| | ke kuahiwi, ahiki i keia la a mau loa aku no ka hopena o keia ao. Aka, i ka wa i makapo ai o Imaikalani, ua kaua mau no o Imaikalani me umi, able no i noho pio o Imaikalani malalo aku o Umi, aka, o Piimaiwaa ua kolohe mau oia i ke kumu o kona ikaika nui, ame ke akamai i ka pahu ana i ka pololu, aole e hala kekahi pahu ana i ka pololu ame ka hauna ihe noha mai ke poo a ka elemu. A ike iho la o Piimaiwaa i ke kumu o ko Imaikalani akamai ame ke koa lua ole o keia kanaka makapo, o na manu koloa e lele ana maluna a kani ko lakou leo, a lohe ua kanaka makapo nei i ke kani o ka manu, mamua paha, a mahope paha, a ma na aoao paha, alaila, olelo ae la ua kanaka makapo nei, he kanaka aia ma ke kua, alaila, olelo ae la na kanaka alakai ma na aoao: "Ae, he kanaka." "Aia mahea ka laau. "Aia ma ke alo." Ua maopopo he laau hahau. Ua kokoke mai." "Ae," o ka wala ae la no ia o ua makapo nei i ka laau palau, a naha mai ka puniu a ka elemu; a kani ka manu, he kanaka. "Aia mahea ka laau." "Aia ma ka aoao akau." "He hauna hema e pa auanei." I hahau mai ka hana, ua hala ae la; i ka hauna a ke kanaka makapo, ua pa aku la mai ke poo a ka opu. I ko Piimaiwaa kilohi ana 3 pau ke ano o kona ikaika ame kona akamai pookela, i iho la o Piimaiwaa: "Make oe la'u." E kii mua aku ana o Piimaiwaa i na manu kani, kiu, a make lakou, a o na kanaka na lakou e alakai ma kela aoao ame kela aoao, a pau lakou i ka make, a o ka poe kanaka na lakou e. lawe na mea kaua, he kanaha ia poe kanaka, i makaukau i na ihe ame na pololu, no ka mea, he umi ihe a Imaikalani e lele makawalu ana i ka pahuna hookahi, elima iho ma ka akau, a elima ihe me ka hema, a i ka pahu hookahi ana, ua lele makawalu akula ka ihe me he uwila la, aole e hiki i kekahi kanaka ike alo ihe, a alo pololu ke ku mai ma ke alo o Imaikalani, aka, na pau keia poe i ka lukuia e Piimaiwaa. A pau keia poe i ka make, alaila, ua hoaa ke kanaka makapo i ke alakai ole, a ua hiki ia Piimaiwaa ke olelo iho me ke kaena ana iho: "A make ia Piimaiwaa. " I ka make ana o Imaikalani, ua lilo o Kau ia Umi-a-Liloa. O Ehunuikaimalino ke'lii o Kona. He kanaka ikaika o Ehunuikaimalino, ka makuakane o Laeanuikaumanamana, aka, no kona elemakule, ua lilo wale mai o Kona ame Kohala ia Umi-a-Liloa. I ke kuapapa nui ana o ke aupuni o Hawaii ia Umi-a-Liloa ua kaulana loa kona inoa mai Hawaii a Kauai; aole alii elike me kona noho alii ana maluna o kona au-puni. Ua malama loa oia i na elemakule ame na luahine, ame na keiki makua ole, ame na wahine kane ole. Ua malama Ioa oia i na makaainana me he mau hoahanau ponoi loa la nona. He like wale no ka poe apau iaia; mai na'lii a ka poe haahaa loa. Aole pepehikanaka, aole aihue i ikeia. Ua a'o o Umi i na makaainana e noho like, aole hakaka, aole hoopaapaa; pilikia i kahi mea, hele aku iaia; nolaila, maikai ka noho ana o na makaainana. MOKUNA XI. Ko Umi Ohana. Ea Lokomaikai o Kona Noho Alii Ana. He alii haipule o Umi-a-Liloa i ke akua, a i ke kaulana o ko Uminoho aupuni ana, makemake iho Ia na 'ii moi o na mokupuni e, e lawe aku i ka lakou mau kaikamahine punahele i mau wahine na Umi-a-Liloa. He anaina wahine alii he lehulehu ka Umi-a-Liloa. Ua huipuia me na kaikamahine a ka noa, a ua lilo o Umi-a-Liloa i kupuna no na'lii, a ua lilo i kupuna no na makaainana. Aole he makaainana • o Hawaii e olelo mai ana aole he kupuna no makou o Umi-a-Liloa, a ina o ke kanaka e hoole mai, no ka ike ole i na kupuna. O ka wahine alii a Umi-a-Liloa o Kapukini-a-Liloa, a nana i hanau mai me Umi, o Keliiokaloa, he keikikane, a o Kapulani, he kaikamahine, a o Keawenuiaumi, he keikikane. O Piikea he wahine alii; ke kaikamahine a ka moi alii o Mani a Piilani, me ka moiwahine me Laieloheloheikawai, a na laua mai me Umi-a-Liloa na keikikane elua, o Kumalaenuiaumi, ame Aihokoko. O Moku-a-Hualeiakea, he wahine alii no oia na ka poe moopuna a