Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 15, 10 ʻApelila 1924 — HE MOOLELO NO KEONI MONOTANA A I OLE MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO ANA I KANAKA ONAMILIONA WAIWAI LOA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KEONI MONOTANA A I OLE MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO ANA I KANAKA ONAMILIONA WAIWAI LOA.

"Aole no Miss Mira GaneM ka'u e kamailio aku nei, aka no leau wahine mare." "Owai hou aku auanei ia wahine a'u, o Mira wale no?" "Aole o Mira he wahine nau, miv ko'u nana ina paha ua mare aku oe iaia malalo o na kanawai o ka aina." "Auwe no ka hoi e! Ke pohihihi loa nei au i kau mau mea kamailio mai nei e Monotana!" "Pehea, o kela anei ka manawa mua loa au i mare ai i ka wahine, ia oe i alakai aku ai ia Miss Mira Ganeki iluna o ke ieuahu o ka mare?" "Aole o ka elua kela o ka manawa, ke hooia aku nei au i ka pololei o kau mea i hoike mua mai nei. He manawa loihi ae aei i hala, i mare mua ai au i ka wahine, a o keia ka elua iho la o ka'u wahine i mare ai." tr Eia ihea kela wahine mua au i mare ai, ua pepehiia anei oia e oe a make, i hiki ai ia oe ke mare hou no ka elua o ka manawa?" f< Aole au i pepehi iaia. O, ke hoole loa nei au imua o na lani!" ! "Aole i'o anei oe i pepehi iaia a make?" *TCe hoole hou aku nei au imua ou.l Peh«a eia no anei oia 3ce ola mai nei?" ! "Ae, aole oia i make, eia no oia ke ola mai nei." j "He keu aku ka keia a ka mea kupaianaha. Ua kuhihewa loa au, ua make kahiko la oia!" •'Ua maopopo loa anei ia oe ka make ana o kela wahine au?"! "Oiai o ke Akua ko'u hoike " "Uwoki, mai hoopuka hou oe i ka inoa o ke Akua, no ka mea Oia auanei ka lunakanawai, nana e hoopuka mai i ka olelo hooholo no kou hoopa'i, au e hoomaopopo ole nei i keia mana\ra. e hookaakaaia auanei kou mau maka ma keia hope aku, 0 ke Akua ponoi no ka mea nana oe e hookolokolo mai. ' Manao no anei oe, e hiki ana ia oe ke waiho aku imua o na * krure. i na hooiaio, no kou maopopo ole ana, ke ola nei no ua wahine mare mua nei au; oiai na mea oiaio e waiho nei malalo o ka malu o ka loio aupuni, no kou hui pu ana a kamailio rne na wahine nei au?" "Aole oia i kamailio pu me a'u." "O kau ia e hoole mai nei, aka nae ua hoao mau kela wahine an £ loaa iaia he manawa e hui kamailio pu ai me oe, aole nae ou ae iki." "\'o kena mau mea au e hoakaka mai nei, aole a'u mau mea 1 maopopo." II 'opinana ae la o Monolana i kona mau poohiwi iluna, aia hoi o Kolana Kinikala ke noho hoola'i wale mai la no, a ke nan i aku ma kona mau ano apau mawaho, me he mea la, aole i I: • pilikiaia aku kona noonoo ma kekahi ano, a hoomanao mai ia o Monotana, i kona paa ana maloko o ke keena paahao, no ke':r.hi karaima puuwai eleele, i oi aku imua o ke karaima i h<*p"ia ai o Rolana Kinikala, oiai no nae o kona lunaikehala ' ho- I:ahi wale no ka i ike, aole loa oia i pili i ka hewa. L'a hookokoke loa mai ka hora no ka pana'i ana aku i ka ino maluna o ka ino, aole nae he wahi makili ike i loaa aku ia Rolana Kinikala, e pili ana i na ano oiaio o ke kanaka e noho aku ana imua o kona alo. Hookahi wale no mea i maopopo i ua o Rolana Kinikala, o ia ka liia ana o Keoni Kalakona iluna o