Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 43, 23 October 1924 — Page 6

Page PDF (1.60 MB)

Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA
ME NA NUHOU O KA MANAWA
AOAO NO NA MANAO PEPA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO
. NUPEPA . KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA OKATOBA 23, 1924.
wahine a ua loaa he hookahi keiki
me ka wahine mua e ola nei, ahiki
i keia la.
Nolaila iloko o ko Lono mau la
o ke ola ana, he wahine oia iloko
o ka nohona oluolu, malama i ka
ohana, heahea i na makamaka, kokua
i ka poe pilikia iloko o ka nohona
ma ke kino.
Aole wale no o ia aka oia kekahi
kakoo ikaika iloko o kona Ekalesia
ame kona ohana o kona
home, a mamuli o ka nawaliwali
i kau iho maluna o kona kino, i
waiho aku ai oia i ka hana a kona
Haku aloha, a i ka manawa ame
ka hora i hoikeia ae la maluna, i
niau palanehe aku ai ka uhane ma
ke alahele o na mea kino ola apau.
Nolaila, o makou o ka ohaha ilo-
ke o ka luuluu ame ke kaumaha,
ke haawi aku nei makou i na hoo-
maikai i na makamaka, na pilikana
ame ke kahu o ka Ekalesia o Kea-
nae, no ka launa pu ana mai me ma
kou i na hora o ka ehaeha.
Nolaila, e oluolu oukou apau e
lawe aku i ka makou maa hoomai-
kai, a na ke Akua e, kokua ia ka
kou apau iloko o Kona aloha ame
Kona lokomaikai, a Nana auanei
e alakai ia kakou, apau ma na ala
maikai no kona inoa. Amene. .
0 makou iho no me ka luuluu,
MRS ALICE S. KEAUPUNI,
ENOS KAHAKAUILA,
MRS. E. KAHAKAUILA,
MRS. A. KALOHELANI,
MRS. H. AKUNA,
N. KALANIOKU,
MRS. L. .KALANIOKU,
Wailuanui, Maui, Oct. 13, A. D.
1924.
HE HOALOHALOHA NO KUU
WAHINE HELELOA.
£ kuu Solomon Hanohano, Aloha
kaua:— E oluolu mai hoi oe iha he
wahi rumi kowa o ka kaua moku
aukai, mai ke kai o Alenuihaha,
ahiki i ke kai o Kaulakahi, ma
Niihau, i ike mai ai na kini o kuu
mea aloha i haalele mai i keia ola
honua ana aloha wale!
Ua haalele mai kuu wahine aloha
ia'u, me na keiki a maua kona
mau kaikunane mau kaikuaana, ko-
na makuahine kaikuaana, mau po-
kii, mau kaikunane, he nui a lehu-
lehu o kona makuahine o ko lakou
makuakane, ua hale mua.
Aloha wale kuu wahine kuu hoa
pili a kahi mehameha ke ana me
ke koekoe, aloha wale! Ke unu hoo-
kahi nei au i ka. ukana eha lima
ole a ke aloha.
Aloha kuu wahine mai ka makani
kuehu lepa o Kihei, kahi o ko maua
mau la mua i paeli mua ai i ko
maua kihapai kino, kahi e kahe
ano o ka waiu ame ka meli, aloha
wale kuu wahine hoomanawanui.
Aloha wale ua hala ua nalo.
Ua. hoohuiia maua e lai Makua
Rev. J.- S Poepoe, ma ka malu o
ka Luakini o Keawala'i, Honuaula,
He wahine oluolu, heahea, puewai
hamama kuu wahine i hele ai i ka
Ioa me ka laula o ka aina e imi
ana i ka pono o ke ola kino, pono
pu ai maua me na keiki ka makua
me ka ohana.
Ua hanauia kuu wahine ma ke
awa iliili nehe o Makena kahi o
kona mau kupuna he kanaka kau-
lana o keia aina, a ua hiki aku ka
heluna nui o keia ohana a Kukahiko
i ke kanahiku a oi i keia la, aole
i pau ke hua nei no.
Ma ka la 4 o keia mahina i haalele
mai ai oia ia'u me na keiki a maua,
me ko maua haupu ole ae o keia la
4 e haalele mai ai oia ia'u, oiai
maua noho ana me ka maikai, a
i ka hora o kona hoomaka ana e
nahunahu hanau, ua kahea au i kona
mama, a ua hiki mai, ua hemo ke
keiki, na make no he mau hora
P ka hemo ana o ke keiki, a hele pu
aku la no ma ia na hookahi no.
Aloha wale.
Ma Pukalani o ka apana e Ma-
kawa akau i make ai a hoihoiia
i Makena.
