| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii | | |
| | | Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | BUKE LXIV—HELU 19 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, MEI 7, 1925 NA HELU APAU 6359. | |
| | | |
| | | ELUA I MAKE I KA PAHI PAKELE MAI ELUA MAU OLA Hanaia Kekahi Karaima Pepehikanaka Weliweli Malalo ae Nei o Waimanalo a Paa Nae ka Mea Pepehikanaka i ka Hopuia. | | |
| | | E HOLO ANA NA MOKUKAUA
NO LAHAINA MAUI I KEIA LA Mahope o ka Hoohala Ana i Kekahi Mau la Malaila e Holo aku ai Kekahi Mau Mokukaua no na Mokupuni o Hawaii me Kauai. | | |
| | | | | |
| | | Pau ka Halelio
o Baldwin ma
Maui i ke Ahi Lilo na Lio Paani Polo i Moe puu na Kela Pauahi me ka Nui o na Poho. HIKI OLE KELA MAU LIO E HOOPAKELEIA A ke Ahi Mahope Iho o ka Hookomoia Ana Aku o na Lio Iloko o Kela Hale Ma ke Sabati aku la i hala, i holapu ae ai na alelo ana ole o ke ahi, i ka halelio o Baldwin ma Maui, a o ka hopena i ikeia, o ia no ka lilo ana o na lio maikai loa o ka ohana Baldwin, na lio i hoomaamaaia no ka paani polo, ame kekahi mau lio kaulana mai Amerika mai, i mau moepuu na ke ahi, a hookahi wale no o kola mau lio i pakele ke ola, no ka paaia ana ma Honolulu nei. Ma ka Poalima koke aku ne? no o ka pule i hala, ka hoihoiia ana aku o kela mau lio no Maui, mahope iho o ko lakou hoea ana mai Amerika, mai, a i kulike ai me ka nuhou o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale, ua hoomaka ka a ana o ke ahi maloko o kela halelio, mahope iho o ka hookomoia ana aku o na lio iloko. Aia ma kahi o na kaukani dala ke poho i kohoia, no ka pau ana o kela halelio i ke ahi, a no na polio i loaa mai, no ka poino ana o na lio, aia ma kahi o na dala mahuahua loa, no ka mea he mau lio i waeia, mailoko mai o na welo lio kaulana loa. Mamuli o ka poino ana o kela mau lio, i maa a i kamaaina i ka paani polo maanei, nei, ua oleloia, he hana hiki ole loa, ka loaa ana o na lio o kela ano iloko o na makahiki he umi mai keia manawa aku, a ua aneane e hiki ole ke paaniia aku ka polo no kekahi manawa, no ka nele mai i na lio makaukau ma kela ano lealea. HOOPAUIA KA MAHELEOLELO PAKE. Mamuli o ka manaoio ana o na lunakanawai kaapuni eha, he hana hoomakaulii, ka hoopau ana i kekahi maheleolelo, i konoia mai ai na Lunakanawai Kaapuni Andrade, R. J. O'Brien, J. J. Banks ame J. E. Desha, e kakau i ko lakou mau inoa, maluna o kekahi palapala, i hoounaia aku ia S. K. Lau, ka maheleolelo Pake oloko o ka aha kaapuni o Honolulu nei, e kauoha aku ana iaia, e waiho mai i kona kulana maheleolelo, ma ka la 15 o ka mahina nei o Mei. Hookahi nae kumu nui o ka lawe ana ae o kela mau lunakanawai, ' ka hana hoopau i keia maheleolelo iloko o ko lakou mau lima, mamuli no ia o ka hooholo ole ia ana o kekahi bila e ka ahaolelo aku la i pau, e hoakaka ana no ka hoopau ana i ke kulana maheleolelo Pake. Ma kahi o ka hoopau ana o ka ahaolelo i ke kulana o ka maheleolelo Pake, o ka uku o na maheleolelo ka i hoomahuahuaia ae. Ma ke noi ana aku nae i ka Maheleolelo S. K. Lau, e waiho mai i kona kulana, ua manao na lunakanawai kaapuni eha, he mea makehewa ka hoomau hou ana aku i kela maheleolelo, no ke kumu, ua Uiki i na Pake e hoea aku ana imua o ka lakou mau aha hookolokolo, no kekahi mau hihia, ke lohe, a i ole ke maopopo paha i ka olelo Beritania. Ina nae e ikeia ana, aole he lohe o kekahi Pake i ka olelo Beritania, alaila e hoolimalimaia ana no kekahi maheleolelo, no ka mea, ma kela ano, e hoemiia mai ana na hoolilo o na aha kaapuni no ka mea he elua haneri dala, ka uku o ka maheleolelo Pake no ka mahina. Ma Hawaii nei no o S. K. Lau i hanauia ai, a ua puka pono mai oia mailoko mai o ke kula kiekie o Leland Stanford. NA LUINA O NA MOKUKAUA
MALOKO O NA HALEPULE. He heluna nui o na aliikoa ame na luina oluna o na mokukaua Amerika e ku nei maloko o ke awa i hele ae i ka pule maloko o na halepule like ole maloko o ke kulanakauhale, a hookahi mea i haawiia ka mahalo nui no lakou, iloko o ka heluna nui o ia poe i hooleleia mai iuka nei o ka aina ma ia la he maluhia ka mea i ikeia, he hoike ana mai hoi i ko lakou malama a hoolohe ana i na kauoha ame ko lakou a'o pono ia ana. Ma na wahi like ole o ke kulanakauhale ma ia la he mea hala ole i ka ike aku a ka maka i na luina e holoholo ana ma na alanui, maloko o na paka a ma na wahi e ae a la- | | |
