Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 40, 2 ʻOkakopa 1924 — HE MOOLELO No Ke Kaikamahine O Ka Pouli A i Ole Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na Alahele o ka Poe Ino. [ARTICLE]

HE MOOLELO No Ke Kaikamahine O Ka Pouli A i Ole Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na Alahele o ka Poe Ino.

"Aole me ka ikaika o na meakāUa, t tne kt mana o kekahi mau hana epa, i loaa mai ai ia'ii keia kulana, aka nae ke hoohiki nei ai* ma ka inoa o na akua lapu o ka po, e hoohana aku ana au i na alahele apau, e hiki ai iā.'u ke paā i keia kulana, ahiki i kou lanakila ana. Ua punihei o PilipO i ka'u mau hoo]ala ana, owau ke pani ma kona wahi, i hiki ai iaia ke ike, no ka waiwai a i ole nona iho paha ke kumu nUi e mare aku ai e, kaikamahine a Kenerala Rud«na iaia; a iloko o ka'u mau hoo-l lala ana apau, eii «U malalo 0 ko'u mana, no ka hiki ole īaia ke onioni āe, ahiki i km ikeia ana te, owau ka Pilipo Kuaina oiaio, aole o kela kanaka hupo. "Alaila ua manao anei oe e pepehi aku īaia a make, mam o kona hua'i ana a'e i ka mea oiaio imua o Kettērala Rudena. ( Akahi a hookaakaaia ko'u mau maka no ke ano o kau mea i hoolala ai e Matado. He keu aku maoli no paha oe a ke kanaka piha maalea nui wale. Ua loaa kena kulana ia oe, i haawi maoli ia mai, e ka mea i kuleana i'o, a mamua o kona kii ana mai a kaili ae mai ia oe aku, o ka ukupanai iho la īa au e haawi aku āi, o ka pepehi iaia ā make." "Ke pololei la kena mea au e hoakaka mai nei e Mina. O keia kekahi o na hana naauao la, aka nae aole ia e hookoia ana» ke ole oe e akahele ma kau mau hana» elike me keia au i hoolala ai e holo mahuka mai ia'u aku." "Akahi au a ike i na mea oiaio a e komo pu aku ana au me oe, ma ke kokua ana no ka holopono 0 na mea apau," me ka lele okoa ana mai o Mine imua a puliki ma ka a-i o MatadcL "E lilo kaua e Matado i mau hoaloha oiaio loa, mai keia manawa akau, aole hoi he mau enemi, pela wale no kaua a elua e ohi like ai i na pomaikai he nui. O oe hookahi wale no e Matado ka i ike, i ka pololei ole o ka'u koi, no ko'u kuleana 1 na waiwai o Kenerala Rudena, a owau hoi ka 1 īke, he mea komohewa oe, aole o Pilipo Kuaina oiaio. E hana kaua i kekahi aelike hoopaa i keia manawa, e hlo au 1 mea koloia aku ia oe, i wahi e kuleana ai oe i īla waiwai apau o Kuaina, a pela hoi oe e haawi mai ai i kau mau kokua ana, i wahi e kuleana ai au i na waiwai o Kenerala Rudena. "Me keia mau pomaikai nae, e hok) mai ai ia kaua pakahi, ke k<3 nei he elua mau mea mawaena o kaua, oiai o Kaloke Rudena am« Pilipo Kuaiiia; ke kaawale aku ka hoi kela mau a elua mai ko kaua alo iku, aohe mea a kaua e hopohopo ae ai, o ka olelo wale ae no, lie lani iluna, he honua īlalo, moe malie ke poo i ka uluna, aohe mea nana e hooniom. "Mai law«» mai oe e Matado i kela mareia ana o kaua, i mea ano nul, no ko kaua ola ana aku, he meahuna ia mawaena >vale iho no o kaua, aka imua o ka lehulehu, t nana mai lakou, he mea okoa loa oe, i pili ole mai ia'u m* kekahi ano " alaila lamalama ae la na maka o ua wahine nei, me na manaolana he nut, nana pono mai U hoi ma na maka o Matado, a hoomau hou mai la i kana kamailio ana: "Ke holopono ka hoi keia mau hoolala ana apau e Matado, 0 kou lilo n<y ia I kanākā waiWAi,. i kanaka ano nui ā hanohano, e hiki ai ia oe ke komo iloko o na analnā a ka pOfe waiwai, kahi e launa aku ai oe me na wahine huapala nui o ko lākou waiwai, a mare