| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | BUKE LXIII—HELU 47 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA, NOVEMABA 20, 1924 NA HELU APAU 6635 | |
| | | |
| | | Houia He Wahine I Ka Pahi E Ke Kane A Make Ala Kela Karaima Pepehikanaka Mahope o ka
Hoopii Oki Imua o ka Aha—Oki no ke Kane Iaia me ka Pahi | | Haneri Kaukani Dala
Ke Poho Ma Ka Pauahi Holapu ke Ahi i Kekahi Mau Hale Oihana o ke Kulanakauhale Nei ma ka po o ka Poalua Aku Nei i Hala | | |
| | | Ahewaia O Sam Oneha Imua o Ka Aha Kiure Ma Keia Poaono e Kauia Mai
ai Kona Hoopa'i e ka
Lunakanawai KU-E KONA MAU LOIO
I KA OLELO HOOHOLO Pili ka Hewa Iaia no ka Lawe Kolohe i na Dala o ka Oihana Wai Mahope iho o ka hooloheia ana o ka hihia o Sam K. Oneha imua o na kiure o ka aha a ka Lunakanawai James J. Banks, no kekahi mau la ae nei i hala, i hoopuka mai ai na kiure i ka lakou olelo hooholo, ma ka auwina la o ka Poalua iho nei, no kona pili i ka hewa, elike me ka hoopii e ku-e ana iaia, o ia ka lawe ana ma ke ano kolohe, i na dala oloko o ka oihana wai. He eono mau kumu hoopii e ku-e ana ia Oneha, hookahi wale no nae kumu hoopii i hooloheia, a i hoopuka mai ai na kiure ka olelo hooholo no kona pili i ka hewa, a ma ka hora eiwa o ke kakahiaka o keia Poaono iho, e kau mai ai ka aha i kona hoopa'i. Mahope iho nae o ka hoopuka ana mai o na kiure i ka lakou olelo hooholo, i waiho aku ai ka loio o Oneha ho ku-e i ka olelo hooholo me kona hoakaka ana aku, no kona waiho mai he noi no ka hoolohe hou ia o ka hihia. No ua kumu hoopii elima i koe, aole he mea i hoakakaia ae e ka aoao o ke aupuni. Ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, ka hooloheia ana o na olelo ike ma ka aoao o ke aupuni e pili ana i keia hihia, a ma ka auwina la o ka Poakahi iho nei, i hoomaha ai na aoao a elua, a kaa ka hana iloko e ka lima o na loio, no ka hoonohonoho ana i na oleloike ame ke kanawai. I Ma ka hora eiwa o ke kakahiaka
o ka Poalua nei i moho hou ai ka
aha no ka hoolohe ana i na olelo
hoonohonoho a na loio, me ke kaa
ana i ka Loio Kalana Heen, ka hoa-
kaka niua ana, ma ka aoao o ke
aupuni a i ka Loio Huber hoi ka
mua ma ka aoao o ka mea i hoopiiia;
a o Harry T. Mills aku ka ukali ma-
hope ona. O ka Hope Loio Kalana H. E. Stafford ka mea hope loa ma ka aoao o ke aupuni, a ma ka hapalua o ka hora ekolu o ka auwina lo, i komo aku ai ka hihia iloko o ka lima o na kiure, mahope iho o ka haawi ana aku o ka aha, i na olelo a'o ia lakou. Ua hala kekahi manawa a na kiure ma ka noonoo ana i ka lakou I olelo hooholo, aka ma ka hora eha me kanaha-kumamakolu minuke, i loaa ai ka lakou olelo hooholo, e ahewa ana i ka mea i hoopiliia elike ae la me ia maluna. O Sam K. Oneha ka ekolu o na kanaka i ahewaia, no ka lawe ma ke J ano kolohe i na dala o ka oihana wai. O ka mea mua loa i ahewaia, oia o Daniel S. K. Pahu, ke noho mai nei oia iloko o ka halepaahao, no ka hana ana i kona hoopa'i; o James P. Awana ka elua o na mea i ahewa- ia, a ke kakali nei oia o ka hookauia mai o kona hoopa'i, a o keia iho la ka ekolu. O Oneha ke kakauolelo poo oloko o ka oihana wai he mau makahiki ae nei i hala, aka nae ma ka manawa o ka loaa ana he mau kumu hoopii e ku-e ana iaia, e noho ana o Oneha, he kakauolelo noloko o ke keena o ka lunanana kukulu hale. Hookahi mea i koe i hoolohe ole ia kona hihia, oia o Jesse Uluihi, ua I kaokoa ae nae kona kumu hoopii, mai ko kela poe ae la ekolu, o ia kona lawe ana i kekahi mau dala mai kekahi Kepani mai, ma ke ano he mau dala ia i ukuia aku iaia, no ka wehe ana i ke ana mita o kela Kepani, a hookau ae iaia, ma ke ana aahua paamau, no kona wai. Wahi a ke kena o ka loio kalana, e hoolohe koke ia aku ana keia hi- hia, oiai ua kaawale ae la ka hihia Oneha. MAKEMAKE E IKE INA KE
OLA NEI O Frederick Holmes, i noho hana ai mamua me ka Lovejoy Co., a e noho mai la ma Victoria, Australia i keia la , ua makemake oia o hoikeia aku iaia ina ke ola nei kana kaika-mahine i loaa ai iaia me kekahi wa-hine Hawaii, a i hanau ai ma La-haina i Okatoba, a i ole Novemaba paha o ka 1888. Ina ke ola mai nei ia kaikama-hine e oluolu oia a i ole kekahi paha o kona ohana, e hoike mai i ke keena o ke Kuokoa, a i ole ia Miss. M. Hester Lemon, o ka papa ola. | | Ikeia Ke Ano Paonioni o Ka Papa Me Wall Makemake ka Lunakiai Hollin-
ger e Hoohana i ka Mana
o ka Papa HOAKAKA O WALL I
KONA KULANA OIAIO Pili Kela Kulana Paonioni no ka Mea Uku Dala o ka Oihana Wai No kekahi manawa ae nei i hala, hoomaopopoia ai ke kulana paonioni mawaena o na hoa Repubalika, o ka papa lunakiai o ke Kulanakau-hale a Kalana o Honolulu nei, ame Mr. W. A. Wall, ka lunanui o ka oihana wai ame Sua, ua hoea mai nae ia kulana paonioni i ka nui loa ana keia wa, e hoohana maoli ia
ai na alahele e kaa ai ka lanakila
maluna o kekahi aoao, elike me ia
a ka Lunakiai Hollinger i hoakaka
ae ai iloke o kela mau la aku nei.
