Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 31, 31 July 1924 — HE MOOLELO No Ke Kaikamahine O Ka Pouli A i Ole Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na Alahele o ka Poe Ino. [ARTICLE]

HE MOOLELO No Ke Kaikamahine O Ka Pouli A i Ole Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na Alahele o ka Poe Ino.

"Ma ka*u mau mea apau i lohe mai ai, e pili ana i ka moo'elo o ke ano o ka holo ana o na waiwai o ka ohana o kuu maleuakane, maluna wale no o ka hanaumua ke kuleana o na waiwai e holo ai, a oiai owau kana kaikamahine hiapo, nolaila ke koi nei an, i ko'u mau kuleana iloko o kona mau waiwai apau. MOKUNA IV. '"O e papa, aole he oiaio iki o na mea a keia wahine e kamailio mai nei!" wahi a Kaloke, me ka puliki ana mai i ka lima o kona makuakane, eia nae aia mau kana nana ana maluna o ka wahine malihini ka wahine ana i manaoio ole ai, he vahi lihi kuleana kekahi ona maluna o Kenerala Rudena kona makuakane., ''E hoike ae oe e papa, aole keia wahine he kaikamahine nau, no ka mea aole oe i mare wahine no elua manawa. Owau hookahi wale no kau kaikamahine ponoi ma ia ano, owau ka mea i kuleana i kou mau waiwai apau, aole o kekahi mea kumohewa elike me keia mahaoi nui wale!" Aia no o Kenerala Rudena ke ku la me ka pane leo ole aka no ka pane ana mai nae i na ninau a Kaloke, i mai la ka wahine malihini, a kaua e kapa aku ai i kona inoa i keia manawa o Mine Rudena, i ka i ana mai: "Mai pupuahulu loa oe i ka hoopuka ana mai i na olelo kupono ole, e ala mai ai kekahi paio hahana loa mawaena ou ame a'u. Ina o kou makuakane keia, alaila he kaikaina oe no'u ma ke koko. Ina he kanalua kekahi iloko ou, no ka oiaio o na mea apau a'u i koi aku nei, no ko'u kuleana ma ke ano he kaikamahine hiapo na Kenerala Rudena, alaila ua lawa ka noho hamau loa ana o kou makuakane, i kumu e loaa aku ai ka ike ia oe, ua pololei kau mau mea i lohe aku nei mai ia'u aku. "E nana aku ma ka helehelena o kou makuakane, e nana ma kona mau maka, aia malaila na hoailona maopopo loa, no ka hiki ole iaia ke hoole mai i ka oiaio o na olelo apau i hoopukaia aku e ko'u mau lehelehe." "E kuu papa aloha, e hoike mai ia'u, he oiaio anei keia mau mea apau a'u e lohe nei?" i pane hou mai ai o Kaloke, no kela ake no e lohe i ka pane a kona makuakane. "Aole loa au e inanaoio i na olelo mai kekahi mea okoa mai, ahiki i kuu lohe ana aku mai ia oe mak fna ma ke ano o kau nana ana, ame na hoailona ma kou helehelena, he mea ia e hoike mai ana i kou pili i ka hewa, alaila ke ake nei au e ike i ka mea oiaio. **TJa hunakele anei oe i kekahi meahuna, iloko o na makahiki lehulehu i kaahope ae nei, e pili ana no kau keiki hiapo, a ua hoonele aku oe iaia i na pono ame na pomaikai, i kuleana ai oia ma ke ano o ke koko a o kou koko ame ka i'o o kou i'o? 0 e papa, e pane mai oe ia'u i ka mea oiaio loa, a mai huna aku oe i kekahi mea!" <4 He oiaio kau mau mea apau i lohe aku nei, a ke kalokalo ae nei au ma ka inoa o na Lani, e aloha mai ia oe ame a'u e kuu milimili!" wahi a Kenerala Rudena me ka leo haalulu. Me he mea la, ua ku'iia aku o Kaloke ma kona umauma, i kekahi puupuu ikaika loa, kulana aku la oia ihope, a i ke auhee ana aku o na hoolulumi ana o ke kaumaha ame ka ehaeha