ka amana likanaka ahiki i kona make ana, a ke hoohalikelike mai i ke ano o kela kana"ka me keia e noho aku la imua ona, keia kanaka waiwai loa ma ka honua holookoa, aohe wahi lihi launa mai o ka mea hana karaima me keia onamiliona. "Heaha ke kumu o kou hoowahawaha loa ana ia'u?" i ninau mai ai o Rolana Kinikala, me ka hoololi ana ae i ke ano o kana mea e kamailio mai ai. "Heaha auanei ko'u kumu e hoowahawaha ai ia oe, aole loa he wahi noonoo iki o kela ano iloko o'u." "Ina aole hoi ha ou hoowahawaha ia'u, alaila nokeaha oe i kamailio mai ai i na olelo e hoehaehaia ai ko'u noonoo?" "Heaha auanei ko'u hoehaeha ia oe, ua kamailio wale aku nei no au i na mea oiaio apau, o ia ka lawa loa o na ike ma ka aoao o ke aupuni, no ka pili o ka hewa ia oe." "Alaila no ia mau ike i loaa i ke aupuni, ua manaoio anei oe, na pili i'o ka hewa ia'u?" "O ka aha hookolokolo u'ale no ke kuleana e hoopuka mai ai i ka olelo hooholo, elike me na ike apau e waihoia aku ana, i pUi i kou hihia. Nh'u iho, e hoike wale aku ana no au ika'u mau mea i ike ai, a 1 hoomaopopo ai ma kela manawa, maloko t» ka home o Mr. Uilama Ganeki, me ko'u paku'i ole iho i kekahi mau mea mawaho ae o na ike oiaio loa, no na mea i hanaia, O ko'u mau manao ponoi iho, e plli ana nou, a e ku-e ana paha ia oe, aole no ia e lilo ana i mau mea waiwai, ke aeia mai au e hoakaka aku ia mau manao, a ua ike no oe e Mr, Kinikala, aole e ae mai ana ka aha hookolokolo ia'u e hana pela." "Ma kou manaoio maoli, ua pili anei au i ka hewā?" "Aole e hiki ia'u ke pane aku i kena ninau." "Ina pela, owau.ka mea nana e hoakaka ae i kou manao maoli. Ua maopopo loa ia oe, aole i pili ia'u ka hewa ma kekahi ano, a o kahi o ka loaa ana mai 0 kela ike ame ka hoomaopopo ana 3a oe, o kou kuleana no ia, hookahi nae mea paa loa i ko'u manao, o ia no kou manaoio ana aole au i hewa." Neenee aku la o Monotana imua o Rolana Kinikala, hapai ae la ! kona lima akau iluna, a kuhikuhi aku la i kekahi manamanalima ma na maka o ka paahao, a pane aku la me ka leo malie me ke kuoo nae: •'Anhea oe e Mr. Kinikala, aole anei oe iloko o kou ola ana i hoea aku imua o kekahi keena paahao, a ku aku imua o ka lawehala, elike me a'u e ku aku nei imua o kou alo, me kou lohe pono, i kela ninau hookahi no au i waiho mai nei imua o'u ?" Hoomaha iho la o Monotana i kana kamailio ana, aole nae he wahi mea a puai leo mai ia Kinikala mai, aka hikaka aku la oia a pili ma kekahi o kona keena paahao, aia hoi kona kino ke naka la me ka haalulu, o ia no oe o ka mea i aneane loa e maule aku ilalo, no kekahi ma'i kuhewa. "Aole anei ou hoomanao mai, no kekahi manawa ae nei i hala, i ka wa i ku aku ai kekahi kanaka i ahewaia e make, ka mea au i kapa aku ai he hoaloha nou, imua ponoi o kou alo, a ninatt-ma! ia oe, i ka ninau hookahi no au i waiho mai nei na'u e pane aku?" Aole-no4ie-wahi m Jtneaua*owakswki -ae ka waha o Mr. Kinikala,

