Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 20, 15 Mei 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. MOOLELO O LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO O LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA.

MOKUNA V. (Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua) (Hoomauia mai.) Ehiku Pulehu, Ehiku Mana, Ehiku ka ehia i Paukauwila, Ile umi o Lele; • Hc umi o Molokai, Kania-i manu-e, A he puu manu-o, He ake manu-e, Naau manu-e, Ka ua manu iki, Hele oe i walio, I ka uka nahele, I noho i "Kona nei, I ke kaee pna o ke i-i, Ku hapai pua o Keaau, 0 Hanalei-i, OHanalei kumu a kauii, 1 amo a haahaa^ I k;i o ka puu, I hala ilalo o ka malu, Ikiiki na hoa manaka ino-e, E hapai ka waa, E ee aku kanaka, Me na liouhou, M« na nakinaAi, Me na lanalana, Ee aku, hoo ?iku, kau aku, L"'a kau ]<e ala waa, O lelepnhu, o Hawaii, OHa iiri ; ( Kane, O liilo a Kane a Kapu, O Hilo a ka pali, O Ku ai lehua, . Hoa aloha *alu o Kalalea m

noho mai. la, I ku i Kona ka hale, I Koolau ke-alo, I Tahiti ka paia, I Halawa ka pou, I Kauhulu a Pele, a Peu-e, He kua o ilolokai, 0 Lanai ke alo; Heaha Molokini, Kahua a olelo Wailuku-e, Heaha Kula loa, , Kaupaku Lanakila, Kaluanui o Kaluanui, Ke ku la i na puu mahoe; Na hale loulu a Kane, lako no 'u i Auwahi. Wai o Mana, Me he kai ka wai, Me lie wai ke kai, O ka aina-ko a'u i ai, Kiola haalele poina, Hoi aku a mua, Hoohewahe-wa mai, Hoi ana i ke kua i ke alo, 0 ka Uiau loha i ka la, Puolo hau kakahiaka, Hoi ana i ke kua i ke alo, O Laauhaele, * I Hele ke alia o Aliaomao, | Hole ae kanu kupapau, 0 kaha i Nonohili, j Halala na niu i kai o Pokii, Hoakua wale o Makalii, He wahi inoa no, no Lonoikamakahiki. 0 ke mele mamua, o ia ko mele a Lanahuimihaku ma i lohe mau ai; a o keia mele hou hoi i hoohuiia aku la a Lonoikamakahiki i a'oia ai e Ohaikawiliula, aole i lohe iki o Lanahuimihaku ma. 1 kela manawa a Lonoikamakahiki e helulielu ana i kela melo a Ohaikawiliula i a'o ai ia Kakuhihewa a ike aku la ua loaa kela mele ia Lonoikamakahiki, i aku la o Kakuhihewa ia Lanahuimihaku ma. "E! Ua loaa hoi ha kela mole ia Lonoikamaleahiki I'' I aku o Lanahuimihaku ia Kakuliihewa: "O ia paha, no ka mea, noho wale mai nei no makou i Hawaii, aole oua inoa peuei. Malia paha ua holo ae kekahi waa ma ka moaiia ae a Hawaii, a'o mai nei i keia mele." I ka manawa i co ai o Kakuhihewa ma ia Louoikamakahiki, alaila, kena ae la o Kakuhihewa i na kanaka apau oloko o ka hale, e puka iwaho a koe iho ka hale no ke alii o Hawaii no Lonoikamakahiki. Ia manawa, e ku ana o Lonoikamakahiki ma ka puka o ka hale ma ka aoao mawaho me ka laau palau. Ia Kakuhihewa i kena ai i na kanaka e hele ia manawa puka aku la na kanaka iwaho; aia .nae, ua make mai la ka poe mua e hemo aku ana iwaho ia Lonoikamakahiki. No keia mea, kuemi hou na kanaka iloko o ka liale, no ka mea, ua maka-'u aku la i ka make mai ia Lonoikamakahiki; a no ia hoi hopo