| | | | | | | | | Mamuli o ke kakauinoa ana o ke
kiaaina i ka Bila Helu 305 o ke
senate, a lilo ae la i kanawai, ma
ka Poalua aku nei o ka pule i hala,
malama hou ia aku ana ke koho
baloka no na luna oihana o ke Ku-
anakauhale a Kalana o Honolulu
nei, ma ka manawa hookahi, e ma-
amaia ai ke koho baloka o na hoa
o ka ahaolelo kuloko, ma ka Poalua
ka la elua o ka mahina o Novemaba
o keia makahiki ae.
Mamuli o keia kanawai, a keia
kau i hala aku la o ka ahaolelo
hooholo ai, ua hoemiia mai «a
makahiki paa oihana o na luna oi-
hana i kohoia o ke kulanakauhale,
mai ka eha makahiki mai a i ka
ekolu makahiki a ma kekahi olelo
ana ae hoi, ma keia mua aku, he
elua wale no makahiki paa oihana,
o ka poe apau e kohoia ana, i mau
una oihana no ke aupuni kulana-
kauhale.
Elike me ke koho baloka no na
hoa o ka ahaolelo kuloko, o ia ka
malamaia he koho baloka wae moho,
iloko o ka mahina o Okatoba, pela
aku ana no ke koho baloka wae
moho, no na luna oihana o ke kula-
nakauhale, a o ka mea oiaio maoli,
o ia no ka hoihoiia mai o keia
mau koho baloka o na hoa o ka
ahaolelo ame ko na luna oihana o
ke kulanakauhale a i ka manawa
hookahi.
O na luna oihana apau loa e loaa
ana ia lakou ka lanakila ma ke koho
baloka o ka mahina o Novemaba,
o lakou ke lawelawe aku i na oiha-
na o ke kulanakauhale, ma ka la
3 o Ianuari o ka makahiki 1927, o
ia ka Poakahi. Ma kela makahiki,
e kaa ana ka la mua o Ianuari ma
ka Poaono, he Sabati ae ka la elua, WAIHO O W. R. SHINGLE I KO-
NA KULANA PERESIDENA NO
KA HUI O WATERHOUSE. Ma ka Poakahi nei i waiho aku ai
o Robert W. Shingle i kona kulana
peresidena no ka Henry Waterhouse
Trust Co., Ltd., no na kumu kupono
no ana i ike ai nona iho, a o A. N
Campbell, ka puuku mua o ia hui, a
i hui pu a hana pu hoi me Shingle
ma ka lawelawe ana i na hana o
ia hui no na makahiki aneane he
25 i hala, oia ka i hookiekieia ae
i peresidena, a o John W. Clarke
ke kaukauolelo mua o ia hui ka i
kohoia i puuku, ma kahi o A. N
Campbell, a o A. L. Castle ka i koho
ia i kakauolelo.
Ma ka halawai makahiki a ia hui
i hoikeia ae ai ko Mr. Shingle waiho
ana aku i kona noho poo ana no ia
hui, a o keia malalo nei ka hoike
a ka hui no na mea e pili ana no
Mr. Shingle.
No kekahi manawa i hala aku
nei na koiia mai o Mr. Shingle e hoo
lilo aku i ka Hapanui o kona ma
nawa ma na hana mawaho aku o
kana hana mau, a no kona make-
make e haawi aku oia i ka hapanui
o kona manawa no na hana a na
hui malama waiwai lehulehu e aku
ana i komo pu aku ai i apono aku
ai ka hui ia manao ona. E mau
ana no ko Mr. Shingle mau kuleana
apau me ka hui a e ikeia aku
ana no oia ma keia mua aku ma ke
ano he hope-peresidena.
Koikoi Loa ka Hana
Ma ka hoakaka a Mr. Shingle
imua o kekahi mea kakau meahou
no ka Advertiser ma ka po o ka Poa-
kahi nei ma kona home ma Makiki,
no na makahiki he 27 kona hoo-
ikaika ana e kukulu ae i ka hui
maluna o ke kahua holomua a oni-
paa me kona hana ana i ka po ame
ke ao, a ma keia mua aku e hookaa
wale mai ana oia iaia mai na noonoo
nui ana aku apau e pili ana i ka
hana, a e haawi nu! ana oia i kona
manawa ma ke kaahele ana a ma
luna hoi o kona ohana.
