| HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA. Ia kau ana aku a laua iluna o ka lanai a haule iho la noho maluna o k anoho, alaila hoakaka aku Ia o Geofere i kona ma- nao o ka hiki ana aku i ka i ana aku : "He malihini au, a i hiki mai la au ianei no ka ninau ana i kekahi mea e pili ana i kekahi poe i noho maanei mamua ma- loko hoi o kela hale e ku mai la ma o aku nei, a oiai hoi aohe poe e noho nei maloko o ia hale i nei manawa, elike me ka'u i ike aku nei, no ka mea ilaila mua ae nei au, nolaila hooholo mai nei au i ko'u manao e holo mai ianei a e ninau aku i ka poe e noho nei, maanei, a laki no hoi au i kou loaa ana iho nei ia'u, he kamaaina no nei wahi a'u e manaoio nei e loaa mai ana na ike apau mai ia oe mai a'u i makemake ai e ike." Kulou iho la ke poo o ke keonimana ilalo no keia hoakaka aku la a Geofere. O ke kumu, pela ka Geofere hoomaopopo iho, ua lilo keia manao i hoikeia aku la iaia i mea hoehaeha aku i kona noonoo. A hala nae kekahi manawa i ke kanaka o ia kulou ana iho «na, alaila nana maikai mai la ia Geofere, a i mai la: "Aohe wahi maikai e ae e loaa aku ai ia oe ka ike ma na mea apau au i makemake ai elike me keia," wahi ana me ka nui o ka hanu ;" no ka mea, ma keia wahi no au i noho ai iloko o na makahiki he kanakolu-kumamalima i hala aku a o ka make wale aku no koe, a oiai ua hiki mai la oe no ka makemake e loaa aku ia oe ka moolelo piha, e hoike aku ana au ia oe i na mea apau e pili ana i kela moolelo hoehaeha noonoo, o ia hoi na mea apau i maopopo i ka poe apau e noho nei maanei i nei manawa, a e hoike aku no au ia oe aole ana ia he moolelo nou e hauoli ai ke lohe aku oe, ina aole oe i lohe mua." "Alaila ua pomaikai maoli au i ko'u hiki ana mai la imua ou," wahi a Geofere i pane aku ana me ka hoihoi, no ka loaa o kana mea i makemake ai e ike. I kona wehe ana ae a nana iho i kana uwaki, i aku la: "Ke ike nei au i ko'u ahiahi loa ma- mua o ka'u i manao mua ai, a oiai au e makemake nei e hoea aku i ke kaona mamua o ka uhi ana mai o ka pouli, nolaila e noi aku ana au ia oe e hoike mai no oe ma na mea au i ike a i maopopo me ko'u hoonui hana ole aku ma ka ninaninau ana ma ka mea e pili ana i kela ohana, aia hoi a pau kau hoakaka i ana mai ea alaila ia manawa au e ninau aku ai i kekahi mau ninau kakaikahi, ma na mea ano nui a'u i makemake ai e loaa mai a oe mai." Alaila hoomaka mai la ke kanaka mahiai e wehewehe i kana moolelo. "Ua hoea mai ka ohana Henele ianei aneane he iwa- kalua-kumamakolu a kumamaha paha makahiki i hala, a ua manao iho makou ua pomaikai nui makou, ua loaa kekahi mau hoaloha ulakolako elike me ia e nanaia aku ana ma ke ano o ko lakou ola ana. "He ekolu wale no ia poe o ka hele ana mai a noho maanei, o Keaka, kana wahine ame kekahi bebe aneane he mau ma- hina kakaikahi wale no kona mau la o ke ola ana ia manawa o ka wahine a Keaka ka mea nana e malama ana ka bebe no ka mea ua make ka makuahine ponoi o ka bebe. "No eha paha makahiki ka maikai ame ka hauoli o ka noho ana o ia mau mea, a mahope mai o ia manawa ua huikau pu aku la o Keaka me kekahi puulu o ka poe ona mau a i puni nui hoi ko lakou mau noonoo ma ka waiona, a mai ia mana- wa mai oia i hoomaka ai e inu rama. "Mamua aku o kela manawa ua nanaia aku ke kane ame ka wahine he