| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | BUKE LXIV—HELU 13 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, MARAKI 26, 1925. NA HELU APAU 6353 | |
| | | |
| | | HOOLALA KA LOIO KUHINA
E WAIHO I KONA KULANA Iloko o ka Mahine o Iulai ae Nei Oia e Waiho ai i ka Noho Loio Kuhina Ana Elike me Kana Leka ia Lyman | | |
| | | HOPUIA HE KANE ME KANA WAHINE NO KA HEWA AIHUE Loaa Aku na Waiwai he Nui i na Makaikiu Maloko o ko Laua Home a Laweia ae e Hoahu Maloko o ka Halewai | | |
| | | Loheia na Ku-e
No ka Bila Pili
Kulanakauhale Hoakaka Kekahi Poe i na Ma-
nao no ka Bila ma ka
Halawai Komite KUPALE O LOW AME ACHI NO KELA BILA Ikeia ke Ohohia o ka Lehulehu no na Manao i Hoakakaia ma na Aoao a Elua Ma ka po o ka Poakahi aku la i hala, i loheia ae ai na manao apono a ku-e i ka Bila 13 o ka Hale, ma ka halawai i malamaia e ke komite kulanakauhale a kalana o ka hale o na lunamakaainana, i noho lunahoomalu ia e S. P. Correa. O keia ka bila i hookomoia ae e ka Lunamakaainana E. P. Low, o ka apana eha, e hoololi ana i ke ano o ke koho ana i na luna oihana o ke kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, o ia hoi, e malama hou ia ke koho baloka iloko o ka mahina ae nei o Iune, no ke kohoia o eha mau hoa o ka papa lunakiai, no ka manawa o eha makahiki, a he ekolu hou mau lunakiai, no ka manawa o elua makahiki. Mawaho ae o kela mau luna oihana kohoia, e koho pu ia ka lunahooia ame ke kakauolelo kalana. Maiwaena mai o na hoa o ka papa o na lunakiai i kohoia, e koho ae ai ka papa i kekahi o kona mau lala, i meia; pela ka hookohu ana i ka loio kulanakauhale, na ka loio kulanakauhale e hookohu aku i ka makai nui, a na ka makai nui, e hookohu aku i kona man hope. Mawaho ae o kela hana a ka papa o na lunakiai, ua haawi pu ia ka mana i ka papa e hookohu aku i lunanui no na hana hou, e apo ana i ke keena o ka enekinia kalana, ka oihana wai, ke keena kukulu hale ame hoomoe paipu He heluna nui o na Demokarata i hoea ae ma kela halawai, a ma ka hapanui o ka lakou mau hoakaka i waiho ae ai imua o ke komite, e ku-e loa ana lakou i ka hooholoia o kela bila, oiai hoi ka Lunamakaainana Low ame W. C. Achi, ma ka aoao e kakoo ana no ka maikai o ka bila, e kupono ai e hooholoia. O ka poo i hoakaka ae i ko la-kou mau manao ku-e no ka hooholoia o kela bila, oia o C. K. Notley, Henry J. Andrews, George Wright, Wm. Miles, Louis S. Cain, D. L. Conkling, Pavao. Ua kupale , ka Lunamakaainana Low i kana bila, pela hoi me W. C. Achi, ka mea nana i hoomakaukau i kela bila, me ko laua hoakaka ana, i na ano maikai iloko o kela bila. Mawaho ne o laua, o Noa Aluli, kekahi i kakoo no ka maikai o kela bila, pela me ka Lunakiai Hollinger, ame kekahi poe e ae. Aole o A. L. Castle, i hoakaka ae i kona ku-e a kakoo paha i ka bila, aka ua lawe mai oia i ke ano o ke kohoia ana o ka papa hooko o na hui lawelawe oihana ame ke kohoia ana o ka lunanui, ma ke ano he kumu hoohalike kupono loa ia no ke ano o ke kohoia ana o na luna oihana o ke kulanakauhale. Fa ike maoli ia na manao ohohia iloko o ka poe i hoea ae ma kela halawai, no na mea i kamailioia, a oiai nae aole kela he halawai, no ka hoike ana mai o ke komite, i ka aoao i lanakila, aka no ka hoolohe wale ana no i na manao o ka lehulehu, nolaila ua hoopaneeia ka halawai a kela komite a noho hou mai i ka wa e kaheaia ai. Ua hoohala nui ia ka manawa ma kela ahiahi, maluna o ka bila Helu 13 o ka Hale, me ka loaa ole he manawa e noonooia ai na bila e ae i komo aku iloko o ka lima o ke komite kulanakauhale a kalana o Honolulu nei. kaa mahai o ke alanui no ka pau