mailoko aku o kona noonoo, pane mai la oia me ka leo malie loa 1 ka i ana mai: * Ina he kaikamahine i'o keia nau, alaila o kau kaikamahine hiapo ia, a oia wale no ke kuleana ia Pinelana nei; no ka mea he kaikamahine oia nau i huli a loaa mamua o kou mare ana me' mama, a loaa mai au." "O kena ka mea oiaio loa au e kamailio mai nei e. Kuini. He kaikamahine i'o oia na'u a ke ehaeha loa nei kuu uhane, no kou ike ana i ka meahuna a'u i hunakele ai no na makahiki he nui. Ua hoao au ma na ano apau, e loaa ole ka ike ia olua pakahi, no ko olua mau ano, eia nae, aole i ae mai na Lani ia manao o'u, a me ka naau i piha me na haawina ehaeha Jie nui, e hoike okoa aku nei au imua ou e kuu kaikamahine, ua aneane e pau ko'u mau manaolana, no ka loaa hou ia'u o ka hauoli ma keia honua." "Aole o oe hookahi ke komo ana iloko b na hookaumahaia, aka o kaua like a elua," wahi a Kaloke, me ka noho okoa ana aku maluna o kekahi noho, a noke iho la i ka uwe. "O e papa, me he mea la, ua hoea mai i ka manawa a na Lani, e hoike ae ai i kau mau hana hewa, a ua konoia mai au, e nana aku o keia lede malihini ma ke ano he kaikuaana nou, a e apo aku iaia me na manao aloha, a e hoihoi aku i na mea apau i kuleana ai oia, ma kona ano, oia kau kaikamahine hiapo. Me ka noonoo maikai nae apau iloko o'u, ke ike nei au, he hana hiki ole loa ia'u, ke haawipio aku i ko'u mau pono apau, maluna o kekahi mea a'u i ike mua ole ai. Aole e hiki ia'u ke lilo i mea hookamani, ma ka olelo ana ae he manao aloha kekahi iloko o'u, no ia .nei, malalo o keia kumu, aole e hiki ia'u ke hookipa mai iaia, ma ke ano he kaikuaana no'u." "Aole anei oe i manao, o ka mea pololei o ia no kou kakali ana ahiki i ka wa e ninau maoli ia aku ai oe, no na mea au i hoakaka mai nei?" wahi a Mine me ka hehe ana ae o kana aka o ke ano hoopahenehene. "Aole o'u nana, no kou hookipa aku ia'u me ka maikai, a hoowahawaha paha, hookahi mea hiki ole ia oe ke hoole mai, o ia no ko'u kuleana oiaio loa maloko o keia home, me ke kauka'i ole aku, no kau mau hookipa ana." Mamuli paha o kela mau olelo kikoo-la a Mine o ka pane ana ae ia Kaloke, akahi no a hoopauia ae ka noho mumule ana o Kenerala Rudena, hulili mai la kona mau maka, a owaka ae la kona waha, me ka hoopuka ana mai i keia mau huaolelo: "Uwoki kou kamailio ana mai i kena mau huaolelo e ka moonahesa," wahi ana me ka leo kuoo. "E hoomanao oe, elike me ka loihi o ko'u ola ana, pela no ko'u kuleana i na mea apau, e hiki ole ai ia oe ke koi mai ma kekahi ano. O na waiwai apau ma ko'u inoa, pela me keia home, no'u ponoi ia, aole ou wahi lihi kuleana iloko o kekahi o keia mau mea. Aia au a hala aku ma kela aoao o ka honua, ia w T a oe e koi mai ai i kou mau kuleana, aole mamua ae o kela manawa. "Ua hiki ia oe ke noho maloko nei o kuu home, mamuli wale fto o ko'u manao maikai. Ua oo oe malalo o ke kanawai, me ko'u kuleana ole aku, ma kau mau mea apau e liana ai, a ina

