Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 21, 22 Mei 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA.

MOKUNA VI. (Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua) (Hoomauia mai.) No ia mea, ae la o Kakuhihewa i kona manao ae, mamuli o ka Lanahuimihaku ma oklo, me ke kanalua ole, no ka mea, o na mea apau a Lanahuimihaku ma o 01010 ai, malaila wale no o Kakuhihewa e hilinai ai. I ke kakahiaka o kekahi- la ae, hoomakaukau ae la o Kakuhihewa ma i na 'waa, a holo aku la ma ke ko'a-lawai'a i oleloia o'Akaka, mawaho pono aku o Kailua, ma kahi e ike aku ana ia Kahuku, ma Koolauloa, ame Mokuoniki ma ka aoao hikina o Molokai. A ike aku la o Lonoikamakahiki e holo ana o Kakuhihewa i ka lawai'a, alaila, olelo aku la ua o Lonoika* | makahiki i ko kahu ia Loli: j "E aho paha e hahai kakou maI hope o Kakuhihewa ma, e makaikai aku ai i ka lawai'a a ke alii o Oahu nei!" ! I aku la o Loli i kana hanai: !"ATai une oē ia kakou e holo i kai, ina e paakiki ana oe o ko'u make no ia; no ka mea, aole oe i ike i ka lawai'a." I aku la o Lonoikamakahiki ia Loli: "Heaha auanei kou kumu c make wale ilio ai no?" t I aku la ke kahu: "Eia hoi kuu mea e make ai, o ka holo o kaua a ka moana nnna aku oe i "ka lawai'a a Kakuhihewa ma, le'ale'a aku oe i ka lakou la huki mai i ka i'a. "Xonoi akii auauei oe i na mea lawai'a, pakikeia mai oe, me ko lakou Ia olelo mai: 'lhea no lioi oe hele mai me kou makaukau?' A nolaila, hilahila oc, a o in kuu mea e make ai.'' I aku la o Lonoikamakahiki; "O ksajtji auanei ko lakou mea e au'a mai~ai ke noi aku au i'nā.mea lawai'a? He .liolona paha ka mea nana e aua ko aho ame ka makau.'' I aku ke kahu: "Ae i ka,-mana-wa pono ia, no ka mea, ua "pono ole ko lakou manao i ko lakou la eo [ ana ia oe, o ia ko lakou mea e | au'a mai ai ia oe." A no keia mea,' aohe pio iki o ko ke alii manao, mamuli o ka ke kahu olelo mai. A ikaika loa ae la ko Lonoikamakahiki manao holo i ka nana i ka lawai'a a Kakuhihewa ma; a no ko ke alii manao paa loa, nolaila, olelo aku la o Loli ia Lonoikamakahiki: "Auhea oe, he nani ia ke paakiki loa nei oe i ka holo i kai; a ina holo kana i kai, a i le'ale'a aku oe i ka huki mai o Kakuhihewa ma i ka i'a, a ina i noi aku oe i ke aho ame ka makau, ame na mea lawai'a apau, a i pakikeia mai oe, alaila, pepehi oe ia'u a make, lawe ae oe i kuu naau. "O kuu iwi papakole no kau inakau maunu iho oe i kuu io, a o kuu poo no kau paka, alaila, kuu iho no oe l ke kai, a kuehu ae i k< paka, alaila, kahea iho oe ma kuu

