Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 46, 13 Nowemapa 1924 — AOLE E KEAKEAIA KE KOMO ANA O NA PILIPINO I MAU KOA KIAI LAHUI [ARTICLE]

AOLE E KEAKEAIA KE KOMO ANA O NA PILIPINO I MAU KOA KIAI LAHUI

Oiai na Pilipino he poe lakou i kupono e lilo i mau makaainana Amerika aohe mana o kekahi luna aupuni o ke keena o na limahana o ke aupuni Amerika e hoole aku ai i ko lakou lilo ana i mau makaainana, e like me ka rula ana a ke kokua kakauolelo o ke keena o na limahana o ka hoike ana ae ma ka manawa o ka waihoia ana aku o ka ninau imua ona no ke kupono a kupono ole paha o na Pilipino e lilo i mau koa no ka Pualikoa Kiai Lahui Hawaii e ka Akukana-Kenerala P. Smoot o ke Teritore o Hawaii, iaia aku nei i Amerika, a ua hoouna mai ia kokua kakauolelo he kelekalama i ka Loio Amerika ma Hawaii nei he noi e ao ae oia i na kakauolelo 0 ka aha federala ma Hawaii nei aole e hoole i ko na Pilipino hookupa āna i mau makaainana Amerika, oiai ua kupono lakou e lilo i mau makaainana Am6flka. Ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala ka hoi ana mai nei o ke Konela Smoot mai Amerika mai, a wahi ana o ka hoike ana ae, ua hui a kuka oia me ka Pcresidena Coolidge, ke kaukauolelo o ka oihana kaua, ke kakauolelo kalaiaina, ke kokua kakauolelo o ka. oihana limahana ame ka Akukana-Kenerala Davis maluta o keia ninau, a ua hoike mai lakou a pau, wahi ana, i ko lakou noonoo nui ana maluna o keia ninau me ko lakou makaukau e haawi mai i na kokua ma na ano a pau e hiki ana. 0 ka hana hiki wale no i na Pilipino ke komo iloko o ka pualikoa Kiai Lahui Hawaii a e hiki ai e ohi 1 ko lakou mau ukuhana, oia ko lakou hoike ana ae ma ke akea i ko lakon manao e lilo i mau makaainana Amerika a lawe i ka hoohiki, wahi a ke Konela Smoot, i kulike me ka ruja ana a ka Loio Kuhina Matthewman, ma ka mea e pili ana i ke j kuleana a na Pilipino i komo i ka pualikoa kiai lahui ke hiki e ohi i ko lakou-ukuhana mai ke teritore aku. Mamuli o keia rula ana a ka Loio Kuhina Matthewman aole i oi aku maluna o ke kanalima mau Pilipino i haalele a i ole hoopauia mai ka oihana koa aku, a ua hoopiha kokeia ae ko lakou mau hakahaka e na kanaka i ohohia e lilo i mau koa no ka puali kiai lahui. Ua nana mai ka ke Keena o ka oihana kaua ma Amerika me ka oluolu loa i na koa kiai lahui ma Hawaii nei, wahi a k* Konela Smoot o ka hoike ana ae, • ua haawiia mai iaia hookahi makahiki e ohi a e hoomahuahua hou ae ai i na kanaka noloko 0 ia puali, a ua lilo ka hana e pili ana i ke kukulu ana ae i mau puli koa o keia ano ma Hawaii nei i mea ano nui i ka noonoo o na aliikoa kiekie o ka oihana kaua mamua o na wahi e ae a no ia kumu i pane mai ai lakou me ka oluolu i na ninau a pau e uiia aku ana ia lakou no Hawaii nei. Ka Haawina Kokua No Na Koa No ke kokua ana mai i na pualikoa kiai lahui ma Hawaii nei aia mawaena o ka $300,000 ame ka $400,000 a ke aupuni federala e hoolilo mau mai nei i kela ame keia makahiki, wahi a Smoot. Ma ka aoao hoi o ke aupuni teritoVe he $25,000 1 hookaawaleia no ka makahiki no keia hana. O keia huina ae la no 1800 kanaka wale no. Ma ke kanawai ua hiki i na koa o ka pualikoa kiai lahui ke hoomahuahuaia ae a piha ka 3200 kanaka, a he hana makaala ole no ia ma ka aoao o na kanaka ma Hawaii nei ka hoomahuahua ole ana ae i ka heluna o na koa ahiki i ka loaa ana o ka heluna piha e hukiia mai ai kekahi kokua ma ke dala mai k$ aupuni federala mai a hoolilo iho maloko o keia teritore. 1 kulike me ia a ke Konela Smoot o ka hoike ana Ae, i kona manawa ma Amenka aku nei na hanaia eia kekahi mau hooponof>ono no ka hoouna mai Hawaii aku nei i kekahi man aliikoa elua ame elna mau kakiana i Amerika i kela ame keia makahiki no ke ao pu ana me ka pualikoa kumau. E hoounaia aku ana keia mau kanaka i kahi hoomoana o na pualikoa Benning i kekahi kula ao koa malaloo na lilo o ke aupuni makua. O na kanaka i hoounaia aku nei no kela hookuku kiki pu ma Camp Perry, Ohio, oia hoi ke Konela Smoot ame 15 mau aliikoa, ua haaheo o Hawaii nei ma o lakou la, aole no ko lakou makaukau a akamai wale no i ke ki pa pololei ana, aka o lakou kekahi i helu pu ia me 4000 mau kanaka mai na wahi like ole mai o na mokuaina huiia, a maiwaena mai hoi o na oihana kaua moana, oihana kaua aina ame na pualikoa Marina. O ka Buro o ka Hawaiian Touriat kekahi meā kokua nui loa i na keiki mai Hawaii aku nei. He mau aha hoohauoli ka i haawiia e na keiki Hawaii maloko o kahi hoomoana o na ?coa maloko o na hale keaka me ka himeni ana me na mea kani, a ua nui ka mahaloia o lakou. Ina nei no ko lakou makemake e hoohalaia kekahi mau mahina eono ma ka haawj ana | JEoau

ahamele, e like nie ko lnkou makemake, na hiki loa i& ke hanaia. E holo hou ana keia puali pu laifela no ka aina makua, no ka hookuku kiki pu ana i ka 1926.