Ehunuikaimalino no Kona, a ua loaa ka laua kaikamahine me Umi-a-Liloa, o Akahiilikapu. Ua noho aku o Umi-a-Liloa ia Ohenahenalani, a na laua mai o ka Molaniaumi, a o na keiki mua a na wahine kuaaina, a ua nui na keiki i loaa mai ia Umi-a-Liloa. O Waipio i Hamakua ko Umi aina i noho mau ai, a no ka huipu ana o na moku apau o Hawaii malalo ona, nolalia, ua makemake oia e noho ma Kona i ka aina pumehana, a ua noho ua poe alii nei ma Kailua. I ko Umi-a-Liloa noho alii ana, ua hoonoho oia i ka poe paahana. a ua hookaawale i ka poe i loaa | HAINA NANE. E ke Kuokoa, Aloha oe:— Eia iho ka'u haina o ka nane a ke keiki hanai manu momona o Kahuku aina lewa i ke kai, e hoakaka ana ka nane he manu nui momona kana, he melemele nae ka hulu, he poo no ke poo, wawae, u-ha, pekekeu, aole puapua he panapana no nae. He keiki hanai manu no hoi au no Kawaikaomimalie o Waimea, a he elua a'u mau manu momona o ke ano hookahi i oi aku ka momona mamua o kekahi mau manu e ae au. Eia iho ko laua mau inoa malalo iho, i kulike ai me ka manao o ka nane a ua eueu nei. I—MANULELE. 2— WAIMAKAAKAMANU. Haina nane. KO. I kona wa e ola ana, uumi aku no au a ai ae ono momona i kona wa e hoomoaia ai lilo i kopaa, loaa ka hulu melemele o keia manu, aia keia manu ma na wahi apuni ka honua, aia iloko o na home apau nia pu me au, moe pu me a.'u. aole he manu momona hou ae a'u elike me keia, a o keia no hoi ka'u haina o ka nane a ke keiki kaulana o Kahuku. Aia maloko o na halekuai maloko o na tini, puolo, a pela wale aku na ono, ame ka momona o na ano like ole apau. Ua lawa ka'u mau wehewehe pokole ana, a oiai ua hoouna mua ia aku no keia haina aole nae i puka mai. ke keiki o Kahuku, ame ko'u make keiki o Kahuku, ame kou mahalo i ke kapena ame na sela o ke Kuokoa, Owau me ka haahaa. MICHAEL K. KAWAIKAOMIMALIE, Lalamilo. Hala loa aku la kau haina no ka nane manu a olua i na pali o-ahi kaulana o Kauai, alo wale iho la no kahi eueu o Kahuku i ke alo pali, ke kanikikiko-u mai la i ka haha hewa o Nualolo; ela iho no ke okuu ae la. Huli hou ia mai. L. H. HAINA NANE. Mr. Sol. Hanohano, Aloha oe:— O ka'u haina e pili ana i ka nane a ke keiki o Kahuku; ka inoa o ka manu nui ana i ka po me ke ao; ka honua nei. Nolaila o ke kino o ka manu honua, i maheleia i ka wai ka home paa ia o na i'a ame na mea like ole. He ono kuhinia wale no keia mau mea apau loa a kakou e ai nei ame ka ono pu a ka ike o ka maka ke kilohi a nana. Ea aina maloo ke ulu nei na laau ame na laau huaai pela pu mo na huaai i hoohua mai iloko o ka lepo, ka waipuna o na kahawai, ame na wailele o na muliwai, ma na kuahiwi. He mau mea ono wale no keia e ko'u ai ka puu i ka wai a ka naulu, pela pu ka ono a ka ike a ka maka ka nana. Nolaila ma keia hoakaka, ua lawa loa ka momona o ka manu honua. Ke pop, o ia ka wai ekolu hapaha O ka honua; ka home o ua i'a. Ono ka ike a lea maka. U-ha. Aina maloo e moe ana mai ka akau a ka hema, hikina a ke komohana, moni ka haae. Ekekeu o ia na hapa poepoe hikina ame komohana ko laua waihona wai ame aina maloo i piha i na i'a na huaai ame na holoholona. Ono wale aku no i ka nana. Aohe ka'e o ka honua, nolaila aohe puapua, panapana mau nae i ka po me ke ao, o ia no na ale kuehu o ka moana, ame ka nalu e po'i ana i na pali kahakai ame na wailele e kahe ana iloko o aa muliwai. I ka wa e hoolele mai ai ka malamalama o ka Ia, ka mahina, ame na hoku maluna o ke kino manu honua, na like loa ia me ka manu hulu mamo o ka puakea, ui ke nana lele i ka po me ke ao; ke kaa mau nei ka manu honua ma kona iho, mai kukulu hikina a ke komohana, i ka po ame ke ao puni ka makahiki. I ka Lunahooponopono ame na keiki o ka papapa'i ko'u welina. A. M. A. ZERO, Lunalilo Home. Pilipili ao aina ole mai la kau
haina i ka manu puapua ole a ke
keiki o ka aina lewa i ke kai, na
ewa ka pilina me ka nihoniho, ua
hapaku'e ka nome ana a ka huila.