Ma ka Poaono aku nei i hala, i
waiho aku ai o F. Homer Eaton, ka
lunanui oloko o ke keena wai, ma-
lalo o W. A. Wall, i ka inoa o John
Traut Jr., no ka hookohuia mai, i
mea uku dala, ma kahi o Joseph
B. Duarte, a wahi a ka Lunakiai
Hollinger, ina aole o Wall, e apono
i kela hookohu oihana, alaila e hoo-
pau ana ka papa lunakai i ke ku-
lana o ka mea ohi dala maloko o ka
oihana wai. Ua waiho mua aku o Mr. Eaton i kona manao, no ka hoopauia mai o Joseph B. Duarte, mai ka noho ana he mea uku dala malalo ona, ma kekahi manawa ae nei i hala, aole nae i aponoia mai kela manao e Wall ua mau no ko Duarte noho hana ana he mea uku dala; a no ka elua o ka manawa i makemake ai O Eaton, e hoopauia oia, a e hookohuia mai o John Traut Jr. ma ia wahi. I ka hoakaka ana ae i kona manao, apono ole i ka hookohu i makemakeia e Eaton, no John Traut Jr., wahi a Wall, hookahi kumu o kona kakau ole ana i kona inoa, no kona makemake ole, e kueia ke hanawai. Wahi ana, o ka hoopau ana aku ia Duarte iwaena o ka mahina, me kekahi kumu maopopo ole, he hana hiki ole. loa a, koe wale no a uku piha ia aku oia i kona ukuhana no ka mahina holookoa. Ina nei no ka hoonohoia ae o John Traut Jr., aole ana e loaa iaia kona ukuhana, oiai ua pau mua ka ukuhana o kela keena ia Duarte. a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua hoohanaia aku elua mau limahana no ka ukuhana o ke kanaka hookahi wale no. Ma ka mea oiaio maoli i pili i ke
kulana o ka mea uku dala, aohe he
makemake o Eaton, e hoomauia ak
ko Duarte noho ana ma kela kulana
oiai nae o Wall i apono ai e hoo-
mauia aku no oia ma ia wahi. H
mea okoa ka Eaton, i hookohu mu
ai no kela kulana, eia nae ua ikeia
kona kupono ole, mamuli o ka piha
ole o ka makahiki hookahi iaia ma
Hawaii nei; o keia iho la ka elua o
ka manawa, ana i waiho ae ai i ka
inoa o ka mea okoa. KAPAEIA KA LOIO FRENCH E
KA AHA KIEKIE Mamuli o ka olelo hooholo a ka hapanui o na lunakanawai o ka aha kiekie i kapaeia ai ka lawelawe ana o ka Loio George K. French, i ka oihana Ioio imua o na aha hookolokolo apau o Hawaii nei, ma ka Poalua aku la i hala, no kona pili i ka hewa o ia ka epa ma kana oihana. O na Lunakanawai Antonio Perry ame Alexander Lindsay, Jr., ka i kulike ko laua manao, ma ka hoopau ana i ka laikini loio o French, o ka Lunakanawai Peters hoi ma ka aoao e kapae ana iaia no ka manawa o ekolu makahiki. O ka hihia i waihoia aku ai na hoohalahala ana e ku-e ana i ka Loio French, o ia no kona ohumuhumu pu ana me Mills Armstrong, e apuhi i kekahi mea a Armstrong i aie ai ma ke a'o ana aku o French ia Armstrong, e hana laua i kekahi nota aie, no ko Armstrong noho aie ana ia French; ua lawelaweia keia ano liana, i hiki ole ai i ka mea a Armstrong, i aie i'o ai, ke koi aku iaia e uku mai i kona aie'. Ua noii pono ke keena o ka loio kuhina i na mea e pili ana i na kumu hoohalahala e ku-e ana i ka Loio French, a waiho aku imua o ka aha kiekie i na mea i ikeia, o ka hopena o ia no ka manao ana o ka hapanui o na lunakanawai, e hoopau loa i kona lawelawe ana i ka oihana loio ma Hawaii nei. | |
| | | Makemake Na Enekinia E Hoopauia Aku o Wall Apono ka Ahahui o na Enekinia o Hono- lulu
Nei i Kekahi Olelo Hooholo no ke Ku-
pono Ole o Wall i Lunanui | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | Ma kahi o ka hookahi haneri kau-
kani dala ke poho i kohoia, mamuli
o kekahi pauahi, o ka holapu ana ae
ma ka po o ka Poalua aku la i hala,
i kekahi mau hale lawelawe oihana
ma ke alanui Moiwahine, mawaena
ona alanui Kaahumanu ame Nuu-
anu.