mau mea i aloha maoli kekahi i kekahi, maikai a hauoli ko laua noho ana, aohe loheia o kekahi paee mawa- ena o laua, a iloko o ka manawa ino, e noho mau ana ke kane maloko o ka hale a hana i na hana a ka wahine, ma o ke kokua ana i ke kuke, ka holoi lole, ame ka hoomaemae ana i ka hale, a i ka manawa malie, e hana pu ana ka wahine me ke kane ma na hana mawaho. Mamuli o keia mau ano maikai a kokua ko kekahi i kekahi i loaa ai kekahi mau hana liilii i ke kane ma kekahi mau wahi, a ua loaa nui mai na dala iaia ma ia mau hana ukupau a aelike e kiiia mai ai. "Mahope mai o ko Keaka Henele huikau pu ana me ka poe ino a inu rama, ua lehulehu na manawa a makou i lohe aku ai i ko laua hakaka mau, aka nae, aole hookahi mea o makou i moeuhane e hele loa aku ana ka laua hakaka ana ahiki i ke kukonukonu loa ana ahiki i ka ike ia ana ua make ka wahine, he nuhou hoolele* hauoli i pahola ae ma keia wahi me he anapa ana la na ka uwila a i ole me he hoonakolo ana la na ka he- kili pamalo. "O, he ku maoli ka i ka weliweli o kena moolelo i ka hoolohe aku," i hooho ae ai o Geofere, me kona paa ana ae i ka umauma. " Ae no hoi ; he mau hoaloha pilipaa loa ka'u wahine me Mrs. Henele mai kinohi mai o ka nee na mai o ia ohana a noho maa- nei, a e loaa aku ana a e loaa mai ana i kela ame keia manawa na meaai mai ka'u wahine aku a pela no hoi mai a Mrs. He- nele mai, elike me ka hana a na hoaloha i pili aloha ka noho ana, i ka manawa keia e pokole mai ai o na meaai a e hiki ole ai hoi ke hele aku i ka makeke ma ke kaona e kuai ai i na mea i makemakeia. Nolaila, ma kekahi auwina Ia, olelo mai Ia ka'u wahine ia'u, ua pau ka makou ti, a e hele aku ana oia e ike ia Mrs. Henele no kekahi manawa pokole, no ke noi ana aka i kekahi wahi ti uuku no ko makou lawa no ka aina ahiahi. "I ka'u noonoo iho me he mea la aole i loihi loa kana hele ana aku a holokiki hou mai ana, ua like koaa helehelena me ke- kahi lole keokeo i hoopiliia aku ma kona mau papalina a i ole me kekahi mea i make, me ka wili ana i kona mau lima, a i ka nana aku me he mea la ua piha loa oia i ka maka'u a i ole olalau ia paha kona noonoo. "Ia'u i ike aku ai iaia i ka hoIo ana mai me ia mau ano ona i maa ole ia'u mamua o ko'u holokiki aku la no ia a hui me ia ma ka puka nei, a o kona hina mai la no ia maluna o ko'u mau lima a maule. I kona manawa i pohala ae ai ua haalulu kona kino holookoa a ua hiki ole no hoi e puka ae kekahi huaolelo mai kona waha ae a hala kekahi manawa loihi, aka nae, eia iho a mahope akahi no a ike au i ke kumu, o ia hoi iaia i hiki aka ai i ka puka o ka hale o Henele ma, ua noke aku la oia i ke kikeke. Aohe mea i hele mai e wehe i ka puka, a iaia i komo aku ai iloko ia manawa i ike aku ai oia ia Mrs. Henele e waiho a make mai ana maluna o ka papahele o ka halekuke, me ke- kahi moku a puka nui maluna ae o kona lae. "No ka piha loa o ka'u wahine i ka maka'u no ia ike ana aku | ua piha Ioa oia i ka haalulu a haule aku la ke kiaha ana e paa ana mai kona lima aku, ke kiaha ana i manao ai, ina no ka loa mai o ke ti iloko o ia kiaha e hookomo iho ai a hoihoi mai, K ua nahaha liilii ia kiaha, a me ka uwe kapalili a me ka uwa i holo kiki hou mai ai oia no ka hale nei. "Ia manawa ua kahea koke aku la au i kekahi o ka'u mau keiki a me