"E Loli e! E, Loli e, ka i'a maka ole o kai! I paa ka leaua i'a e, Loli. Alaila, mau ke ahi ia oc. " A pau keia olelo a ke kahu ia Lonoikamakahiki, holo aku la lakou i kai. 1a Hoakaka Ana i ko Loli Ano Ame ko Hauna. Ma ka mokuna mua o keia moole--1 o o Lonoikamakahiki, ua oleloia malaila ko Loli ame ko Hauna ano. He mau kanaka haipule o Hauna laua me Loli, ma ka inoa o ke akua o Keawenuiaumi a ili iho ia Lonoikamakahiki. He mau kanaka kaulana laua ma na moku aupuni, no ko laua mana ame ko laua malama ana i ke akua, a ho hiki ia laua ko hana i na hana mana ano nui e hiki ole ai i ka poe e ae ke hana. O keia mau kanaka, he mau kanaka malama akua, ame ke kahea pu i ka inoa o ke akua o Keawenuiaumi; nolaila, i olelo ai o Loli, e pepehi iaia i mau mea ]avrai'a na ke alii na Lonoikamakahiki. Ia Lonoikamakahiki ma i holo aku ai i ka moana, mahope aku o Kakuihewa ma, ua kaulike ae la na waa o Kakuhih«wa ma ma ke ko'a; aka, o holo aku la laua, a mamua o na waa o Kakuhihewa ma, kiol| ae la i kona pohaku hekau, he wahi pohaku lana uuku no ia; a i mea e ikeia ai ko Hauna mana, nolaila, he . makani nui ikaika ka i pa iho ia manawa; he wa pokole nae o ka pa ana a ka makani, alaila pau.

Ia manawa a ka makani i puhi ai, ua hemo ae la na 'pohaku heleau o na waa o Kakuhihewa ma; aka, o ko Lonoikamakahiki mau waa, aole he neeu aleu, o ia mau paa no, me ho holeuma la iloko o ke ono. Mamuli nae ia o ka mana o ke kahu, o Hauna. Ia manawa maleemake aku la o Kakuhihewa i ka poliaku hekau o ke alii o Hawaii; alaiila manao ae la oia (Kakuhihōwa) o ko Lonoikamakahiki kumu pili ia e pili mai ai ia Kakuhihewa. Ia Lonoikamakahiki e lana mai ana maluna o na wan, i aku la o Kakuhihewa ia Lanahuimihaku ma: ''Kupanaha ka pohaku hekau o ko alii o Hawaii." I aku la o Lanahuimihaleu ma: "Ae, ua iko maua i leela pohaku lana o -ke alii -a Hawaii, he nui wale ka pohaku lana i like me kola;" a no keia olelo a Lanahuimihaku ma, manao o Kakuhihewa e kii.i pohaku nana i Hawaii. I aku la o LanahuimiUaku ma: '!Aole e poiw kela poJiaku,'n 0 ka mea, aolo ou mana ame kou mau kahu. No ka mana o Hauna Avale no ka mea i paa ai kela pohaku." Ia ma o lana mai ana ma ko lakou wahi, he mea pono ole nae ia i ko Kakuhihowa mano, no ka mea, he mea mau i na lawai'a, aole e pono e kauia kekahi waa mamua o kekahi waa; nolaila i manao ai o Kakuhihewa, he pono ole ia Lonoikamakahiki ke kau mamua o na waa o lakou. I aku nae 0 Lauahuimihaku ma: "Mai manao oe pela. Ina he mau mea lawai'a ka ua alii Ia o Hawaii, alaila hewa io." . Alaila pau ae la ko Kakuhihowa manao ana pela. la manawa a Kakuhihewa ma e kamaiīio ana me Lanahuimihaku ma, lou ana ka i ; a ia Kakuhihewa, I aku la o Kakuhihewa ia Lanahuimihaku ma: "E! Lou ka i'a, heaha la?" v I aku la o Lanahuimihaku ma: "He ulua. Kinauia aku ke alii o Hawaii." A no ia mel', kahea aku la o Kakuhihewa: "Ahahal E, ke alii o Hawaii, heaha ka i'af" I aku la o Loli ia Lonoikamakahiki: "Kohoia aku ho mano." I aku la o Lonoikamakahiki elike me ka Loli olelo: ~"Ho mano." A no ko koho ana aku a Lonoikamakahiki li« mano, nolaila, ninou ao la