| | KU I KA NANI KE KA'I KUKUI A KA LAHUI O NA KEPANI Kauluwela na Alanui o ke Kulanakauhale Nei i naKukui ma ke Ka'i Huakai o ka po
Poaono Aku Nei i hala | E Hookoia Ana Ka Hoopai o na Duveauchelle Haule ka Lakou Hoohalahala
no ka Olelo Hooholo
Imua o ka Aha Kiekie KAKOOIA KA OLELO HOOHOLO A NA KIURE Maloko o ka Halepaahao Maa-
nei Lakou e Noho Hana ai
i ko Lakou Hoopa'i O ka hoopii hoohalahala a Edward K. Duvauchelle, ame kana mau keiki elua, no laua na inoa o John ame Waldemar, imua o ka aha kiekie, e ku-e ana i ka olelo hooholo a ka aha kiure o Maui, no ko lakou pili i ka hewa, o ia ka pepelu ana ia Wai Bow a make, ua haule wale ia, mamuli o ka hoopuka ana mai o ka aha kiekie i kana olelo hooholo, ma ka Poaono aku nei i hala, e kakoo ana i ka olelo hooholo a na kiure o Maui i haawi ae ai, pela hoi ka hoopa'i i kauia mai maluna o lakou pakahi, no ka noho maloko o ka halepaahao mai ka iwakalua a i ka iwakalua-kumamalima makahiki. Ina aole he hoohalahala i keia olelo hooholo a ka aha kiekie, e hookomoia aku ana e ka poe i ahewaia, i ka aha hookolokolo o na olelo hooholo ma Kapalakiko hookahi mea maopopo loa, o ia no ko lakou noho hana aku i ko lakou mau hoopa'i, ahiki i ka piha ana o kela mau makahiki ae la. Ua hookolokoloia o Edward K. Duvauchelle ame kana mau keikikane elua imua o ka aha kiure o Maui, a ahewaia ma ka mahina o Okatoba o ka 1923, me ka hookuuia ana nae o ka makuakane e noho mawaho o ka halepaahao malalo o ka bona, oiai ka hoohalahala i kela olelo hooholo, e waiho ana iloko o ka aha kiekie, a noho no na keiki elua iloko o ka halepaahao. O ke kahua nui i ku ai o ka hoopii hoohalahala imua o ka aha kiekie, o ia no ka lawe ole ae o ka aoao o ke aupuni i ke kino o WaiBow imua o ka aha, a i ole hoi ia, ka hooia ana mai paha, ua make i'o o Wai Bow. Ma ka hooholo ana nae a ka aha kiekie i keia hoohalahala, i hoaka ka ae ai na lunakanawai o kela aha, i ko lakou kuekaa ana i na ike apau i pili i ka hihia, a mamuli o na mea oiaio i loaa ia lakou, na maopopo loa, ka hoopuka ana mai o na kiure i ka lakou olelo hooholo, elike me na ike i waihoia imua o ka aha a ua loaa hoi i ka poe i hoopiiia ka hookolokoloia ana ma ke am kaulike, a hoopilimeaai ole ma ka aoao o na kiure. HIKI I NA PILIPINO KB KOMO
ILOKO O KA OIHANA KOA E ku-e ana i ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman, ka loio kuhina mua o ke Teritore o Hawaii nei, i waiho ae ai ka Hope Loio Kuhina Marguerite K. Ash-ford i kona manao kanawai, a aponoia hoi kela manao kanawai e ka Loio Kuhina Lymer, no ka hiki i na Pilipino ke komo iloko o ka oihana koa, ina ua lilo mua lakou he mau makaainana Amerika. Ma ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman i pau, e hoakaka ana oia no ka hiki ole i na Pilipino ke lilo i mau makaainana, ma kela ano e hiki ole ai ia lakou ke komo iloko o ka oihana koa. Ma ka manao hoi o ka Hope Loio Kuhina Miss Ashford, e ku-e ana i ka manao kanawai o Matthewman, ua hiki no i na Pilipino ke lilo i mau makaainana malalo o ke kanawai hookupa o Amerika, elike me ke kuleana i loaa i kekahi mau Iahui e ae, i hoakakaia malalo o ke kanawai. Me kela kuleana o na Pilipino e lilo i mau kupa makaainana, ua hiki loa ia lakou ke komo aku iloko o ka oihana koa, i kulike ai ma ka ma-nao ame ka makemake o ke kana-wai, i pili i na makaainana i make-make e komo iloko o ka oihana koa Malalo o ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman i pau i hoopauia ai he heluna nui o na Pilipino mailoko aku o na pualikoa kiai lahui maanei nei, ma kekahi manawa ae nei i hala, aka nae, i ka manawa i hoopukaia ae ai keia manao kanawai hou, me he mea la, e hoi hou ae ana kela poe Pilipino iloko o ka pualikoa kiai lahui maanei nei, pela hoi ke komo ana aku o na Pilipino hou, iloko o ka oihana koa, ma keia hope aku. O ka poe kuleana i ka pa ilina o Kamoiliili e hele ae lakou e hoomaemae i ko lakou man pa mamua o ka La Kaupua. | | |
| | | |
| | | | | | | | | | I kulike ai me ka papa hoonoho-
noho no ka nee ana o ke aumoku-
kaua Amerika, oiai ma Hawaii nei,
e haalele iho ana kela mau moku-
kaua i ko lakou mau wahi e hoo-
lulu nei no ka mokupuni o Maui,
ma keia Poaha, me ka ukali pu aku
o na moku o na ano liko ole o ka
oihana kaua ma Hawaii nei, ma kela
huakai.