"E haalele iho ana au ia Honolulu
nei ma ka Poakolu no Kapalakiko
kahi o kekahi hapa o kuu ohana e
noho mai la ma ke kula. Mai Ka
palakiko aku e holo ai au no Nu
Ioka no ka hana, a ma ka hap*
hope paha o ka mahina o Iune at
e hoi mai ai. Ua ike iho au i ka
hiki pono ole ia'u ke lawelawe me
ka holomua i ka'u mau hana apau
maanei. Aole hiki i ke kanaka hoo
kahi ke noho ma na wahi elua i ka
manawa hookahi. E waiho aku ana
ao au i ko'u mau kuleana apau me | a ma ka Poakahi aku, e Iawe ae ai
ka poe apau i kohoia, i ko lakou
mau kulana oihana pakahi.
Ka Moolelo o Keia Bila
O ka bila i kakauinoaia e ke kia-
aina, a i lilo ae nei i kanawai, he
bila ia i hooholo mua ia iloko o
ke senate, o W. H. Mclnerny ka
makuakane o kela bila, a ma na
hora hope loa o ka ahaolelo, i hoo-
holoia ai e ka hale o na lunamaka-
ainana, a hoounaia i ke kiaaina.
He bila no ka i hookomoia ae
iloko o ka hale o na lunamakaaina-
na, o keia ano, o ia ka Bila Helu
13, i hookomoia ae e E. P. Low,
na make nae, me ka heluhelu ole
ia no ka ekolu o ka manawa.
Iloko o ka pule hope e noho ana
o ka ahaolelo, i hoounaia ne ai keia
bila i ka hale o na lunamakaainana,
me ka hoopaneeia ana o kona helu-
heluia no ka ekolu o ka manawa,
ahiki i ka auwina la e ka la hope
loa,
Ma ke koho ana a na hoa luna-
makaainana maluna o kela hila, ua
kaa ka hapanui, ma ka aoao e pe
pehi ana i ka bila; aka ma ka hora
umi-kumamakahi nae o ka po iho,
i hapai hou ia mai ai ka noonoo
ana i ua bila nei, a mamuli o ke
noi, no ka hooholoia o kela hila ma
ka heluhelu ekolu ana, na kaa ka
hapanui ma ka aono e kakoo ana
i ka bila, a. holo iho la, me ka wai-
hoia ana aku iloko o ka lima o
ke kiaaina.
Mawaho ae o kela bila i lilo i
kanawai, he eono mau bila hou i
kakauinoaia e ke kiaaina mamua
o kona haa ele ana iho ia Honolulu
nei, me na malihini hanohano o ka
ahaolelo lahui o Amerika ame na
kanaka kakau nupepa, ma ko ka-
kahiaka o ka Poakolu ae, no Hilo. HOOUNA NA KOA I KA DALA
I NA OHANA. Ma ka manawa o na kanaka o na
mokukaua e hoolulu ana ma Hono-
lulu nei, a ma Puuloa; i ka manawa
i ukuia ai lakou maanei nei, aole i
hoomaunauna wale kela poe kanaka
i ka lakou mau dala, ma ka hoo-
lilo ana ma na mea waiwai ole ma
keia kulanakauhale; aka na hoouna
aku hoi lakou, i ko lakou mau ohana,
ma kahi o ka hapalua miliona dala.
Ma ka la o ka ukuia ana mai o
kela poe kanaka, a ma kekahi la
mai, ua hele na banako o keia ku-
lanakauhale a piha ia lakou, no ka
hoolako ana me na kikoo dala, e
hoouna ai i ko lakou mau ohana.
Aia no nae he huina dala mahua-
hua a kela poe kanaka o ka oihana
kaua o Amerika i hoolilo ai maanei
nei, aole nae ma ke ano uhauha a
hoomaunauna wale, aka ua hooliloia,
no kekahi mau mea kupono a lakou
i makemake ai.
Hookahi paha kamu o ka malama
o kela poe kanaka i ka lakou mau
dala, o ia no ko lakou hookapuia
. ana, aole e hookuu, ma na hora o
ka po, oiai o ka manawa kupono
ia a koonei poe i manao ai, e ohi i
kekahi mau pomaikai nui, ma o ke-
kahi mau hana hoohihia i ka noonoo
o na kanaka o ke aumokukaua.