ana o ka aila o ke kaa. "Ua komo aku maua Iloko o ka pa-hale o kekahi kanaka a noi aku la iaia i aila a ua kipakuia mai mana." Ia manawa i kauia aku ai ka hoopa'i maluna o Louis, a no ko Hao hihia hoi, ua hoopaneeia mai i loaa ai i manawa no ka loio e noii a ninaninau hou aku nona. "Wahi a Louis i kamailio mai ai a'u, aole o Hao me ia ma kona manawa i aihue ai i ke kaa," wahi a ka hope loio kulanakauhale a kalana J. C. Kelley i ao ae ai i ka aha. "He makemake au e noii hou aku ma ka mea e pili ana i keia hihia o Hao." Me ka helehelena koa a wiwowiwo ole iho i hoi aku ai o Louis no kona noho a kamailio pu iho la nu ke keiki ana i hoopakele ai. | |
| | | HOOPAUIA KA HOPE O KA MAKAI KIEKIE J. C. LANE Ukali Kela Hoopauia Ana Mahope o ka Nina- ninau Ana o ka Papa Komisina Hale- paahao i Kekahi Mau Hoohalahala | |
| | | Hopohopoia ka
Holo o ka Bila
Hoonoa Sabati Hoihoi Hou ia ka Bila i ke Komite o ke Senate no Kekahi Mau Hoololi KAUKAIIA NA KAKOO A NA HOA O KA HALE Makemake ka Poe Kakoo i ka
Bila ma ka Hora Ekolu na
Hoikeike Kiionioni O ka holo o ka bila e hoonoa ana i ka hoikeike kii onioni mai ka hora elua aku o ka auwina la Sabati, na komo na manao hopohopo iloko o ka hapanui o na senatoa, me ka hoolilo ana i kela bila i kumu piepiele me na hoa oloko o ka hale o na lunamakaainana, i wahi e kaa mai ai ka hapanui o na lunamakaainana I ma ko lakou aoao, a hooholo i kela I bila, i ka wa e komo aku ai iloko
o ka hale. Ma ka pule aku nei i hala i hoo-holoia. ai ka bila hoonoa Sabati no na kii onioni, mai ka hora elua aku o ka auwina la, ma ke koho ana a na senatoa he umi-kumamakahi, i ka oha, ma ka heluhelu elua ia ana, me ka nana ole ia ae o na palapala ku-e i waihoia aku iloko o ke senate e kekahi poe makaainana. Mahope iho nae o ka hooholoia ana o kela bila, a oiai hoi e makaukau ana no kona heluhelu ekolu ia, ua loaa na manao hopohopo, i ka poe i kakoo no kela bila, aole ia e holo ana i ka wa e komo aku ai iloko o ka hale o na lunamakaainana, oiai he nui ka poe o kela hale kaukanawai, i ku-e i ka bila nolaila ua hoihoi hou ia ka bila iloko o ke komite hookolokolo, no ka hana ana i kekahi mau hoololi, malia o lokahi mai ka hapanui o na hoa o ke hale, a haawi i na kakoo ana no kela bila. O ka hoololi i manaoia e hookomo aku i kela bila mamua o ka heluhelu ekolu ana iloko o ke senate, o ia no ka hoololi ana i ka manawa e malamaia ai ka hoikeike kii onioni, mai ka hora elua aku o ka auwina la, a i ka hora ekolu me ka hapa me ka hoopau loa ana i na hoikeike kii onioni ma na hora o ke ahiahi. Me kela manao nae, e huilamahi aku na hoa o ka hale a kakoo i ka bila, ua paa ka manao o na senatoa i makemake e holo kela bila ma keia kau, o houlolohiia ana ka noonoo ana mai a ke senate i na hila o ka hale, a i ka manawa e hooa aku ai na ninau, no ke kumu o ka noonoo ole ia ana o kela man bila, o ka wa ia e ninauia mai ai na manao, ina aia ma ka aoao e kakoo ana i ka bila hoonoa kii onioni ma ke Sabati, alaila e noonooia ana kela mau bila me ka hikiwawe loa, ina hoi aia ma ka aoao ku-e, alaila e hoopuhemahemaia mai ana ka noo-nooia ana. WEHEIA KA HALE HOAHU BU-
KE HOU O KE KULA HAWAII. Ma ka auwina la o ka Poaha aku
la i weheia ne ai ka hale hoahu
buke hou o ka Halekula Nui o Ha-
waii ma ka manawa o ka hoea ana
aku o ke Kiaaina Wallace R. Far- ington, na hoa o ka ahaolelo te-
ritore ame kekahi poe o ae he nui,
no ka makaikai ana ia hale pakui
hou i halekula ponoi.
Mamua o ka makaikaiia ana ame ka weheia ana o na hana elike me na loina maloko e ka hale hoahu buke, o ka paikau a na haumana o ia kula ka mea mua i nanaia. He mau makana lehulehu ka i haawiia aku i na haumana mahope iho o ka paikau ana a na haumana e alakai- ia ana e ka hana o ka R. O. C. T., o na haumana i loaa na helu kiekie loa no ka pololei o ke kiki maka ana ka i hoohanohanoia aku ma o ka loaa ana aku ia lakou o na medala mai ka lima ponoi aku o ke kiaaina, a he haiolelo pokole ka i
haawiia aku e ke kiaaina ma ka
panina hope o na hana o ia la.