Ma keia Poaono, e hoea oku ai
na mokukaua no Lahaina, me ka
hoohala ana o na kanaka o na mo-
kukaua i kekahi mau la ma ka mo-
ku o Kama, mamua o ka holo hoo-
maamaa hou ana aku i ka moana.
Ma ka la 18 o Mei e haalele iho
ai na mokukaua ia Lahaina, a holo
aku no ka hoomaamaa ana, a no
ka makaikai ana ia Hawaii, a mai
Hawaii ae no Kauai, e ku hou mai
ai no Honolulu nei, ma ka la 8 0
Iune.
Mamuli o ka nui hewahewa o na
mokukaua, e maheleheleia ana ke
ano o ka holo ana o na mokukaua
no Hawaii a no Kauai.
Mahope o ka hoohala ana i keka-
hi mau la ma Maui, e holo aku ana
kekahi mau mokukaua no Kauai, i
ka wa e haalele ai ia Lahaina, a
holo hoi kekahi mau moku no Ha- E KAIEHUIA AKU ANA NA PI-
LIPINO OLOHANI. I kulike me ia a ka Loio Kuhina Lymer o ka hoike ana ae ma ka Poalima o ka pule aku la i hala e hookomoia ae ana kekahi mau hoopii iloko o na aha hookolokolo no ke kaiehu ana aku i na Pilipino olohani e noho mai la maluna o ka aina aupuni ma Kapaa, Kauai» I kulike me ia aha i ka hoike ana ae malalo ana o ke kanawai aeahaukae kela poe e hoopiiia aku ai, a mahope o kona holo kino ana i Kauai e maopopo ai iaia ka hiki iaia ke hoopii i kela poe malalo o ke kanawai komohewa ame ka ole. He hewa karaima ke komohewa mm maluna o na aina i mahiia a i hoomaemae ole ia elike me ke kanawai o ka 1925 i hoakaka ai. Aole oia i hiki i Kapaa kahi a na Pilipino olohani e noho hookohukohu mai la he makahiki a oi, aka e holo kino aku ana nae oia i mea nona e ike ai nona iho ina ua kaa lakou malalo o ke kanawai hou i hooholoia iho nei. He 250 ka nui o na Pilipino e noho mai la maluna o kela wahi mahope o ko lakou kipakuia ana mai kahi mua aku a lakou o ka noho ana, a maloko o na halelole, na hale i hanaia me na apana kini a mau pahu, a ma kahi aneane elua eka i paa ia lakou, a he ku ka i ka pelapela ka noho ana o kela poe ma kela wahi. Ua hoounaia ae i na luna aupuni o ke teritore he mau hoopii e nonoi ana e aeia aku kela poe e noho mau ma kela wahi. Ua kauia be mau hoolaha e kauoha ana i kela poe e hookaawale mai kela wahi aku aohe nae i nee, ke noho mai la no. I Kauai aku nei ke Komisina aina aupuni Bailey no ka nana ana i kela wahi a na Pilipino e noho mai la he mau mahina aku nei, aohe nae he mea i hoikeia ae no kana bana i holo ai. No ka piha e o ka nupepa i keia
pule, i hoopaneeia ai kekahi mau
palapala i kakauia mai e na maka-
maka, a keia pule ae. kou e makemake ai e ike, a ma ka
auwina la he huakai nui o ia poe e
hele ana iuka a i kai mahai o na
alanui a maluna o na kaa uwila
ame na kaa otomobile, me ka lohe
a ike ole ia aku o kekahi haunaele
mai ia lakou mai, aole no hoi be poe
i ikeia aku e hilala mai ana ma na
alanui, a ke nana aku ma na ala-
nui he kohu moa lawakea i ko la-
kona mau aahu keokeo.
Ma ka Poakahi nei ka liuliu ana
o na mokukaua e holo aku no La-
haina no ka paikau hoomaamaa ka-
ua ana a e hala ana ka kekahi mau
la he pule a oi malaila ma ia hana.
