Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 18, 30 April 1925 — LAWAI'A MAHIAI AME KALEPA HOOKAHI NO IA KINO. [ARTICLE]

LAWAI'A MAHIAI AME KALEPA HOOKAHI NO IA KINO.

Kakauia e J. K. Mokumaia.) I ka nee ana o ka anaeholo mawaho o kuaau i na ku i Waikiki alaila, e loaa ana no hoi i na kaeaea i hoike mua ia aku ai i na helu i hala, a ina e holo loa no alaila, o Maunalua kahi e ku ai alaila, loaa mai la ia keiki kaulana oia kaha oia o Pila Muumuu, ka lima-kui o Maukelana. I ka pa ana ilaila he mau la e ku ai alaila nee hou ma kahi no ana i hele mai ai, a ina e ku hou i Kaihupalaai, Puuloa, alaila e komo ana i na Ewa alaila, loaa hou he inoa a kapa ia he anae pali, no na kumu, ua loli ke kulana o ka i'a ia mana. E haohao mai ana paha oe e ka mea heluhelu; eia na ano o ka anae holo, he aiai maikai kona unahi a o kona kino aole no he puipui ke nana iho oe a piha kona paa ana i ka upena a loaa aku ia oe apau kona kapalili ana alaila puka mai la ka hou o ka i'a a ku a keokeo e like la me ka lio i ka lele io a ianei a hiki i ke kahe ana mai o ka hou, ua hele ia la a keokeo; ua like loa ke ano me ua anaeholo nei oiai,o ka mea kakau nei ua ikemaka, ua hana no hoi ma ka holo anae ike ana oe i ka nui o ka huahua kohu kopa holoi la no ka mea, ua hiki no ia oe ke ike iho i ke ano o ka i'a he holo wale no kana hana, ua kohu lio heihei maoli kona ano, pela no keia mea he anaeholo, a i ka hoihoi ana ae hoii ke kulana o ka anae pali, ua maa ka meakakau nei i ka inoa o ia i'a ame kahi e loaa ai, ua kaulana o Ewa ia mau la, i keia mau la, e nee nei aole he hoomaopopoia o ia mea he i'a ame kahi e loaa mai ai o ke ano o ka anae pali, puipui kona kino ke nana iho oe kohu i'a loko, uliuli maikai kona unahi, aia ma ka mahamaha he ula, ke nana iho oe, i na aoao a i elua, ma ka nuku he ula no ka mea no ka ai mau i ka limu; ua like no hoi ia me ke kaikamahine i milikaa ia e na kupuna, ke nana aku oe puipui maikai, mohaha ka maka, ula ka papalina, maikai ke kikala nepunepu, e pilikia ai kou noonoo, pela no keia i'a he anae pali. O kona hi'u he mohala maikai oia no ke kikala, nolaila i ka nana iho i kona ano me he la he i'a loko no laila, e kuu makamaka heluhelu, o ka poe i maa i keia ano i'a ame kahi i lawe ia mai ai aole e nalowale i ka maka ne nana iho no ka mea, ua kaulana ia mau kaha ia mau la, aka i keia mau la e nee nei ua loli loa ae. Aia na hale nunui ke ku mai nei a he kulanakauhale nui no hoi nolaila, o kahi e malamaia ai na mea ino aia no ia i waenakonu o ua kaha nei nolaila ua pau ka pono ke nana aku, aole ia wahi wale no aka aia no i kahi o ka mea kakau nei e noho nei ia ano haawina, i kela mau la i hala akū. Ua kaulana o Keehi kai pili ia ia Moanalua; no keia wahi kahi ono o ka pua amaama e haohao mai ana paha kuu mea heluhelu i keia inoa, ae e pono no e wehewehe pono ia. O keia pua amaama ame ke kohaha, amnama liilii, ua like no ia me ka anaeholo ame ka anaepali, aka, maluna o keia kai o Keehi ua loli ae ia, o ke kumu e lōli ai ma ka nana aku i ka pa ana o ka anaeholo ilalo o Kaihupalaai, e komo ana, kekahi hapa i na Ewa a o kekahi hapa ma Kumumauu, nolaila i ka pa hou ana ia He-u e loli ana ke alahele komo ma ke awa o Kalihi nolaila, ua loaa iho la kahi e noho ai a hanau a hoi iluna o Keehi Komo mai la iloko o Moanalua kekahi. I ka noho ana ma na aekai o keia mau kaha ke nana aku oe he nui maoli, ke kii aku oe ua ku kaulai o na home o keia mau kaha, o ka aekai o Keehi aole mea nana e kii ahiki i ke kohaha ana, ua aneane paha elike me elima iniha kona nui.. O ko'u ike ia mau la ia kanaka kaulana oia ka mea i mahaloia Mahelona makua, kona wahi noho ala no ma Puuhale, o ka lokoi'a Kaihikapu a o ke kai o Keehi ua pili aku ia malalo oia loko nana no hoi e malama oiai no ke alii ia mau kai, ke Aliiwahine Pauahi, nolaila, i na no ka loko ka i'a ua hai mua ae nei au elima iniha a emi mai, he momona ka i'a, ono ke ai aku, mikomiko maikai, ua kaulana ia loko ia mau la, elua waa ka piha