hookahi o ka'u mau kanaka hana a hoomaka aku la ko makou hele ana no ka hale o Henele, a loaa aku Ia ka wa- hine ia makou e waiho ana no maluna o ka papahele, elike no me ia a kuu wahine i hoakaka mai ai, koe nae keia, ma kahi o kona make, elike me kana i koho wale aku ai, e olokaa ana oia i kona poo ma kekahi aoao a i kekahi aoao, me ka auwe mau ana no ka nui o ka eha." "Aohe oia i make?" i kamailio koke aku ai o Geofere me ka pihoihoi. "Aohe; e hoomaikai ia ka Haku! Aole i make. Ua hapai ae la makou iaia a kaikai aku la a hoomoe iaia ma- luna o ka moe ma ka rumi ma kekahi aoao aku o ka rumi kuke, a ia manawa i kena aku ai au i kekahi o kuu mau kauwa e kii i ke kauka, a i kuu keiki hoi no ke kii ana i kona makuahine a hele mai, a ia laua i hala aku ai ke kii aku la laua i kekahi pa wai holoi maka me ka wai a holoi iho la i kona poo. "No kuu wahine ua manaonao loa oia i ka malama iaia, aka nae, no ka hiki ole iaia ke alo ae ua lawelawe no oia me ka hoomanawanui, a no ke aha no la hoi auanei e nele ai kona haawi iho i kona manawa ame kona noonoo a malama ana no ia wahine no ka mea he mau hoaloha pilipaa laua no kekahi mau makahiki lehulehu, me he mua a hope la. "I ka hoea am mai o ke kauka a nana iho la, kamailio mai la oia i kona kanalua no ke ola loihi aku o Mrs. Henele; o kela eha ma kona poo ua ikaika loa ka pa ana, a he mea haohao no ia iaia ka hikiwawe koke ole ana o ka make i ka wa i pa ai. "Mawaho ae o ka eha ma ka lae e kakau ana ka uli ma ke kania-i, me he mea ua uumiia, he hoailona ia e hoike ae ana ua ikaika ka lawelawe ana a kekahi mea iaia, a ua hala paha kekahi manawa loihi iaia o ke aumeume ana me ka mea nana oia i pepehi, a ua lawelawe ikaika maoli ia oia e kekahi kanaka limakoko. "I ka manawa a makou i ike ai ua haalele mai o Keaka He- nele i kela hale me ka lawe pu ana i ke keiki me ia, ua ulu koke no ka hoohuoi iloko o makou nana no i pepehi i kana wahine, no ka mea, heaha auanei ke kumu o kona hele ana a nalowale loa me ka hoike hou ole mai, nolaila, wa waiho koke ia aku la kela hana i na lima o na luna aupuni. "Aka nae, ia manawa mai i waihoia aku ai kela hihia iloko o na lima o na luna aupuni ahiki mai i keia manawa aohe mea i lohe iki ia mai ua paa o Keaka Henele i ka hopuia, a i ole hoi ia no ke keiki ana i lawe pu ai, malia paha ua hanaia ke- kahi mea nona e na luna aupuni, aka nae, aohe a'u mea i lohe iki ahiki i nei manawa. O, he manawa hana nui a kupilikii loa kela no kana wahine oiai oia e hakaka ana mawaena o ke ola ame ka make. "Ua laweia mai oia e makou i ko makou hale nei a na ka'u wahine ame ka maua kaikamahine i malama iaia iloko o kela manawa ona it mai ai no ekolu mahina, a i kona manawa i ola ae ai ua like oia me kekahi akua lapu, o kela kino nui puipui ona mamua, ua hele a koe ka iwi, i paa wale no i ka ili." "Alaila ua ola hou ae anei oia ?" i ninau koke aku ai o Geofre, e me ka leo o kekahi mea i piha loa me ke kahaha. "Ae; ua hoi hou mai kona ola a like me mamua, koe wale no nae keia aohe i like aku kona ikaika me kona manawa ma- mua, aka nae, ua ola, hookahi no nae mea hoouluhua iaia i kekahi manawa o ka eha no o kona poo. Aka nae, ua pili kaumaha loa oia i ka makou nana aku no ka nalowale ana o kana kane ame ke keiki hanai ana a ua hala