he mau aie kekahi ou, o oe ponoi no ka mea nana e uku aku ia mau aie. < "Aole loa au i ike he kanawai kekahi i hanaia, e hookikina mai ana ia'u, e hookipa mai ia oe maloko o keia hale, a e malama aku paha ia oe ma kekahi ano, a oki loa ka haawi ana aku i hookahi keneka o ko'u mau waiwai nau, oiai au e ola aku ana. Eia wale no ka'u olelo ia oe e Mine, ina he makemake kou e noho mai maloko o kuu home nei, alaila e nana aku oe i keia kaikamahine a'u, ka mea a'u i aloha ai, me ka manao inakee, aole me ka hoowahawaha, a manao iho paha oe, he kuleana nui kekahi ou maloko o kuu home." Ua hoopiiia aku ka ula ma na papalina o Mine, iaia i lohe pono aku ai i kela mau olelo ku i ka ehaeha, eueu ae la hoi kona mau lehelehe, eia nae aole oia i pane mai hookahi huaolelo, aka nana aku la ma kahi a Kaloke e ku mai ana, me ke kunou ana aku imua ona, a i aku la: "E oluolu mai ana anei oe e Miss Rudena, e huikala mai no na olelo kikoo-Ia a'u i kamailio mua aku nei ia oe?" wahi ana me ka pahola ana ae o ka minoaka ma kona mau papalina, he minoaka e hiki ai ke ikeia aku ka manao maoli o kela kaikamahine, aia iloko ona ka hookamani ame ka lili. "Ke ike nei au, mamuli o na hoakaka a ka makuakane o kaua, ua hoihoiia aku au kana kaikamahine hiapo mahope, a o oe o kaua mamua, a ma kekahi olelo ana ae hoi, o oe ka haku maloko nei o keia home, a he mea noho aku malalo ou, ke lana nei nae ko'u manao, e noho ana kaua me na manao kuikahi, aole hoi me ka paonioni." "Auhea oe e Mine, ina e loaa aku ana ka ike ia Kuini ke kaikamahine hookahi wale no a'u i aloha ai, aia kekahi mea ana i hoihoi ole ai nou, aole e hiki ia oe ke noho hou iho maloko nei o keia home," i kaa mai ai ka pane ana ma ka aoao 0 Kenerala Rudena. "He home keia i luakahaia e ka hauoli ka maemae ame ka oluolu, aka nae ina e lilo ana kou noho ana mai, i kumu e hoauheeia aku ai ia mau alaila e imi no au 1 wahi okoa aku nou e noho ai, me ka papa loa ana ia oe aole e hehi hou maluna o na papahele o kuu home. Pehea e Kuini, ke ae nei no anei oe ia Mine e noho mai ma keia home, aole paha? Ina no oe e hoole mai ana, alaila e haawi no au i ke kauoha i ke kahulio, e hana koke mai i ke kaa, a lawe aku ia Mine, no kekahi wahi okoa." "Ke manao nei au, he hana maikai ole nau e papa, ke kipaku ana iaia mailoko aku o kou home. He kaikamahine oia nau, a o kou hooilina oiaio loa ia, nolaila he kuleana kona e noho ai maloko o kou home," i hoakaka mai ai o Kaloke i kona manao. "Ke lana nei ko'u manao, e kuikahi ana kaua ke noho aku maloko o keia home," me ka huli ana aku o Kaloke a kamailio ia Mine. "Aole e hiki ia'u ke olelo aku imua ou, ua hoohauoliia mai ko'u manao no ka ike ana ia oe, aka nae no ka pono o ko kaua makuakane, ke makemake nei au, e noho kaua me ka maikai, me ka manao aloha kekahi no kekahi, aole o ka hoala mai i na hana e ku-ee ai ka noho ana." "Ke apono aku nei au i kena manao ou, e kuu kaikaina no ka pono o ko kaua makuakane," wahi a Mine me ka hookamani, me ka hopu ana mai i ka lima akau o Kaloke a hoopili ae Ia ma kona lehelehe. u O ko kaua makuakane kekahi kanaka oluolu loa; aka no na makahiki he iwakalua-kumamakahi, aole oia i lawe mai ia'u a pulama elike me ke ano o na makua i makee i ka lakou poe keiki, aka ua malama mau no nae oia ia'u, ma ka hoouna ana ae i kekahi huina dala mahuahua i kela ame keia makahiki. a ua noho pouliuli loa au no ko'u makuakane, ahiki i ka hoike ana mai o Katalina ia'u. He leka ka Katalina o ke kakau ana mai i ka makuakane 0 kaua, a no ka loaa koke ole aku o kana pane