Ke hoomaikai aku nei au i ka
ohana i makana mai i na bo-ke pua
no ka hoohiwahiwa ana i ke kino
lepo o kuu mea aloha, ke hoomaikai
pu ae nei i ka Makua Lani he malu
ma ka henua he aloha i kanaka ame
ka Lunahooponopono ame na keiki
o ka papapa'i i ke aloha nui.
O makou o na komite,
Komite Ekalesia: —
MRS. H. KUKAHIKO
S, PINE POEPOE,
J. S. POEPOE,
Komite Kula Saba'i:—
MRS. HATTIE AANA.
JOHN AUWELOA,
Komite C. E.:—
FRANK. POEPOE
MRS. ISAIA PIHO,
CHAS. KAIO,
Makena. Maui,
O MRS. HALIAKA POHIWA
UA HALA,
E Mr. Lunahooponopono: No'u
hoi kekahi kowa o ua kolamu o ke
Kuokoa.
O Mrs. Haliaka Pohiwa, o Kaulu-
wela. Lane, i kamaaina ia e kekahi
poe o keia kulanakauhale ua haa-
lele mai oia i keia ola ana ma ka
hora 12 o ka la 8 o Okatoba nei.
maloko o kona home.
Ua hanauia mai oia ma Gulick
Ave., mai ka puhaka mai e Mr. ame
Mrs. Keoki Painahala, i ka makahi-
ki 1805, mahina o Aperila la 28 a
ua piha iaia na makahiki he 59.
Ua haalele mai oia ia maua ka-
na mau kaikamahine, ame na moo-
puna e u aku noua.
No ka poe apau i komo o mai e a
pu iloko o na horn o ke kaumaha,
no ko maua makuakane aloha i haa-
lele mai i keia ola ana, ke haawi
aku nei makou i na hoomaikai a
nui loa, a na ke Akua e kiai mai
ia kakou apau.
O maua no kana mau kaikamahi-
ne me ke kaumaha,
MRS. AUKAIKEOHI.
ALANA APANA,
1439 Kauluwela Lane, Honolulu
NA MARE ;
Marcus D. K. Nahinu ia Ana
Iosepa Oct.. 15.
Charles T. Thomas ia Ethel Hai-
lele Oct. 18.

KA HANAU
Na Louis Silva ame Emma Keane-
laa he kaikamahine Oct. 10.
Na Joseph Cambra ame Daisy-
Balea he keikikane Oct. 12.
Na M. H, K. Barrett ame E. Kea-
ka Lipano he keikikane Oct. 16.
Na Harry A. Hart ame Edith K.
Leary he keikikane. Oct. 16.
Ella E. Evans he keikikane Oct 16.
Na Frank Fung ame Alice Kala
he kaikamahine Oct. 10.
NA MAKE
Kahele Lima ma ka halema'i o na
Kamalii Oct. 8.
Haliaka Pohiwa ma ke alanui
Kauluwela Oct. 8.
David Nahaku ma ka Home Leahi
Oct, 10.
Margaret L. Kanamu ma alanui
Hikina Oct. 10.
Agnes Hoopai ma ka halema'i
Pupule Oct., 14.
Smith Kamaka na ke alanui Wai-
akamilo Oct. 15.
Kuaiaina, he bepe hanau hou ma
ka halema'i Moiwahine Oct 15.
Nahaloa, ma ka Home Manao ke
Oct. 15.
Apela he bepe hanau hou ma ala-
nui Waipa Oct. 17.
Mulan Pahoa ma alanui Ihe Oct
18.
Mrs. Evelyn Paokalani maloko
o ka halekupapau a Borthwick Oct.
18.
.
MAKE HE WAHINE AOO
ME KA HIKIWAWE LOA
Ia Mrs. Evelyn K. Paokalani e noho ana ma ke poo o ka pahu o kona hoaloha i make ma ka hora 2 o ka auwina Sabati nei maloko o ka halekupapau o Mr. Borthwick ma ke kihi o na alanui Nuuanu ame Kula ua loaa oia i ke kauhola a he mau minuke kakaikahi ma ia hope iho ua lele loa ae la kona hanu.
Ma ka hora 3 o ka auwinala ka malamaia ana o ke anaina haipule hoolewa no Mrs. Margaret L. Kanamu, ia wahine a J. B. Kanamu o Waiakea, Hilo, a o ka makuahine hoi o Mrs. Lizzie K. Alohikea, e himeni pu nei me ka bana Hawaii.
Ma ka la 10 o Okatoba i make ai o Mr. Kanamu maloko o ka home o ke kaikamahine ma ke alanui Ala-pai, i holo mai oia e ike i ke kaikamahine, eia ka he holo ana mai ia ana e make ai. Ua hoopaneeia kona hoolewa no ke kakali ana aku a hoea mai kana kane ame na keiki-kane elua a laua mai Hawaii mai. Ma ka ilina ma Maemae i hoomoeia aku ai kona kino wailua.