O na hui lawelawe oihana i ko'-
iko'i na poho mamuli mai o kela
pauahi o ia ka Pan-Pacific Traders
ame ka A. S. Dowd Company, hoo-
kahi nae mea e hoihoiia mai ai ke-
kahi mau poho, ua paa na waiwai o
kela mau hui i ka inusuaia.
O John, A. L. Defries ka mea nana
i ike mua i ke ahi, iaia i maalo ae
ai ma ke alanui Kaahumanu ma ka
hora ehiku a oi o ke ahiahi, ia ma-
nawa i holo koke aku ai oia uo ke-
kahi hoailona pauahi kokoke, no ka
hoike ana aku i ka oihana kinaiahi,
no kekahi pauahi.
Iloko o ka manawa pokole loa, i
hoea ae ai na kaawai helu 1 ame 2,
aka i ka wa i hoomaopopoia ai, ka
nui o ke ahi, ua hoounaia ke kauoha
no kekahi mau ka awai e ae.
Me kela mau kaawai no kahi o
ka pauahi, i hoomoeia ai na iliwai
no ke kinai ana i ke ahi, a iloko no
hoi o ia manawa hookahi, i hoomoe-
ia mai ai na iliwai, mai kekahi mai
o na moku kolo e ku ana iloko o ke
awa.
Oiai he nui ka aila, ke pena ame
kekahi mau waiwai e ae iloko o na
hale e a ia ana e ke ahi, ua pu-ko
ae la ka ula o ke ahi, ahiki i ka oil
ana iluna o kaupoku, iloko nae o
ka wela, me ka punohu o ka uwahi, keia aku ai na keiki kinaiahi e
hooko ana i ka lakou haua me ka
maka 'u ole, me ka hooikaika ana
ma na ano apau, e pahola ole aku
ai ke ahi, ma na hale okoa aku.
No ka hoomaalahi ana hoi i na
hana a na kanaka kinaiahi i hoike
ia aku ai ka lohe i ka hale hana
uwila, e hoopio i na kukui uwila o
na alanui, nolaila me ka malamala-
ma wale no mai ke ahi mai, i lawe-
lawe aku ai na kanaka kinaiahi i ka
lakou hana.
I wahi nae e hoea ai na iliwai
iluna o kaupoku o na hale, ua lilo i
hana nui ma ka aoao o na kanaka
kinaiahi,ka hapai ana i na alanui-
pii, a oiai e hapai ana i na alapii,
a e imi ana i na alahele e hoomaala-
hiia ai ka lakou mau hana, i loaa ai
ka eha i ka Lukanela L. Ka wa hi o
ka oihana kinaiahi, eia nae, mahope
iho o ka hooponoponoia ana o kona
lima eha, maloko o ka halema'i o
na pono ulia, i hoi hou mai ai oia
no kahi o ka pauahi, a haawi «ku
la i na kauoha no na mea a kona
poe kanaka e hana ai.
No hookahi hoea ame elima minu-
ke ka hooikaikaia ana e kinai o
kela pauahi, akahi no a pio, eia nae
ma kahi o na hale i ku ai he manawa
pokole wale aku no mamua, he mau
paia wale no ka i koe iho, i hele a
uliuli, a ua lilo hoi na waiwai oloko
i luahi na ke ahi ame ka wai.
Ko. ka manawa mu aloa i hoomao-
popoia ai ka nui maoli o ka wai, na
lawa na iliwai apau me ka wai, no ke
kinai ana i ke ahi, o keia kekahi
kumu o ka pio koke aua o kela pau-
ahi. PIHOLO ILOKO O KA WAI A MAKE Ma ke ana kea o ka Poalua o ka
pule aku nei i hala, i kulike ai me
kekahi meahou o ka loaa ana mai
5 keia kulanakauhale mai Hilo mai,
i piholo ai he keiki Kepani iloko o
ka muliwai o Wailuku, ma Hilo a
make, me ka loaa ana aku nae o
kona kino ma kekahi la mai.
I kulike ai me ka moolelo no ke
piholo ana o kela keiki Kepani iloko
o ka muliwai, e paani ana ka oia me
kona kaikuahine ma kapa o ka muli-
wai mahope koke iho o ka hora umi-
kumamalua o kela Poalua, a iloko
o ko laua nanea i ka paani, i pakika
aku ai kela keiki a haule ana iloko
o ka muliwai.
He keiki kela nona na makahiki
eono, a he ehiku hoi makahiki o
kona kaikuahine. I ka manawa i
haule ai o ke kaikunane iloko o ka
muliwai, ua hoomaka kona kaikua-
hine e hoIo no ke kii ana i kekahi
poe kokua.