i kela leka, manao iho la oia ua make paha; nolaila i kekahi la, kauoha mai la oia ia u e hele aku imua ona, a ia wa oia i hoike mai ai i na mea oiaio e pili ana ia'u ame ko'u mau makua. Ua hopohopo loa o I\atalina, no ko'u hooneleia i na pono ame na pomaikai iloko o na waiwai o ko'umakuakane, a mamuli no o kona manao ponoi ,me ka haawi ana mai i kekahi huina dala mahuahua, no ko'u mau hoolilo kaahele, o ko'u haalele aku la no ia i kuu hanau, a holo mai la no Amenka nei, no ke koi ana aku i ko u kuleana, ma ke ano he keiki hiapo, na ka makuakane o kaua." "Ua lawa ko'u hoolohe ana aku i na olelo kupono ole o kena ano! \Nahi a Kenerala Rudena me ka leo e hoike okoa mai ana 1 kona piha nie ka huhu. "Aole o'u makemake e kamailio i kekahi mau mea maikai ole no kou makuahine e Mine, aka hoi mamuli o kau mau olelo, ua konoia mai au e kamailio ae i ke kumu o ko u hunakele loa ana i na meahuna pili i ko'u mare mua ana 1 ka'u wahine, a no ko olua pono, e kuu mau kaikamahine, e lohe olua mai kuu waha ponoi aku i kekahi mahele 0 ko'u ola ana," alaila hoomaka aku la oia e kamailio i kela moolelo hookahi no ana o ka hoike ana aku i ka wa'hine Paele, ana i hui pu ai ma kela po, he hora mamua aku. Aole au e noi aku ana ia oe e Mine e huikala mai ia'u, a 1 Oie e aloha mai paha, aole loa, aka e hookau aku i na ko'iko'i 0 na ahewa ana maluna o kou makuahine, a no'u nei la, he mau kumu kupono ka'u o ka hunakele ana no kela mare mua ana o u i kou makuahine, oiai aole oia he wahine e hiki ai i kekahi kane ke hoomanawanui. Ina ua like na ano o kana kaikamahine me kona alaila owau mai no auanei ka ilina o kana mau hana, pela au i makemake ole ai, e loaa aku ka ike ia oe, he makuakane au nou." Iloko o keia manawa apau a Kenerala Rudena e hoakaka aku nei : na mea e pili ana i kana wahine mua o ka mare ana, ke ku malie mai la o Mine e hoolohe me ka onioni ole, ai'a wae no kona mau maka iluna o ka papahele kahi i nana ai, me aakl 1101 0 kona mau ku'i, eia nae ke hoolala la oia i kana mea pono e hana mai ai, a ia hooki ana iho o ke kamailio ana mai a Kenerala Rudena, o ka hoio mai la no ia o ua kaikamanel lmoa a kukuli ih ° la - imua o kona makuakane, me ka pane ana mai: "E huikala mai oe ia'u-e papa," wahi ana me ka pahola ana mai o kona mau hma. imua o Kenerala Rudena. "Aole loa 1 maopopo iki ia'u keia mau mea apau au i kamailio mai nei; aole loa o Katalma, i hoike mai ia'u, i na hana pono ole a. kuu makuahine, o kana wale no o ka hoike ana mai, o ia kou moa, ame kou kulana pela hoi kou hoouna mau ana aku i ke da.la laia, no ka malama ana mai ia'u. Auhea nae oe e kuu makuakane aloha, akahi au a ike, ua hana hewa loa aku au īa oe, mamuli o ko'u lilo ana i hua mailoko mai o kela wahine nana i hookomo aku ia oe iloko o na hookaumaha ana." "Ke papa .aku nei au ia oe e Mine, mai kamailio oe i na mea maikai ole no kou makuahine, no ka mea o oe no ka i'o o kona i'o, ame ke koko o kona koko," i komo mai ai o Kaloke ma ka hoike ana mai i kona manao maikai ole, no na olelo a keia kaikamahine malihini, no kona makuahine ponoi. "Ua pololei oe e Kuini/ 5 wahi a Kenerala Rudena*me ka