No ko Mrs. Paokalani hoolewa hoi ua manaoia ma ka Poakahi iho nei e malamaia ai, elike me ia a Mrs. Margaret Holstein, ke kaikamahine hookama ana a me ia no hoi o Mrs. Paoakalani i noho pu ai, o ka hoike ana ae a ma ka ilina o Nuuanu no i hoomoeia aku ai.
He kaikamahine hookama e ae kekahi a Mrs. Paoakalani ola o Mrs. Mary Marshall, he kumukula ma Molokai, a nona i kanalua ia ai ka hoolewa koke aku i ko Mrs. Paokalani kino, ua manaoia e hoea mai ana oia i Honolulu nei ma ka Poakahi nei. He 10 makahiki i hala aku nei ko Mrs. Paoakalani noho
wahinekanemake ana. Ma ka oleo-ia he ma'i puuwai kona kumu i hikiwawe loa ai kona make, he mau mahiki lehulehu i hala kona hoo-mailoia ana me ia ma'i, a me he mea la ua ikaika loa kona uwe ana ke kumu o ka make koke.
NA KULANA O LUALUALEI I
UHIIA E KA UHIWAI O
KAALA.
I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Mr. Solomon Hanohano; Aloha pumehana kaua:—E Oluolu mai oe i ka'u mau hooheno o ka aina puuhonua i pohaiia e ke kiawe a'u e luala'i nei me ko'u, mau hoa, uhai-aholo i ke alualu i ka aina, o ia hoi o Lualualei.
Ma ka auwina la o ka Poaha, |a 9 i haule iho ai kekahi ua nui koikoi ma Lualualei, nona ka ma-u hookahi kapuai me ka hapa, nolaila, e hoolale mai ana ia'u e liuliu e mahi i ka aina, i kanu na anoano i ka lepo, a oili mai, a ulu.
Mahele elua, eia na paipuwai o ke aupuni ua hiki mai, eia ke waiho nei; i ke aipo o Waianae i hakalia a lilo i ka mea koho haahaa nana e hookele ahiki i ka paa ana, a kahe ka wai iluna o ka lepo o Lualualei, a inu ka lehulehu, a i ae inu i ka wai ono o Kaala, huihui ke moni aku; hauoli pu hoi me ko'u mau hoa i hoho hoomanawanui iluna o keia aina panoa, aia no a ua, alaila, kanu, pau no ka ua, hoomaha, a pela iho la,
E ike mai oukou e ko'u mau makamaka, o ka la no ka mea paamau, aia no a kokoke i na mahina hope, alaila hooma-u liilii iho la, i ae la ke kanaka, mahiai, ola. ia kini ke a mai la ke ahi; he oiaio a o ia Kana i i mai ai penei: Owau no ke kumu waina oiaio.
O ko'u makua no ka mahi waina, o ka lala hua iloko o'u kana e hoomaemae, o ka lala hua ole, na oukou ia e na makamaka e kaana
iho, a hoiliili, a pehea aku la.
Mahele Ekolu—Huliamahi na ele-mau, me ka Iakou mau mama na keiki pu no, i ka ohi kiawe a piha ke eke he hapaha, nui ka Likana Eliwai e hoonee mai ai ia oe, nana no ke eke, o kau wale no, o ka ohi, a hoopiha iloko o ke eke a piha maikai, he mau haneri eke au e ohi ai, me ka hooikaika no e pono ai i nui kau mau hapaha.
Nolaila ola na keiki o ia aina i uhi paa ia e ke kiawe, he nui hoi kela.
Oiai, ua puka o Pilipo Laiki, keiki hanau o ka aina, no Kauai Manokalanipo.
Hui hou au me ka'u moopuna mai Molokai mai, Kalaupapa a eia oia
E KOHO I KENELALA MAKAU-
KAU
I na mana koho o ka Apana Elima, e ala, e ku a kiai me ka makaala.
Ua loaa ia'u keia manawa kupono e kauleo aku ai ia oukou a ia kakou pu no hoi apau, o ke kumu no, no ka minamina i ko kakou apulu mau ia e keia poe lunamaka-ainana e hoohanohano mau ia nei e oukou i na makahiki lehulehu i kaahope ae nei, aneane iwakalua o'u makahiki i kaawale ai mai ka apana elima aku, i ka hoi ana mai nei i ka aina hanau ike iho la, o ia mau no kakou i ka hope waa, he wahi nee liilii wale no.
Oiai ka apana eha hihimanu na alanui oki hou ku iho la ka ninau a ka malihini: Heaha ke kumu o keia Holo hope o ka Apana Elima Hoikeia mai la no ka nele i ke Kenelala makaukau nana e alakai. Aloha no kakou!