He Kepani e lawai 'a ana ma ke-
kahi wahi kokoke i ka muliwai, ka
i loaa aku iaia, a i ka hele ana mai
o kela Kepani e nana no kahi i haule
ai o ke keiki uuku iloko o ka wai,
aohe ikeia aku o koha kino, nolaila
ua hele okoa mai la oia e hoike i
na makai no kela poino, a. hoomaka
koke na makai i ka huli ana i ke
kino.
Ua noke na makai i ka huli ma ka
auwina la o kela la ahiki i ka poe-
elele an», aole he loaa o ke kino
make o ke keiki uuku, aka, ma ke
kakahiaka nae o ka Poakolu ae, i
loaa aku ai ke kino ia Sam Tucker
ame George Nakapuahi, ua hihia ka
lole ilalo o ka pohaku.
I luu maoli ia e huli, ko kumu i
loaa aku ai ke kino make o ke keiki
uuku. Ua nanaia ke kino o ke ka-
maiki e Kauka Yamanuha, o kana
ike, ua make ke keiki mamuli o ke
piholo ana iloko o ka wai.
Mamuli o kela ike a ke kauka, a
hui pu iho me na hoakaka a ke kai-
kuahine no ke ano i loaa ai ka poino
i kona kaikunane, i hooholo ai o
Henry K. Martin ke koronelo, aole
P malama i kekahi aha nieniele kumu
make, ua maopopo Ioa na kumu o ka
make ana o ke keiki, aole he pohi-
hihi.
KOHO KA ELELE I KANA KA-
KAUOLELO Maiwaena mai o ka poe noi, na la-
kou na palapala i waiho ae ai i ke
komite kuwaena teritore Demokara-
ta no ke apono ana aku, 5 koho ae ai
ka Elele William P. Jarrett ia Mrs.
Maude Bomonti; kana kaikamahine
ohana i kakauolelo nana.
Ma nehinei i haalele iho ai ka Elele
Jarrett me Mrs. Jarrett, i ukali pu
ia aku e kana kakauolelo hou, ma
kana huakai no Wakinekona. | KAPAEIA O KAUKA ALSUP MAI
KA AHAHUI AKU Ma ka noho ana o ka halawai a ka ahahui o na kauka lapaau e keia kulauakauhale maloko o ka Halema'i Moiwahine, ma ka auwina 1» o ka Poaha aku nei, i aponoia ae ai kekahi olelo hooholo, e kapae ana ia Kauka Alsup, mai ka ahahui aku, no ka manawa o eono mahina, mamuli o ka epa ma kana oihana. O ke kumu hoohalahala e ku-e ana i keia kauka, ua waihoia ae ia imua o ka ahahui e Kauka Nilo P. Larsen o ka Halema'i Moiwahine, a waiho loa ia aku iloko o ka lima o ke komite hooko o ka ahahui. I kulike ai me ke kumu hoohalahala no ka epa o kela kauka, e hoakaka ana ia, no ka pololei ole o kana mau hana, o ia hoi, kona koi ana i kekahi mau ma'i e lawelaweia na hana oki, oiai nae he mau ma'i, i kupono ole e okiia, a ua hoakaka ae oia i kekahi mau mea i loaa aku ma kana oki ana, i ikeia nae, ka pololei ole. Ua loihi maoli ka manawa a na hoa o kela ahahui, i hoakaka ai i ko lakou mau manae, no ke apono ame ke apono ole i ka olelo hooholo, e kapae ana i kela kauka, aka i ka hoea ana mai nae i ka wa o ke koho ana, ua kaa ka hapanui, ma ka aoao e kapae ana iaia mai ka ahahui aku, no na mahina eono. Ma na ike apau i waihoia ae imua o ka ahahui, wahi a kekahi o na lala o kela ahahui, aole ia i lawa, no ke ahewaia o Kauka Alsup, imua o kekahi ahahookolokolo kanawai. Aole he mau hoao ana ma ka aoao o ka ahahui, e hoopauia ka laikini lapaau o Kauka Alsup, nolaila ua hiki no i kela kauka ke lawelawe i kana oihana, koe wale no kona kulana lala iloko o ka ahahui o na kauka lapaau. KA ABSHIRE KOHO NO NA LILO
O KA HOONEE ANA AE I KA
HALEHANA Ma ka halawai hope aku nei a ka
papa o na lunakiai kulanakauhale
o ka noho ana ua noiia ae ka luna-
nana hale Lewis T. Abshire e waiho
ae i kana koho no ka hoonee ana ae
i ka halehana o ke kula o ke aupuni
kulanakauhale mai kahi e ku nei ma
ka aoao makai o ke alanui Kula a
i ke kahua hou i waeia no ia hale-
hana e kukuluia ae ai ma kahi ko-
koke mia i ka halekaa o ka kalana,
makai ae nei o Kakaako.