0 na haleaina, na halekuai o na
lako gula, na pepa kii, o kela mau
hala kekahi i ohi i na pomaikai i
la wa o kela poe e hoohala ana ma
keia kulanakauhale, pela na waihi
inu waimomona. ka Henry Waterhouse Trust Co.,
Ltd.
"He makemake wale no au e kaa-
wale mai ka hana mai a e pili mau
aku au me kuu ohana, mahope o
ko'u hoohala ana i ka hapa o ko'u
ola ana maloko o kekahi keenaha-
na," wahi a Mr. Shingle o ka hoike
ana ae.
No ko Mr. Shingle ola ana, ua ha-
nauia oia maloko o ke kulanakauha-
le o Cheyenne, ma ka mokuaina o
Waiomina ma Amerika, a mahope
o kona noho ana ma ke keena luna-
hooponopono no ka Nupepa Cheyen-
ne Tribune, oiai kona makuakane
he luna hoopuka no ia nupepa, ua
holo mai oia i Honolulu nei ma ke
ano he lunahooponopono no ka Nu-
pepa Honolulu Star (Hoku) i ka
1896. I ka 1898 mai, ua hookohuia
aku oia e ka Peresidena Dole, ka
peresidena o ka Repubalika o Ha-
waii ia manawa i elele na Hawaii
i ka Hoikeike Trans-Mississippi
Exposition ma ke kulanakauhale o | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | No ka manawa mua loa, iloko o
na makahiki eono ae nei i hala, ma
na hihia pepehikanaka ma ke de-
gere ekahi, i lokahi ai na kiure o
ka aba kaapuni a ka Lunakanawai
Andrade, e hookuu ia Martin Salu-
dares, ka mea pepehikanaka, no ka
pili ole o ka hewa iaia, ma ka hora
umi-kumamalua a oi o ka po o ka
Poakahi iho nei, me ka hele lana-
kila o ka mea hoopiiia, mai na umii
ana aku a ke kanawai.
O keia ka Pilipino pepehikanaka
i hopuia ai ma Waimanalo ae nei.
no kona ki ana i kekahi hoa Pili-
pino i ka pu a make, a i hala okoa
ai kekahi mau la lehulehu, o ka
hooloheia ana o kona hihia e na
kiure.
Ua hala okoa kekahi manawa o ka
Poakahi nei, i na loio o na aoao a
elua, ma ka waiho ana aku i na olelo
hoonohonoho e pili ana i ka hihia
o kela Pilipino imua o ka aha, a
ma ka auwina la, o kela la, i komo
aku ai ka hihia iloko o ka lima o
na kiure, no ka noonoo ana mai i
ka lakou olelo hooholo.
Ahiki wale i ka po ana ma kela
la, aole be olelo hooholo i loaa i na
kiure, oiai nae ua nui ko lakou koho
baloka ana, me ke ku he umi-kuma-
makahi kiure ma ka aoao e hookuu
ana i ka mea i hoopiiia, a he hoo-
kahi ma ka aoao e ahewa»ana iaia.
No ka loaa ole o ka olelo hooholo
a na kiure, i kahea okoa ia ai kela
kiure e ka aba, e akoakoa ae imua
o ka Lunakanawai Andrade, ma ka
hora umi-kumamalua o kela po Poa-
kahi, ma ia akoakoa ana, i hoike
ae ai kekahi kiure, he hana paakiki
loa, ka lokahi like ana o na kiure
apau, e loaa ai ka lakou old" hoo-
holo, a e lilo ana no ka hoopanee KAUPALENAIA KA MAMA HO-
LO O NA KAA OTOMOBILE. No ka hookamaaina pono ana i
na makai, i ka mama holo o na
kaa otomobile ma kela ame keia
wahi o ke kulanakauhale nei, i ma-
lama ae ai ka Loio Kalana Heen
i kekahi kula no na makai ma ka
po o ka Poakolu nei, no ke kula
ana ia lakou, i ka manao o ke ka-
nawai i hanaia no na kaa, i wahi
e kuhihewa ole ai lakou, ma ka
manawa e hopu ai i ka poe haki-
haki a ku-e i ke kanawai.
Ua maheleheleia ka mama holo
o na kaa, iloko o na mahele eha,
ma ke kaupalena ana i na wahi,
e hoohanaia ai ka mama holo o na
kaa.