Mahope o ka nanaia ana o ka pu- ali a na haumana o ia kula i laweia aku ai ke kiaaina ame na hoa o ka ahaolelo e hoomakaikai i ka hale hoahu buke hou o ke kula, a malaila i haawi mai ai ka puali puhi ohe o ke kula i kekahi mau mele me ka lakou mau meakani, a ua hoohauoliia na mea apau i lohe i ka lakou paani ana mai i kekahi mau mele lehulehu. Ua apono na mea apau i hiki aku ia la no ka maikai a kupono o ka lo hanaia ana elike me ia i makemakeia, a ua hoike ae kekahi poe o lakou i ka laki no ka loaa ana ia Honolulu o kekahi hale hou elike me ia kahi e loaa ai kekahi mau buke i makemake nui ia. | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | Me kona maliu ole aku i ke noi
a Kiaaina W. R. Farrington, e wai-
ho mai i ka noho Ioio kuhina ana
no ke Teritore o Hawaii uei, i hoa-
kaka ae ai ka Loio Kuhina John A.
Matthewman, ma kana leka o ka
hoouna ana ae i ka Lunahoomalu
Norman K. Lyman o ka hale o na
lunamakaainana, ma ka Poalima
aku la i hala, no kona hoolala ana
e waiho aku i kona kulana oihana,
iloko o ka mahina ae nei o Iulai, a
komo aku oia iloko o ka hana loio
ma keia kulanakauhale.
Ma kana hoakaka maloko o kela
leka, aole oia i maliu aku i ke noi
a ke kiaaina iaia e hoihoi aku i
kona hookohu oihana iloko o ka
mahina o Dekemaba i hala, no ke
kumu, he mau hana ano nui kana i
hoolala ai, a i hoomakaukau ai
no ka ahaolelo, a ua holopono nae
kela mau hana i ka lawelaweia, no-
laila aole ana mea hou iho o hooko-
lolohe ai maloko o ke keena o ka
loio kuhina, nolaila e waiho ana
oia i na hana o kela kulana, a hoi
ae e lawelawe i ka oihana loio.
O na hana i konoia mai ai ka Loio
Kuhina Matthewman e hoomau no i
kona noho ana maloko o ke keena
o ka loio kuhina o ia no ke kokua
ana aku i ka ahaolelo ma na mea
e pili ana i ke Kanawai Hoaie Dala
ame na mea e pili ana i na pepa
hooia hanau, a mawaho ae olaila,
o ia no na mea e pili ana i na dala
o ke aupuni i hookomoia aku ma-
loko o na banako.
Penei iho ke ano nui o na ma-
nao maloko o ka leka a ka Loio
Kuhina Matthewman:
Ke manao nei au, he mea pono ia
oe ame na hoaloha maikai iloko o
ka ahaolelo ke maopopo, ua hoolala
au no ka hot aku e lawelawe i ka
oihana Ioio iloko o Iulai ae nei.
Maloko o ka'u leka o ka la 17
o Dekemaba i hala i ke Kiaaina
Farrington, e pane ana no kana noi
i kakauia ia'u e waiho aku i ka
oihana, a maloko o ka'u leka, ma
kekahi mahina mai i na hoa o ka
ahaolelo, ma ka la 10 o Ianuari
ua hoakaka aku au, aia he elua mau HE PEPEHIKANAKA MA KE
DEGERE EKAHI KA HOOPII
NO SALUDARES. He pepehikanaka ma ke degere ekahi ke kumuhoopii a ke kiure kiekie teritore o ka hoihoi ana ae i ka aha kaapuni ma ka Poaha o ka pule aku la i hala e ku-e ana ia Martin-Saludares, ka Pilipino nana i ki a make ia Urbane Coday ma Kaneohe ma ka la 23 o Feberuari i hala, mo ka nana ole aku o ka papa kiure i ka Saludares kupale nona iho. He mau Pilipino hana alanui like keia ma Koolaupoko, a ua ulu ae la nae ho hoopaapaa hahana mawaena o laua, a ma ka oleloia, mahope iho o ia hoopaapaa ana a laua ua loaa aku la o Coday ua make a e paa ana no ma kona lima kekahi pahi. I ka manawa i hoikeia ae ai kela karaima i ka oihana makai o ka Makaikiu Kellett ka mea i ninaninau pono ma na mea e pili ana ia hihia a ua loaa ae kekahi mau ike lehulehu iaia. Ua hoopii hoahewa pu ia ae e ke kiure kiekie o Abe Santana no ka lawe ana ma ke ano aihue i kekahi kaa otomobile i onaia e Albert Y. Suzuki ma ka la 16 o Feberuari. No ka hihia no i like me keia i hoopiiia ae ai o Isaac Hao ame Manuel Luis no ka lawe ana ma ke ano aihue i ke kaa otomobile i ona ia e William O. Dyer ma ka la 2 o Maraki. Elua mau kumuhoopii e ku-e ana ia A. N. Tokimoto i hoihoiia ae i ka uha e ke kiure kiekie, ka mua no ke apuka, o ka lua no ke kakau ana me ke apuka i ka inoa o hai me ka hoolilo ana aku i kekahi bila dala ma ke ano epa no ka huina o $25 i ka Honolulu Chop Sui ma ka la 13 Dekemaba i hala, a no ke kakau apuka ana i kekahi bila kikoo dala $75 ma ka la 15 o Sepatemaba. Na ka hope loio kulanakauhale E. K. Massee i waiho ne i keia mau hihia imua o ka papa kiure kiekie a imua o ka aha kaapuni a ka Lu nakanawai Andrade i hookomoia ae ai ka hoopii, a na hoopukaia ae he mau palapala hopu e ka aha no keia mau hihia ae la. | ma ano nui a'u i makemake ai e
pau i ka hanaia, oiai e noho ana ma
ka oihana, na mea pili i ke Kana-
wai Hoaie ame na palapala hooia
hanau.
