Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 44, 30 October 1924 — Page 2

Page PDF (1.62 MB)
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., .POAHA, OKATOBA 30, 1924.
ELUA
MAI POINA IA
KAUA HOA
KANAKA
I na Mana Koho Baloka, o ka Apana
Elima:
Aloha oukou:
Eia au ke holo nei he moho no ka Hale o na Lunamakaainana ma keia kau koho baloka laula, ma kaia Poalua ae, Novemaba 4,1924, o ko'u lanakila ma keia hakoko kalaina, aia ia iloko o ko oukou mau lima.
He nui a lehulehu makou e hoIo
moho nei , ma ka Aoao Repubalika-
ame Demokarata, maiwaena mai nae o ia nai, ke Iana nei kuu manao, aole oukou e poino ana i ka haawi ana iho i kaha pe'a no'u, ame ko'u mau hoa o ka paa baloka hookahi.
Na oukou au i hoohanohano mai, no kekahi mau kau ae nei o ka Ahaolelo i hala, ma ko oukou hoouna ana ia'u, iloko o ka Hale o na Lunama-kaainana, ame ka Aha Senate, ke ku mai nei na moolelo o kela mau ha a elua i hoike no ka'u mau mea i hana ai, ma ke ano he kauwa na ka lehulehu.
He mea makehewa wale no paha ia'u ka helu ana aku ma ke ano neepapa, i ka'u mau mea i hana ai maloko o ka Ahaolelo; aka, hookahi nae mea a'u e kukulu aku nei imua e oukou ua malama mau au i ka hanohano, ame ka hilinai a oukou i papahi mai ai maluna o'u, a'u e hilahila ole ai, ke kii ana aku imua o ke akea.
Aole au he mea malihini imua o oukou e na mana koho o ka Apana Elima, ua kamaaina oukou ia'u, ma Ewa i ka I'a Hamau Leo, Waianae 5 ka Kiu o Poka-i, Waialua i ko
Ehukai o Puaena, na Pali Hauliuli o na Koolau ahiki loa mai i ka Hoolala a ka Ua Kukalahale.
Ua kamaaina pa au i na hana oloko o ka Ahaolelo, a elike me kekahi o na olelo kaulana a na loea kalaiaina, "E hoouna i na lio maa i ka hoai ana i ka uwahi pauda,' pela au a kauleo aku nei imua o oukou, e na mana koho o ka Apana Elima ame o'u mau hoaloha, e hoouna hou oukou ia'u ame ko'u mau hoa iloko o ka Ahaolelo, ma ke koho ana ia makou a lanakila ma ka la 4 o Novemaba e hoea mai ana.
Owau iho no me ka haahaa,
S. P. CORREA
(Pilipo)
Hoho Lunamakaainana Repubalika,
Apana Elima.
HE HOOMAIKAI
Ke haawi aku nei ka ohana o Ben Puou i make i na hoomaikai ana he nui i na hoaloha, ame ke Kalapu Puuwai Lokahi o ke Aloha, no ko lakou komo pu aaa mai iloko o ko lakou man hora o ke kaumaha. MRS. M. R. ZINSMAN,
E NANA MAI I KEIA
Ke konoia aku nei ka poe apau i kuleana iloko o ka Hui Aina o Pelekunu, Molokai, e waiho mai i ka lakou nuu hoike kuleana-share i ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma ke kakau leka ana mai, a i ole, ma kekahi ano e ae paha.
ARCHIE E. KAHELE, Kekahi o na Loio o Mr Leialoha Whaley.
6630—Oct. 10. 23, 30; Nov. 6.
KA OLOHE KAKAOLELO MA-
LUNA O KA PAHU KOPA A
MOKUMAIA
Ua ano ulolohi ka muimuia ana ae o na kanaka hoolohe haiolelo ma kahi o ka pahu kopa a J. K. Moku-maia ma ka Poakahi nei, a ma ka bora 12:30 o John Hoopale ka haiolelo mua i pii ae maluna o ka pahu kopa a hoomaka mai Ia e haiolelo e
kakoo ana i ke kahuahana a ka
aoao Repubalika.
He moho o Hoopale i nele ka waeia ma ka nanawa o ke koho paloka wae moho o Okatoba 4 i hala, aka nae, wahi ana me ka nana ole ae i kona wae ole ia ana he oia mau kona, ku ana ma ke ano he Re-pubalika oiaio, o ke koho paloka e hanaia aku ana aole ia he hana i pili i ke ano o ke kanaka kohola ana aka he ninau io o ka aoao kalai-aina hea ke oi aku ana, ka hana i ka maikai no ke teritore.