Eia iho no ua manu hookalakupua
la a olua ke kikaha ae la i ka la
makani, aohe ike wale iho ia Ma-
li 'o, e akahele nae oe, o loaa oe i
na kakala, uwoki oe e nui ana ka
waha i ka alala. Hopuia mai ka
manu a paa! — L. H. kela oihana ame keia oihana o ke
aupuni.
Hookaawale oia i ka papa alii
a hookaawale i ka papa kahuna a
kaawale, i ka papa kilo a kaawale,
i ka poe akamai o ka aina a kaa-
wale; a hookaawale i ka poe ma-
hai a kawale, i ka poe lawai 'a,
ame ka poe kalaiwaa. Hookaawale
oia i ka poe koa, ame ka poe pale
ihe, i kela oihana i keia oihana
me ka makaukau i kela mea paa-
hana keia mea paahana.
(Aole i pau.) | KA ANOAI O KA MALUULU O
LELE. I kuu kapena wiwoole, nana a hookele nei ka hiwahiwa a ka lahui, anoai kaua:— E oluolu mai kou ahonui no'u kekahi rumi kaawale o ka hiwahiwa a kaua ina e loaa, no'u ia rumi no kahi keiki hueu o ua Maluulu nei, a o ia kela poo manao e kau ae Ia maluna, a nau hoi ia e hoike aku, apuni na ailana he 12 o kaua, i ike mai ai na kini haipule o ke Akua kiekie loa, e noho ana mai ka puka ana o ka la ma Kumukahi, a ka welona a ka la i ka mole olu o Lehua. A o ia iho keia: Ma ka po o ka Poaono, la 21 o Maraki 21, i weheia ai he ahamele, mailoko mai o na keiki puukani like ole o ka hoike hui o na Kula Sabati ahahuina o ka Ahahui Kula Sabati ame C. E., o na Mokupuni o Maui, Holokai ame Lanai, ma ka Amory Hall, ma Lahaina. He ahamele hookuku keia, o ka helu 1 ma ka maikai o kana mele ana e lilo no iaia ka hae makana. Eia na papa i hoonohonohoia: 1— Paia. 2— Kalanikahua. 3.— Molokai Nui a Hina. 4-Honoka-hua. Hoomaka na hana hora 7:30 p. m. Ua lilo mua na hana i ka papa himeni o Paia, malalo o ko lakou alakai himeni oia o Moses Panui. Nana aku oe ia la he u'i hoi kau, o ua himeni nei 1 mele ia mai. A ua koho iho no kou kiu nei, e lilo ana ka makana helu ekahi iaia. Pau hoi ia nani ku mai ka papa himeni o Kalanikahuahou, malalo o Mrs. Rose; he wahine keia alakai himeni. I ka hoomaka ana mai keia e himeni, na like ka lakou himeni ana mai, me na iiwi o ka uka; ka hele o na leo a nahenahe. O ke ku no a kela lede, pali ke kua mahina ke alo, aohe puu aohe kee. O ka hana ana ia, ke hele la a-lulu ka makani, a hoomanao ae la au ia mele a ka poe kahiko: O ka hao a ka wai nui, Aohe opala paa iho iloko o ke eke, O ka nakeke o ke dala kau e lohe mai ka poe makaikai aku a ua koho iho au, o Paia ka u'i. Eia no ia hoi keia u'i. . . Ke kuaki loa nei ka poe makaikai e ake ana lakou e lohe i na leo kani kikiko'u o ka papa himeni o ka mokupuni o Hina, He mea oiaio, i ko lakou pii ana ae. a ku imua o ke kahua kaua, o ia hoi kahi himeni, aohe nae i poha mai ko lakou leo, o ka pa'ipa'i lima ka mua, mai ka poe makaikai aku, a no ka mea, o ka iini ia o na mea apau, e kali ana ka ono o ko lakou mau maka, maluna o ka poe e, mele mai ana. I ka hookuene pono ana iho o ua poe iwa nei, o ia no ka wa i oili mai ai Ko lakou alakai, oia o David Kalaau, a ku pono mamua o ka papa himeni, o ka wa no ia i pii ae ai kona lima iluna, he anuu ana, 6 ke polia like mai la no ia o ka leo o ka