Maloko o ka Abshire leka o ke ka-
kau ana ae i ka papa ma ka Poa-
kahi nei i hoakaka ae ai oia o kana
koho no ka hoonee ana i ka halehana
he $1500 me ke kukulu hou ana ae,
a he $2500 no kekahi hale pakui mai
o 30X50 kapuai, be huina o 94000
no ka hana holookoa. Ma ka hala-
wai o ka Poaha nei e maopopo ai ke
aponoia o kana koho. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | Ma ka halewai a ka Ahahui o na
enekinia o Honolulu nei, o ka noho
ana ma ka auwina la o ka Poalima
aku nei i hala, i aponoia ae ai ke-
kahi olelo hooholo, e koi ana, no ka
hoopauia aku o W. A. Wall, ka luna
hoohana nui o ka oihana wai me
sua o ke Kulanakauhale a Kalana
o Honolulu nei, a e hookohuia ae
i mea okoa ma kona wahi, i ene-
kinia, i loaa iaia ka ike ame ka ma-
kaukau no na hana o ke keena wai
me sua.
Ua hooholoia ka olelo hooholo, e
koi ana ao ka hoopauia o W. A.
Wall mamuli o ke koho ana a 22
enekinia e ku-e aoa i ka 8, me ka
nana ole ia o kekahi mau manao
hoakaka, no ke koiia aku o Wall, e
hoea kino mai imua o ka halawai,
a hoakaka mai i na mea e pili ana
i na hana o kona mau keena.
Ua nui na manao i kamailioia ae
e na Iala o kela ahahui, ma kekahi
P ia man manao hoakaka, he mau
manawa, ka i koiia aku ai P W. A.
Wall, e ka ahahui e hooko i kekahi
mau hana i manaoia, pela e pono
ai ka lehulehu, aole nae he hookoia,
no kela kumu i manao ai na hoa o
ka ahahui o na enekinia, e kapaeia
oia e pono ai mai kona noho luna-
nui ana no aa keena a elua, a i mea
oi aku o kona makaukau, ke pani
ae ma kona makalua.
Aole nae i nele o W. A. Wall i ka
poe kakoo iaia, ma keia halawai,
he mau hoa o kela ahahui i hoakaka PAA HE KEPANI PUHI LAMA
MA KAHALA I KA HOPUIA E
KA MAKAIKIU Mawaho ae nei o Kahala ma ka
po o ka Poakahi nei i loaa aku ai
na makaikiu malalo o ke alakai
ana a ke Kapena o na makaikiu
Kellett, kekahi wahi puhi lama, a o
he Kepani, o K. Tanabe ka inoa, ka
mea nana e malama ana kela wahi
puhi lama, ka i paa ae i ka hopuia
a he $1000 kona bona i kauia aku.
Ua loaa aku ia Kellett ame kona
mau makai kekahi ipuhao puhi lama
H» galan, me he mea la aole i loihi
i kona hoohanaia-ana, me 900 gal-
ani lama i hoawaawaia ame 62 gal-
ani okolehao i puhiia a makaukau no
ka hooliloia aku ma ke kuai, paa e
-ae i ka hopuia, a, i mea e hiki ai ia
mau waiwai kue kanawai ke laweia
ae i ka hale aupuni ua keleponaia
mai kekahi kaa kalaka e holo aku
no ke kii ana aku ia mau waiwai.
Ma ia po Poakahi no i paa ae ai
he Poko Rko nona ka inoa o Carlos
Santos i ka hopuia a hoopiiia ae
no ka hou ana ia B. Corilla, he Poko
Kiko okoa aku, me ka pahi pelu ma
ke kaniai. Ua laweia ae o Corilla
i ka halema'i o na poino ulia a ma-
laila i kauia mai ai i ka laau e
Alexander T. Spencer, ke kanaka
lawelawe oloko o ia halema'i, a no
Santos hoi, ka mea hou pahi na hoo-
paaia ae oia maloko o ka rumi paa-
hao o ka halewai ma ia po. Maloko
o kekahi hale hoolimalima ma ke
alanui Muliwai i hanaia ai keia hou
pahi.
He La Haaa Nui Ko Ka Makai Ka
Poakahi Nei
He wahine Kepani, o Iwa Waka-
bayashi ka inoa, no ke alanui Kanoa
ka i paa ae i ka Makaikiu Kellett
ame kona mau kanaka ao ke kua
okolehao.
Mamali o kekahi mau palapala
hopu i hoopukaia ae e ka aha kaa
puni i paa ae ai o J. J. Mundon ma
Waipahu i ka hopuia, a ma ke kihi
o na alanui Hokele ame Alapai hoi
i paa ae ai o Harry Y. Suehiro i ka
hopuia. Ma ka oleloia o keia mau
kanaka ka ke kiure kiekie o ka hoi
hoi ana ae i ka hoopii hoahewa imua
o ka aha kaapuni no ka hewa lawe
i ka waiwai i haawiia e malama. C
ka ona nana ka waiwai i laweia e
nei mau kanaka o von Hamm Young
Company.
Aihueia Ke Kaa
Ia Harry Murray, o ka Banako
Hawaii e ai ana i kona aina ahiahi
maloko o ka haleaina o ka Hokele
Moana ma ke ahiahi o ka Poakahi
nei ua ahueia kona kaa e kekahi
•'•»•« huluhulu, elike me ia ana o ka
hoopii ana ae i na makai. I ka pau
ana o kana ai ana a ia puka ana mai
>sho ua imi kahu hou kona kaa
a hoomaka koka oia e huli. laia
ma ke alanui Punahou ua ike mai la
oia i kona kaa e holo ae ana ma ke
kihi ma ke alanui Beritania mai,
o kona hoomaka aku la no ia e alu-
•'• > ahiki i ka paa ana. O ke keiki | ae i ko lakou mau manao, no ke ku-
pono ole o ka olelo hooholo i apono-
ia ai, oiai aole ma ko Wall aoao, ka
pilikia, i lawa ole ai keia kulana-
kauhale me ka wai, aka aia ka pili-
kia nui iloko o ka papa o na luna-
kiai.