Wahi ana ua hoololi na Demokala-
ka i ka lakou kahuahana mai ke
koho paloka mai o Okatoba i hala
a he mea maopopo ole ka olelo ana
ae heaha aku ana la ka lakou kahu-
ahana, mahope aku o ke koho paloka
o Novemaba ae nei.
"He waiwai ole ka hoouna ana i
kekahi kemokalaka i ka ahaolelo,
"wahi a Hoopale,'' a e hoike aku
ana au i nei manawa i ke kumu.
He mea hoohilajila a he hana naau-
po. E kaa ana na kemokalaka ma-
ka aoao uuku iloko o ka hale e hiki
ole ai ke paani pono."
Alaila hoakaka mai la oia ma ka mea e pili ana i kekahi mau Demo-kalaka elua ma Kauai a ua noiia mai oia e kakahi kanaka maiwaena mai o ka ahakanaka e hoike aku i ka mea oiaio e pili ana ho ia mau kahaka, a i ole pela e hele aku oia a ma ke kihi o ke alanui a malaila e paio ai me ia maluna o ia kumuhana
Aole He Ninau Pilikino
"Ke makemake nei au ia oukou
apau e o'u mau hoaloha." e noonoo
me kona nana ole i ke kono," e ka-
koo ana anei oukou i ka aoao Dem-
okalaka?" Ua uwa mai la kekahi
poe "Ae," a o kekahi poe hoi,
"Aole".
Ma ka mea e pili ana id Rice ame
Jarrett aole ia he ninau pilikino
aka o ka ninau, o ka aoao kalai-
aina hea ke haawi mai ana ia oukou
i ka mea maikai loa? Ma keia wahi
i uwa mai ad kekahi poe "Jarrett",
a kauohaia mai la o Hoopale e hoi
iho ilalo a e hookaawale i ka pahu
no kekahi haiolelo hou e pii aku ai.
"Maanei no au i ku ai he 10 mau
la a haiolelo aku i kekahi euanelio
no Hawaii nei,' wahi a Hoopalo.
Alaila ua ao mai la oia i ka aha-
kanaka e hele i ka hale hoahu buke
o ke aupuni a e kii i buke i kakauia
e ka Peresidena Woodrow Wilson e
pili ana i ike ano o lahui ma ka
hapa hema o Europa a e heluhelu
no lakou ilio, maloko o ia buke i
kauia ai na Pukiki, Na Italia ame
na Paniolo ma ka papa like me ke
ano he poe scum ame riffraff o
Europa "
"Hoi iho ilalo. Ua make o Wilson a ua kanuia," i hooho makawalu mai ai na leo maiwaena mai o ka ahakanaka. Alaila ua hoao aku la o Hoopale e hoomaikeike i kekahi mau mea 6 pili ana i ua kanaka Hawaii a ua ninauia wai oia no ko kumu o kona kamailio ole ana no Bill Jarrett. Ia Hoopale i haalele iho ai i ka pahu he alua mau hoaloha o ua o Hoopale i hele mai e hoao e ao iaia no kona pono e hooikaika no Jarrett.
O John Pavao, he moho Demokalaka no ka hale o na lunamakaai-nana, ka haiolelo mahope iho ona; wahi ana ma ka hoomaka ana aole i loaa ia Hawaii nei ka pono kaulike, a ma ka inoa o ka pono kaulike e poao e haawiia i na Demokalaka i manawa e loaa ai ia mea no na Hawaii.
"Heaha ka mea hiki i ke Demo-kalaka hookahi o hana iloko o ka ahaolelo?" wahi ana maloko o kana noi no ke kohola o kekahi mau Dem okalaka lehulehu no ka hale aha olelo. "Heaha ka na Repubalika i hana ai iloko o ka ahaolelo i hala no ke Teritore! Ua oi aku anei ka lakou mea i hana ai mamua o ka ke Demokalaka hookahi? Aole oia i aa e hoolauna mai imua o ka ahaka naka i ka ninau limahana o na la hui Asia iloko o ke Teritore. Aole oia i hoolilo aku i na halewiliko a oukou, a i ole hoonele i ka oukou mau keiki i ka hoonaauaoia ana
HE MAU MANAO KAKOO NO
Wm. O. ACHI, SR.