O ko'u manao kanawai i kakauia
o ka Poaha aku nei o ka pule i
hala, ko manao nei au, o ka pau
ana. ia o ka'u hana maluna o ke
kumuhana mua i hoikeia ae noi.
No na mea e pili ana i na palapala
hooia hanau, ua hoouna aku nei nu
i keia la i ka Lunamakaainana An-
derson he eha mau bila, e hoike
ana i ka'u hana no ia mea. O ke-
kahi mea ano nui okoa aku, o ia no
na dala i hookomoia o ke teritore
maloko o na banako, e komo ana
iloko olaila ka ukupanee haahaa
loa i kakiia pela hoi me ka auhau
ua nana pono loa au me ke akahele
a o ka hopena o ia no ko'u hooma-
kaukau ana he elua mau bila i keia
manawa iloko o ka hale, a'u e ma-
naoio nei, he mea pono e lilo i ka-
nawai, no ka pono o ko teritore.
Hookahi, o ia ka Bila Hale 151 i
hookomoia aku e ka Lunamakaaina-
na Kahookele, mamuli o kana noi,
a o kekahi ka Bila Hale 283, i hoo-
komoia aku e ka Lunamakaainana
Soares, mamuli o ka'u noi.
Ua hiki ia'u ke waiho iho i ka
oihana me ka ike ua hooko aku au
i kekahi mau hana ano nui loa no
ka pono o ke teritore.
Ua manao au e noonooia mai ana
la ka'u hana ma ko ano he loio
kuhina no ke teritore ma ke aao he
mea ano nui no ke aupuni elike
me ka peresidena a ke kula kiekie
he $10,000 o ka makahiki, aka nae
ua hoikeia mai ia'u, aole ka i po-
lolei ko'u noonoo ana pela
Me kela hoakaka mai ka Loio
Kuhina. Matthewman mai, ua mao
popo loa e pau ana kona noho loi
kuhina hou ana no ke teritore, a
o ka mea e pani ae ana ma kona
kulana, he ninau la i kaa aku ke
kuleana o ka hooholo ana me ke
kiaaina wale no, e hoea mai ana no
nae i ka manawa o ike ai ka lehu-
lehu i ka inoa o ka Ioio kuhina hou,
i ka wa e waiho hakahaka ai kela
kulana oihana. HE BILA NO KA HOONAAUAO
ANA I NA KEIKI. No ka hookaawale ana i kekahi
waihona o $50.000, mailoko mai o
ka waihona puuku o ke teritore o
Hawaii, ma ko ano o ikeia ka Wai-
hona Hoonaauao Kuhio, no ka hoo-
naauao ana i na keiki o Hawali nei,
ma na kula kiekie o Amerika, i hoo-
komo ae ai ka Lunamakaainana
Lyman, he bila ma ka Poaono aku ia
i hala, o ia ka Bila 811 o ka Hale,
me ka waiho ana i ke kuleana ame
ka mana o ka hoohana ana i kela
waihona dala malalo o kekahi papa
komisina.
O na hoa o ka papa komisina,
o ia no ka lunanui o ka oihana hoo-
naauao, ma ke ano he lunahoomalu,
a o na laia e ae, oia ka peresidena
o ke Kula Nui o Hawaii, ka pere-
sidena o ke Kula o Punahou, ka pe-
residena o na Kala Kamehameha
ame ke kumupoo o ke Kula o Sana
Lui.
O ka hana a kela papa, o ia no
ka wae ame ke koho ana i na keiki,
e hoonaauaoia malalo o kela wai-
hona i kela ame keia makahiki, me
ka waeia o na keiki ma na moku-
puni.
I wahi nae e loaa ai ke kuleana,
i kekahi keiki, e komo iloko o ka
nanaia mai no ko lakou kulana ma-
kaukau a kupono, he mea pono, e
hookuuia ! ki -T me ka maikai mai-
loko mai o kekahi kula kiekie au-
puni o ko teritore, a he elua hoi
makahiki e noho ai maloko o ke
Kula Kiekie o Hawaii, na noa keia
i na makaainana Amerika apau.
Ko kela ame keia mahina a ke
keiki e noho ai maloko o kekahi
kula kiekie ma Amerika, e ukuia
aku oia i kanalima dala no ka ma-
hina, no na makahiki eha, a i ka
hookauia ana mailoko mai o ko kula,
e haawiia aku kekahi hana ia lakou
e ke aupuni, A oiai e noho haoa ana,
e hoihoi hou lakou i na dala a ke
aupuni i kokua aku ai no ka hoo-
naauao ana ia lakou ahiki i ke
kaa ana me ka ukupanee ole.