Maloko ponoi o ke kulanakauhale
nei, a i kapaia hoi ka apana lawe-
lawe pili oihana, he umi-kumama-
lima mile ka mama holo o na kaa
i aeia, e apo ana i ke alanui Puo-
waina, ma ka hema, ke alanui Vi-
nia, ke alanui ololi Auld ame ke
kai.
Mawaho aku o keia apana lawe-
lawe oihana, a mawaho ae hoi o na
alanui ano nui o ke kulanakauhale
nei, he iwakalua mile ka mama holo
o na kaa.
O na alanui ano nui o keia kula-
nakauhale, o ia ke alanui Kala-
kaua. ke alanui Moi Hema, mawae-
na o na alanui Alapai ame ke ala-
nui Waialae, ke alanui Beritania
mawaena o ke alanui Alapai ame ke
alanui Waialae, ke alanui Nuuanu
mauka o ke alanui Vinia ame ke ala-
nui Moi Akau, ma ewa aku o ke
alanui ololi Auld. O ka palena ma-
ma holo o na kaa ma keia mau
alanui, he iwakalua-kumamalima
mile.
Ma ke alanui holopuni Kameha-
meha, ma-o aku o Kapukaki, ma ke
alanui Puuloa, ma-o aku o ka hui
ana o na alahao kaaahi, he kana
kolu-kumamalima mile i ka hora.
Ma na wahi uakee apau loa, a
ma na wahi o na kauhale, he umi
kumamalima mile i ka hora ka ma
ma holo.
Ma kekahi laina i kahaia, mawa-
ho aku o ke kulanakauhale nei,
ua aeia ka mama holo o na kaa
i ke kanakolu-kumamalima mile i ka hora.
Ma kahi o na alanui, o na kaa uwi-
la e holo ai, i aeia ke kukulu ana
i na kaa otomobile, a ma kahi e
hooleleia ai, a e kau mai ai na ohua
iluna o na kaa uwila, he kanalima
kapuai Ka mamao, mai ke kihi ala
nui aku, alaila kukulu i na kaa, oia
nae ma ke kanawai mua, be iwa
kalua kapuai ka mamao i hookaa-
waleia. | ana o ke kiure i kana olelo hoo-
holo a kekahi la okoa aku, i mea
waiwai ole.
No kela hoakaka ma ka aoao o
kela kiure, i hoike mai ai ka Luna-
kanawai Andrade, no ka maalahi
loa o kela hihia, e hiki ai ke noo-
nooia ka olelo hooholo me ka po-
hihihi ole, a ia wa i kauoha hou ia
mai ai na kiure, e noonoo lakou i
ka lakou olelo hooholo iloko o ka
hapalua hora.
He oiaio, ma kela noho hou ana
o na kiure, ua loaa i'o ka lakou
olelo hooholo, iloko o umi minuke
wale no, o ia ko lakou lokahi like
ana, e hookuuia ka mea i hoopiiia,
no ka pili ole o ke karaima pepehi-
kanaka iaia ma ke degere ekahi.
He ekolu mau kahua nui, i paio
ai ka loio o ka mea i hoopiiia imua
o ka aha, no ka pono o kona haku,
o ka mua o ia no ke kanawai pili
i ka manao, o ka elua, o ia no ke
kupale ana o ka mea hoopiiia iaia
iho, a o ka ekolu, o ia no ka maikai
ole o kona noonoo.
Mamuli o ka lokahi ana o na
kiure e hookuu i ka mea i hoopiiia,
ua maopopo loa, ka loaa ana ia la-
kou o na manao apono, no kekahi
o na kahua i ku ai ka loio o ka
mea i hoopiiia, a paio i kona pono
imua o ka aha.
O ke karaima i hoopiiia ae ai keia
Pilipino, o ia no kona ki ana i ka
pu a make i kekahi Pilipino e aku,
o ka loaa ana iaia maloko o kona
home, me ka holo ana mai e hou
iaia me ka pahi, a mamuli no o na
oleloike i waihoia ae imua o ka aha,
o kekahi kahua nui ia o ka hoo-
kuuia ana o kela Pilipino, no ka
mea he mau oleloike kela no ka
pono o ka mea i hoopiiia. E HOOMANAOIA ANA KA PIHA
MAKAHIKI O KAUKEANO HOU. Ma ka Poakahi ae nei, ka la 18
o keia mahina, e piha ai ka makahiki
hookahi o ke ku ana o ka halepule
hou o Kaukeano, a o ka la hanau no
hoi ia o ka Rev. A. W. Palmer, ke
kahunapule mua i noho kahu no
kela halepule mahope iho o kona
kukuluia ana a paa.