Ua hauwawaia ae kekahi lono no
ka makemake o na ohana o kekahi
mau kanaka oluna o na mokukaua
e hookuuia mai na kanaka i pili ia
mau ohana iaka nei o ka aina a ao
ka po, a ua hoikeia ae ka ia manao
i ka Makai Kui Trask a ua hooleia
aku ia manao mamuli o ke komo
ana aku o kekahi man hoohalahala
i ka makai nui. | waii, a hookahi ka houluulu like ana
mai no Honolulu nei, ma na la hope
o ka mahina o Iune ft i ole ma na
la mua o ka mahina o Iulai.
No ka hookipa ana aku i na ka-
naka o kela aumokukaua, eia na
komite hookipa o Hawaii ame Kauai
ke hoomakaukau mai nei, i na mea
e pono ai kela poe, aole wale no,
ma ka panee ana mai imua o lakou,
i na hana hoohauoli, aka ma ka
lawe hoomakaikai ana kekahi i na
wahi pana o kela mau mokupuni,
amp na hana e ne apau i pili i ka
hookipa ana i na malihini.
Mahope iho o ka akoakoa hou ana
mai o na mokukaua i Honolulu nei,
me ka hoohala ana i kekahi mau
la kakaikahi maanei nei, e hoomau
aku ai kela mau mokukaua ma ka
lakou huakai aumoana no Auseta-
ralia; a iloko o ka hapa hope o kai
mahina o Augate, a i ka pule mua
paha o Sepatemaba e ku hou mai
ai no Honolulu nei.
No ka pono o na kanaka o ke
aumokukaua, i hoolala ai koonei poe,
e wehe aku i ka hoikeike fea Te-
ritore iloko o ka mahina o Sepate-
maba, elike me na mea i noonoo mua
ia ai, o ka holopono nae o kela hoo-
lala ana ame ka ole, e ikeia ae ana
no ia ma keia mua aku. MANUUNUU UA POINO I KE
KAA UWILA, Ma ke alanui Moi e kokoke ana
i ke alanui ololi Pua, ma ka auwi-
na la o ka Poaono aku la i hala
i hooku'iia ae ai he Kepani nona
ka inoa o Serekawa, e ke kaa oto-
mobile e hookeleia ana e C. B. Lume
me ka nui o na poino i loaa i kela
Kepani, me ka maopopo ole e ka
palekana mai o kona ola.
Ua hoihoi awiwi ia aku ke mea
poino no fc« hf»Vna"* n na. r»t««ii
ulia, a mahope iho o ka lawelaweia
ana mai o kekahi mau lapaau ana
no ka hoomama ana ae i na ehaeha
i hoihoi loa ia aku ai no ka Hale-
ma 'i Moiwahine, me ka mau no nae
o ke kupouli o ka noonoo o kela
Kepani, no kekahi mau hora loihi
o kela po Poaono, a hoea wale i ke
kakahiaka o ke Sabati ae.
I kulike ai me ka hoike i waihoia
ae i ka halewai e ka Makai H. Mol-
denhauger, e holo ana ke kaa oto-
mobile o C. S. Lum nouka e Kalihi,
ma ke alanui Moi, a ia Lum i hoo-
huli ae ai i kona kaa, me ka ma-
nao, e oili aku mamua o kekaki
kaa okoa aku, o ka manawa ia i hoo-
ku'i aku ai i ke Kepani, me ka
nahaha ana o ke kukui o ke kaa, a
loaa kekahi mau poino e ae.
Ma kela hooku'i ana, i pii aku
ai ke kaa maluna o ke Kepani, me
ka nui o na poino i loaa maluna
o kona kino.
No kela ulia i haawi ae ai o Ka-
pena Kamauoha i ke kauoha e huli
a e ninaninau pono ia aku na mea
apau e pili ana i ke ano o ka ha-
lawai ana o ke Kepani me ka ho-
pena poino. HOOKU'IIA HE WAHINE A EHA
E KE KAA OTOMOBILE. Mamuli o ka hooku 'iia ana e ke
kaa otomobile e kalaiwaia ana e
Lloyd Smith ma ka Hale Hoahu Bu-
ke o Hawaii, me ka eha kukona
konu loa ma ka hookuina o na
alanui Waila ame Punahou, a no
ia eha i laweia ae ai oia me ka
awiwi loa no ka halema'i Moiwa-
hine Emma, a ma kona nanaia
ana e na kauka o ka halema'i i ike-
ia ai ua nahaha ka iwi opuupuu
o kona wawae, hookahi wale no
hana kupono o ke oki ia wahi o
kona wawae i poino.
Ma ka hoike a ka Makai K,
Mouldenhauer o ka hoihoi ana ae
i ka halewai, ka makai nana
ninaninau pono i ke kumu o kona
eha ana, e holo ana o Smith me ke-
kahi hoaloha ona maluna o ke k ka
oto maluna o ke alanui Waila no
Waikiki, a i ko laua hookokoke ana
aku na ike aku la laua i kekahi
wahine e ku ana iwaenakonu o ka
alanui Waila, o ka lana mea hou aku
o ka ike ana o ia no ka hooku'i ana
aku o ke kaa a laua e holo ana
i ka wahine.