Ua makemakeia na Iala apau o ka
Ahahui Kamehameha e akoakoa ae
maloko o ka Halehui Phoenix ma, ka
hora eiwa kakahiaka o keia Sabati
iho, Maraki 29, no ke ka'i ana aku
no ka luakini o Kawaihao no ka
malama ana i ke anaina haipule
hoomanao no ke Keikialii J. K.
Kalanianaole. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | No ka aila gasoline ke kumu o ka paa ana ae o J. H. Spicer ame Mary kana wahine i ka hopuia ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, elike me ia a ke Kapena o na Makaikiu Kellett o ka hoike ana ae. O na wawahi hale ame na aihue i hanaia mai ka mahina mai o Aperila, 1924 he mau hihia i komo ae na hoopii mai kekahi poe lehulehu ae no ke komoia ana o ko lakou mau hale a lilo kekahi mau waiwai, akaki no a maopopo na mea na laua i aihue ma o ka paa ana ae la o kela mau mea i ka hopuia, wahi a ka Makaikiu Kellett. O ke kumu o ka paa ana ae o keia mau mea lima huluhulu i ka hopuia, ma ka wanaao o kela Poaha, na hoike ae la o J. Morales o Kaimuki i ka oihana makaikiu he kane me kekahi wahine ka i komo aku iloko o kona halekaa a lawe aku la ma ke ano aihue i kekahi mau galani gasoline mailoko aku o kana palm aila. I ka ike ana mai o ke Vane inia ua papaleo ka laua no kokahi manawa a o ka hana hope a ke kanaka aihue o ia no ke ki ana aku elua manawa iaia me ka pu panapana, aole nae oia i ku aku i ka poka. I ka loaa ana ae o keia lono i ka oihana makai o na Makai Joseph Lii ame A. K. Karratti ka i hoounaia ae no kahi o ka aihue i hoi- PIHA IA W. R. CASTLE KE KA-
NAHIKI-KUMAMAONO MAKAHIKI. Ma ka Poaha aku nei i hala, i
piha ai ia W. R. Castle, '•-'-"'•; o
na haole kupa a kamaaina o Ha- waii nei, na makahiki he kanahiku-kumamaono me ka mau na o kona ola kino, e lala, hou ai iaia he mau makahiki lehulehu o ola ai, a ike i na loli ano nui iloko nei o ka aina ma keia mua aku. Ma Honolulu nei o Mr. Castle i hanauia ai, ua hoonaauaoia no oia ma Honolulu nei a ma na kula kie-kie ma Amerika. Mahope o ka lawelawe ana i ka oihana loio maloko o Nu Ioka, i huli hoi mai ai no Hawaii nei, a lilo i loio kuhina no ke aupuni moi, i ka 1876. No ka haawi ana ae i ka lakou mau hoomaikai ia Mr. Castle, i hoea kino ae ai kekahi o kona mau ho-aloha e ike iaia ma kela Poaha, pela hoi ka hoouna ana ae i na makana pua. Ma ka la 12 o ka mahina o Okatoba e malama ai o Mr. ame Mrs. W. R. Caste i ko laua mare gula. APONO KOKEIA KA OLELO
HOOHOLO O KA HALE. Ma ka Poalima o ka pule aku la i hala i hookomoia ae ai e Luna-makaainana William K. Hussey he olelo hooholo e hanaia i mau puka hou no ka halekoa o Oahu, a ua aponoia ia olelo hooholo me ka lokahi e na hoa he 30 o ka hale i akoakoa ae. O ka olelo hooholo i hookomoia ae ai ka H. B. 153. a i apono lokahiia ai e ka hale e hoakaka ana ia i ke kupono ole o ka halekoa maloko o keia kulanakauhale no ka lehu-lehu e akoakoa ai ina no ka pauahi nei. "O kela halekoa ma ke kulana e ikeia aku nei i nei manawa," wahi a ka hoakaka a ka olelo hooholo "he wahi palekana ole ia no ka lehulehu e akoakoa ai ma kekahi manawa mawaho ne o na hana i maa ia no ka oihana koa. ma-muli o ka lawa ole o na puka e puka aku ai na kanaka iloko o ka manawa pokole ina no ka pauahi nei." E noi ana ka olelo hooholo i ka lunahoohana o na hana hou a ke aupuni e waiho ae i hoike aole e hala mahope aku o ka la 25 o Ma-raki. e hoakaka ana no na hoololi ame na hana hou e hoohana ia, komo pu me ka hana ana i mau puka lawa kupono a e waiho ae i kana koho no na hoolilo no ka hana ana ia mau hoololi i kulike me ke kanawai kukulu hale kulanakauhale ame na rula i kauia e ka ilamuku pauahi ame ka luna nui ka oihana kinaiahi o Honolulu. He ahamele ke haawiia ae ana maloko o ka Hale Memoriala ma ka po o keia Poalima, Maraki 27 e ka Hawaiian Civic Club, no ka waihona hoonaauao i na opio Ha-waii. | keia ae ai. Ua loihi na wahi a na
nakai o ka hele ana ae e huli ahiki
ka loaa ana aku o kekahi kaa
otomobile Ford e ku ana mahai o
ke alanui Kahala, a ma ka nana ana
a na makai i ka helu o ia kaa ua
kulike loa ia me ka helu o ke kaa
hoikeia ae ai e Morales i ka hale-
wai. O ka paa koke iho la no ia
o Spicer ame kana wahine i ka ho-
puia ma ia wahi a laweia ae i ka
halewai.