Na. N. W. Aluli keia mau hua olelo aloha.
E kuu lahui aloha, akea kakou ala a noonoo akahele i ka mea e koho ai? Aole anei ua hoea mai ka hoola i keia kau? E hoomanao, i ka moolelo o ke kaua mawaena o Beritania Nui me no makaainana kakaikahi, i haalele aku i kai aina makua, a. au mai i ke kai, a hookamaaina ma na lihikai o Amerika. Heaha ka lakou i hana ai i ka hoea ana mai o na hana hookaumaha maluna o lakou? Eia, no, wae ae la lakou i alakai a i kenelala wiwo ole, piha i ka ike ame ka makaukau oia o Keoki Wakinekona.
Hahai aku la lakou mahope ona, e hoolohe ana me ka manao lokahi a hehaa ka hopena? Ua loaa ke kuokoa. ua loaa ka maluhia, ua noho ma ke ano holomua ahiki i keia la. He lahui kuokoa piha i ka waiwai ame ka mana nui.
Pela hoi ko oukou hoa o kau leo aku nei, no ka pono ame ka holo-mua o ka apana. He mau makahiki lehulehu ao nei i hala, ua hoohanohano mau aku oukou i kekahi mau alakai i manaoia, he mau kenerala wiwo ole, i ka paio ana no kou pono no ko'u pono a no ka pono ame ka holomua o na mamo a kakou o keia mua aku; e wahawai mau ia ana no hoi kakou i kela ame keia elua makahiki no na pomaikai e loaa ana i ka apana elima, ke koho aku ia lakou.
Puka lakou la, ohi i ke tausani dala, o kau hoi e ka mea inana koho, he ole, ole.kukahi he ole kulua, a he ole kau ma Ladana..
Ko iho la kela olelo kaulana a ka mea Hanohano H. M. Kaniho o ka makani Apaapaa; puka i ka puka mahope, ua loaa i ka mai, he o-kuu. He o-i ka laau.
Nolaila e o'u mau hoaloha ame ka poe koho o ka mahele elima; e ala kakou e ku iluna a maloeloe, he umauma i ka umauma, he poo-
hiwi i ka poohiwi e koho lokahi i
ka mea Hanohano Wm. Chas. Aohi
(Kale Aki) i kenerala, i alakai no
kakou no ka mea, he kanaka piha
ike makaukau maka'u ele a piha i
ke kanawai.
Ua hiki ke paio maluna o ka pa-
pahele o ka hale kaukanawai. Ua
hiki loa iaia ke paio maluna o na
ninau kanawai apau, me ka haele ole aku e ninau, i ko ha'i ike.
He hiki loa ke haku i na kanawai
me ka kaukai ole aku na hai e haku
mai. Ua hiki loa iaia ke paio no
kou pono, ko'u pono ame ka pono
o ka aina aloha o kakou. He oiaio
no paha he mau kinaunau no kona
o ka wa i hala e auhea no ke kua-
hiwi i kau ole ia e ka ohu, he ki-
naunau kou, he nawaliwali ko'u
elikeole aku e ninau i ko ha'i ike.
He hiki loa ke haku i na kanawai me ke kaukai ole aku na hai e haku mai. Ua hiki, loa iaia ke paio no kou pono ko'u pono ame ka pono o ka aina aloha o kou. He oiaio no paha, he mau kinaunau no kona o ka wa i hala, e auhea no ke kua-
hiwi i kau ole ia e ka ohu he ki-
naunau kou, he nawaliwali, ko'u
elike no hoi me ka poo e ae ma ka
oihana kalepa.
Ua poho no he heluna nui o ka-
kou na Hawaii ia manawa a ke
poho nei no hoi ikeia manawa, elike
no hoi me na Hawaii i momoka iho
nei i ke kuai i na kea aila o Kale-
poni i laweia mai e na Ili Puakea,
eia nae aole he hoomaauia aku o
ia poe no ka mea, no Kahiki mai
lakou.
Nolaila a kuu lahui aloha e hoo-
poina i na mea i hala, a ma ka
uhane o ke kaulike e lawe mai ka-
kou i na olelo a'o maikai a Paule: "E hoopoina i na mea i hala, a e
kikoo aku i na mea omua, a e hoo-
manao no hoi kakou apau, aole he
kanaka waiwai o Kale Aki i keia
la he ilihune oia, elike me kou ame
ko'u, e ku ai la hoi ka makaia.
No ka holomua o ka aina aloha
o kakou a no ka pomaikai hoi o na
keiki ame na moopuna o keia mua
aku, e ala like kakou a e hookau
i ka inoa hanohano "Ke Kenerala
Wiwo Ole o ka apana elima"
Me ke kanalua ole au e wanana
enei e olino io mai ana no ka mala-
malama o ka holomua ke hilinai pi-
ha kakou maluna ona.