Ma ka aoao o na lunanui o kela
halepule, e hoouna aku ana lakou
he hoomaikai, ma ke kelekalapa
uwea ole i ka Rev. Palmer, e noho
mai la ma Oak Park, lilinoi, aole
no ka hoomaikai wale ana aku no
iaia, no kona la hanau, aka no ka
hoomaikai pu ana kekahi, no ka pi-
ha ana hookahi makahiki, o ke ku
ana o ka halepule o Kaukeano hou.
No ka hoolilo ana i kela la, o ia
kekahi o na la ano nui maloko nei
o keia kulanakauhale, pela hoi ka
lilo aku o kela hana hoomanao, i
mea ano nui loa, e hoohiwahiwaia
ana oloko o ke kahua holookoa, me
na hae Amerika, a e hoomoeia ana
no hoi na uwea uwila, me na kukui
mai kekahi aoao a i kekahi aoao o
kela kahua nui, no ka hoomalama-
lama ana i ka po.
E kukuluia ana he mau wahi no
na meaai, me ka hoea ae o na keiki
a'o koa ame na kaikamahine, pela
hoi me na kaikamahine o ka Y. W.
C. A., no ke kokua ana ma ka hoo-
kipa ana i na malihini.
E hoea ae ana no hoi ka Bana
Hawaii ma kela la, no ka hoonanea
ana i ka lehulehu, i kela ame keia
manawa, oiai na opio e malama ana
i kekahi mau lealea hooikaika kino.
E malama ae ana ka mea hoo-
kani okana 9 kela halepule he ho-
ikeike hookani okana iwaho o ke
kahua, ka mua loa o ka hoikeike
o kela ano ma keia kulanakauhale.
Mamua ae o ka manawa no ka ai
ana ma na hora o ke ahiahi, e
haawiia mai ai he haiolelo, e pili ana
no ka halepule o Kaukeano, alaila
malamaia aku he hoikeike e na lede
o ka Y. W. C. A., kela hoikeike
hookahi no i haawiia ae ai, ma ka
manawa i piha ai na makahiki he
iwakalua-kumamalima o kela hale.
O na hana hope ma kela po, o ia
no ka hulahula maluna o ke kahua,
ame ka hoolohe ana i na himeni
mai ka papa himeni mai o Kauke-
ano. Ahiki mai i keia manawa, aohe
mea i hookohuia mai e ka Meia John
H. Wilson, i panihakahaka, ma kahi
o Mr. Edgar Henriques, i haalele
mai i kona noho lala ana no ka papa
komisina nana i na bale hulahula. | | | | | | | | PAA MAI NAE KA MEA KI PU I KA HOPUIA He Kepani Kekahi i ku i ka Poka Iaia i Komo Mai ai no ke Kaili Ana i ka Pu
Malalo ae nei o Waipio, Ewa, ma ke awakea o ka Poakolu o ka pule aku la i hala, i ala ae ai he hoopaapaa mawaena o kekahi mau Pake elua mamuli mai o ka huamoa, a o ka hopena o kela hoopaapaa ana, > ia no ke kiia ana o kekahi Pake i ka pu, e kona kokoolua, pela hoi ke ku ana o ka lima o Kekahi Kepani i ka poka, iaia e hoao ana e aumeume i ka pu, mai ka Pake aku nana ka pu. I kulike ai me ka moolelo i pili i kela ki-pu oiai ka na Pake elua e ai ana i ko laua aina awakea, ma ka hale mahi laiki ma Waipio, i ulu ae ai kela hoopaapaa, mai ka uuku mai ahiki i ka nui loa ana, me ke kii okoa o kekahi o kela mau Pake, i kana pu, a iaia i hoea mai ai, no kahi o kona hoa hoopaapaa e noho ana, ua hoomaka mai la oia e ki i kana pu me ke ku ana o ka poka ma ka wawae, a he hookahi poka i ku ma ka opu. No ka ekolu o ka poka i kiia mai, ua pahi'a wale no maluna o ke poo. Ua holo mai la he Kepani i lohe i ke kani ana o ka pu, me ka manao e kaili i ka pu panapana mai ka mea ki-pu aku, a iaia e noke ana i ke aumeume, i kani ae ai ka pu, me ka lele ana aku o ka poka, a ku kona lima. Me na puka poka no i ku aku i kona kino, ua hoao ka Pake i eha o aumeume me ka mea ki-pu, ahiki wale no i ke komo ana mai o ke Kepani ame kekahi poe e ae, a paa iho la