aku me kekahi o Ukoil, ma ia ano auanei e hooiia āe ai kou waiwai, a e hooi pu ia aku ai kou hanohano, a o ka mea 01 loa aku, o ia no k'a loaa ana ia oe o ka hauoli oiaio loa, au e olelo ae ai, ua hooko piha ia kou mau manao inaina, maluna o Mine; a o ka hauoli auanei e loaa ani ia oe, o ka haUOli hookahi no ia e loaa ia'u* "E lilo ana kou mau waiwai i loaa aku ia oe, mamuli o ka epa ame ke kolohe, i kumu e hoomāhuahua hou ia ae ai kou mau waiwai, aka āole pelā ko'u, e paa malie ānā i ko u wauvai ahiki i ko'u mare hou ana āku i ke kane; nolaila aole au ku-e ana mai i keia manao o'u, nt> ka mea ke ike aku la au i kou apono, ma ka minoaka o kou mau papalina. "Ua haulehia au i ke ātolfto Ktoki Kākōftā, ā ua pāa kUU manao e lawe mai iaia i kane mare na'u, ke hookoia ka hoi kuu iini, o ka loaa like ana ia o ka hauoli ia kaua a elua. Aole tnei o keia kekahi o nā hiOiiā māikāi 10« ā'u e kukulU aku,nei imua ou e MātadO. Ke ae māi ka hoi oe, e lilo no au i kauwa nau elike me ka loihi o ko kāua mau la e olā ai ma ka hōnua nei.' "Ke hāawi āku nei āu i ko'u ae,, ma nā mea āpāu au i hoakaka mai nei, a koe kou mar« ana me Keoni Kakona,". walii a Matado. "Ua hiki ia'u ke hoololi i ko'u manao inaina nou, i wahi e ohi i'o ai kaua a elua i na pomaikai, aka o kou manao ana, e mare aku ia Keoki Kākoaā, āOlē loa iā e hōokōia; e make kela kanaka e pOnO ai!" "Aole, aole!" i hooho ae al o Mine, me ka ehaeha maoli. "£ ae mai oe • Matado e mare au me kela kanaka, no ka. mea ' oia hookahi wale no ka mea a kuu puuwai i aloha ai! Ua oi ! aku kuu makemake, e lilo aku ka hapalua o na waiwai i ma- | nāoia no'u, mamua o kona mak® Pēheā lā 0« e Matado } makemāke āi e pepehii* kel« kanāk* a make?" "No ka pane o kau nināu ea, e hoike āku no au i ke kumu, o ia ka hiki ole ia'u ke hoohana aku i na mea apau.e loaa mai āi ia'u keia waiwai, ōiai kela kanaka e ola ana. Pehea, ka nui 0 ka'u mau hooikaika ana, no ko'u hauoli, ame ka'u koi, no keia waiwai, aole loa ia e hookoia, ahiki i ke kaāwāle loa ana āku o keia kanaka mai ka ili aku ō kā hōnuā." "Alaila ua maOpopo anei iā Mr. Kākānā* nā hoolalā ana mawaena ou ame Pilipo Kuaina oiaio? Uā kamaaina mua anei oia 1 kela kanaka?" "O Keākā Kākonā, o PilipO Kuāina no ia, āole he kanakā okoa aku; nofaila e ike mai oe, i ke kumu hiki ole ke liolopono kā'u mau hooikaika ana e lilo māi kona mau waiwai apau ia'u, ōiai oia e ola ana." I ka lohe pono ana aku o Mine i kela mau hoakaka, me he mea la, ua punukuia ae kona wahā a paa e hiki ole ai iaiā ke hoopuka mai i hookahi huāōlelō alāila hōōkuu ae la oiā i kattā pāa ana i ka a-i o Matado, a kikihi hele aku la ahiki i kona hāule ana ihō m*lurtā 0 kekāhl ftohō, k« lewalewā la hoi konā mau lima ma kā āōāo, a ke kākaa wale la nō nā Onohi maka, 6 ia no oe o kekahi mea, i ku'iia aku me kekāhi puupuu ikaika loa, ma kona poo. Me kela mau mea i hoikeia aku e Matado, ke noonoo la o Mine, he mea makehewa wale no na uwālo āftā mai imua o Matado, e hoopakele aku i ke ola o Kēōki Kakonā, a ke ike lā hoi oia, aia iloko o ka poho o na limā o MātādO kona palekana ame kona mak«, nolaila aole anā ftteā hiki ke hāna mai, koe wāle no kā noho mumule, a hoolohe mat lā i na meā a Matado e hoakaka aku anā imua ona. Hoakaka hou aku la o Matado, i ke ano o nā mea i hoolalall eal m k$ kuape | fco