Me keia, mau wahi manao pokole ke manaolana nei: any e lawe ana kakou a noonoo me ka manao kau-like no keia moho, a alakai o ka apau iaia i mea paahae no kakou, apau iaia i mea paa hou no kakou, ia manawa hookahi no hoi, wae ae no hoi me ke akahele i mau lukanela makaukau nona, i loaa ka poe ku-
Nuhou
Kuloko
PEKING) Oct. 18.—Ke pii mahua hua loa aku la ka hahaua o ke kaua ma na wahi e hoopuni ana ia Shang haikwan, elike me ka hakaka ma ka lono i hoea mai ianei i keia la Ma ka manao o ka poe e nana aku ana o keia ka hoouka kaua ana e akaka ai ka hopena o kekahi o na aoao kana.
SHANGHAI, Oct. 18.—Ua lukuia a neoneo ka hapa nema loa o Woo-sung i keia la e ke ahi i manaoioia i puhi maoli ia e na koa Chekiang. Ua a ke ahi i ka.po ahiki i ke ao ana
Ma kakahi ano e ao aohe i loli. O ke Kenerala Chuan fang ame. kekahi mau alakai e ae o na pualikoa laua-
kila ke hoao mai la e paniku a i ole
e hoauhee aku i na koa Chekiang i
pio.
CANTON, Oct. 18.—Ua hooukaia lie kaua maanei ma ka po aku
hala mawaena o na aoao paonioni elua e hoopaapaa ana no ka mahele hele ana i na waiwai aihue a hao wale ame; na mea kaua i laweia ma me ka limaikaika; mai na pualikoa pualu mai iloko o ka manawa o ka ulu ana o ka haunaele, ma ka pule aku la i hala. He mau kaukani o no kanaka i puhee aku no Hong kong. Ke ku wale nei na hala oi-
hana kalepa a ke huli mai nei na
koa a ke hao wale mai nei i na wai-
wai a ka poe i holo aku. He elua
mau mokokaua Amerika ame eono
mau mokukaua o na lahui e aku
e ku kiai nei maanei no ka malama
ana i na ola ame na waiwai o na
lahui e.
CHEYENNE, Wy, Oct. 14 —Ua waoia me ka lokahi e ka aha
elele Demokalaka o ka mokuaina
o Mrs Nellie Ross, ka wahinekane-
make a ke Kiaaina William Brad
ford Ross, i moho, no keia kau koho
paloka ae, no ke pani ana ma kahi
o kana kane i make.
MOSCOW, Oct. 14 Maloko o ka hoike akea a ke komisina hookolo-kolo i keia la i hoikeia ae ai he 72,000 mau kanaka i hoopaaia aku maloko o ka halepaahao maloko o ka Repubalika O Rusia, Wahi ana ma kana hoike he 43,000 paahao e paa mai la no ka uku ana i ko Iakou mau hoopai, he 36,000 e kakali ana no ko Iakou,hookolokoloia a he 3,000 e kakali ana no ko lakou kipaku loa ia mai Russia aku. ,
WASHINGTON, Oct. 18.—Ua aponoia o John. W. Weeks, ke kakau-olelo o ka oihana kaua aina ame Curtis D. Wilbur, ke kakaolelo o ka oihana kaua moana ka ninau e
lile ai i kahua no ka hookahakaha ana ma ke ano kui o ka oihana kana aina ame moana ma Hawaii i ka 1925 e hiki mai ana, o ia ka mea i hoikeia ae.
O MRS. LONO KAHAKAUILA
UA HALA.
Mr. Sol. Hanohano, Aloha nui Ina he wahi rumi kaawale kekahi o ka moku Kuokoa, e oluolu oe e hookomo iho i kela wahi poomana e kau ae la maluna,
Ma ke kakahiaka nui o ka Poa-kalu, Sept. 24, kora 5,45 p. m., i pauaho mai ai i keia ola ana o Mrs. Lono Kahakauila ma kona home ma Keononalu, Wailuanui, Maui; a waiho iho la i ke kino lepo na ka ohana ame na makamaka e paiauma aku ma keia aoao o ka muliwai ele-ele o ka make.
Ua hanauia o Mrs. Lono Kaha-kauila ma Keanae, Maui, iloko o ka mahina o Iulai o, A. D. 1863; a ua piha iaia nu makahiki he 61 me hookahi mahina ame 23 la o
kona hanu ana i na ea huihui e
keia ole ana a hala wale aku la no. Ua mare oia i ke kane oia o Mr
P. K. Kahakauila no Wailuanui
Koolaa Maui, iloko o ka mahina o
Mei 27, A. D. 1879. Na ka Rev
S. K. Kamakahiki laua i mare
kahu o ka Ekalesia Hoole Poke o
Keanae.