lalau ana mai i ka lima o Kaloke a hoopili ae la ma kona mau lehelehe. "Pehea ke ano o ka hewa a ka makuahine i hana ai, he mea maikai ole na kana keiki, ke kamailio ana me na manao ahewa nona, nolaila mai hana hou oe e Mine, elike me kau mea 1 hana ai ma keia po. E waiho malie ina mea i hala, a e hoopoina i na mea maikai ole apau." "Ke apono loa nei au i ka manao o ka makuakane o kaua e Kuini, a ke ahewa nei ia'u iho, no ka pupuahulu loa o ka'u mau olelo i kamailio aku nei. E huikala mai ana anei oe ia'u e papa? Pehea hoi e hiki ai ia'u ke hoomanawanui iho, i ka hoopuka ana i kekahi mau olelo kupono ole, no ka maopopo mua ole ia'u, o na mea oiaio. "E Kuini, e lilo kaua i mau hoaloha oiaio loa, a elike me kau mau mea i hoike mua mai nei, pela kaua e noho ai, no ka pono o ko kaua makuakane nei," me ka pahola okoa ana mai i kona lima imiia o Kaloke. Mamua o ka pane ana aku o Kaloke no kela mau olelo a Mine, loheia aku la ka nakeke huila kaa mawaho o ka hale, alaila kani koke mai la no ka bele kahea mamua mai o ka puka, a o ia ka Kenerala Rudena o ka pane ana ae: "He malihini kipa paha kela o ka hoea ana mai la, nolaila e kii aku oe e Kuini a: hookipa mai iaia, aole e hiki ia'u ke nele aku e halawai pu me kekahi mea i keia po, ua hele kuu poo a piha me na noonoo he nui." "Malia paha he malihini kela, i pohihihi ke alahele e hoea aku ai no ka hokele, a no ka nui o ka ino ma keia po, pela oia i manao ai e kipa mai ma ko kakou home nei," i pane aku ai o Kaloke i kona manao koho. "Auhea oe e kuu keneala maikai," *i pane mai ai ke kauwa Paele, imua o ke Kenerala Rūdena, "o ka malihini o ka hoea ana mai nei, o Pilipo Kuaina no ia," a mamua nae o ka pau pono ana mai o kana kamailio ana, ua kahamaha e ku la o Kenerala Rudena i ka i ana aku: "E hookipa koke mai iaia iloko nei! O, nani wale ka hauoli o kuu manao, no kona hoea ana mai la, ke keiki a kuu hoaloha kahiko. E hele koke oe e Kuini e hoomakaukau ia oe iho! E lilo pu ana anei ka'u moeuhane i mea hooko ole ia?" No ka manawa mua loa, akahi nō a loaa iho la ia Kenerala Rudena ka ike, ina nei no ka hookoia o kela aelike ana i hana ai me ka makuakane o Pilipo, alaila aole me Kuinl, e mare mai ai kela kanaka opio, aka me Mine, kana kaikamahine hiapo, a e lilo ana o Kuini, i kaikamahine nele a ilihune. "Ua pololei kau mea e kamailio mai nei e papa, elike me ka olelo a kahiko, 'O ka mea he manu nene kana, e loaa ana no ka nene iaia'" wahi a Kaloke, me ka paa ana iho ma na poohiwi o kona makuakane. "Ea, owai keia mea o Pilipo Kuaina, a heaha kona kuleana ia'u?" i ninau mai ai o Mine me ka piha i ke kahaha. "Mai walaau nui ae oe e Mine, o loheia mai auanei ka kaua mau olelo," i pane aku ai o Kaloke, me ke kaomi malie ana aku ika lima o Mine. "E noi aku ana au ia oe, aole e kahea mai i ko'u inoa o Kuiki, o papa wale no ka mea kapa ia'u ma ia inoa. O ko'u inoa oiaio maoli o Kaloke, a ma ia inoa oe e kahea mai ai ia'u.""Ua pono i'o keia kamailio e ana niai la ou ia'u, nolaila ma keia mua aku e kahea aku ana au ia oe o Kaloke. E hoike mai hoi oe ia'u, owai keia mea o Pilipo Kuiaina?" "He keiki oia na kekahi hoaloha kahiko loa o Papa, aole nae e hiki ia'u ke hoike piha aku ia oe i na mea e pili ana nona, eiai ua like no ko kaua malihini iaia, koe wale no nae kea: Ua hanaia he aelike mawaena o