Aia ka hana iloko o na lima e ko
Kapena D. C. Kamauoha no ka ni-
naninau ana aku i keia ulia
oto a eha ana ia wahine. Ua haawiia ae nei ia Sam Kei
noi, ka unuhi ana i na kanawai!
k» ahaolelo ma ka olelo HawaiiJL
e hoopukaia aku ana kela mau k.
nawai maloko o ke Kuokoa n« i
ka wa kupono. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | O ke ka'i kukui a na Kepani o keia kulanakauhale, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, ma ke ano he hoike nia ka aoao o kela lahui, no na manao maikai i hoo-kahuaia iloko o kela ame keia Ke-pani ma Hawaii nei, no ke kipa ana mai nei o ke aumokukaua Ame-rika, o kela kekahi o na ka'i kukui ku i ka maikai ame ka nani, i ikeia e lihi launa ole mai na ka'i kukui o kela ano like, i malamaia ma keia kulanakauhale. Oiai o kela ka'i kukui a na Kepani, o kekahi ia o na hana hoo-kipa ano nui i paholaia aku i na kanaka o na mokukaua Amerika, ua piha ohohia maoli na mea apau, e ake e ike i kela haua, no keia kumu, ua hele na alanui e kokoke ana i kahi o ka huakai e ka'i mai ai, a pihaku'i i na kaa ame na kanaka a mamuli wale no o ka ikaika o ka hoomalu ana a ka oiha-na makai, i ike ole ia ai kekahi mau ulia poino. E kokoke ae ana i ka manawa hookaawaleia, no ke ka'i ana ma o ka huakai mailalo mai o Aal Paka, na hoea mua aku la kekahi poe no na wahi e hiki ai ke ikeia aku ka huakai, a elike me ka nee mau ana o ka manawa imua, pela iho la ka mahuahua mau ae o na kanaka ahiki i ka hookeke maoli ana, me ka hiki ole i na kaa otomobile ke kukuluia ma na alanui; koe wale no ka holo ana aku no na alanui kaawale, malaila e kukulu ai i na kaa. Mahope o ke kakahi ana no kekahi manawa, a i ka ako koa ana ae hoi o ka poe ka'i kukui ma Aala Paka, na hoomaka mui la ko ka'i ana o ka huakai ma ke alanui Be-- -»'»» r. Y»:.-; s>« -ke flVakui ana o n« makai o na kaa mokokaikala ma ke poo o ka huakai, i ukaliia aku ka hana. Mahope koke aku o ka bana, na Kepani me na kukui e aa ana, e kilepalepa ana hoi na hae Amerika i ka makani, e hoike okoa mai an EHA POE I HOPUIA NO KA
WAIONA. Eha poe ku-e kanawai waiona
hopuia e na makaikiu ma ka Poalua
o ka pule aku la i hala. He elua
mau kumuhoopii i hookomoia ae
ka aha e ku-e ana ia Rito Ogato
e ka Makaikiu Lewis. Ma ke ala-
nui Auld kona wahi i hopuia ai.
He elua mau kumuhoopii, hookahi
no ka hana waiona a o kekahi no
ka malama waiona i hookomoia ae i
ka aha no Chin Loy, he Pake i
hopuia ma ke alanui Liliha e na Ma-
kaikiu Munson ame Nakea.
Ma ke alanui Moi he Kepani o
Y. Yamada ka inoa, ka i paa ae i
ka hopuia e na Makaikiu Kualii ame
Troche no ka loaa ana aku o ka
waiona malalo o kona malu a na ka
Makaikiu Kellett i hookomo ae i
ka hoopii nona imua o ka aha.
Na ia mau makaikiu hookahi no
i hopu ia T. Kinoshita ma ke ala-
nui Kukui a hoopiiia ae no ke kuai waiona.
APONOIA KA BILA AUHAU
HOOKAA OLE IA E KE KOMITE. Ma ka hoike a ke komite waiwai
o ka hale, o ka hoike ana ae imua
o ka hale ma ka Poakahi o ka pule
aku la i hala, i aponoia ai ka
R S. 174 a Aki, no ia kumu ua
hooholoia ia bila ma ka heluhelu
elua ia ana. O keia ka hoakaka
a ke komite ma ka manawa o ka
manawa waiho ana ae i kana hoike.
"Ma ka manao o keia bila e wai
hoia ae kekahi papainoa o ka poe
hookaa auhau i haule hope a i
hookaa ole ae, a o ia mau auhau
ma ka manao o ka luna auhau aole
hiki ke ohiia, i ka puuku o ke te-
ritore a e hoopaaia maloko o ke- kahi buke auhau kuikawa ma ke
ano he mau auhau hiki ole ke ohiia.
He hoomaalahi aua aku keia
i ka hana a ka puuku mai kekahi
hana hooluhi wale a waiwai ole a
hoohuikau hoi ma ka huli ana i ka
ukupanee ame na hoopa'i no ka
makahiki maluna o na itamu o keia
ano.