no hoi kekahi manawa loihi mahope mai, mamua o ka hiki ana iaia ke hoike mai i ke kumu o kona eha ana, a o ka mea hilu loa, iloko o kona maopopo i ko kana kane hewa e hiki ole ai ke huikala aku, eia nae, ua huikala aku no oia iaia. - "Wahi ana o ka olelo aua mai ia makou ua hoi mai ke kane i ka hale i kekahi po me ka pouli o kona noonoo no ka nui loa o kona ona, a no ia kumu, ua hiki ole iaia ke ike i kana mea e hana ai, ua nawaliwali loa ka ikaika o ka lunaikehala iloko ona e hiki ole ai ke kaohi i ka manao inaina iloko ona. No kona ike ana i kuu eha me he mea la ua piha oia i ka maka'u, me kona manao ua make loa au, nolaila ua lawe pu aku la oia i ke keiki me ia a holo aku la. Ma ko'u hoohuoi ana me he mea he mau mea hou aku kekahi mamua o ia, aka nae o keia wale no ka mea i loaa mai ia makou mai iaia mai." "A," i noonoo iho ai o Geofere, "ua huna oia i ka hewa o ke kane ana mai ka hoohuoiia ana aku no kona pepehi pu ana ia'u, a ina paha au i make aole oia e hoike ae ana i ka hewa o ke kane ana i hanaia iho ia'u, a e hoehaeha pu ia iho ana oia nona elike kona hoehaeha ia no'u." "I ka loaa ana o kahi ikaika kupono iaia e holoholo," i hoo- maka hou mai ai ke kanaka mahiai e hoakaka i ke koena aku o kana moolelo," ua noi ikaika mai la o Mrs. Henele e hookuu aku iaia no kona haalele loa iho i keia wahi a hele aku oia no kekahi wahi e noho ai. Aole hiki iaia ke hoi hou aku a noho maloko o kona hale oia wale no, wahi ana, a ua makemake oia e huli i kana kane, no ka hoike ana aku iaia aole oia i pepehi iaia a make, elike me ia ana paha i manaoio ai. "Ma ko'u koho aku i kona manao me he mea la ua maka'u honua oia me ka hiki ole ke hoomanawanui ke halawai aku me ka makuakane o ke keiki hanai ana i laweia ai mai iaia aku ina no ka hoea mai o ka makuakane o ke keiki a loaa aku ka ike iaia ua nalowale kana keiki a e kau mai ana oia i na ahewa ana a nui maluna oua no kona malama pono ole i ke keiki. "No keia manao paakiki ona i ka hele oiai no nae makou e kaohi mau aku ana iaia e noho mai, ua kuai aku la oia i na lako hale ame na pono hale a pau, a i ka loaa ana o ke kau- kani dala, a mahope o kona hoahu ana aku ia mau dala iloko o ka banako ma Kapalakiko, a mahope o kona hoolaha ana maloko o na nupepa no ka hoike mai o kekahi mea iaia i kahi o kana kane e loaa aku ai, haalele mai la ia nei oia wale no a o ka pau ana ia o ko makou ike hou ana iaia. Aole makou i ike hou iaia a i ole lohe mai la hoi i kekahi mea e pili ana nona." "Iaia i makaukau ai e hele aole anei oia i hoike mai ia oukou i kona wahi e hele aku ai a noho?" i ninau aku ai o Geofere. "Ina aole, alaila, pehea oia i manao ai e hiki ana ke hoikeia aku iaia ina nei no ka loaa ae o kahi o kana kane noho ai?" "He ninau ia i hiki ole ia'u ke pane aku, aka nae, malia paha, na kekahi mea pili no iaia e hoolaha ae maloko o kekahi lo na nupepa maloko o na kulanakauhale nai," wahi a ka pane a ke kanaka mahiai, "aka ma ka'u koho aohe mea o ia ano hanaia. "Mai kela manawa mai a Mrs, Henele i kaawale aku ai ahi ki i nei manawa aohe i noho hou ia kela hale a laua. Lehu lehu pu ka poe i manaoio ua make pu ia Keaka Henele kela keiki hanai a laua, a ua hunaia kona kino ma kekahi wahi o | ke kula a i ole maloko o ka hale hoahu mauu maloo a