Ma ka manawa o ka ninaninauia
ana o ka wahine e ka Makaikiu
Kellett ma ka halewai, he mau hai-
na lalau wale no ka ka ia wahine
o ka pane ana ae i na ninau a ka
makaikiu, a no ia pane pololei ole
ae o ka wahine i ike iho ai ka ma-
kaikiu e hoao ana ka wahine e huna
i na mea oiaio. Ia manawa ua hoo-
una pu ia ae na makaikiu Kualii,
Moon ame Oxiles me Spicer ma ke
Awawa o Palolo, a malaila i lona
aku ai i na makaikiu he mau pa
a mat pola lehulehu i laweia ai
mai ka hale aku o A. W. Carter,
he mau lako hale mai ka home mai
o Fred Makino, he mau moa na Dr.
Francis Wong Leong, he mau puaa
na Charles Bellina, a he mau wai-
wai lehulehu e ae he nui, na waiwai
i hoikeia ae ai e R. H. Kearns ua
mioia mai kona hale aku.
Ua paaia ia mau mea aihue no
ko laua ninaninau a hookolokoloia
ne. LOKAHI NA EKALESIA MA KE
KU-E ANA I KA HOIKEIKE
KII ONIONI. Ma ka halawai a ka Ahahui Inter-
Church-Federation o ka noho ana
ma ka auwina la Poakahi nei ma-
loko o ka Y. M.C. A. ma ke alanui
Nuuanu i hoa^iai»»!»* ai kona pere-
sidena e hookohu aku i komite o
ekolu lala no ka hana e ku-e ana i
ka bila imua o ka ahaolelo ku-
loko i keia la, e ae ana i na kii
onioni e hoikeikeia maloko o na
hale kii onioni ma na auwina la Sa-
bati.
Ma kela halawai a ia ahahui o ka
noho ana o Rev. John P. Erdman
ka lunahoomalu a o Wi Scott Brai-
nard ke kakauolelo, a ma kahi o
aneane i ka 25 mau hoa i akoakoa
ae ma ia halawai.
Ua kamailioia na noao apau e
pili ana ia kumuhana aohe nae he
mau manao i hoakakaia ae e na
hoa he hana hewa ka hoikeike ana
i na kiionioni a he hana pono
paha ma ka la Sabati, aka ma ka
hoakaka a na hoa he hana hewa
loa ka hoolilo ana i ka la Sabati
i la huli dala.
Na Dr. Herbert Manchester o ka
halepule o Kaukeano he man manao
hoakaka he hana pono na na eka
Iesia apau ke ala ana mai a ku-e
me ka ikaika i na bila kanawai i
hookomoia ae i ka ahaolelo e lilo
ai ka poe e kakoo ana i ka bila
ma ka aoao e ku-e ana i ka bila
Ua ikaika loa ka ka Bihopa John
D. La Mothe hoakaka ma ka aoao
e ku-e ana i ka hooliloia o ka la
Sabati i la huli dala, a wahi ana
he la ia i hookaawaleia no ka hoo
maha ana.
Ma ka oleloia o ka hoomana Mo-
remona ka i hookomo ae i kekahi
palapala hoopii i ka ahaolelo e ku-e
ana i ka bila, a ua hoakakaia a
ka kekahi lono o ka hoomana Kato-
lika ka ka mea kakoo loa e hoo
holoia ka bila, e waheia na hale
kiionioni ma na auwina la Sabati.
He hoopii e ku-e ana i ka bila
Sabati ka i loaa ae i ke senate
mai ka ekalesia Pake mai o Wai-
mea, a mai na makaainana mai he
haneri a oi aku ame ka poe hookaa
auhau mai Lihue, Kauai mai. M
ka palapala hoopii o ka loaa ana
ae i ke senate mai Lihue mai ua
hoakaka pu ia mai ke kanawai e ae
ana a e ku nei o na kii wale no
maloko o ka Baibala ame na kii hoo-
naauao ke hoikeikeia mai, eia nae,
ma na wahi apau e hoikeikeia mai
nei o na kii hooipoipo, kikipu, pepe-
hikanaka, e a'o mai ui i na hauma-
na hou ia mau ano hana lapuwale
a e lilo aku ai na hanauna hou i
poe haihai kanawai ma nei mua
aku, o ia kekahi a o ka hapanui
no hoi o na kii e hoikeike mau a mai nei.