"Ma ka manao o ke komite he
hana naauao ka malama ana i ke- kahi papainoa o ia poe auhau i
hookaa ole ia maloko o kekahi buke
kaawale, kahi e hoopaaia ai ia mau
auhau, i ka manawa e hiki ai i
ka poe i hookaa ole ke hookaa mai
i ko lakou mau auhau i haule hope
ka hookaa ana," | ka poe ka'i kukui, i na manao haa-
heo iloko o lakou, no kela hana.
E ukali aku ana i kela mahele o
ka huakai, na kaa i hoohiwahiwaia
me kela ame keia ano, oiai na ku-
kui e hoomalamalama ana i na mea
i hanaia, mai ka mokukaua mai,
ahiki aku i na kumulaau, a ma ke
ano nui ke olelo ae, ua umeia aku
na manao mahalo o ka lehulehu, no
na mea a na Kepani i hana ai, me
ka maiau loa.
I ka hoea ana o ka huakai ma-
waho ae o Wakinekona Hale, ka
home o ke kiaaina, oiai oia ame
kana mau malihini e nanea ana, ua
hoohalaia kekahi manawa pokole,
no ke kiaaina e kilohi ai i ka hiona
o kela ka'i kukui, me kona haawi
ana mai i kekahi, mau olelo pokole o
ka mahalo ame ka hoomaikai i na
makaainana Kepani, a ua pana 'iia
aku ia mau olelo, me na leo huro mai
ka poe aku iloko o ka huakai me
ka piha ohohia,
I ka hoea ana o ka makamua o
ka huakai no ke alanui Mila, i huli
ai i kai, a komo aku la iloko o ka
pa'lii, kahi o kekahi heluna nui o
na makaainana, na aliikoa me ko
lakou mau ohana e kakali mai ana,
a puka hou ka huakai ma ka puka
makai, alaila ka'i hou aku la nolalo
o Aala Paka.
Ua huliamahi maoli no na aha-
hui apau o na Kepani ma kela ka'i
kukui, me na manao lokahi, a e lo-
heia ana hoi ma ka waha o kela ame
keia mea makaikai, na olelo, e haa-
wi ana i na mahalo kiekie ana, no
kela hana a na Kepani; a iloko o
na manao hauoli no na mea a lakou
i ike ai, i huli hoi aku ai kekahi
poe no ko lakou mau home, a hoo-
hala iho la no hoi kekahi poe, ma-
loko nei o ke taona, ma na wahi o
na hana lealea a hoohauoli, i hoo-
kawaleia.
Mamuli nae o ka ae ole ia o na
kanaka o na mokukaua e lele iuka
nei o ka aina i ka po, koe wale
no na aliikoa ame na aliimoku, ua
nui ka minaminaia no ka ike ole
o kela poe kanaka o na mokukaua
i kekahi hana a lakou i ike mau
ole ai mamua. MA KA LA 9 O KEIA MAHINA
E HOOLOHEIA AI KA POE
KU-E WAIONA.
Ma ka hihia a ke aupuni e ku-e
ana i ka poe hakihaki kanawai wai-
ona o eono ka nui i paa ae ai i
ka hopuia ma ke ahiahi o ka Poa-
lima i hala e na makai a i laweia
ae imua o ka aha hoomalu a ka
lunakanawai Harry Steiner ma ka
Poaono i hala, ua hoopaneeia mai
ka hookolokolo ana ia lakou a ka
a 9 o ia keia Poaono iho; maloko o
ka hale kahiko o Waterhouse ma ke
kihi o na alanui Nuuanu ame Kula
kela poe i paa ai i ka hopuia e ka
Makai Nui Trask ame na Makai
Frazer ame Punee.
He eha mau kane ame elua mau
wahine i paa ae i ka hopuia a na
hookuuia ae na kane mamuli o ko
lakou bona ia ana ae, a no na wa-
hine na kauohaia aku laua e hoea
ae imua o ka ana ma ka la i hoike
ia ae la.
O na kane eha oia o Kawamoto,
Edward Smith, Y. Yano ame S.
Suzuki, a o na wahine o Mrs. Ka-
wamoto ame Mrs. S. Fukiwara.
I ka manawa i Loea ae ai na ma-
kai i kela hale he poe e hauoli ana
ka i loaa aku ia lakou, a i ka ike
ana mai o ke kiai ia lakou ua haa-
wi aku la oia i kekahi hoailona i ka
poe e hauoli ana, me ka hoao pu ana
e ninini i ka waiona ma kekahi pu-
ka wai
Ma ka hoakaka a ka Makai Nui
Trask ua hoomakaukauia ia hale
no na kanaka o na mokukaua e
hookipaia aku ai, a ma ke ano hoi e
lilo ai ia hale i wahi huli loaa na
lakou, ma kekahi rumi malalo iho
o ka hale ua hoomakaukauia ia wahi
no na luina a ua hoomakaukauia
hoi he mau rumi liilii maluna ae no
na aliikoa e hookipaia aku ai, me
he mea la aole o ka waiona wale
no ka maunu huli dala i manaoia,
aka o kekahi mau hana e ae kekahi. Ma kahi o ka ekolu haneri a oi
aku poe o ke kulanakauhale nei, o
ka holo makaikai ana no ka Paka
Hoomanao Kuhio, ma Hoai, Koloa
Kauai, ma ka po o ka Poaono aku
nei i hala, a hoea hou mai ma ke
kakahiaka o ka Poakahi iho nei, me
pe ka nui o na manao hauoli, no na
mea a Iakou i ike ai ma kela huakai | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | Malalo ae nei o waimanalo, ma
ka po o ka Poakahi aku la i hala, i
lawelaweia ae ai kekahi karaima
pepehikanaka, me ka make ana o
hookahi kane ame hookahi wahine,
hoihoiia mai hoi hookahi kane
roe hookahi wahine iloko o ka Hale-
ma'i Moiwahine, iloko o ke kulana
kupilikii, e maopopo ole ai ka pale-
kane mai o ko laua mau ola.