Iloko o ka mahina e Aperila 23,
A. D. 1904, na laweia kaha kane
no Kalaupapa Molokai no ka ma'i
lepera; a ia makahiki no i palaho
mai ai oia i keia ola ana, Sept, 22
A. D. 1904.
Mailoko mai o ko laua kihapai, i
puka mai ai he mau hua maikai, he
elua keiki, a ua lawe aku ka po
hookahi, a koe hookahi e ola nei
ahiki i keia la.
Ua mare mua no kana kane i ka
KA HOIKEIKE FEA TERITORE
Iloko o keia pule holookoa o ka weheia ana o ka hoikeike fea o ke Teritore mawaho ae nei o ke kahua hoikeike o ke aupuni, ua hoike mai na hopena apau o kela hana i ka holomua; a ua hoohauoliia aku hoi ka manao o ka poe i ili aku ai ke ko'iko'i o ka hoomakaukau ana i na hana hoikeike apau;
No ka pule holookoa, i loaa ai i na makaainana o Hawaii nei ka ike laula, no ka lilo ana o kela kahua hoikeike, i kiko-waena o na hana apau i kaulana ai o Hawaii nei; ua hoakoakoaia mai na mea like ole a kahi hookahi; e hookahaha maoli ia ai ka manao o ka poe i maopopo mua ole i kela mau mea, oiai no nae eia no i Hawaii nei kahi i hoouluia ai, a i hanaia ai paha, elike me ke ano o na mea hoikeike.
Ma ka nui o na hana hoikeike, ka nui pu o ka poe makaikai, me ka piha mau i kela ame keia la; i maopopo loa ai, ka waiwai o ka loaa ana o kekahi kahua nui akea elike me kela, pela hoi ka noeau ame ka naauao o ka poe i ike mua a i manaoio i na pomaikai o kela hana.
Aole he alahele e ae, i oi aku ai ka ikeia o kela ame keia ano hana iloko nei o ka aina, elike me ka hoikeike fea. Nui a lehulehu wale o na makaainana i hele aku no ke kahua hoikeike fea, no ka makemake wale no e makaikai, a no ka hoohauoli ana ia lakou iho, aka iloko nae o ia manawa hookahi, ua loaa pu he wa maikai a lakou e ike aku ai i na mea a lakou i noonoo mua ole ai, e hiki ole ai ke alo ae, mai ke komohia ana iho o na manao makemake, e kuai i kela mau mea.
No ka pomaikai o kela ame keia oihana, pela iho la na kanaka lawelawe oihana o Amerika i hoouna mai ai i ka lakou mau mea hoikeike ma keia fea, no ia kumu hookahi no, i huliamahi aku ai ko Hawaii nei poe lawelawe oihana, ma ka hoikeike ana i na hana a lakou e lawelawe nei.
Me na hoolilo nunui no i laweia mai ai na mea hoikeike o kela ame keia mahele like ole; o ka hopena nae e oili mai ana mamuli o keia hana, e uku, pono ia ana ka luhi, ame na hoolilo o ka poe i komo kino iloko o na hana hoikeike.
Me kela kahua hoikeike fea o ke Teritore ma kekahi wahi nui akea; e lilo ana kela kahua i pohaku paepae, nana e wehe hamama ae i na ipuka o na hana imi pomaikai apau ma keia mua aku, ma na wahi apau e hoopuni mai ana i kona mau aoao.
Na kela kahua hoikeike fea, e kono aku i ka hui kaa uwila, e hoomoe aku i na alanui alahao, ma na alanui apau e pili kokoke ana i kela kahua; e oi aku ana ka nohoia o na wahi waiho wale i keia manawa e na kanaka, e ku ae ana he mau hale kalepa o na hana hoopukapuka waiwai, a ma ke ano nui ke olelo ae, e lilo aku ana kela kahua i kikowaena no na hana ano nui apau e hoalaia ae ana ma keia mua aku.
Aohe hana hiki ole i ke dala ame ka naauao; pela iho la kakou i ike aku ai i ke kulana o keia kahua hoikeike hou o ke aupuni; a elike auanei me ka loihi o kona ku ana aku, pela no e pii ae ai kona kulana maikai ame ka nani, i oi aku i ko keia wa mua loa o ka weheia ana o ka fea malaila.
Hookahi pomaikai ano nui i loaa aku i ka lehulehu, ma na mea hoikeike o keia makahiki, o ia no ka ike ame ka naauao i loaa ia lakou no kekahi mau mea lehulehu a lakou i maopopo ole ai mamua.