ana mai o na kanaka maiwaho mai o ka hale, ninau aku la o Kakuhihewa me ka i aku: <c Heaha ka hoi ka mea i hoi liou mai ai na kanaka iloleo nei o ka lialo? Kai no he liele aku ko kakou a waiho iho ka haL nona?" I aku la na kanaka: "Heaha mai kau, o kau pili ino ana iho nei; 0 mea ame ruea, ua matio ak-u la ia Lonoikamakahiki. E pau loa ana ka make, aohe ana he ahailono no kakou; aole loa hookahi mea o koe aole no makou, nou e ke alii; aole loa oe e pakele ana i keia make nui." I aku la na kanaka ia Kakuhihewa: "Heaha mai nei keia mau hana au o ka pili ino nna iho nei; a laa ka niake ma'uwale o leakou la, ia Lonoikamakahiki? Eia ka i pili aku nei oe e make kakou." A lohe o Kakuhihewa i keia olelo a na kanaka, olelo aku la o Kakuhihewa ia Lanahuimihaku ma: "Ea! He oiaio kela olelol" I aku Ia o Lanahuimihaku ma: "Ae, he oiaio, uo ka mea, pili aku nei kakou i ka aina, a he puni walo ae no koe o Oahu nei, aole kela i ae mai i ko iala kahili, nolaila, pili mai Ia kela ialoko nei o ka hale; 1 pili mai la kela. nou no ke alii ame na kanaka, e pau loa kakou i ka make." Olelo aku la na kanaka ia Kakuhihewa; "ihea iho la la hoi ka ike 0 na kahuna, kilokilo, o ko kakou aoao e ko'u ai na waha aole e pakele ana ia Lonoikamakahiki? Eia ka ho ikaika ma ka niho. Ka i no he ike i lea nana i na ouli o ka lana--1 na kanaka; "Kaheaia aku ua alii a waiwai pu hoi me makou na kanaka. Ua eo kakou i ke keiki o ka pali kapu o Keoua." Olelo mai la ke alii Kakuhihewa i na kanaka; "Kaheaia aku na alii la o Hawaii o nonoi aku kakou i ua alii la e ola kakou." Alaila, kahea aku Ia o Kakuhihe■wa: "E ke alii o Hawaii e! E ola makou. Ua eo makou ia oe." A lohe o Lonoikamakahiki i keia olelo, ame ka leo kahea mai maloko, alaila, komo ke aloha iloko o Lonoikamakahiki, a hooko ae la oia aole e luku elike me kana noonoo mua ana, e pau loa ana iaia nei i ka lukuia na kahuna, na leilo, na kaukaualii, na kuhina; oiai ua akoakoa mai keia poe apau loa iloko o keia hale nui; ke alii haōau o Napoopoo, me Kakuhihewa; p, ma ka inoa o kona kanawai mau; eia ke kanawai o Lonoikamakahiki: "Kai Okia Kanawai." Nolaila, aolo 'uku hou ana ma keia kauawoi o Lonoikamakahiki.

O keia ka maka mua loa o ka hoomaka ana o ko Lonoikamakahiki hoike i kona ike hoopapa; a i kona hoao ana i kona ike hoopapa me Kakuhihewa, ua ikeia kona akamai. MOKUNA VI. . Ka Hoopapa Akua, Akolu, Aia, Ame ka Lima me ka Hiki Ana Mai o Kaikilani. Mahope iho o keia eo ana o Kakuhihewa ma 5a Lonoikamakahiki, alaila, olelo aku la o Lanahuimihaku ma ia Kakuhihewa, me ka i aku: "E Kakuhihewa, he nani hoi ia ua eo ae nei kakou i ke alii o Hawaii ma keia pili ana; o kana eo hoi ia; o ko maua manao, e pono ia kakou e holo i ka lawai'a, malia o holo ao mahope nei o kakou i ka lawai'a. "Ina e holo ae, a malia o le'ale 'a ua alii nei o Hawaii i ka lawai'a, alaila, ma ka lawai'a oia e eo ai ia kakou, o ka lilo ka hoi ia o ke kahili ia oe." (Aole i pau.)