O na mea elua i make, he mau Pi-
lipino, pela no hoi na mea i hoihoi-
ia ae noloko o ka halema'i, a he
Pilipino no ka mea nana i hana i
kela karaima pepehikanaka.
I kulike ai me ka moolelo e pili
na i kela karaima pepehikanaka, ua
la ae a kela hana, mahope iho o
ka papaleo ana mawaena o kela
oe Pilipino, a iloko o ka manao
ili me ka piha inaina, i unuhi ae
ai he Pilipino nona ka inoa o Ma-
tias Depamon, i kana pahi i hooka-
laia a oi, a hou aku la ia Paulino, he
Pilipino limahana no ka mahiko o
Waimanalo a make.
Ua hou pu ia kekahi wahine okoa
ku i ka pahi, nona ka inoa o Mrs.
Petronila Canton, me ke kukonukonu
oa o kona poino, a ma ka hora umi
oi o ka Poalua nei i make ai kela
wahine maloko o ka halema'i.
No ka wahine a ka mea pepehika-
naka, ua moku pu oia i ka pahi, me
ke kanalua loa o ka manao o na
kauka oloko o ka halema'i no ka
palekana o kona ola, a he Pilipino
okoa iho, o Victor Rebulius kona
inoa, oia ka mea i manaoia, aole e
poino ana kona ola, no ka mea aole
i kukonukonu loa ka poino i loaa
iaia.
No na mahina ae nei i hala, aole UA EMI MAI KA HELUNA O KA POE MA I AKEPAU I KA MAHINA O MARAKI. Ma ka pule aku la i hala ka hoopukaia ana ae ma ke akea o ka hoike a ka papa ola teritore no ka heluna o ka poe i loohia i ka ma'i akepau no ka mahina o Maraki hala, a ma ia hoike ua ikeia ka emi iho i ko na maluna o lanuari ame Feberuari mamua aku, no na ma'i hou keia i hoikeia ae ai i ka papa ola. No ka mahina o lanuari he 83 mau ma'i hou, no ka mahina mai o Feberuari he 102, a no Maraki i hala hope aku la he 76 wale no mau ma'i hou i hoikeia ae. "0 keia hoomau loa ana aku i na huina kiekie o ka poe i loohia i keia ano ma'i he mea hookaumaha nui mai na ia i ka noonoo koe wale no a laweia kekahi mau keehina ham e hoemiia mai ai," wahi a ka hoa kaka o ka hoike. "Ahiki mai i kekahi manawa ko koke aku noi i hala ua nui ka make makeia e loaa i rumi hou maloko o na halema i no ka hana e pili ana no ka ma'i akepau. Ua hoolahaia malalo o na nupepa mai kekahi manawa a i kekahi ma nawa keia mea o ka hua i ikeia ua hanaia kekahi rumi pakui hou a ua loaa i nei manawa. "Ma na la hope o ka mahina Maraki 1925, o keia malalo nei ka heluna o na ma'i maloko o na hale ma'i akepau like ole: Leahi 241 Kula, 114; Puumaile, 66; Mahelona he 43. Huina nui 464. Aia maloko o ka halema'i Moiwahine he 1 e kakali ana no ka hoololi ak i ka halema'i akepau. "Ma ia manawa like, he 196 ka nui o na ma'i akepau e kakali an no ka hoihoiia aku i na halema'i he 30 no ka halema'i Leahi, no Kua he 75 a no Puumaile, he 91. Huina 196. "Aole e hiki ana. ke hoihoiia alt iloko o na halema'i ka poe i looha i nei ano ma'i i nei manawa a e haawiia aku ai hoi kekahi kokia ia lakou, aia wale no a loaa i rumi kaawale Iawa kupono uo lakou e noho ai. "Ina no no ka loaa i rumi no nei poe e hoihoiia aku ai i na hae- ma'i o ia ka poe e kakali nei io ka loaa i rumi no lakou, e koe aia no aia ma kahi o 1029 poe ma 'i hou aku aia no ma na home kahi i noho ai, o ka hapanui o ia poe oloko o na halema'i kahi kapono loa no lakou, kahi e hiki ai ke lapaauia aku." O kau mau haina e Pohakuopele
o ke Kai Malino, ka i hahani lo
aku i ka manu a ke Keiki Kiamanu
o Kahuku, a o ka nui ae o na haina
a ka poe huli nane, aohe wahi me
a lihi pilipili aina mai. | he maikai iki o ka noho ana o ka Pilipino pepehikanaka me kana wa-
hina, e hakaka mau ana laua ma-
muli o ka lilo o ka noonoo o ka wa-
hine i kekahi Pilipino okoa aku,
oia ka mea i houia i ka pahi a make,
ma kela po Poakahi.