KA LOIO AMERIKA W. T. CARDEN
Iwaena o na luna oihana o keia kulanakauhale, o ka Loio Amerika William T. Carden, kekahi i mahalo nui ia, no kona kulana hoopono, a kuokoa, me ka makaukau ma ka hooko ana i na hana apau i kau aku maluna ona; a i kona halawai ana me kekahi ulia poino, ka mea nana i hookaawale aku iaia, mai na hoaloha mai no ka wa mau loa ua hookomoia aku lakou apau iloko o ke kaumaha ame ka minamina nona.
Ma ka manawa i hookohuia mai ai o William T. Carden i loio Amerika no ka aha federala maanei nei, akahi no a ike keia Teritore i ka hookoia ana o na kanawai federala me ke kui'o, o ka oi loa aku, ma na mea pili i ke kanawai hookapu waiona; ua ku mau oia maluna o ke kahua o kana oihana i na manawa apau, ma na mea ana i manaoio ai he pololei a he pono, a na ka make wale no i hoopokole ae i kana mau hana maanei, no ke kakoo ana i ke kumukanawai o Amerika Huipuia.
Hookahi olelo nui iwaena o na hoaloha, he ulia kela make o ka halawai ana me ka Loio Amerika, iaia i piholo ai iloko o ke kai, malia paha he mea oiaio no ia; maluna iho nae ona na ahewa e pono ai e hookauia aku, no kona au ana i kahi hohonu o ke kai, oiai he kahua ia i hiki ole ai i ka ikaika ame ka mana o ke kanaka ke ku aku imua o na mea hoopoino he nui e waiho mai ana imua ona.
E lilo nae ka halawai ana o ka Loio Amerika Carden me ka make poino iloko o ke kai, i mea a'o mai i ka poe e ola nei, e malama mau i ka makaala, ma ka hele ana i ka auaukai, ma na wahi ikaika o ka nalu ame ke au o ka moana.
O kekahi mea haiolelo kupono loa a na Repubalika e koi ae ai, no ka lakou mau halawai hooikaika baloka, o ia no o Mr. Rivenburgh, ke kakauolelo mua a ka Elele W. P. Jarrett, o ka hoopauia ana aku, mai kona noho kakauolelo hou ana mai malalo ona. Ke ake nei ka lehulehu e ike i na. kumu oiaio o kona hoopauia ana aku: a ke kakali aku nei no hoi lakou, e ike i na kumu kupono o ko ka Elele Jarrett hoopau ana aku iaia. Malia paha aole kuleana o ka lehulehu, ma keia ninau, aka nae he mana ka iloko o ka lima o na mana koho e kiola a i ole e koho aku ai, i ka lakou mau moho, malalo o na kumu kupono loa, elike me ia e ikeia ae ana i ke akea.
O ka poe e kapa ana ia lakou iho, he Repubalika, a koho aku nae i na moho Demokarata, me na kumu maikai ole: aole e kupono e kapaia aku ia poe he Repubalika, aka he poe kumakaia i ko lakou aoao kalaiaina iho.
Oiai ke waiho nei ka mau imua o ka aha kiekie a Amerika Huipuia, no ka hiki ame ka hiki ole e hookupaia na Pilipino i mau kupa makaainana Amerika, he hookahi wale no hana pono, i a aliikoa kiekie o ka puali kiai lahui o Hawaii nei, o ia ka hoopau ana aku i na Pilipino i komo iloko o ka oihana koa.
Me na alakai o na Pilipino olohani, malalo o ka hoopa'i a ke kanawai, no ko laua hakihaki i na kanawai o ka aina; e loaa aku auanei he mau haawina a'o lehulehu i na Pilipino apau o Hawaii nei, ma ka malama wale ana no i ka maluhi ame ke kanawai, e mau ai ko lakou noho kuokoa ana, ina aole pela, alaila he pio ka poe hakihaki kanawai apau noloko o ka halepaahao.
E haawiia na mahalo kiekie ana i ka oihana makai o Honolulu nei, no ke ano o ka hoomaluia ana o na kaa ame ka lehulehu ma ke kahua hoikeike fea Teritore. Me na makai e hooko pono ana i ka lakou mau hana, e kau aku auanei ka weli maluna o ka poe hakihaki kanawi i manaoio kahi hoikeike fea ke kahua kupono loa no na hana aihue lehulehu.
Nuhou
Kuloko
Ma ke Sabati, Okatoba 26, 1924 i makemakeia ai na hoahanau apau o ka ekalesia Hoolepope o Waianae e noho ana ma Honolulu nei, a ma na wahi e ae o keia mokupuni, e hoea ae ma ka ekalesia i oleloia, no ka noonoo aua i kekahi kumuhana ano nui elike me ka makemake o ke Komite Rev. W. K. Poai ame ke kakauolelo o ka ekalesia Harry G. Poe.
