o na poino e ne ma kona kino. No ka mokulele hoi, ua poino kona mau meapaahana apau, ma ke- la ulia. | | | | | | | | | | | | Iloko o na pa'ipa'i lima mai na kaukani mai o ka poe makaikai i hoea ae no ka ike maka ana i na hana hookuku himeni mawaena o na papa himeni ehiku o ka malamaia ana ma ka po o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, maloko o ka hale haiolelo ma ko alanui Puowaina ame Hokele, i haawi ae ai na luna- kanawai, i ka lakou olelo hooholo, no ke kaa ana o ka helu ekahi o kela hana, i ka papa himeni mai Kauai mai, i alakaiia e Henry Waiau, me ku lilo ana o ka makana o hookahi haneri dala. Ua aha'i ka papa himeni o Hilo, i alakaiia e Harry Naope, i ka helu elua, me ka makana o kanalima dala, a ua kaa hoi ka helu ekolu, i na papa himeni o Kawaiahao i ala- kaiia e Miss Kawainui ame ka papa himeni o Maui, i alakaiia e Moses Panui, me ka lilo ana o ka makana o iwakalua-kumamalima i kela mau papa. No ka lilo o ka hana hookuku hi- meni, i hana ohohia nui ia ma keia kulanakauhale, a no ke ake no hoi kekahi o ka lehulehu, e lohe pono i ke ano maoli o ke meleia ana o na himeni Hawaii, ma ke ano i kau- lana ai na Hawaii ma ka himeni apu- ni ke ao nei, ua hele oloko o kela hale nui a piha i na kanaka, o na lahui Iike ole, me ke kuku o kekahi poe iluna, no ka loaa ole he mau noho no lakou e noho ai, a no ka piha loa oloko o ka hale, i kono okoa ia ai ka mea kuai tikiki ma ka puka, e hoopau i ke kuai ana i na tikiki, me ke koe okoa no o ke- kahi poe mawaho o ka hale, aole i komo iloko. He ehiku ka nui o na papa himeni i komo ma keia hookuku himeni, no ke alualu ana i na makana o hoo- kahi haneri dala, kanalima dala ame iwakalua-kumamalima dala, a o keia iho na inoa o na mau papa himeni la me ko lakou alakai: Papa himeni o Opihikao, Puna, Hawaii, e alakaiia ana e Philip Na- one, ka papa himeni o Haili, Hilo, Hawaii e alakaiia ana e Harry Na- ope; ka papa himeni o Maui, e ala- kaiia ana e Moses Panui; ka papa himeni o Kawaiahao, e alakaiia ana e Miss Kawainui; ka papa himeni o Kaumakapili, e alakaiia ana e Sa- muel Kaalouahi, ka papa himeni o Kalihi me Moanalua, e alakaiia ana | e Mr. Kuala; ka papa himeni o Ma- kua e alakaiia ana e John Naiwi, ka papa himeni o. Waikane, e ala- kaiia ana e Fred Kea ame ka papa himeni o Kauai, e alakaiia ana e Henry Waiau. Ka Hoomaka Ana e Hookuku I wahi e ala ole mai ai he mau hoohalahala ana no ke kui ana aku o na papa himeni hookuku imua o kp kahua mokomoko, ua kaheaia na alakai o na papa himeni apau, e huki i na baloka, o ka mea e loaa ana iaia ka baloka i kauiia me ka helu ekahi, o kona papa himeni ka mua loa e mele mai ai i ka hi- meni hookuku, pela mai ana i ka papa himeni i loaa i kona alakai ka helu elua, ahiki i ka pau pono ana o na papa apau. O na lunakanawai na lakou e haa- wi mai ana i ka olelo hooholo, no ka papa himeni i aha'i ae i ka helu ekahi, pela ka helu elua ame ka helu ekolu, oia o Thomas N. Haae, no ka mokupuni o Hawaii, William E. Saffery, no ka mokupuni o Maui, Albert Kane, no ka mokupuni o Oahu, a o ka Lunakanawai Achi, no ka mokupuni o Kauai, a o H. P. Judd hoi ka lunahoomalu o kela mau lunakanawai. O na makana e haawiia i na helu ekolu ae la maluna he hookahi ha- neri dala i ka papa himeni helu ekahi, he kanalima dala i ka helu elua, a he iwakalua-kumamalima da- la i ka helu ekolu. Elike me na mea i hooholoia no kela hana hookuku himeni, he elua manawa o kela ame keia papa hi- meni e ku ai e himeni, o ia hoi e mele na papa apau i ka himeni hookuku mamua, a hookahi himeni a kela ame keia papa, mahope aku, i ka manawa e noonoo ana na luna- kanawai i ka lakou olelo hooholo. Ua kaa ka hanohano o ke ku mua ana i ke kahua hookuku i ka papa himeni o Opihikao, malalo o ke ala- kai ana a Mr. Naone. Aole no he nui loa o ka poe iloko o kela papa, eia nae ua mele mai lakou i ka hi- meni hookuku, me ka maikai ame ka nani, elike me na mea i a'oia e ke alakai. O ka