laua mau kulāna, me ke komo pu aku o Pilipo, e kokua, nia na mea apau e holopōno āi, na hana hoōkohukohu a Matado, me ka mōeuhane mua ole nae o Pilipo i ka umii i hoolalaia e Matado, no kona lilo mai i pio malalo o na hana epa a kolohe a keia kanaka ino. Aole i hunahuna iho ua o Matado, i ka huai pau ana aku i kana mau hana apau o ka wa i hāla, pela hōi na hōolala ana no na mea e pomaikai ai oia, akā nāe, hookāhi mēa ana i huna' ai, aole hoike aku imua o Mine, oia no kona haulehiā āna i ke aloha no Kaloke. » | "Nolaila e ike mai oe e Mine, he mea makehewa wale no kou uwalo ana mai imua o'u, nō ka hoopakele ana ae i ke ola o kelā kānāka. Inā no i pā-miliona ia ae ka nui o kou aloha j nona, aole ia he kumu e hoopākeleia ae ai o kona ola. O ka holopono o keiā hana a'U i hōolala ai, aiā wale no oia a kāa-l wale loa mai ka honua aku nei, nolaila e make oia e pono.ai!" ! "Heaha la hoi, ina ua paa kōu manao e hookau aku i ka make maluna o ke kanaka a'u i āloha ai, alailā aole owāu kā mea nana oia e pepehi," i pane mai ai o Mine, me ka haalele ana aku i kona noho, a kukuli mai la imua o MatadoJ me na lima, e hoomohālā mai ana imua ona. "Ua hele kuu aloha no kela kanaka a nui, aole e hiki ia'u ke nana aku i konā make ana, ma kela alohā auanei/ e hoolilō ia'u i Wahine hehēna, ahiki i kuu hoike okōa ana aē i na mea oiaio, e ahuwale ai ko kaUa mau ano, nolaila e uwalo hou aku ana āu no ka manawa hope loa, ē hoololi oe ē Matado i kou manao mua no kā pepehi ana iajā a make." Ke nana la o Matado ma na maka o Mine, a ke ike la i kā ehaeha maoli o kela wahine, a ke ike la oia me ka hoohewahewa ole, i ko Mine ano, o ia ka nui ame ka liohonu o kona aloha no Mr. Kakona, a no kona hopohopo, o lilo auanēi )ō Mine i mea kuitifikaia iaia, nolaila i aku la ma ka pane ana mai: Ina pela* <£, hoololi kauā i kela wahi o ka papahana> no ka haawi anā iaiā ikā laaumake; aole hoi au e hoōkikina wale aku ana ia oe, e komo pu mai ma ka pepehi ana iaia a make; aka nae e make ōia e pono ai, āole he mana ma ka honua nei nana e hoololi ae ia mea!" "Aole au e ku-e hou aku ana no ia manao paa ou; no kā mea ke ike nei au, pela wale no e ike ole ia ai ka kaua mau hana kolohe, aia oia a kaawale loa mai keia ao aku, me ko'u nana ole ika nui o ko'u aloha iaia. Pehea nae ke ano e make aku ai oia, no kelā kumuhanā, e pono kaua t akahele loa e Matado, a o ko u manao eā, e hoopanee ko kaua kamailio ana no ia mea, a kekahi manawa okoa aku, aole i keia po. | "Ua hele kuu poo a poniuniu, ame he mea la, tta lapalapaia kuu houpo e ke ahi, a ua aneane e hiki pono ole ia'u ke noonoo me ke kupono, ke kukulu mau mai oe i na hana ku i ka weli(weli imua ō'u. He pono e loaa ia'u he hooluolu ana i keia po, oiai mai kela manawa mai a'u i ike ai ia oe, mai iar wa mai | ko'u piha me ka weliweli ahiki no i keia mfnawa. | "E waiho malie mai oe ia'u e Matado, ahiki ike auhee ana aku o ko u mau manao pihoihoi; aia a hoi pono mai ko'u mau ano ia wa kaua e kukakuka hou ai maluna o keia kumuhana ano nui loa." v Ua piha i'o ua wahine epa nei me kā pihoihoi, ma na hiona maopopo lōā ma konā helehelena, ke ano o kona leo, e hōike mai ana ia, āole na noonoo maikai iloko ona, aole hoi kela mau anō o ka niaalea ame ka noeau, ua auhee aku ia mau ano pilipaa mai iaia aku. Hookahi nae mea hiki ole i ua wahine nei, ke hoopoino o ia no kela manao paa iloko ona, e imi aku i kekahi alahele e kaawale at o Matado mai iaia aku, a e hoopākeleia āe hoi o Pilipo Kuaina mai ka make mai, a Matado nāe ē ike ōlē āku