Laukanaka ke kulauakauhale nei i keia mau la, i na malihini mai na aina mamao mai, a mai na mokupuni like ole mai, no ka makaikai ana i na liana hoikeike fea o ke Teritore;
Mamuli o ka loaa ole o ke kino o ka Loio Amerika Carden, o ke piholo ana iloko o ke kai ma Waimea ae nei, ma ka auwina la: o ke Sabati i hala, mahope o ka nokeia ana i ka huli no kekahi manawa
loihi, i manaoia ai, ua pau kona kino i ka aiia e ka ma-no.
Maluna o kaupoku o ka Hokele Iana, ma ka hapalua o keia ahiahi, e noho ae ana ka halawai a na Wahine Koho Baloka o Hawaii nei, no ka hoolohe ana i na moho, e holo nei no ka hale o na lunamakaainana ame ka ahaolelo lahui.
Ma ka Haleakala o ka Poakahi nei, i hoea mai ai ka Rev.S. K. Kamaiopili ke kahu o ka ekalesia o Kaahumanu, Wailuku, Maui, no keia kulanakauhale e hala ai iaia kekahi mau la ma ke taona nei, mamua o ka huli hoi ana aku no ke kahua o kana hana.
I keia keena mai, o Mr. Joseph N. Uahinui o Kaunakakai, Molokai; ma ka pule aku la i hala, a wahi ana e lanakila holookoa mai ana ka paa baloka Repubalika ma na mokupuni o Maui, Molokai, ame Lanai i keia kau koho iho.
No ka pono o na Hawaii e noho mai la ma na aina hoopulapula o Kalamaula, i holo kino mai ai o Mr. Clarence W. Kinney no Honolulu nei, ma ka pule aku Ia i hala, no ka hooponopono aua me kekahi poe kalepa o keia kulanakauhale uo ke kuai ana i na ohi'a a ka poe hookuonoono, me ka holopono o kana mau hooikaika ana, e mau mai ai ka hoounaia ana o na ohi'a i kela ame keia pule mai Molokai mai.
Ma ka Poakahi iho nei, i huli hoi mai ai ka Elele W. P. Jarrett, mai kana huakai hooikaika baloka aku nei no Hawaii amo Maui, a ma ke ahiahi o keia Poaha e holo aku ai oia no Kauai, no ka wawahi ana i ka ikaika o Philip L. Rice, ka moho elele lahui a na Repubalika, ma kela mokupuni.
Mahope o ka hoohala ana he hookahi pule ma Kauai, no ke kukulu ana i ka Ahahui Wahine Waialeale, i huli hoi mai ai o Mr. John K. Kekuewa no Honolulu nei, ma ke kakahiaka o ke Sabati aku Ia i hala.
He palapala ae ka i hoopukaia mai ke keena ao o ka lunanana. kukulu hale ma ka Poaono nei, no ke kukuluia, aku o kekahi hale konaka-lika, ma ke kihi makai o ka aoao ma Ewa, o na alanui Betela ame Pauahi,
Ma ka Poalua iho nei, i hookuu ai na kula aupuni o Honolulu nei ma ka hora umi-kumamalua o ke awakea, no ka mea ua hookaawaleia ka auwina la, ma kela la, no na hana hoikeike o na kula, maloko o ke kahua hoikeike fea mawaho ae nei o Kapahulu
E malama ae. ana ke Kalapu Demokarata o ka mahele 11, apana 5, he halawai mailoko o ka halekula o Kaiulani, ma ka hora ekahi o ka auwina la o keia Sabati iho; Oct. 26 1924, ua makemakeia na kane ame na wahine e hoea ae ma ia halawai.
ke noho nei i ke kaona nei, ka Kapitala i onaia e ka poe waiwai, a hanohano a haahaa, ka home hoo-nanea o na malihini, mai na aina mamao mai, i hui pu hoi me a'u a huli hoi aku i ko'u aina home hookupono, a ili aku i na keiki a moopuna kuakahi a kualua.
Ua lawa iho la keia, e haawi nei au i ko'u mahalo nui i ka wiliki nui o keia keena pa'i, me na keiki wili ani peahi o ka mikini uwila hooholo hua.
Owau iho no keia, ke kiu hanu meahou.
W. K. APUAKEHAU,
Lualualei, Oct. 14, 1924.
pono na Iakou e paepae aku kana mau hana apau iloko o ka hale ahaolelo. A lokahi kakou e ikaika au anei, mahae kakou nele mau no
Na na Mana Lani e hoopakele ia
Hawaii mai ka poe o i wale iho no.
Aloha: no kakou,
GEO. L. DESHA,
(Kinikake)