Mahope iho o ka oili ana ae o ka
meahou e pili ana i ka mea a ka
ahahui o na enekinia i manao ai no
W. A. Wall, ua hoakaka ae ka Meia
Wilson, i kona manao maoli, o ia no
ka pili ole o ka hewa ia Wall ma
kekahi ano, no ka nui ole o ka wai
ma kekahi mau wahi o keia kulana-
kauhale; a i ole ma na mea paha e
pili ana i ke sna, o kahi o ka pili-
kia, e pono at ke hookauia aku na
ahewa ana, maluna no ia o ka papa
o na lunakiai.
Wahi ana, he nui ka Mr. Wall
mau mea i makemake ai e hanaia,
a ua ui aku imua o ka papa o na
lunakiai, e hookaawale i kekahi
huina dala no na hana i manaoia,
aole nae he hookoia mai; nolaila
aole maluna o Wall na ahewa e
pono ai e hookauia aku.
Ua minamina loa ka Meia Wil-
son, no kona kauoha ole ia aria mai
e hoea kino aku imua o kela aha-
hui, oiai oia no kekahi lala o ka aha-
hui, i hiki ai iaia ke hoakaka pono
aku, i na mea oiaio apau, e pili ana
i ka pilikia, nana i kono aku i ka
ahahui, e hapai mai i ka olelo hoo-
holo, e ku-e ana no ka hoomauia aku
o Mr. Wall, ma ke kulana ana e paa
nei i keia manawa. EKOLU POE NOI I KAKAU-
OLELO NA KA ELELE No ka hoopiha ana i ka makalua
i hoohakahakaia, mamuli o ka hoo-
pauia ana o B. C. Rivenburg, mai
ka noho kakauolelo ana na ka Elele
William P. Jarrett he mau mahina
ae nei i hala, i apono ae ai ke ko-
mite kuwaena teritore Demokarata,
i na inoa o Mrs. Maude Bomonti,
Crist Holt ame Walter J. Doyle, no
kela kulana, ma ka halawai a ke
komite ma ka Poakahi iho nei.
Ma ka pule aku nei i hala, i waiho
mua ia ae ai na noi mai kela poe
ekolu ao mua • o ke komite ku-
waena, a oiai nae, aole i hoakakaia
maloko o na palapala noi, ke kulana
aoao kalaiaina, o ka poe noi, pela
loi na kakoo ana a ko lakou mau
kalapu iho, i lilo ai lakou he mau
lala, aole he mea a ke komite i
noonoo no ia mau noi.
Oiai kela mau noi ekolu imua o
ke komite kuwaena teritore o ka
aoao Demokarata ma ka Poakahi
nei, ua hoakaka ae kekahi mau lala o
ke komite no ka pono, e haawi aku
kela komite i ke kakoo ana i hoo-
kahi inoa wale no, aka nae, mahope
iho o na kukakuka ana, i hooholoia
ai, he oi loa aku ka pono, o ke ka-
ioo ana i na inoa a ekolu, a waiho
aku na ka Elele W. P. Jarrett e
koho i kana kakauolelo i makemake
ai, maiwaena mai o ka poo noi.
Ua hookohu hou aku nei ka Luna-
kanawai Kiekie E. C. Peters ia D.
K. Wailehua i lunakanawai apana
no Hana, Maui, no keia elua maka-
hiki e iffee aku nei. e noho ana ma kahi o ka huila i ka
ike ana mai iaia ua lele aku la oia
ilalo a hoomaka aku la ka holo ana,
o ka lua iho o ke keiki e kau pu
ana iluna o ke kaa ka i paa a laweia
ae i ka halewai. He kukui (Search-
light) he mau paona, kanake lehu
lehu ame Gum ke waiho ana iluna
o ke kaa.
O.W. Ashley Jr. o ke keena o ka
I. R. Dep't. kekahi i hoopii ae i ka
oihana makai no ka aihueia ana o na
pulu noho o kona kaa. Ua kukulu
oia i kona kaa ma kekahi aoao mai
o ka halekii onioni Hawaii, a i kona
hoi ana mai o ka pulu o ka noho
mua ua laweia. . Ua hono pu ia o
lawe i ka pulu o ka noho mahope
oiai ua kapakahi ka waiho ana, me
he mea la e makaukau ana ke kolohe
e lawe a ike mua iaia a haalele.