Ma ka hoakaka a na Pilipino lima-
hana o ka mahiko, ua ike lakou i ka
hoopipili mau o Paulino, ka Pilipi-
no i houia i ka pahi, i ka wahine a
ka mea pepehikanaka, me ke a'o
mau aku o Depamon i kana wahine
e hookawale mai kela Pilipino mai, a
no ka hoolohe ole ia mai o kana
kaeoha, i hooko okoa ia ai ke kara-
ima.
Mahope iho o ka lawelaweia ana
o kela hana houpahi ma Waimanalo,
ua kau ae la ka Pilipino pepehikana-
ka maluna o kekahi kaa otomobile,
a hoomaka mai la e holo no Honolulu
nei, iloko nae o kela manawa hoo-
kahi, i hoounaia aku ai ka lohe i
ka Hope Makai Nui Davis o Kane-
ohe, no ke karaima i hanaia ame ka
holo mahuka ana o ka mea pepehi-
kanaka, ua hoomaka mai la ka Hope
Makai Nui Davis me ka Makai
Charles Kamanu e alualu maluna o
ko laua kaa otomobile, ahiki i ka
loaa ana mai o ka mea mahuka,
a paa i ka hopuia.
Ua hoihoi hou ia kela Pilipino
pepehikanaka no Waimanalo, kahi o
ko karaima i hanaia, a mailaila mai
i hoihoi loa ia ae ai no ka hoopaa
ana iaia maloko o ka halepaahao
ma Kaneohe.
Ma ka olelo a na makai, aole i
luna iho kela Pilipino i kona hewa,
aka ua ae okoa ae oia no kona hana
ana i ke karaima pepehikanaka, ma-
hope iho o kona paa ana i ka hopuia. O -;<,fmA'I FLU. KA ULALII KA
i^li sir.:, .o KA .PUU WA
MA'I NUI E LAHA NEI, Ma na la hope o ka pule i hala aku la ka hoopukaia ana ae o ka hoike a ka papa ola o ke teritore no na ma'i i ikeia ka laha maloka o na mokupuni no ka mahina o Ma-raki i hala aku la oia keia malalo nei: "Iloko o ka mahina o Maraki i hala aku la ua pii mahuahua Ioa a ka laha ana o na ma'i flu, ame na'i ulalii, no ka ma'i ulalii he 119, ka nui o ka poe i loohia ia e ia lalo ma'i a no ka flu hoi he 122, at no ka ma 'i puupuu liilii Chicken he 24. Mai na moku mai hoo-lahi ma'i meningitis ame ewalu nau ma 'i ulalii i hoikeia ae, a mai ka Papu ae o Leilehua elima poe i loohia i ka ma'i flu, eiwa i ka ma'i ulalii a hookahi i ka ma'i puupuu liilii (chicken pox). "No ka ma'i fiva taifoida hoi hookahi i emi iho i ka mahina o Maraki malalo o ko ka mahina o Feberuari; he ehiku ka nui o ka poe i loohia ia ma'i apuni ke ae-ritore. "No ka ma'i eha o ka puu he elima ka pii hou ae i ko ka ma-hina mamua aku, he 24 i hoikeia ae no ka mahina o Feberuari a he 29 no Maraki. Ma Honolulu iho kahi nui o keia ano ma'i i hoikeia ae, he 20. He 195 ka heluna oi hou ae o na ma'i i ka mahina o Maraki mamua o ko ka mahina o Feberuari; iloko o ka mahina o Feberuari he 236 mau ma'i a no ka mahina o Maraki i hala he 431. No ka mahina o Maraki, mai ka 1922 mai ahiki i keia makahiki o keia malalo nei na huina nui o na ma'i like ole i hoikeia ae i ka papa ola a i hoopukaia ae: Maraki, 1922 he 567; 1923, he 547; 1924, he 322, a no keia makahiki he 431. E HOEA MAI ANA I HAWAII
I NEI KE KEIKIALII O SIAMA E hoea mai ana i Hawaii nei ke
Keikialii Chandaburi, ke kaikaina
o ka moi b ke aupuni o Siama ma
keia mahina ae, elike me ia a Alex-
ander Hume Ford o ka hoike ana ae
ma ka Poakahi iho nei, mahope o
ka loaa ana ae iaia o kekahi leka
mai ia Buri Navarasthm mai, ke ku-
hina Siama ma Wakinekona, e hoa-
kaka ana e holo mai ana ke keiki-
alii me kona ukaliia e kana kaika-
mahine ame kona man ohua, a e
hoea mai ana i Honolulu nei ma ka
la 17 o Iune. No ka aneane hoo-
kahi pule ke keikialii e noho iho ai
ma Honolulu nei a hoi aku, a oiai
oia e noho ana maloko o kekahi o
na rumi maloko o ka halekula Pan
Pacific Research ma Manoa oia e
noho ai. | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