I na MANA KOHO O KA APANA ELIMA, Aloha kakou.—Mamuli o ke ko ana o ke au o ka manawa, a oiai hoi kakou e na makaainana, koho balota, e aneane aku nei i ka hopena, a i ka pahu hopu o ko kakou kuleana e koho ai i na lunamakaainana ma ka la 4 o Nov., no ka hele ana aku e kau i na kanawai, ame ka imi ana aku hoi i mau poao no kakou na makaainana, he oiaio elike me na manao i hoakakaia ao la maluna, a oiai kakou aa maka-ainana e alakoia ana iloko o na auiui, ame na ale hanupanupa o ka moana kalaiaina, a oiai hoi e hiolo makawalu mai ana na olelo o kela ame keia ano, maiwaena mai o na moho, ua aneane e hiki ole ia kakou na makaainana ke hoomaopopo iho owai la iwaena o na moho lunamakaainana i waeia iho nei, i ke kau hiki, mua i hala aku la, ka mea ku-poho loaa no ka hele ana aku i ka ahaolelo e hana ai i ka pono o ka lehulehu.
Ke uwalo, a ke nonoi aku nei au ia oukou e na mana koho balota o ka apana elima, ke ae mai ko oukou oluolu ame ko oukou ahonui no ka'u, moho i manao ai, oia ka mea kupono loa no keia kulana, a e oluolu hoi oukou ine a'u hoi kekahi mau minute o ko oukou manawa, no ka makaikai, halo a kilohi pu Ana iho hoi, ma na aoao kupono apau o ua moho nei a'u e nonoi aku nei ia oukou, e kono mai e na nana koho balota.
O ua moho nei a'u e nonoi aku nei ia oukou, no ka oukou mau ka
Pehea la e hiki ai ia oukou ke kapaiho he poe Kristiano a e koho akuno ka aoao i uhaai i ka oukou dala?Ina e hoouna ana oukou ia Rice i Elele i ka ahaolelo lahui e manaomai ana keia poe ma o ua lilo nauhane o na kanaka. Ua maopopoia lakou ka hana hoao a ka poe mahiko e hoohaiki i ka makeke a e hookahe i ke koko o na kanaka Amerika.'
Ma ka hope o kana haiolelo he moolelo e pili ana i ka moa ame ka alopeka kana o ka hoike ana mai, he moolelo i pili i ka hakoko kalai-aina.
O William F. Miles ka haiolelo mahope iho ona, oia kekahi moho ma ka aoao Demokalaka no ka hale o na lunamakaainana. Wahi ana ma ka hoomaka ana o kana haiolelo o ka aoao Repubalika ka oi aku o ka poe waiwai a koikoi i hoohuiia iloko o ka moolelo, a o hapa uuku ka mea i makemakeia iloke o ka ahaolelo no ka hakilo aha aku i ka hana a ka aoao o ka hapanui.
"I kuu manawa iloko o ka aha-
olelo o na bila a'u i hookomo ai ua
holo, "Wahi ana. "Ua paio au me
ka ikaika no ka hooholoia o $50,000
no ka lawe ana mai i na kanaka
o ka ahaolelo lahui ianei no ka nana
ana i na hana o ke Teritore''
Alaila ua hoakaka aku la o Miles e lilo ana ke Teritore holookoa ia Jarrett ma keia kau koho paloka, me ka nana ole i ka ukuhi o ke-kahi poe hooikaika $5 o ka la no ka hooikaika ana no Rice maloka o ka Apana Elima o Oahu. Hauoli Ka Loaa Ana O ka Hana Ia Poe
"Ke hauoli nei au, "wahi a Miles, "no ka haawiia ana i hana na kela poe, aka nae, aole e lanakila ana ka moho a lakou ehooikaika ana. Ma ka lakou olelo he elua wale no mau huaolelo A Jarrett i kamai-lio ai maloko o ka akaolelo, alaila olele hou ae la he 12 mau huaolelo a Jarrett i kamailio ai. He 12 mau huaolelo a Jerrett i kamailio ai a o ka hooholoia no ia o ka ulia "NA PONO O HAWAII e ka ahaolelo. hiki anei ia Rice ka loaa a nui ka mea e hanaia me 12 mau huaolelo?
Ua ao pu aku o Miles i na kanaka aole e hele a hana me na mahiko maialo o ke ano i hanaia aku i na lahui Asia aka, e koi aku uo na pono
i kupono e haawiia mai i ua makaai- [ nana Amerika..
Wahi hou a Miles, "ua hooliloia aku e ka poe mahiko he mau miliona dala maloko o ka hale hoao i na mea kanu a Iakou, no keaha ke kii ole aku i mau kanaka loea no ka huli ana i na aoao apau e pili ana i na aoao a pau e pili ana i na limahana ma na mahiko a e imi no lakou iho i ke kumu o na kanaka Hawaii i makemake ole ai e hele a hana ma na mahiko!"