ka mea ki-pu i ka hopuia. No ka hoopakele ana ae iaia iho mai ka poino mai, i holo aku ai ka Pake i ku i ka poka no ka halema'i o Waipahu, a mahope o ka nana ia ana o kona poino, i hoike ae ai ke kauka o kela halema'i, e palekana mai ana no kona ola. Ua paa ka mea ki-pu i ka hopuia, a lawe loa ia mai no Honolulu nei e ka Makai James Fernandez, me ko kaa ana aku o ka hana ninaninau a noii pono, i ke kumu i ala ma ai o kela pilikia, maluna o ka oihana makaikiu. HE 11 POE I PAA AE NO KA
PILIWAIWAI. Ma ka Poaono aku la i hala a ma ke Sabati mai he umi-kumamakahi ka nui o ka poe piliwaiwai i hopuia e na makai a hoopaaia ae i ka halewai, a ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei i hookomoia ae ai i ka aha na kumuhoopii no lakou. Ma ke alanui Alapai i paa aku a i na makai mokokaikala Carreira ame Townsend elua mau Pilipino no laua no inoa o Caravel o Lopez ame Cruz Shanchez a holo aku kekahi poe. Ma ka Uwapo 2 i paa aku ai i ke Kepena Makaikiu Kellett he ekolu mau Pilipino no lakou na inoa o Willie Delasantos, C. Majaion, L. Bentrade ame P. Monick. Ma ke alanui Halekauwila i paa ae ai kekahi poo Pilipino no lakou keia mau inoa; Epejanio Buen, Julian Banago, Felis de la Cruz, John Largosta, ame Delmano Bederstar. Omaha. Ua hui ae oia me ka hui o Henry Waterhouse Trust Co., Ltd. i ka 1899, a oiai oia e noho ana ho lala no ia hui ua kohoia oia he kakauolelo no ia hui i ka 1902, a ka manawa i make aku a; o Henry Waterhouse ua kohoia oia i peresidena no ka hui ahiki i kona waiho ana aku la ia kulana. Kona Mare Ana I ka 1907 i hoohuiia ai oia ma ka mare me Muriel Campbell, ke kaikamahine muli loa a James Campbell, kekahi o na haole onamiliona o Hawaii. I ka 1909 mai i kohoia ai oia i lunamakaainana no ka ahaolelo Teritore, a oia ka lunahoomalu o ke komite or na oihana mahiai, ululaau ame hoopaelimahana. Ua kohoia oia he puuku no ke aupuni kulanakauhale a kalana o Honolulu i ka 1911 no elua makahiki, a ua kohoia te lunakiai mahope mai, a he senatoa hoi i ka 1916, a i keia kau hope iho la. He Komite Lahui oia ma ka aoao Repubalika. | | | | | | | | Mamuli o ka hoihoiia ana mai, o ke koho baloka i na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana Honolulu nei, no keia makahiki ae, i kulike ai me ka manao o ke ka- nawai hou i hooholoia e ka aha-olelo aku la i hala, i hoike ae ai ka Meia John H. Wilson, no kona ma- nao, e holo hou he moho, no ke kulana ana e paa nei 5 keia ma- nawa. Wahi ana, iaia i hoakaka ae ai e pili ana no keia kanawai hou, ua noonoo oia e waiho aku i ka oihana, ka wa e pau ai kona kau, ma ka mahina o Ianuari o ka 1928; aka nae no ka hoemiia ana mai o ka manawa ana e paa ai i ka oihana i hookahi makahiki; pela oia i konoia mai ai e holo moho hou, a ina nei no kona kohoia a lanakila, alaila e oaa ana iaia he hookahi makahiki hou ka loihi e paa ai i ke kulana meia, mawaho ae o ka ke kanawai koho baloka mua i hoakaka ai, no na luna oihana kohoia o ke kulanakauhale. O keia kanawai koho baloka hou o ka hooholoia ana e ka ahaolelo ma ka manaoio o ka Meia Wilson, he kanawai ia i ala ae no ka nema ana i ka hookele aupuni e ku nei i keia manawa, no keia kumu, i paa ai kona manao, e ku aku imua o na mana koho baloka o keia kulanakauhale