Lehulehu Ka Poe Holonui I Paa Ae
Lehulehu ka poe kue kanawai e
pili ana i ka holonui o na kaa v paa
ae i ka hopuia e ke Kapena makai
Lono McCallum ame kona mau ko-
kua ma ka po Poakahi nei a o keia
poe malalo nei ia i hoopaaia ae na
inoa ma ka buke a ka oihana ma kai:
L. E. Davis, C. Inouye, K . Ifuku,
J. C. Lawlor, Milo N. Clark, K. L.
Kum, David K. Ching, N. Nakamura,
C. E. Meyer, Moses Losado, ame S.
Kaneshiro. | | | | | | | | |
| | | | | | | | | Mauka ae nei o ke alanui Kaumu-
alii, ma Kalihi, ma ke kakahiaka o
ka Poakahi aku la i hala, i lawe
okoa ae ai. o Joseph Corisma, i ke
ola o kana wahine, Helen Corisma,
na ka hou ana iaia me kekahi pahi
pelu, a okioki no iaia iho me kela
pahi.
I kulike ai me ka moolelo e pili
ana i kela hou-pahi, aole he noho
ike o Mr. Corisma me kana wahine
he hoopii oki mare ka i hookomoia
aku iloko o ka aha, no ka hookaa-
wale ana ia laua, a oiai e kakali
ana o ka hooloheia o kela hoopii, ua
hoi aku o Mrs. Helen Corisma, me
kona hoahanau me Mrs. Lizzie Do-
man e noho ai ma ke alanui Kaumu-
alii.
Ma ke kakahiaka nae o kela Poa-
kahi, ua hoea aku la o Mr. Corisma
no kahi e noho aua o kana wahine,
maloko no o ka pa ka wahine, ma
ka wa o ka hoea ana aku o ke kane,
a loaa no he kamailio maikai ana
inawaena o laua.
He bebe uuku o eiwa wale no
mahina ka keia mau mea, me ka wa-
hine no nae kahi i noho ai, nolaila
ua lalau aku la o Corisma i kela
bebe a hii mai la iloko o kona mau
lima, a me ke kane kela bebe ahiki
i ka hiamoe ana, ia wa i hoi koke
aku ai ke kane ame ka wahine no-
loko o ka hale, no ka hoomoe ana i
ka bebe.
He mau minuke helu wale no kela
komo ana aku o ke kane ame kana AOLE HE HEWA KE HANA I KA
WAINA AME KA BIA E lilo ana i mea ano nui ka olelo
hooholo, i hoopukaia mai nei e ke
kiure federala o Baltimore, ma Ha-
waii nei, ma ka hihia a ke aupuni
e ku-e ana i kekahi hoa e ka aha-
olelo lahui, no kona hana ana i ka
waina ame ke cida maloko o kona
home ponoi iho, i mea inu nona; ma-
muli o ka hookuuia aua o kela hoa
o ka ahaolelo, no kona pili ole i ka
hewa malalo o ke kanawai hookapu
waiona.
Penei iho ke ano nui o ke kele-
kalapa i hoounaia mai no Honolulu
nei, e pili ana i ka hihia o kela hoa
o ka ahaolelo lahui:
BALTIMORE, Nov. 13.— Ma keia
la i hoopuka ae ai ke kiure iloko o
ka aha federala i ka olelo hooholo,
e hookuu ana i ka Lunamakaainana
John Philip Hill, ka mea i hoopiiia
no ke kue ana i ke kanawai Vol-
stead, o ia kona hana ana i ka waina
ame ke cida maloko o koiia home.
O keia ka hopena o ka hoopii hoao
a Hill i waiho aku ai imua o ka aha,
no ka hooloheia mai.
He lunamakaainana o John Philip
Hill o Baltimore, no ka apana ekolu
o Maryland, noloko o ka ahaolelo la-
hui, mai ka makahiki 1920 mai. Oia
kekahi o na loio ko 'iko 'i maloko o
kona kulanakauhale iho, a. oia hoi
kekahi o na koa kahiko i komo iloko
o ke kaua. Ua lilo kana mau hoao
ana iloko o na makahiki hope mai
nei, e ku-e ana i ke kanawai Vol-
stead, i mea nanaia mai e ka lehu-
lehu me na manao hialaai, ma ka
hana maoli ana i ka waiona maloko
o kona home iho. Ua hoike ae oia
ma ke akea no kona makemake e
hana i ka waina ame ke cida i mea
inu nona iho, me ke kue ana aku
na luna oihana o ke aupuni, no ka
loaa o ka mana ia lakou o hopu ma
ai iaia, a e hookauia mai ai paha na
ahewa ana maluna ona.
I ka manawa e hooloheia ana kela
hihia, ua hoakaka ae la ka lunaka-
nawai i kona manao, he elua mea
ano nui iloko o ka noonoo o na ka-
naka o ka ahaolelo lahui i ko lakou
manawa e noonoo ana i ka manao
o ka huaolelo "i mea e ona ai."
no ka hoopili ana i na waiona i
hanaia ma na home ame na waiona
i hanaia no ke kuai. Ma kona ma-
nao ua pili wale no ke. kaupalenaia
aha o hookahi-hapaha o 1 pakeneka
alekohola i na waiona hanaia no ke
kuai, a a'o aku Ia oia i na kiure ua
lilo i hana na lakou e noonoo ai, ina
ua pili ka waiona i hanaia e Hill,
i ka manao oiaio o ke kanawai.