la i ka meahuna iloko o Mine, a o ka kumu oiaio loā ana i noi mai ai, e hoop'ānee ko laua kukakuka āna no ka holonitte, o ka laua papahana, a no kekahi manawa okoa aku. Malia paha ua pololei oe. e Mine e kamailio mai nei, no ka | mea me ke akahele wale no na hana a pau e pono ai ke lawe- [ iaweia, aole me kā pupuahulu, no ka mea o ka hēmahema liilii a kaua e hana ai, he kumu iā e haule pa-»hu ai na manaolana apau. E haalele ana au ia oe i keia mānāwa> okē alohā no kou, a e kau aku i na manaolanā no na pomaikai nui e holō mai ana maluna o kaua," alaila huli māi la ua o Matado no kahi o ka puka, aka mamua o kona oili loa ana aku iwaho, ālaWa hou aku la oia ilokō no ka nana ana ia Mine, alaila hoopuka ae la i keia mau olelo: "Ke manao nei au, ua hiki ia'u ke hilinai aole oe e hoao ana e holo mahuka hōu mai ia'u aku." Aoft au hopohopo ana no ko'u holo māhuka mai ia ōē mai, oiai eia ko'u mau pomaikai apau ma keiā wahi, ā ō kekahi no hoi, ke nanā aku n#l au ia oē e Matādo ma ke āno he hoalohā oe no'u, aole he enemi, a o kaua a elua ke komo pu ana ma ka paāni ana i ka puupēpa hahau, me ka mau.no o ko'u nohō ānā he hooilina no Pinelana nei." Aole e hiki ia'u ke hoike aku, i ko'u mānao maoli no kau mau olelo e ka Mōmi o Bacelonā, koe wale no nae keia, he mea hookahaha mai i ka manao, ina e loli ae ana kou mau ano, mai na ano mai a'u i kamaaina ai nou," i pane hou aku ai o Mātado, me ke pani ana mai. i ka puka ā pāa, ālailā oili aku lā iwahō, Aia no o Mine ke noho malie la ilhnā o ka papahele, ina kāhi no a Matādō i haalele aku āi iāiā, i ka hala ana nae o kekahi māu minuke, ku ino ae la oia iluna, nana mai la ntf kāhi. 0 ka puka, mē ka wiliwili anā i kanā puupuu, a hoopuka āe lā i niau olelo: Man'ao paha oe e kena kānaka, e hiki ana ia oe ke hoohoka mai ia'u, aole loa, aka owau ka me* nana e hoohoka aku ia oe, ā e wawāhi aku i kau papahānā i h'ōolala ai, ā Wēluwelli liilu, 0 oe e kuu kārte pepehikānāka.ke make aku āttā, o Pillpks Kuālnā, a owātf ke māfe akii ana me ia, aole o Kaloke Rudena. Manao attei ōe e e hiki aoa ia'u kā mea i haulehia i ke alohā no Pilipo, ke ae aku i kau hoolala anā e pefjēhi i kela kānaka a make? Aole loa!" alaila noke okoa ae lā ua. o Mine i ka aka naC nō kōnā mana6 aiā no paha o Matado mawaho mai o ka puka kahi i hoōlohe ai, hoopau iho la oia i konā ākāaka anā, ā kii mai la e wēhe i ka puka, he pouliuli waltf nO ōwāhō aohē ōnā ikē āku 1 kekahi mea, o kona komo hōu ākil lā no ia noloko o ka rumi me kē ki ana mai i ka pukā a paa maloko. iloko o kona nimi, ua oili āe la kekahi mea, mahope mai o kekahi o na kii i kukuluia maloko o ka holo, nana mai la no kahi ō ka rumi o Mine, o kona nehē malie aku la no ia a naMa kela manawa hookahi nae a Mine o ke komo ana aku lowale. O keia mea o ka nalowālē atta aku la, 0 kā wāhine Paēle ttō iā, i hōounaia mai ai i kauwā lāWelaWe na Mine, a i kipakuia aku ai nae e ua kāikāmāhine nei, no kona makemake ole i kela Paele. "Ua hookahaha loa ia mal ko'u manao, no na mea a'u i ike ai i keia po," i namunamu wale iho aiino ua wahine Paele nei. "Ke manaoio nei au, ua kamaaina muā keiā mau mēa eluā ia laua iho; aole loa he kulēana iki o kēkāhi kēonimaha malihini, e komo ai iloko o kā tumi o kekahi ledē i ka pō; a ēlike mē kā māōpōpō i kā pōpoki, āiā hē iolē iloko o ka pahu pa, pela au e manao nei, aia kekahi epa mawaena o keia mau mea, no na waiwai o kuu haku. * L (AoIC i pau.) |