papa himeni, elike ke kani ana o ka leo, me leo o ka hanehane, aole i ke kiekie loa, aole no hoi i ka haahaa aka, aia no ka leo o ka papa himeni i ka hapalua like. Keia ka u'i, o ia ka'u e lohe ai i ka hauwalaau o ke anaina, na manao Iho kou kiu o na papa himeni i pau mua ae nei, o ia la k* u'i, eia ka hoi ka oi pakela loa o ka u'i. Ke noke la ke anaina i ka paipai ahiki i ko lakou mele hou ana mai owai hou ae, ua oi, elike me ka papa himeni o Molokai nui a Hina, a no ka mea o ka heke no ia. Mahope iho o keia, he poe keiki no ka aina kanu halakahiki o Honolua, me ka lakou mau hokeo, na kaliia eono o uwehone. Mahope iho o keia, o ia no ka wa i puka mai ai ka lunahoomalu o ka papa, oia o Mookini, a hoike mai la imua o ke anaina i ke ano o ka lakou olelo hooholo, e pili ana i ka papa himeni oi o ka ui. Penei ka hoonohonoho ana a na lunakanawai. A. B. C., ua lilo ka makana i ka hua A. Molokai, o, ia ka heke, o na hana apau, me ka lilo pu o ka hae. Ao ae la 22; noho ka ahahui Kula Sabati ame C. E., o na mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai ma ka luakini o Wainee. . He nui na papa Kula Sabati i hiki, mai o na wahi like ole, na hele o Wainee a piha ku'i, kuka kekahi poe mawaho; ma ke koho aku a ke kiu hanu meahou, ua lilo hou no ka helu ekahi ia Molokai. I ka pau ana o na hana, ua nee ae la na mea apau malalo o kekahi lanai launiu, iluna o na pakaukau loloa ekolu, malaila lakou i hoopiha ai i ka lua o ka inaina ahiki i ka eha ana o. Hanale ia Keoni Bulu. O ka pau keia o na hana. Me oe ka mahalo e Mr. Lunahooponopono, ame ou mau keiki. Kou kiu, JOSEPH KALANA, Maluulu o Lele Lahaina. PAUOLE KE KUPAIANAHA. Mr. Solomon Hanohano, Lunahoo-
ponopono o ke Kuokoa; Aloha oe: —
E oluolu oe e hoike ae i ke akea
i keia mau lalani manao pokole e
pili ana i kela poe i hele aku nei
i ka Luaopele. He huakai nui a | lehulehu maoli kela, pau pu me ka poe Rev . o ia hoi "Kahunapule". Auwe no hoi e. Ka a'o mai nei na Rev. ia ka-kou maloko o na luakini i ka oiaio, ka pono, a pela me ke ola mao, aka; ua kapaeia ae la ia mau mea mahope a hooko aku la i ka makemake o ka poe na lakou keia mau hana ia kakou e hoohaahaa ana ia oe e Hawaii i ka papa haahaa loa iloko o keia Teritore. Aia iloko o ke Kalana o Hawaii nei, lehulehu wale ka poe i hele no kela manao no, aia he poe hula e hele ana ilaila, a me kela manaoio iloko o ko lakou noonoo, me keia mau hana ft lakou i manao ai, pela Iakou e hana aku ai, i hoihoi mai ka moiwahine o ka lua, a pela auanei oia e hoike mai ai i kona nani, ka u'i, imua o keia anaina nui hewahewa. Ea! Auwe no hoi e!! Pehea mai a! Aia iloko o ka Palapala Hemolele, ka olelo a ke Alii. Aole anei keia o Babulona. Aole anei oukou i like me ia. Pela. Kahaha ! Ke au keia a ka naauao, eia ka he hupo, i ka wa. a ke Aliiwahine Pele i iho ai i kai o Alika, Kona Hema, Hawaii. Heaha ka mea o ka hele ole ana ilaila. He nani ia la, aohe iho la nae he hele. Kupaianaha no hoi, in ike ole ana aku la pehea iho la Ia. Hoi mai i kuu aina i Kohala Akau nei i Puehuehu a ahu iho la ka hoka i kapakai. Mea ole ka pili i ke Aliiwahine o ka lua ke pono ole ka hana, aka, me ka naau haahaa he mea oiaio ike no. Me keia niau hoakaka ua lawa, me ke aloha nui. Kou iho no me ka oiaio, J. K. KAMAKA, Aekai o ka La'i o Mahukona. Mar. 24 1925. HE HOALOHALOHA NO KUU