Ua lilo kela olelo hooholo, i kumu
e hookuha'uia ai na hana a na luna
oihana hopuhopu waiona, me ko la-
kou olelo ana ae, no ka hoololi an
i ka Iakou-mau alahele, no ka hooko
ana aku i ke kanawai. | wahine iloko o ka hale, ua lohe aku
la o Mrs. Lizzie Doman i ka leo uwe
kapalili o kona hoahanau, iaia ma-
waho o ka pa, a iloko no hoi o kela
manawa hookahi, i holo mai ai kana
keikikane, a hoike iaia, no ko poino
i loaa i kona hoahanau.
Me ka hoohakalia ole iho, ua
hoike mai la oia i ka lohe i na ma-
kai, no kela pilikia, a i ka wa i hoea
aku ai o ka Makai Jesse P. Piilani
no ka hale, e waiho mai ana ke kino
o Mrs. Helen Corisma iloko o ke ku-
lana kupouli iluna o ka papahele, a
e kahe ana hoi ke koko, mai kona
mau wahi mai i moku i ka pahi ma
ka a-i a ma kona kino.
Ma kahi kokoke hoi i ke kino o
ka wahine, e waiho mai ana o Mr.
Corisma, iloko o ke kalana kupilikii,
me na moku pahi lehulehu ma kona
opu.
Ua hoihoi awiwi ia ke kane ame
kana wahine no ka Halema'i Moi-
wahine, eia nae, mamuli o ke kuko-
nukonu loa o na poino i kau aku
maluna o ka wahine, ua make oia
mahope mai, a no kana kane, elike
me na mea i hoomaopopoia e na kau-
ka o ka halema'i, aole he manaolana
no ka palekana o kona ola.
Ma ka oleloia, he mau manawa
lehulehu mamua aku o ka hookoia
ana o kela karaima, ua hooweliweli
no ka ke kane e pepehi i kana wa-
hine, o keia iho la nae ka hooko
maoli ia ana o ka manao i hookahua-
ia iloko ona, maluna o kana wahine. PIHOLO HE KEIKI KEPANI
ILOKO O KA MULIWA A
MAKE Oiai kekahi keiki Kepani o eono
makahiki nona ka inoa o Katsumi
Sasaki e paani ana me kona kaikua-
hine ehiku makahiki, Yeno Sasaki,
ma kapa o ka Muliwai o Wailuku,
ua pakika aku Ia oia a haule ana
iloko o ka muliwai mahope aku o ka
halekoa o Hilo ma ka auwinala o ka
Poaha o ka: pule aku la i hala a
make, elike me ka hoakaka ma ka
ono o ka loaa ana ae mai ka Buro
hai o ka Advertiser ma Hilo.
Ka Moolelo A Ke Kaikuahine
Ma ka moolelo o ka loaa ana ae
mai ke kaikuahine mai o ke keiki
i make ai, e paani ana laua ma kela
auwinala ma kapa o ka muliwai, a
mamuli o ka pakika ana o na wawae
o Katsui i walawala aku ai oia a
haule aku la iloko o ka muliwai, o
kahi kiekie loa no hoi ia o ka pali
mahai o ka muliwai.
Mahope iho o kela haule ana o ke
kiekie iloko o ka muliwai ua holo
ke kaikuahine iuka a i kai no ka
huli ana i kekahi kanaka no ka hele
mai e kokua, a he Kepani lawaia
nona ka inoa o Araki ka i loaa aku
ma kekahi wahi aole no i mamao
oa a hoike aku la iaia no ka haule
ana o ke kaikuanane iloko o ka wai.
Ua hele mai la o Araki no kahi o ke.
keiki i haule ai aohe nae oia i ike
iho i ke kino o ke keiki i ka lana
ae, no ia ike ole ona, ua holo ae la
oia i ka hale o ka oihana makai a
hoike ae la no kela ulia: I ka lohe
ana o ke Kapena makai Peter N.
Pakele Jr. ua hoouna ae la oia i
kekahi poe no kahi o ke keiki i
haule ai, a ua huli lakou mai uka
a i kai o ka muliwai aohe nae lakou
i ike iho i ke kino o ke keiki. Ua
hoonohoia kekahi poe e kiai mahai
o ke kahawai ia po me ke kauia o
na kukui uwila no ke kokua ana i
ka poe huli aohe no nae he ike iki
ia.
Loaa Ke Kino
Ma ke kakahiaka nui loa o ka la
14 ae elua mau Hawaii i hooholo i
ko laua noonoo e luu ahiki ilalo o ka
papaku o ka muliwai no ka huli ana
i ke kino, mahope o ko laua luu ana
ma o a maanei ua loaa aku la ia
laua ke kino, ua paa loa ke kimono
o ke keiki e komo ana i kekahi ma
pohaku malalo o ka papaku o ka
muliwai.
Ua kaheaia ke Kauka Yamana-
nuka e hele mai e nana, a wahi ana
o ka hoike lana ae, o ke kumu o ke
keiki i make ai no kona piholo ana
iloko o ka wai. Mamuli o ka hoike
a ke kaikamahine i hooholo ai ke
koronero Martin he mea makehewa
ka malama ana i aha nieniele. Ma
ia auwinala la i hoolewaia ai. No ka inu ana i ka laaumake ma
ka auwina la o ka Poaono aku nei i
hala, i hoihoiia aku ai o Mrs. Henry
J. Andrews no ka Halema'i Moiwa-
hine, a ma na mea i hoikeia ae, ua
kaawale aku ka poino mai iaia ae. | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