ma keia kau koho ae, a hoakaka aku imua o lakou, no kona lawelawe ana i na hana o kona keena me ka holopono loa, a e lilo na mana koho baloka, i mau lunakanawai na lakou e hoopuka mai i ka olelo hooholo ma ka la koho baloka e hoea mai ana. Ma ka hoihoi hou ana mai, i olua makahiki e paa ai i ka oihana, o ka poe e loaa ana ia lakou ko lanakila ma ke koho baloka, wahi hou a ka Meia Wilson, o kekahi hana hoi hope kela no ka hookele au-puni kulanakauhale. Elike me na oihana apau, o ka makaukau ke ki o ka holomua o kela mau oihana, pela no ka hookele aupuni kulanakauhale; o ia hoi, aole e loaa ka holomua me na luna oihana hou i malihini i ka lakou mau hana, aka aia wale no a loihi ka manawa e lawelawe ai i ka lakou mau oihana. No ka hooiaio ana i ka pololei o kona manao, i kuhikuhi ae ai oia, i ka hiki ole ia Senatoa Mclnerny, ka makuakane o kela kanawai koho baloka hou, ke waiho aku i ka lawelawe ana i kana oihana iloko o kela ame keia elua makahiki iloko o ka lima o ka poe hou, me ka LILO KA AELIKE O MILIONA
DALA I KA HUI HANAHAO. Mahope iho o ka huli hoi ana
mai nei o Mr. W. G. Hall, ka luna-
nui o ka Hale Hanahao Honolulu,
mai liana huakai aku nei i na Mo-
kupuni Pilipino no na mahina ae
nei i hala, i hoike ae ai oia, no ka
lilo ana mai i ka hui Hanahao Ho-
nolulu, ka aelike no ke kukulu ana
i kekahi halewili, i hiki aku ka
huina hoolilo ma kahi o ka hookahi
miliona dala.
O kela halewili e kukuluia aku
ana, no ka hui mahiko La Carlota,
ma na kapaka hikina o ka mokupuni
o Negros.
O ka Hui Hanahao Honolulu no,
ka mea nana i kukulu mua i ka
halewili o kela hui, he umi-kuma-
malima makahiki ae nei i hala, ma-
muli nae o ka uuku loa o kela hale-
wili, no ka mea be elua kaukani
tona kopaa wale no e loaa i ka la
hookahi, pela i konoia ai kela hui,
e hoomahuahua ae i ka halewili, e
loaa ai he ekolu kaukani tona ko-
paa hou mawaho ae no ka la hoo-
kahi; e hiki aku ai ma kahi o ka
4,500 a i ole 5,000 tona o ka la hoo-
kahi.
Ma ka hoakaka a Mr. Hall, ka
lunanui o ka Hui Hanahao Honolulu,
na pomaikai maoli kela hui, i ka
lilo ana mai la o keia aelike, no
ka mea e paa ana na kanaka i ka
hana no kekahi mau mahina, oiai na
nui mai la ka hana, ma ka hooma-
kaukau ana aku i na mea apau
e pono ai kela halewili hou. E alawa ae e na lala o ka Aha-
hui Kokua Ame Manawalea o na
Poola, i ka hoolaha ku kiai ame
hoolewa e puka aku nei ma kekahi
wahi o keia pepa, no ka haalele ana
mai o Lepeka Kahele, kekahi luna-
nui o ka ahahui poola o na wahine
i keia ola ana. | holopono, pela no me na oihana o
ae apau.
No ke kulana o ka papa lunakiai
e ku nei i keia manawa, wahi hou
ana, aole i'o i loaa ke kulana mai-
kai no ka makahiki a oi i hala ae
nei i keia manawa, wahi hou ana,
aole i'o i lona ke kulana maikai no
ka makahiki a oi i hala ae nei, aka
i keia manawa, ke lawelaweia nei na
hana o ka lehulehu me ka maikai,
e holopono loa ai na hana Apau i ma-
naoia, no keia mau makahiki ekolu
e nee aku nei; a ina e hoopokoleia
mai ana ka manawa, i elua walo no
makahiki, alaila e ikeia ana, i ka
wa e loaa aku ai o ke kulana holo-
mua o ka lawelawe ana i na hana
o ka lehulehu, iloko o ka makahiki
lookahi, e oili mai ana no he koho
baloka hou, a pau ae ana ka poo
kahiko, A noho mai ana ka poe hou.