ke lawe ia mai. E haohao mai ana paha ka mea heluhelu i ka laweia o ka pua amaama, e hai aku au i ka mea pololei, o ka amaama nunui ke loaa aku ia oa ua like ka nui me ka u-ha o ka pepe ekolu makahiki, no ka mea he kapu loa ka pepehi ana, o ia iho la no ka makua o ka i'a, ua kapu no hoi ke kuu ana i ka upena iloko o ka loko, ina e makemake i ka i'a aia a ke kai pii i ka maka ame ka nono e kii ai. I ko'u nana ana ia mau wahi, ua piha i ka i'a oia no ka pua amaama, ina oe e hookau i pohaku umi paona kona kaumaha e lana ana ia maluna o ka i'a a malaila oe e lawe ae ahiki i kou ike ana ha lawa kou makemake a ua ike no hoi ka meakakau nei, ua hana ma ke ano kalepa, o ia hoi kuai aku, a ua hoi no hoi a noho ma nu loko nei. E kala mai, ua hala loa ka peni mawaho o ka laina pololei, aka, o ka mea ia e maikai ai. I ka loaa ana o keia pua amaama maluna o ke kai o Keehi, puipui maikai ke nana iho, he wahi ula liilii ma kona mahamaha, aiai maikai kona unahi he i'a kaulana ia ia mau la, mai kela wahi mai, pela me ka awaaua he ono, ke loaa pono iho kekahi kumui'a e piha ana na waa, he akahikahi ka loaa o ka amaama nunui ma ua kau ka weli i keia mau paipu e lawe nei i na meaino elike me ka nee ana o ka manawa pela ka loli ana o ia mau mea, nolaila, e hoihoi ae kaua maluna o ka anaeholo. I ka hoi hou ana ahiki i kahi i ku mua ai oia o Kahana, alaila, nee ae la ma na huli Koolau, a i na aole e pa i kekahi mau lawai'a o ia mau kaha, alaila e ku ana i Kailua, a e kokoke ana i Oneawa, alaila, i ke ku ana ilaila e hala ana he mau la a i ka nalowale ana e ikeia ana ia mau la ka pua amaama liilii ma na aekai, a i ka nee ana mai o kohala e ikeia ana ia mau i'a i ka makeke, he manawa wale no ia ma ia mau kaha, a o ka anae pali, e mau ano kona nee ana ma kahi i olelo mua ia ae nei.

Ma ka nana ana aku i ke ano o ke ku ana o ka i 'a e ku mua ana ma Kahana, nolaila ke nana aku he mea pololei maoli no a ua kuluma no hoi ia mau la ahiki mai no i keia wa o ke akule o ia paha kekahi o na i'a i like aku me ka anaeholo aka, aole he inoa hou ae i kapaia aku no ke akule, hookahi wale no paha ma ke ano hooipoipo a i kapa ia aku he mele noho mai ke akule i ka hohonu, he i'a kaihele no keia, Ina e pa i Kahana a hala o Hauula e kū ana i Laie, a i pa ia wahi alaila e ku ana i Waimea i ka noho ole ana i Waialua, alaila o ku ana i Waianae a o ia ka mea i olelo ia ai o Keonipili ia mau la, ku ka pilau i ka aeone i ka hoopuniia ana apuni, alaila ma na pahu e lawe mai ai ma ke kaaahi, aka, mamua aku maluna no o ka waapa huelo poki e lawe mai ai, i kekahi manawa e pau ana i na pule elua a ina e hala alaila e ku ana i Kualakai, a ola no hoi ia kaha oia o Aaalona, a ina e hala e komo ana iloko o ka pa akule o Puuloa. Ua kaulana keia pa ia mau la, ina e komo ke akule aole loa e hemo hou iwaho a e a'e hoi maluna o ia pa e uhi ia mai ana e ke kai nolaila, e lawe mau ia mai ana ka i'a mai ia pa mai, a e hala ai he mau pule a i ka nee hou ana mai e ku ana i Kalihi o ia hoi o Kahakaaulana, a ina e pa ana alaila o Waikiki kahi e ku ai, a i na e hala ka ike, o ia mau kae'ae'a alaila, e loaa mai ana i kela keiki limakui o Maukelana, o kahi hope loa ia e ku ai oia o Maunalua aia iloko o keia mau i'a i hoike ia ae la ke nana aku ua hoopomaikai ia na wahi apau e pili ana ina aekai no ka mea ua ike pono ko'u maka a ua lawelawe ma ke ano kuai aku i ka mea kuai mai, o ka hahalalu hoi, ua ano like no me ke akule kona ano aka ina e hu mua i Kahana alaila e mahae apa elua alahele, hoi kekahi ma na Koolau a o kekahl hapa hoi mai la ma Waianae ma nolaila, i ka manawa e loaa like ai e huikau ana e komo mai ana ko Kailua, paki ka i'a ia mau la ma ka maheke ke kuai; aloha no ke nana aku na ka lio e lawe mai, o ka mea apiki, maikai ke ola kino o na keiki, i keia au hoi aia na kaa holo loa he imo ana na ka maka i Waianae ala ae noho ana i ka makeke me ka maikai no o ka i'a

nolaila iloko o keia mau i'a ekolu e ike mai oe e ka mea heluhelu i ke kulana o ia mau la, ina e pau ka nee ana o ke akule alaila, loaa ae la kela mele noho mai ke akule i ka hohonu, oiai o ka poe kukaula ka poe nana e kii e loaa ai, he mau kaau a o ka manawa pii ia o ka ia o ia mau keiki mai ka Puukolo ame Kakaako mai, nolaila ua maopopo loa i keia mau kaeaea ke ano e kii ai. (Aole i pau.)