Ma ka panina hope o kaau haiolelo o kana o ka hoakaka ana mai ina no ka loaa o kekahi anaina nui e waiwai ai kana haiolelo ana, e kiola aku ana ka oia i kekahi poka puhu e eha ai kekahi mea.
MAMULI O KA ELEU O KA WIL-
IKI OKE KAAHI I HOOPAKE-
LEALA AI NA OLA
Mai ka Buro mai o ka Avalataisa ma Hilo kekahi mea hou o ka loaa ana ae a e hoakaka ana mamuli wale no o kaoleu amo ka makaala o ka Wiliki Samuela Kaluhihewa, ka
wiliki o ke kaahi o kau ana o na malihini mai Los Angeles mai, i pakele ai na ola lehulehu, oiai ke kaahi e holo ana no Paauilo ma ke kakahiaka o ka Poalima o ka
pule aku la i hala.
Maluna o ke Alahaka Kahi i Ku Ai
I kulike me ka hoakaka ma ka moolelo, o ka oili ana aku no ka ia o ke kaaahi a ka Wiliki Kaluhihewa
e hookeie ana, mailoko aku o ka lua-
pao ma Maulua, a i loaa ai i ma* nawa no na malihini e nana iho ai ialalo o ia awawa ua ku iho ia ke kaa maluna o ke alahaka ma kahi he 200 kapuai mai ika luapao mai maluna o ke alahaka loihi o ko Awa-wa o Maulua. Aohe ka i liuliu iho ia ku ana o ke kaa a e hoomaka
ana, hoi oa ohua e hoohauoli ia la-
kou iho me na mea a Iakou e ike iho ana o ka manawa no ia o ke kaaahi e hookeleia ana e ka Wiliki Gon-salves mai Hilo mai o ka oili ana
mai ka luapao mai a e holo mai ana me ka mama loa. I ka ike ana o ka Wiliki Gonsalves i ke kaaahi e ku aku ana mamua ua hoopaa koke iho la oia i ka holo o ke kaa, me ka hookuu ana i ka mahu, eia nae ua lohi loa e hookui ole aku ai kona kaa me ke kaa mahope loa o ke ka-aahi e hookeleia ana e ka Wiliki Ka-luhihewa.
I ka Wiliki Kaluhihewa hoi e ku ana a e makaala mau ana, i kona manawa i ike mai ai i ke kaaahi e holo aku ana, ua hoomaka aku la oia e hooholo i kona laina kaa, eia nae, aole i lawa ka ikaika holo e hookui ole ia aku ai, a ma kaoleloia ina aole kela eleu ame kela maka-ala o ka Wiliki Kaluhihewa, he mau ola lehulehu e pau ana i ka make a i ole pau loa no paha, me ka pau pu o na kaaahi i ka weluwelu a lilo i puuwahie na ka poe o ke Awawa o Maulua. O ka hopena i ikeia ma-hope iho o kela hookuiia ana aku o ka laina kaa a ka Wiliki Kaluhihewa o ia ka hu ana o na huila mawaho o ke alahao o ke kaa ohua mahope loa. O ka poe ohua e noho ana maluna
Na Nuhou Koho Balota
Ke ae mai nei no o M. C. Pacheco e noho mana ia ana ka Ahaolelo e na Repubalika, alaila, heaha iho la ke kohu o ke koho ana aku i na Demokalaka?
Ke noke mai nei o M. C. Pacheco i ka nuku i ka mahelehele ole o na Repubalika i na hoa o ka ahaolelo elike me ka nui o na makaainana ma kela ame keia mokupuni elike me na olelo o ka Pauku 55 o ke kanawai kumu; he mea hiki ole anei ia M. C. Pacheco ke ike iho ke noho mana ia nei na hale a elua e na hoa o ka Ahaolelo mai na mokupuni mai o Hawaii, Maui ame Kauai; a ke manao nei anei o M. C. iPacheco e naaupo ana kela poe a koho kue ia lakou iho? He hupo loa ia.
Eia hou o ka Ahaolelo mua o Hawaii nei, ua noho mana ia e na Home Rula, aole i noho mana ia e na Repubalika; aka, e ike iho ana o M. C. Pacheco ma ke kanawai o ka Ahaolelo mua o Hawaii nei ka i kauohaia e mahelehele i na hoa o ka Ahaolelo. Ihea la o M. C. Pacheco i ike ole ai ia mea?