Ke loaa ole na kuia, alaila e holo
aku ana na hoa o ka ahaolelo no
ke kahua ma'i ma Kalaupapa, Mo-
lokai, ma keia pule ae, elike me
ka maa ma na kau apau o ka aha-
olelo e noho ai. | | | | | | | | |
| | | | | | | | | Mahope o ka ninaninau ana i na
ano apau a maopopo ke kumu o ka
ona ana o kekahi mau paahao amo
ka mea nana i alakai aku ua hoo-
pauia mai la o Edward K. Wood-
ward, ka hope makai elua a o ka
mea malama buke moolelo o ka
halepaahao o Oahu mai ka hana
mai, elike me ia a ka Makai Kiekie
Lane o ka hoike ana ae ma ka po
o ka Poaha o ka pule aku la i hala,
a eia kana mau mea o ka hoike ana
ae:
"Mahope o ko'u ninaninau pono
ana i na mea a pau i hanaia no
kekahi mau paahao i ona ai oiai la-
kou mawaho aku o na paia o ka.
halepaahao; a loaa ia'u ka ike mao-
popo, ua hoopauia mai e a'u o Ed-
ward K. Woodward, ka hope makai
kiekie elua a mea malama buke
hoi o ka halepaahao, mai ka hana
mai.
Aohe Oiaio o ke Kuaiia o ka Rama
"O na hauwawa olelo e pili ana
i ke kuaiia o ka waiona ame ka opi-
uma maloko o na paia o ka hale
paahao aohe oiaio. Ma ka mea oi-
aio, ma kuu manao o ke ano hana
a na paahao ame ko lakou hoo-
maluia ana maloko o ka halepaahao
o Oahu ma keia manawa ua like no
ka maikai ke hoohalikeia ae me na
halepaahao e ae.
Ma ka ninauia ana aku o ka ma-
nao o ka Loio Kuhina Matthewman
no ke ku i ke kanawai o k a Wood;
ward noi no ka hoomaha ana iaia
mamua o kona hoopauia ana, ua
hoakaka ae ka loio kuhina no kona
ao ana aku i ka Makai Kiekie Lane,
i ka manawa e hana hewa ai kekahi
kanaka hana ua pan kona kupono E MALAMAIA ANA HE MAU
HOIKEIKE TABOLO
Me ka panee ana mai imua o ka
lehulehu i kekahi mau hiona o kela
au o ka pii ana ae o ka Moi Kau-
ikeaouli (KamehamehaIII) i ka no-
ho moi 0 Hawaii nei, e hoikeikeia
ana he man tabolo, maloko o ka
pa'lii, ma ka po o ka la 6 o ka
mahina ae nei o Iune, malalo o ka
hooponopono ame ka hoohana ana
a ka Ahahui o na Mamakakaua
noho poo ia e Mrs. A. P. Taylor.
O na mamo a na kanaka ame na
wahine o kela au e noho moi ana
o Kauikeaouli, o lakou kekahi e
komo pu mai ana iloko o na hoike-
ike tabalo, i hoolalaia no ka hoo-
manao ana i ka piha ana o ka hoo-
kahi haneri makahiki. mai ka pi
ana aku o Kauikeaouli ma ka noho
kalaunu o Hawaii nei.
Ma ka puka-pa makai o ka pa'lii
e hemo aku ai i ke alanui Moi, ka
puka-pa i kapaia ma ka inoa Kaui-
keaouli, e hoohiwahiwaia ana kela
puka-pa me na kukui uwila, i kupo
no no na hana hoomanao o kela po
He elima mau tabalo e hoikeike
ia mai ana ma kela po, o ka mua
o ia no na hiona e pili ana i ka
hanauia ana o ka Moi Kauikeaouli
ma Keauhou, Kona, Hawaii.
O ke tabalo elua, he mau hiona
a no ke kapu, ame ka wawahiia
ana o ke kapu, mahope iho o ka
make ana aku o Kamehameha ka
Na'i Aupuni.
O ka hoikeike tabalo ano nui
keia ahiahi, o ia no ka pii ana a
o ka Moi Kauikeaouli ma ka noho
kalaunu, ma ka la 6 o Iune o k
1825.a
O ke tabalo e ukali aku ana ma
hope aku, ua pili no ia i ke kakau
inoa ana o ko kuikahi panailike ma
waena o Hawaii" nei ame Amerika
Huipuia.
Ma kahi o ka Moi Kauikeaouli, o
David Hoapili, Jr., ka mea e lawe
ae ana ia kulana, elike no me na
hoikeike mua i haawiia e ka Aha-
hui o na Mamakakaua ma Punahou
i ka 1915 a ma ka piha ana hookah
haneri makahiki o na misionari
Hawaii nei, i ka 1920.
He mau hoikeike tabalo hou ae
no kekahi elua, e pili ana i ke kua
hauaia ana o ke kumukanawai mua
loa, i ka 1840, ame ka mahele aina
i ka 1847.