laua, nolaila, mai kela manawa mai i kaulana ae ai ka nalowale ana aku o Keaka ame ke keiki, mai ia manawa mai ke kauia o ka weli o kela wahi no ka maka'uia i ka lapu, no ia kumu i loaa ole ai kekahi mau hoaloha no makou e noho koke mai ai ma kela wahi. "Oiai, elike me kau moolelo i hoakaka mai la aole i make o Mrs. Henele ke hoolana aku nei au i kou manao e hoomama i kou noonoo maluna o ia kumuhana. O kela keiki E Henele lawe pu ai ke ola mai nei no oia me ke ola kino maikai, a o ua keiki la oia no au au e ike mai la, a e kamailio pu nei me oe." No ka hikilele loa o ke kanaka mahiai no keia mau, olelo aku la a Geofere haalele iho la oia i kona noho a ku ae la iluna a nana mai la iaia nei me ka helehelena o ka mea i piha me ka maka'u a i mai la: "O, aole o'u manaoio i kau la i olelo mai nei," me ke kulou ana mai e nana pono i ko Geofere helehelena," a eia hou, olelo mai nei hoi oe o Hunatere kou inoa." "Ae, o ko'u inoa pololei loa o Geofere Dela Hunatere," i pane aku ai o Geofere, no kona ike ana aku i ka nanaina ka- laha o ke kanaka. "Ae, ke hoomanao nei au o ka inoa o kela keiki o Geofere Dela — a malia he oiaio paha kau ; ina hoi ha pela, e oluolu hoi oe « hoike mai i kou kumu o ka hoea hou ana mai ianei mahope o ka hala ana o kekahi mau makahiki lehulehu, a ihea oe kahi i nalowale loihi loa ai?" No keia noi a ke kanaka, a oiai hoi ua ola ae la no o Magere Henele mai kela eha mai ona i loohia ai, a aohe no hoi he wai- wai o ka huna hou ana iho i ka mea e pili ana ma ko Keaka Henele mai kela eha mai ona i loohia ai, a aohe no hoi he wai- wai o ka huna hou ana iho i ka mea e pili ana ma ko Keaka Henele aoao, pane aku la: "Ua pakele o Keaka mai ka hahai a huliia ana ae e na kanaka o ke aupuni, me ka auwana hele ana mai kekahi wahi a i ke- cahi; ua hele oia a noho ma ka mokuaina o Texasa, a malaila i kuai ai i kekahi aina hanai hipa, a no kekahi mau makahiki lehulehu kona noho ana malaila, a mahope mai ua hele ae a noho maloko o ka mokuaina o Nu Ioka, a malaila au i kaawale ai mai iaia mai, me ko'u loaa ole iaia mahope o kona noke ana i ka huli. "Aneane ma keia manawa i loaa ai iaia ka ike e huliia ana oia e na makaikiu, a me he mea la, o ua mau kanaka la o laua na kanaka i hoolimalimaia e Mrs. Henele e huli ia Keaka no kekahi uku makana hookahi kaukani dala, elike me ia au o o ka hoakaka ana mai nei, a no kona piha loa i ka maka'u o paa o kona kau no ia ma ka moku a holo aku no Auseteralia, a malaila i kuai ai i aina hanai holoholona nana. "O, aloha ino oia!" wahi a ke kanaka mahiai; "aole aku la no hoi e ole kona hoehaeha koikoi loa ia. O keia ka hapa ku- >anaha loa o kena moolelo holookoa. Aole au i manao iki e ukali mai ana la kekahi haawina poino iaia elike me kela po- ino i hanaia ai maloko o kela hale e ku mai la ma o. He ma- ama maikai no nae kela kanaka ia oe? E loaa mau ana ia'u keia manao aohe malama maikai o kela kanaka ia oe i kou ma- nawa e bebe loa ana, a o ka oi aku i ko olua manawa i nalowale like ai." "O, aohe mea oi aku o ka malama ia'u mamua ona elike ka loihi me ko'u noho ana me ia," i pane aku ai o Geofere, elike kana mau mea o ka lohe ana mai a Keaka mai ma kekahi ma- mua iho au no e ka makamaka heluhelu e hoomanao la, a ia manawa hookahi noonoo iho la oia