Ke hilikau mai nei o Chas. H. Holt a hoino mai ia Mr. W. C. Achi no na hoolaha a D. P. Keawehaku e pili ana. i kona ohi i na dala pokeokeo he $125.00 no ka malama mai ke Au-puni Kulanakauhale mai; a holo mai no nae i Lunamakaainana; aole anei he mea oiaio ke ohi nei no oe i kela mau dala he $125.00, i kela ame keia malama mai ke aupuni mai, olai nae, e kauoha ana ke kanawai e ku kaawale ka mana hooko mai ka mana kau kanawai mai ?
Ma ke ano hooio ke makemake nei o Chas. H. Holt e paio me W. C. Achi; heaha ke kohu e paio kamalii me ke kanaka i laeoo ma ke kanawai ? Hu no hoi ka aka i ka hooio maoli o keia moho Demokalaka; ina e komo pu ae ana oia me W. C. Achi iloko o ka Ahaolelo e paani ia mai aua oia imua o kona alo; o ka oiaio aole oe i lawa e paio me ia laeoo ma na hana kau kanawai. He kiowai ia nana i lele a lehia; a he makehewa ia oe ke hoopapa aku me ia.
Ina makemake oe i ka hana kau kanawai e waiho aku i ka.
hana aupuni na kekahi poe Demokalaka e aku,
O ke komo ana o ka poe lawelawe oihana aupuni ke kumu ;
pau ai ke Aupuni Moi ma Hawaii nei; a ke hoao nei ka ohana
| Holt e alako aku ia kakou malalo o kela mau hana alunu; o ia,
hoi e paa no i ka hana aupuni a holo mai no i Lnnamakaai-
nana. Aole anei ia he alunu maopopo? He mea kupoho anei
i hookahi no ohana, alaila, i eha oihana aupuni a i elua a ekolu
paha e holo mai i mau Lunamakaainana no ka Apana hoo-
kahi?
He pauaka loa ia mau hana. E ka lehulehu e nana pono mai i keia.
Haiolelo ae o W. P. Jarret ma Mokauea, a olelo ae la oia: E koho mai oukou ia'u i Elele no ka poe ilihune; alaila, aole anei he Elele no ka poe waiwai? . Aohe kanawai o ia ano; o ka Elele mai Hawaii aku nei, he Elele oia no ka poe apau mai ke kanaka ilihune a ke kanaka waiwai.
Ke haiolelo mai nei o W. E. Miles ma Mokauea, a olelo ae, a komo oia iloko o ka Ahaolelo e kau ana oia i kanawai e papa aku ai i ke komo ana mai o na limahana iloko o ka aina, i ole e pilikia ka poe ilihune.
He hupo loa keia mau olelo a Mr. W. E. Miles, oiai ma na kanawai aole he mana o ka Ahaolelo o Hawaii nei e hana i kanawai e pili ana i ka hookomo ana mai o na limahana; o ka Ahaolelo nui ma Wasinetona wale no ka mana e hana, i na kanawai o ia ano, no ka ike ole mai no i ke kanawai ke kumu o kela, haiolelo naaupo.
Mai hoao e loaa kou kohoia, ana ma na kumu kue kanawai. Ina e manaoia e mahelehele pono ia na hoa o ka Ahaolelo'; heaha ka mea i hiki ole ai ia W. P. Jarrett ke-hana ia kanawai ma ke kau o ka Ahaolelo i hala ae nei, oiai hae, ua hiki no ia kanawai ke hooholoia mai e ka Ahaolelo nui ma Wasinetona; eia nae ke noke mai nei o M. C. Pacheco i ka hana ole o na Repubalika ia kanawai?
Aole na Repubalika o Hawaii, Maui ame Kauai e koho ana i kekahi kanawai e kue ana i ko lakou pono iho.
A koho ae oukou i na Demokalaka, ua like no ia me ko kakou koho ana aku e hoilihune mai ia kakou.
Oiai e noho mana ia ana ka Ahaolelo kuloko e na Repuba-
lika, he kuhihewa loa no ka poe o ka Apana Elima e koho ae
i poe Demokalaka ma ka Apana elima; no ka mea, aole e loaa
mai ana na mea ano nui no na pomaikai o ka Apana; he rula
maa mau loa ia ma na Ahaolelo apau; a pela no ma Hawaii nei.
O ka holo ana o Chas. H. Holt i moho Luna Makai nui a
lilo iaia na balota he 173 ke kumu i haule ai o Chas. H. Rose
ia D. IC. Trask me na balota he 73 wale no. I
He Demokalaka oiaio anei o Chas. H. Holt? Aole! .