kona makuakane, me ko kaua makuakane, e hoohuiia ka laua mau keiki iloko o ka berita o ka mare." "Auwe no ka hoi e, he keu aku maoli keia a ka mea kupaianaha! Alaila e hoomareia aku anei au me kela kanaka opio?" wahi a Mine me ka ula o na papalina. "E hamau loa kaua, ke komo mai nei oia iloko nei o ka hale. Ea he keu aku ka hoi oka haikea o kou helehelena. Ua loohia anei oe i kekahi ma'i?" "Mamuli paha o ko'u ano pihoihoi, i ka lohe ana aku nei 1 kau mau hoakaka mai noonoo nui oe no'u, e pau wale ae ana no keia ano au e ike mai la, "me ka huli ana aku o ka Mine nana ana i kahi e, e hoolalau wale ai no, ma ka hana ana ae i ka pihapiha o kona lole, eia nae namunamu liilii wale iho la no oia i keia mau huaolelo: "E mare anei au me keia kanaka? Ua lanakila au ma ka'u mau hoao ana e hoea mai no keia home, a o keia iho la anei ka hopena e loaa mai ana ia'u?" Aia ke nohoalii la ka meha ame ke anoano maloko o kela keena, oiai e haka pono aku ana ka nana ana. a na mea apau no kahi o ka puka, aia hoi, komo ana no kekahi kanaka opio u i o ke kulana hiehie, a i ka a Kaloke i ike aku ai iaia, me he mea la, o kela ka makamua loa, o ka halawai ana o kona mau maka, me kekahi kanaka u'i, o ia no oe o kekahi o na kanaka opio, nona ke kii ana i ike ai i ke kau malokq o ka hale hoikeike, a ua hoea kino mai oia imua o kona alo, a no ka hoohihi o kona, manao i kela kanaka opio, mihi w£le ih° la no oia, no kona lilo ole ana oia ka hooilina o Pinelaua. Ua lilo i 0 ka helehelena kanaka u'i o ke kanaka opio, i wahi no Kenerala Rudena e noho malie loa ai, aka mahope iho nae o kona ike ana, i ka mea pono ma kona aoao e hana aku ai, ku ino ae la oia iluna, a hele aku la e hui pu me ka malihini, me ka manao ohohia. "Nani wale ko'u hauoli, i ka halawai pu ana me oe e Pilipo," me ka lalau ana aku ika lima oke kanaka opio. "Ua hamama na ipuka o Pinelana nei ia oe e kuu keiki, aohe au mea e hopoh°P° a e hoopepe ai paha; no ka mea he home no keia i kamaaina i kou makuakane." Pii ae la ka ula ma na papalina, o ke kanaka opio, me ka hoohakalia i ka lalau ana mai i na lima o ke Kenerala Rudena, alaila i mai Ja: j "Ke nonoi. aku nei au i kau mau huikala ana mai ia'u e Kenerala Rudena no kou kuhihewa, no ka mea aole o Pilipo j Kuiana ko u inoa, aka o Keoki Kakona, he hoaloha pilipaa loa no Pilipo." Auwe no ka hoi e!" i hooho ae ai ke Kenerala Rudena me kuemi ana mai ih °pe* i kau a mea oka piha ike kahaha, me ka nana ana aku maluna o ke kanaka opio. "He hoaloha au no Pilipo Kuaina, a o ko'u hoa kula no ia oka noho lik e ana maloko oke kula hookahi. He buke moolelo ka Pilipo i hoomakaukau ai e pili ana i na huakai kaahele, a pela iho la oia i lawe aku ai ia'u, i mea kokua aku no ka holomua 0 kana hana i hoolala ai, a ma kekahi olelo ana ae, me he mea la he kaikuaana a he muli ko>maua noho ana." hoomaikaiia ke Akua, no na ano maikai i loaa ia Pilipo; aole no he wahi lilo oke ano 0 kona makuakane iaia. Iloko o na la o ko'u noho hoaloha ana me ka makuakane o Pilipo, ua mai oia 1"a ha na apau oka hoaloha oiaio no ko'u pono, a ke ike aku nei hoi au ia ano hookahi, iloko 0 kana keiki, ma ka lawe ana aku ia oe, me he kaikaina la nona. Eia o Pilipo ihea e Mr. Kakona?" ,(Aole i pau.).