Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 19, 8 Mei 1924 — NA AINA HOOPULAPULA O MOLOKAI. [ARTICLE]

NA AINA HOOPULAPULA O MOLOKAI.

Mr. Solomon llanohano, Lunahooponopono,; Aloha: —E oluolu mai hoi i kauwahi kolamu kaawale o ka kaua milimili no keia mau wahi mamala manao pili i na aina hoopulapula o Molokai. Mamuli o ka nui o na manao hoohuahun naikola i na liana e lawelaweia nei no ka holomua o na oiwi Hawaii ma na aina hoopulapula o Molokai, ua hpoikaika ka Mana Hooko o ke Komiaina Hoopulapula ahiki i ka ae ana o ka Hui Mokuahi "Inter-Island" e hooholo i ka "Maunakea" no ka halihali i ka poe makaikai, haalele ia Honolulu nei i ka po Poaono Mei 24, a hoi mai i ka po Sabati, Mei 25. He $18.00 ka auhau piha no na lilo ayau o ia huakai. No ko'u ia Molokai me ke kulana o na hana e lawelaweia nei, nolaila, keia wahi mamala leo i ka lehulehu .oiwi make-aina, e hele e ikemaka. Mai kauka'i i ka lohe pepeiao! Makepono ke dala ke lu no ka hoonaauaoia mai, no ka mea, 0 ka holomua i loaa ia mau kini o kaleou, he kumu alakai hoolana manao no ia no ka poe e ae o kakou e lawe ana i na aina hoopulapula ma keia niua aku. He nui na mea waiwai nui e ikeia ana ma keia huakai, i ka'u hoomaopopo ana i ka papa hoonohonoho i hoomakaukauia no na malihini, penei: Haalele ka Maunakea ia Kou nei 1 ka hora 10 o ka po Toaono, a ku aku la i Kaunakakai i ke kakahlaka Sabati. Pau ka paina kakahiaka i ka nioku, lele no ka aina, kau i na kaa i hoomakaukauia a holo nouka 0 Kilohana o kiei la ia Kalaupapa. O keia kekahi wahi nani loa o Molokai. Xani o Kalaupapa ika waiho kahela ae i kumupali. He u'i okoa 110 hoi ke kula paheehee o Kaiolohia, 1 ke kamoe a pili n ke one lele o Kawahuna. Kilakila hoi o Maunlaloa i ke ohu ae i ka piko o Kaluakoi a moe kikoo i ka Lae o ka Ilio a i ka Lae no lioi o Kalaau. Ahuwale na wahi apau. Mailaila mai e ikoia ai na hana hookalakupua a ka opua i ka lewa, ka Wai-liu-la o ka Hale-O-Lono. Kokoke i ke ala e pii ai a lioi, ke leahua o ke kupueu kaeaea liooulukanaka, o Nanahoa. He aiwaiwa maoli no ke kulana o keia kaaka, me he "al& hinu la i ku awakea". Aia pu no malaila koke mai ."ke awawa moo ]uu o Nanahoa" He pohaku wahine keia. No laua noi ka oleloia e kahileo, "aia a na po mahina opulepulo alaila hu-huhui laua i ka imu, kalua ua a kini akua o ia wahi, he konane ka liana, a o na kino kapu no hoi ka pili."

0 ka imu kalua ua a na akua o Molokai he pohaku mJfoli keia i olieli poopoo huinaha ia, a he kohu papa konane maoli ke ano. Aia no ia ahiki i keia wa. Malalo ae o Kualapuu, he walii | ana kaulana. Ua oleloia, o ka lua ia i noho ai ko kupuna o na onuhl>, Peelua. No ke kii ana o ua Peelua la i ka ha'i wahine o ko kaha o Piliwai, hookoloia ai a loaa aku ua paulehia i ka moe luhi. Puhii'a i ke ahi, a i ke pēku ana, lelo liilii ke akoakoa a lielelei i na moku o Hawaii nei. O ia ka laha o ka peelua i o kakou nei. Oiai ma ke ala pii nouka a huli hoi mai, e ike ana na malihini i kahi puu kaulana i '<na Lehua o Kaana " i ke k« nemonemo maluna aku o Palaau. ' Lehulehu wale na kaao lealea o keia mau wahi. Aia no a hele kino, hoihoi ke keaka ana i na malihini. 1 ka huli hoi ana mai uka mai, e hoakoakoaia ana na malihini i ka uluniu a Kamehameha IV i Kala-maula-kai. Malaila e hoopiha ai i ka lua o ka inaina i na ono o ka aina hoopulapula. A kuu ka maona, luana liilii me na kamanina,. kani honO na pi!a, bau ka poe haa, haiolelo no hoi ka poe kakaolelo, a lawa ka makemake, alaila, makaikai i na aina me na home hoopulapula, a hoi i ka moku. He 40 ka nui o na apana aina i noho kanaka ia i keia wa nia ke ano hoopulapula. He 200 a oi poe koho baloka malaila. Aneane 130 poe keiki i keia H e 75 e hele nei i ke kula. Ua holomua loa kela poe mamuli o ke kokua nui o ko aupuni i na mea apau. Iwaena o kela poe e noho mai la, he hookahi ohana i loaa ka pomaikai mamuli o ka hoomanawanui o ka wahine i leona paulele oiaio i ke Akua aloha. I ka wa i Honolulu' nei, he ona mau ke kane. IHhune a hoopiliwale ka noho ana. Weluwelu ke kapa i ka īli o ka wahine nie keiki. Iloko o ke ino o na hana a ke kane, hoomanawanui ka wahine i ka nonoi i ke Akua, a me na manaolana i ka oiaio o ka ke Akua kokua, ua hele aku oia i ke Kiaaina a i na Komieina Hoopulapula. Hooleia mai no, hele aku no. Pela oia i hana ai, ahiki i ka n?anaka ana o na Komisina haawi okoa i aina no kela wahine me kana kane ona lapuwale. ' O ke knpanaha nae, i ka hoi ana a Molokai, loli ke ano o kela kane. Hoomaka oia e mahiai a hana hoo-