O ka manao nui o keia kanawai,
wahi hou a ka Meia Wilson, o ia
no ka imi ana i ke alahele, e hoo-
pauia ai ka papa lunakiai e noho
nei i keia manawa; o ke alahele
pololei nae hookoia ai kela manao, o
ia no ka hooholo ana i kekahi ka-
nawai hoopau, o ia hoi ka haawi
ana i ka mana i ka lehulehu o hoo-
pau i ka poe a lakou i makemake
ole ai i kela ame keia manawa.
Ua hoakaka pu ae no hoi oia o
kona manao apono, ne ke kohoia
o na hoa o ka papa lunakiai, mai
na kau like ole, o ia hoi, Iloko o
eha makahiki e pau ai ka manawa
o ekolu lunakiai, a i kela ama keia
elua makahiki, e kohoia ai na p/ruJl
ma kahi o na lunakiai elua e pau
ana no ko laua manawa.
Mawaho ne o kela, he mea pono
e haawi nui na lunakiai i ko lakou
manawa, ma na hana i kohola al
lakou, elike me ke ano e na luna-
kiai o na papa lunakiai ma kekahi
mau kulanakauhale ma Amerika.
Ma na mea e ikeia nei i koia ma-
nawa, he uuku loa ka hana i lawe-
laweia e na komite o ka papa, aal
hiki ole i kela mau komite ke bull
a noii pono aka Ml* kekahi TaOu)
hana ano nui, i makemakeia ai, ta)
ka pono o ke aupuni; oiai nae iaMj
elima a eono la o ka pule a nnU
pono ai no kela mau hana, e loaa ana
no ka holomua; a e loka no hoi he
uku maikai ia lakou, mamua o k a
mea e ukuia nei i keia manawa.
Ma kona manaoio, na like aku
no ke ko 'iko 'i o ka hana a na luna-
kiai me ka hana a ka maia, a aia
malana o Iakou pakahi, ke kanaka i
ana aku no ka holomua o ka hoo-
kele «na i na hana o ke aupuni
kulanakauhale. HOLO NA MOKUKAUA NO KA
HOOMAAMAA ANA. I kulike ai me ka pana hoonoho-
noho, no ka nee ana o k. aumoku
kaua Amerika oiai ma na kai o Ha-
waii nei, i haalele iho ai kela mau
mokukaua ia Honolulu nei, ma ka
hora eiwa o ke kakahiaka o ka Poa-
ha aku nei i hala, a holo aku la n«l
ka mokupuni o Maui, ma ka huakai
hoomaamaa a kela mau mokukaua.
O na ano moku apau e ka oihana
kaua e hoolulu ana ma Honolulu nei
ka i komo aku iloko o kela huakai
aumona, me ke ku a mehameha ma-
oli o keia kulanakauhale nei, oiai
nae i na la mamua aku, ua hele na
alanui apau, a piha i na kanaka
o na mokukaua, iloko o ko lakou
aahu keokeo.
O na kanaka e noho ana ma na
wahi kiekie, a o ka poe i paa ole
i na hana, ua loaa ia lakou ka ika
maikai loa, no ka nee ana o na
mokukaua he hookahi haneri a oi
ma ka moana, mahope iho o ka haa-
lele ana mai i ke awa ae nei o Kou.
O kela holo ana o na mokukaua
no Maui, ma ke ano hoomaamaa no
ia, me ka hoohana ana i ka hana
apau, oiai na mokukaua ma ke mo-
ana, iloko o ka manawa o ke kaua,
a ma ka Poaono nei, i kipa ae ai
kela mau mokukaua no Lahaina,
no ka haawi ana i manawa no no
kanaka apau o kela mau mokukaua,
e Iele ai iuka o ka aina, ao ka
makaikai ana.
Ma na hoike i loaa mai i keia ku-
lanakauhale, mai Maui mai, ua hele
na hokele, na hale hoolimalima ma
Lahaina ame Wailuku a piha i ka
poe makaikai, e laa na wahine ame
na ohana o na aliikoa; a oa hoo-
hiwahiwa hoi ko Maui poe i na ala-
nui ame na hale, elike me ka hoo-
hiwahiwa ana a koonei poe. | | | | | | | | | |