papa himeni mai o Waikane ka ukali aku mahope, me ka hiki ole no i ke anaina o ka poe makai- kai, ke ike i ka like ole o ke kulana (E Nana ma ka aoao Elua) | | | | | | | | | | | | Ua hele paha ka lehulehu a ulu- hua me ka hoonaukiuki pu i ka ike man iho maloko o na nupepa i aa meahou e pili an ai na poino mamuli o na ulia kaa otomobile, he mea oiaio no ia, aka nae aolo e hiki ke alo ae, i ka hoike ana aku i na mea- hou o kela ame keia ano, elike mo ka nee ana o ke au o ka manawa, malia he kumu ia no ka poe e hoo- kele ana i na kaa otomobile, e aka- hele mai ai, pela hoi ka makaala ana o na makaainana, i ko lakou wa e hele ana ma na alanui, a i ole, e kau ana paha maluna o na kaa otomobile. Ma ka hapalua o ka hora ekolu a oi o ka auwina la Sabati aku nei i hala, i hooku'iia ao ai he keiki Kepani uuku nona ka o Toshiyoki Tanaka, a nona hoi na makahiki eono, e ke kaa otomobile e hookele- ia ana e Dennis Cruz, mauka ae nei o ke alanui Liliha, a no ke ku- konukonu loa o na poino i loaa i kela keiki uuku, i make ai oia ma ka hora eiwa o ka po ana iho, maloko o ka halema'i o na kamalii. Ua naha ke poo o kela keiki, ma- muli o kela ulia, me ka nui pu o na poino, i hoomaopopoia maloko o ko- na kino, a iloko o ke kulana kupo- uli o kona noonoo, i hoihoiia aku ai oia noloko o ka halema'i, a ma ia kulana oia, ahiki wale no i kona make ana. I kulike ai me na hoike e pili ana i kela ulia, ua hooku'iia aku ke keiki opio, i ka manawa e hoo- maka aku ana ke kaa otomobile, e a'e no kokahi aono o ke alanui, me ka pii ana o na huila o ke kaa maluna o ke keiki uuku. Ua paa o Mr. Dennis Cruz i ka hopuia, me kona hookuuia ana nae mahope mai, mamuli o na hooikaika ana a kona loio A. M. Brown, no ka hooloheia aku o kona hihia imua o ke Kapena Kamauoha, ma ke ka- kahiaka o ka Poakahi nei. Aole nae kela o ka, ulia poino wale no i ikeia ma ia la; o kekahi poino ulia, o ia no ka hooku'iia ana mai o ke kaa mokokaikala a ka Makai Solomon Makalena e kau ana, e ka otomobile e hookeleia ana e A. M. Rego, a o ka hopena o kela hooku'i ana, o ia no ka halawai ana o ka Makai Makalena me ka eha ma kona ku 'eku 'e lima, me kona hoihoi loa ia ana noloko o ka Ha- lema'i Moiwahine mahope mai. | Ma ka hapalua hoi o ka hora eha o kela auwina la Sabati no, i hoo- ku'iia aku ai he keiki opio o Theo Dawson ka inoa, e ke kaa oto e hookeleia ana e Gabriel Juares, ma ke alanui Moiwahine me Mokauea, aole nae i kukonukonu na poino i loaa i kela keiki. He kaikamahine opio hoi nona na makahiki he 14 a nona ka inoa o Mary Carleile, ka i hooku'iia e ka otomobile, ma ke alanui Dement, Kalihi, ma ka auwina la no o kela Sabati. O F. D. Rosehill ka mea nana e hookele ana i ke kaa oto, o ka hooku'i ana me kela kaikama- hine, a ua ae ae ke kaikamahine opio no ka pili o ka hewa inia, o ia kona nana mua ole ana a kaawale ke alanui, alaila holo aku no kekahi aoao, a mamuli o kona nana mua ole, i kaa pono ai oia mamua o ke alahele a ke kaa otomobile, e holo mai ana. Ma kela auwina la hookahi no, i hooku'i ae ai he elua mau kaa oto ma ke alanui Moiwahine me Hema, me ka eha ana o kekahi mau mea elua, me ka poino hoi o kekahi o kela mau kaa. A-IA HE PUU OKA LAAU E KE AHI. Mamuli o kekahi puu oka laau wale no i a-ia e ke ahi i kaheaia ai ke kaawai kinaiahi ma ka hora 11:30 o ka po Sabati nei, he oka laau i hoomuuia makai aku o ka halewili olo papa a Lucas ma ke alanui Ala Moana, Kakaako. No ka hikiwawe loa o ka holo ana ae a ke kaawai oluna wale no o ka puu oka ka i hololaniia a e lalapa ana ke ahi ma ka manawa o ka hoea ana ae o na kanaka kinaiahi. He pou kelepona ke waiho ana ma kahi kokoke mai ia puu oka laau a ua hoomakaia aku ka e a ma ka manawa i kiia aku ai ka wai, a iloko o ka manawa pokole loa na pio ia ahi. HOPUIA ELUA KO KA HOEHA I KA MAKAI No ka hoeha ana o kekahi mau haole elua i ka Makai Frank Ro- bello ma ke kihi o na alanui Miller ame Puowaina, ma ke Sabati aku | | | | | | | | |