elike me ka loihi o ko Ma- gare hunakele loa ana no kona aneane ana e make i ka lima o Keaka Henele pela no hoi oia e hunakele pu ai ia karaima i hanaia. "No'u no ka hewa a o ke kumu hoi o ko'u nalowale ana mai iaia mai, ua papa loa mai oia ia'u aole e hele a kaawale loa mai ka hale aku a maua i noho ai ma Nu Ioka, aole nae au i hoo- ohe, ke ano mau no hoi o kamalii he makemake e ike aku i kela ame keia mea a lakou e makemake ai; ua noke oia i ka huli ia'u aole nae au i loaa me ka pau o kona manaolana no ko'u loaa hou, a ua koho wale oia ua loaa au i na kanaka i hele ae ai e huli ia'u a ua laweia e laua." "A pehea i loaa ai ia oe ka ike no kona holo ana aku i Ause- teralia, ina hoi ua nalowale mua oe mai iaia aku, elike me ia au no i kamailio mai nei?" "Mahope wale mai i loaa ai ia'u ka ike no ia holo ana ona," i pane pokole aku ai o Geofere. "A ma ia nalowale ana ou heaha ka mea i hanaia mai nou?" "He moolelo loihi ia au e hoakaka aku ai ia oe, aka nae e hoakaka aku no au ma ka mea ano nui. Ua loaa au i kekahi kanaka koikoi a waiwai a nana au i malama me kona lawe ana ia'u i keiki hookama, a nana i haawi ia'u iloko o ka mana o na kauka ahiki i ko'u ola ana, a nana no hoi i hoonaauao ia'u, a he keonimana aloha a lokomaikai piha oia a'u e noho aie nui nei iaia." "Ea, he keu aku kena a ka moolelo kamahao au i hoakaka mai la, a malia, o na hooponopono ana no paha ia a ka Mea Mana Loa! A pehea ka mea e pili ana i ko makuakane, ua lohe iki no anei oe i kekahi mea nona, a i ole ua ike no anei oe i kona helehelena?" i ninau mai ai ke kanaka mahiai. "Oia hoi ka'u mea pohihihi loa la i hoea mai la ianei, no ka hoao ana e hoike ia mai a loaa ia'u ka ike," i pane aku ai o Geo- fere me ka helehelena kaumaha, no ka mea ia manawa ma kana noonoo iho aneane loa e hoikeia mai iaia kekahi mau mea. oiaio e hoopauia ae ai kona pohihihi i oi aku mamua o kekahi ma- nawa mamua aku. "O ka mea wale no i maopopo ia'u no ko'u makuakane nana mai au oia kona inoa ke Kapena Wiliama Dela, a no kekahi manawa i hala he mahele lehulehu ka kana iloko e kekahi maa aina eli gula ma Nu Mekiko, kahi a laua o ka noho ana a ma- laila i make ai kuu makuahine. "Ilaila au no ka hoao ana e huli a e loaa mai hoi kekahi mau hoike mai na kanaka mai e noho mai la ma kela wahi, eia nae, aohe mea hookahi ma kela wahi i maopopo i kona wahi i hele aku ai, a oki loa aku hoi kona wahi e noho mai la i nei manawa, a no ia maopopo ole au e huli nei ina e hiki ana e loaa oia ia'u. "I ka nele ana o ka loaa mai ia'u o kekahi ike e pili ana nona mai kela wahi mai no ia kumu au i hoea mai nei ianei a nienie- le aku nona i ka poe i kamaaina i ka ohana Henele, no ko'u manao, malia paha hoi ua hoea mai ua makuakane la o'u ia nei i kekahi manawa, a ua maopopo la hoi i ka poe e noho ana maanei kahi o kuu makuakane i noho ai, i pololei hoi ka'u huli ana aku iaia a Waa, no ka mea ma ka moolelo i hoikeia mai ia'u, ua holo mai ka oia ianei a i kela hale o ka ohana He- nele i kuu manawa e hanana ana e Mrs. Henele, a malia ua hoea hou mai paha oia ianei a ike ua nalowale au, a e hoike iho ana i kekahi poe o onei, o ia oukou, no kona wahi e loaa aku ai paha, ina ua loaa mai kekahi ike ia oukou e pili ana no'u ame ko'u wahi e loaa ai." (Aole i pau.) | |