Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 18, 1 May 1924 — Kau ka Weli i ko Puna Poe i na Hana a ke Ola'i Nui na Wahi ma Kapoho i NaKaka ka Honua i na Hoone-i Ola'i-Emi Kekahi Wahi o ka Aina a Lapuu ke Alahao [ARTICLE]

Kau ka Weli i ko Puna Poe i na Hana a ke Ola'i

Nui na Wahi ma Kapoho i NaKaka ka Honua i na Hoone-i Ola'i-Emi Kekahi Wahi o ka Aina a Lapuu ke Alahao

ua hoik" lehulehu i hoounnin mni Hilo mai i Honolulu noi. nin na la hope aku la o kn pule 1 hnl.i, v.n V<ookauia nku kn weliweli i k"> a poe, o ka oi loa aku, i l; i joc o Kapoho, no na hana n ke ola'i kela wahi, ma ka po o ka roalta, ame na la mahope mai, m n ka hnak-le okoa ana o kekahi poe i ko lakoa mau hale, a holo aku no kahi e palekana ai ko lakou mnu ola, mni na poino mai. Mahope koke iho o ka hora e'im-i o Ke ahiahi o kela Toalua, ka Ikowfika nna. o ka hoonaneuo ola'i ma rnaa, he maa hoonaueue ikaikn, me ka pjna'ina J 'i o kekahi mahope nku o ke\ahi, a na ia mea i l oro okoa «Tra 1 ka poe e noho ana ma Knpoho, *> haaiele \ ko lakou mau hale, a holo o kahi akea. Aolo h« mau pilikia ano nui i h oomaopopoia ma kela po, ahiki i ka loaa ana aku o ka hoike i Hilo. mr. ke kelepona, mai ka akena aku 0 \z hui alahao kaaahi ma Knpoho, to ka hiki ole i ke kaaahi holo, 1 kan a me» o ke emi o kn ainn mn 1 rkahi mau wahi, pela hoi, ka Inpuu o ke alnhao. Iloko o ka manflxva pokole, i hnnlrle aku ai na hma nui o ka luii nlahao o Hilo i ke kulnnnknuhale, £ 1.010 mni 3a no Kapoho,,a ma kahi I? hnpai. i mile mni ka hale hooi.ilu lv.-iar.hi nkn, ua ike i'o in, ke em' o kn aina. -na kahi o kn eha kapur 4 i n ua Inpuu hni ke nlahao 5:.-;aAhi nia mau wahi lenu.e h\i. I ka wa i h°en aku ai o kela kai&Yi kuikaw* no Kapoho, ua momoku yr>ai ln na Pilipino nme na Kepani le kanaha ka nui, i kelo a piha me

ka m.ikn'u no ke k:iu nnn iluna o ko kaanhi, n hoihoiia niai la lakou no īii'.o, nie kn uleu ole. Ma ke no nna no nia koknhi ln niai, ho o in mnu no ka hoonnueuo nn.n nke oln'i, mr kn hiki ko ikp ninopopoin nku, keknhi mau nnknka nunui, ma Knpoho, mn kahi o kn umi knpuni ma kekahi mau wnhi. n r :v,i mni no hoi mn koknhi mnu wahi., a ua lilo i hnnn nul, na nn limnhnna, ka hoopilm nna i keln mnn wahi i nnknkn o k;i ninn, i hiki ai ko helein o na leannka mai kekahi ;io»o :i i koknhi. O knhi nui lon o kn liomia nnknkn i kela mau hoonnueue aua a lee ola'i, aia ka ma kahi he ekolu—hapaha milo mni ka hnlo hoolulu aku o Knpoho. mn kn nono ina Ililo ma knhi e a'o nna i ke nlamii kahakni, he umi knpuni ke nkoa» o ka nnknkn ma koln wnhi, kn moo loihi ann no ka mnmao o hnpahn mile. 0 ka lua ka o kn nnknka nui i ikein, nin ma kahi he hnpalua mile mni Knpoho nku, ma kn aono pili knhnkni, o kn ruu Cindor. Mnilunn mni o ka piko o kn p\:u kn owa ann 0 kn honua, me kn moe loihi ana no knhi o elua hnneri i n kn loihi, me kn mnhele pu ia o keknhi maln ipu 1 na npnnn elun, a he ekolu tvale no knpuai ko knnwnlo mni knhi mai i ku ai o ka hnlo, o ka poe kanu ipu. Mn koln wnhi kn o kn nnknkn i moe nku ai kahi o kn mala ipu, un. emi nku la ka» honua ilalo, mn knhi' o ka eono liapuai;- a ma kalii he elua kapuai ke nkea o ka nnkaka, ke nnnaia ilalo ma ia wahi, mo lie

mea la, ua oki maoli ia lia honua mc kekahi pahi, kc kaawale o ka pohaku paa ma kela ame koia aoao. 0 ke alanui' ka keia e nioe ana mai kahi aku o I?ichard Lvman no Kapoho, h« mau haneri ka nui o na nakaka like ole, mai ka iniha aleu ka nui, ahiki i ke kapuai a oi aku, me ka hoopiha hou ia nae o kela mau nakaka e na kanaka hana alanui. Oiai lee ola'i e hoonauene mau ana ma Puna, ua hiki ole ke hooholoia na kaaahi, no ke cmi o ko ma kekahi mau wahi, pela hoi ka lapuu o ke alahao ma kekahi mau wahi. O na limahana keia e noho ana ma Kapoho, ua haalele aku lakou i kc!a wahi, no kn hoi ana no Pahoa ame Hilo, a ua lilo i hana nui na na kaa ka hoohikiliiki ana i kela poe ame ko iakou mau ukana>' no kahi e lta palekana. . iwaena nao o na Hawaii, e noho ana ma Kapoho, aole i lilo kela mau hoonaueue ola'i, amo ka nakaka o ka honua, i kumu no lakou o niaka 'u ai, aka ua nana aku lakou i kela ola'i ma ke ano, he lioopa'i ia i kau no ka laweia ana o kekahi mau kiapohaku i ka makahiki 1910, mai kahi maio ka lua pohaku, a waihoia maloko o ka pa o Henrv Lyman. Ma ke kakahiaka ka o ka Poakolu, oiai kekahi poe e inu ana i ko lakou mau pola kope maloko o ka halekuai ma Kapoho, ua hoonaueue ae la ke ola'i me ka ikaika, ahiki i ka haule an'a o ke aniani mai ka ipukukui aku, m« ka haalele ana o na mea apau ialoko o ka halekuai, eia nae aole he mau poino i ikeia. Ma ka hoakaka a na makaainana o Puna, ma ko lakou manaoio, elileo »me na mea i ikeia i na makahiki loihi aku nei i hala, e» ukali aku ana ka pele mahope o kela ola'i o kahi nae o ka pele e kahe aku ai, he ninau pohihihi loa ia. He lohe wale no ko Hawaii nei, i ka hopena weliweli o ke ola'i ma na aina mamao, a ma Iapana i kela mau mahina koke aku nei no i hala, ke iko maka ia nei nae ia haawina hookahi maanei neij eia nae hookahi mea ano nui loa, o ia no ka poino ole ana o kekahi mau ola lehulehu.