He mau haiolelo kekahi e haawi
mai ana ma kela po, e ka poe
waeia, e hoakaka ana ma ke an
nui, a na moolelo i pili i na tabalo
Iwaena o ka poe haiolelo, oia
Kiaaina Farrington, ka Hope Loi
Kuhina Charles B. Dwight ame ko
Rev. Akaiko Akana. Ma ka Poakahi iho nei, i hookoha
hou mai ai ka Lunakanawai Ki
kie Peters i ka Lunakanawai Apau
J. S. Chandler no Koloa, Kauai, i
keia elua makahiki e nee aku ne | no ke kulana hana ana e paa ana a ua haalele aku oia ia pono ona. Ua hana na lunanana halepaahao i ka lakou hana ma ka ninaninau ana i na mea a pau e pili ana i ka halepaahao elike me ka hoakaka a ka Pauku 1543, o na kanawai i hooponopono hou ia o Hawaii o ka 1925, e hoakaka ana penei: "Na hana; hele ana e nana i ka halepaahao, a pela aku. E lilo no ia i hana na kela ame keia papa, a na kona mau lala hoi, ka hele ana aku e nana i na halepaahao ua hale hoopaa lawehala maloko o ka apana hookolokolo kaapuni, kahi a lakou i hookohuia aku ai maloko o kela ame keia ekolu mahina, no ka ninaninau ana i ke ano o ka hookeleia ana ame ke kulana o na paahao, ka malamaia o na paahao, na moolelo e pili ana i na paahao, ke ano o ka liana a na luna paahao i pili me ia mau halepaahao a mau hale hoopaa lawehala paha, ko lakou lawelawe kupono i ka lakou man hana, ame ke kulana maemae o ka halepaahao. O ka olelo hooholo no ka lawe ana ae i ke Kiaaina i na ike a pau e pili ana i na ano hana maloko o ka halepaahao ua hooholoia ma ka manawa a ka papa i noho ai maloko o ka halepaahao ma ke kakahiaka o ka Poaha i hala aku la, a ma ka mea nae hoi a ke kiaaina o ka hoike ana ae ma ia la aohe hoike piha i laweia aku imua ona. koe wale no na lono hauwawa. O na hoa o ka papa lunanana halepaahao o Oahu, J. W. Waldron, Samuel Robley ame Herbert Dowsett. KOIKOI KA HOOPA'I I KAUIA
MAI MALUNA O KEKAHI
OPIO AIHUE KAA. Oiai o Manuel Louis he opio no Maui, nona na makahiki he 18, ua lawe ae i na koikoi apau o na ahewa ana maluna iho o kona mau poohiwi ma ka hihia i komo pu ai o Isaac Hao, he opio Hawaii i hoopii pu ia ae ai me ia no ka hewa aihue i kekahi kaa otomobile, aole nae ia he kumu e kau ole ia aku ai ka hoopa 'i koikoi maluna ona e ka Lunakanawai Andrade ma ka Poakahi nei. O keia opio akahi no oia a paa i ka hopuia no keia hewa, ua kauia aku ka hoopa 'i paahao maluna ona e noho oia maloko o ka halepaahao mai ka eha ame hapa a i ka elima makahiki ma ka hana oolea, maloko o ka halepaahao. Ua hoea like ae keia mau keiki mamua o ka aha ma ka manawa o ko laua hookolokoloia ana mamuli o kekahi palapala hoopii hoahewa e ku-e ana ia laua i hoihoiia ae e ke kiure kiekie, no ko laua lawe ani i kekahi kaa otomobile o hai a lolo aku la no ka hooko ana i ko laua makemake me ka ae ole mai o ka ona nona ia kaa. Ma ka manawa a ka aha i ninau aku ai ia Hao, eia kana o ka pane ana e, "aole au i ike mua he kaa aihue kela a maua i holo ai," a lomilomi ia iho la ka palapala hoopii e paa ana iloko o kona man lima a huli ae la e nana i ke anaina iloko o la rumi hookolokolo. O ka Louis pane hoi imua o ka lunakanawai, "ua hele au e inu ra-ma a na ona a ua kii aku la i ke kaa o* ma ke ano aihue. Owau hookahi wale no i kuu manawa i kii ai ia kaa. Ua komo au iloko o kekahi hale kaa ma Kakaako a pahu mai la ia kaa a puka iwaho o ke alanui, a hoomaka aku la ka hoIo ana. Me ka oi o ka pahi au i wehe ai i ka laka ahiki i ka hemo ana." "Alaila aole oe i ona loa ke hiki Ia no hoi ia oe ke wehe i ka laka me ka oi o ko pahi, " wahi a ka aha. Ua pane mai la ke keiki, "aohe no au i ona loa." aka ua maa oia i ke kalaiwa ana i ke kaa otomobile, oiai o kana hana no ia ma Maui, kahi o kona onehanau. "Ua aihue no nae paha oe i kekahi kaa otomobile mamua" i ninau aku ai ka Lunakanawai Andrade. Aohe oia i lawe i kekahi kaa mamua wahi a Louis a aole no hoi oia i paa i ka. hopuia ma kekahi ano e na makai. "Ua kalaiwa oia i ke kaa ahiki i Kaneohe, a iaia ma ke alanui i loaa aku ai o Isaac Hao iaia a hookauia ae eia iluna o ke kaa. Mahope iho ua kukuluia ke | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