manawanui i ko laua aina. Haalelo loa i na hana ekaeka, a lilo i kanaka hoopōno. I keia la, ua Hlo ko kane i kumu alakai uo ka poe o ae, aka ke noho nei oia me kana wahine amo ka laua mau keiki iloko 0 ka' maemae, oluolu me ka liauoli iloko o ka hoopono. t*a holomua. Ua hooko mai ke Akua i ka leo pule a kela wahin« hoomanawanui. He haawina pomaikai keia i hiki ke loaa i ka poe hoomanawanUi iloko o ka hoopono. Aolo wale kela ohana ae la. Nui na aina o ke aupuni e waiho niai nei ma na wahi apau o keia paeaina. Aohe kanaka e mahi a e hookupa ai. Aole no he noi aku o ka po«. Ua hoohemahenin maoli i ka pono a ke Akua i hoomakaukau ai no na mea apau. O ke kumu maoli palia hoi o ka hemahema, mamuli o na alakai Hawaii puni hanohano, haakei, Avaha-a wale, aloha ole i ka lahui. Ua hoopilimeaai maoli i ka pono o na punahelo huluhulu pukaihu, a nanakee i ka nui kini, na lakou i koho a puka. Ina aolo na lahui e i aloha io ia kakou, ina o kakou kekahi lahui epa loa. Nolaila, e ku ew, kuu lahui! Ke koi nei au ia kakou e ala ae, a e na'i i ka pono i hoomakaukauia. 0 ka poe i lawa me kahi ala e hiki ai, e pono no e holo kino i Molokai, 1 ikemaka i ka oiaio. Malia lioi, o ia ike pono ana ke alakai e loaa ai ia haawina hoopomaikai i ka nui kioi o kakou oiwi oiaio. Ma ko'n kulana he lala no ke Komitc Wae o ka Ahaoklo maluna o na ninau hookuonoono aina aupuni e holo ana au. He ake nui ko'u e loaa like keia mau kokua ana i lia poe hookuonoono e ae ma na wahi like ole o keia paeaina. Ho leliulehu lakou e noho hoomanawanui n-ei maluna o ko lakou mau aina, aole lie wahi lilii kokua mai ke aupuni aku. Pela au i manao ai, malia hoi. mamuli o ka holoniua i loaa i ko Molokni poe, e loaa ai he kumu alakai kupono no ka poe e ae e lona like ai ia haawina o ke ola o "Kanaana hou". A hu-hui aku na maka, I ke kni nehe o Piliwai, I inu i ka wai hunaNĪ ka lewa, ' 0 ku haohao hiwa i Kalamaula, A ola ka malihini kipa, I ke ohaoha panai mai, A kamaaina o Molokai, Ola Hawaii lnliui i na kini. Mc ka haahaa, W. J. COELHO, • (Kaelo) Lunamakaainana, Apana Elima, llouolulu, Oahu. Maloko o ka luakini o Kawaiahao na hana himeni o na ekulesia Havaii ma keia po, peln ma l;a po o koia Sabati ao.

IIAVA>*A, Mi'i t ; — V'a h"ik- i ; o na ltui;i ;iupuni ka i»nh»halnV;. ::ku o n:i liann hook:ihuli «upuni ki i k;i o\ana ;iiu:i Orier.r. iv liai la na ji\V»likoa o k\.' :u;pi;;n : hopp o ka poe hookahuli nunmn. . poo i komo pu ;»ku nin ka !i.v. hookahuli aupuni "i. - ! i>airo. i;.lnnakaulialo lie k:uv<ha mi:o m ' komoliana akau aku o l.: o ka hakakn hookahuli Kupuni ' ( ; e ku-e ana i ka rula ana a na s pania a i hoomakaia ai i ka IV'.V