I WAHINE, ELLEN K. J, APUNA
UA HALA, Mr. Lunahooponopono o ka Nu-pepa Kuokoa, welina pu kaua— E oluolu mai kou ahonui iua he wahi kaawale kekahi o ka hiwahiwa a ka lahui no ka'u wahi puolo waimaka aloha e kau ae la maluna, a nana hoi ia e lawe hele aku ma na kihi eha o na paemoku aloha ou e Hawaii, mai ka puka ana a ka la ma Kumukahi, a ka welona a ka la i Lehua, i ike mai ai na kini makamaka, na hoaloha ame ka ohana o kuu wahine hele loa. Elike me ka hekili ku'i pamalo, pela iho la ka make hikiwawe ana o kuu wahine aloha; a'u no hoi i moeuhane mua ole ai, ua hiki mai i ka manawa a ka anela o ka make e kii mai ai i kona hanu ola, a lawe aku, eia nae aole pela, ua hoika ka Buke Nui; o ke kanaka i hanauia e ka wahine, he hapa kona mau la, ua piha i na popilikia he nui. Puka mai no ia me he aka la aole loa oia e mau. Ma ke kakahiaka nui o ka Poaha Maraki la 12, 1925, i kipa mai ai ka elele a ka make a kaili aku la i ka hanu ola o ka 'u wahine aloha. Me keia i loaa ai ka pilikia i kuu wahine ma ke kakahiaka nui o ka Poaha la 12, ua hoomakaukau iho la, lakou no ka hele ana no kahakai ma Kalia, ka'u wahine, kona makuahine, kona , makuakane, kona uncle ame kona pokii kaikaina ame ko laua hoaloha. Ia lakou e hele ana ma ke alanui ua hoomaka mai la ka eha ma ka umauma, hoomaka ka luai hoomaka ka pii o ka uli ma na papalina ame na maka, aki ke ku'i. Ua hoao ka papa ame ka unele e lona ka maha, a ua loaa iki ka maha iaia. Eia nae ka mea i pono ai, ua hoea mai ka wahine nurse malaila, ma kahi e waiho ana ka'u wahine. Ma kona manao aloha ua hookau keia wahine nurse maluna o kona kaa a lawe mai la i ka halewai, a ua nana ke kauka i kahi i hiki mai ai ka pilikia o ka'u wahine. Ua hoike ke kauka o ka pilikia i loaa ai i ka'u wahine he ma'i puuwai o ia ke kumu i loaa ai ka pilikia iaia. Ua hanauia ka'u wahine ma Wailuanui Koolau, Maui, mai ka puhaka mai o kona makuahine Wahinenuku, ame kona makuakane Ohialoloa Kaaihue, ma ka la 6 o Okatoba i ka 1896; nolaila ua piha iaia he 27 makahiki, 5 malama me 11 la keu o kona hanu ana i na ea mauleule o keia ola honua ana. Auwe lihaliha wale ia oe e kuu wahine heleloa, a haalele mai la oe ia'u ame ka lei a kaua ame ka ohana e paiauma aku nou mahope nei. Ua hoohuiia, maua ma ka berita maemae o ka mare i ka la 27 o Iune 1014 ma ka Hakuloa, Maui. He 10 makahiki me 7 malama ame na la keu ko maua noho ana iloko o ka berita maemae o ka mare a haalele mai la oia ia'u me ka lei a maua. Auwe kuu luuluu e. O ka'u wahine, he wahine oluolu oia, he heahea, he lokomaikai he malama ohana, a he nui no hoi ko-na mau hoaloha auwe ka mokumokuahua o kuu naau nou e kuu wahine. Kau wahine i na pali alolua o ke Koolau, kahi a mana e pili ai me kuu wahine, ahiki mai ko aloha e uwe no au. E ka Wailele o Waikani ame ka | |