no ka pane ana mai, aka ke hehee iho Ia kona kino ilalo, me ka hele hoi o ka helehelena a a'ia'i pu, oiai hoi ka weliweli ame ka maka'u, e halii ana maluna o kona mau maka. "Ua pane aku anei oe i ka ninau i waihoia mai e kou hoaloha me ka oiaio, ka mea a ke Akua i hookomo mai ai iloko o kou puuwai, a kou mau lehelehe nae i hiki ole ai ke hoopuka aku, a i ole ua hoopunipuni aku anei oe imua ona, a imua o ke Akua?" Oi loa mai la ka naka haalulu o Rolana Kinikala no keia hao wela e kuniia aku nei ma kona puuwai, ke hele la a haukeke maoli na ku'i aohe nae he nana aku o Monotana no kela haawina i kau aku maluna o ka paahao, aka hoomau aku la no oia i ka hoehaeha ana ia Mr. Kinikala ma ka ninau hou ana aku: "Aole anei ou hoomanao mai, no kou ku ana aku imua o ke alo o ko hoaloha, kela kanaka i ahewaia e make, mamuli o kau mau oleloike hoopunipuni, a akaaka pahenehene aku iaia? Ke hoomanao pu nei no anei oe, i kou ku ana, a nana aku i ka lewalewa o ua hoaloha nei ou iluna o ka amana likanaka, kela hoaloha ou au i kumakaia ai, me ka piha o kou naau lokoino, i ka hauoli, no kona make ana? Heaha kau pane no keia mau ninau?" "O, e hoopakele mai oe ia'u! E hoopakele mai ia'u!" "Ua hoopakele aku anei oe iaia? lieaha ke kumu a'u e hoopakele aku ai ia oe? Ua maopopo no anei ia oe, aole he wahi kiko eleele o ka hewa i kau aku maluna o Keoni Kalakona ?" "O e kuu Akua, owai oe?" "Ke hoomanao nei no anei oe, o oe wale no ka mea hiki ke hooiaio no ka pili ole o ka hewa i ko hoaloha, ka mea nae au i ae ole aku ai e hana no kona pono, me ko huna ana i na hoike oiaio no kona palekana? Me keia mau mea apau a'u e kukulu aku nei imua o kou alo, e hiki ole ai ia oe ke alo ae, mai ka oiaio mai, e aa ana anei oe e waiho mai i ka ninau, hookahi no au i hoike hoopunipuni aku ai, i kumu e poino ai kou hoaloha?" "Owai oe e keia kanaka?" i puoho mai ai ka leo o Mr. Kinikala me ka piha i ka weliweli. "He akua lapu anei oe, elike me ka na kanaka i kapa aku ai maluna ou. Aole loa he kanaka e ola nei ma keia ao, i maopopo i na mea i pili i ko'u ola ana. o Keoni Kalakona wale no! Nolaila owai oe e keia kanaka hookalakupua?" *

"He akua lapu i'o au, elike me kau 1 kapa mai la, he akua no ke au kahiko i hala, i ala mai nae mai ka make mai, no ka hookau ana aku i ka weli maluna ou." "He hoaloha anei oe np Keoni Kalakona?" "Ae, he hoaloha au noha." "Ke hoomanao nei au i kou hoike ana ae ia mea, ma kela anaina mare. Wahi au, ma Inia oe i kamaaina mua ai iaia, he manawa koli'uli'u ae nei kela i hala. "Ke hoomanao pu nei anei oe, i kou lohe ana i ka'u mau hoakaka e pili ana i ka moolelo o na pine omou emerala elua?" "Ae, ke hoomanao nei no au, a owai ka mea nana i haawi makana aku i ka elua o na pine omou ia Mira?" "Owai auanei, ma ko'u manao, na ka uhane ia o Keoni Kalakona. Ma kela manawa a'u 1 ike ai i ka elua o na pine omou malalo o ka malu o Mira, ia wa i loaa koke mai ai ka hoomaopopo ana ia'u, ua hoea mai kou hopenā. "Mai manao kuhihewa oe, i hoei mai nei au 110 ka hoehaeha ana aku i kou noonoo, aole pela, mamuli o kou makemake popoi pela wale no au i hele mai nei, aole ma kekahi ano e ae. Eia oe ke noho nei maloko 0 keia keena paahao, kahi hookahi no au i hoouna aku ai i kou hoa-kanaka e noho malaila. Mamuli o kou hoopaaia ana maloko nei o keia halepaahao, i loaa aku ai ia oe ka ike, no na ehaeha i auamoia e kela hoaloha au i kumakaia ai. He uuku nae keia mau ehaeha au e hoomaopopo nei, aka e hoea mai ana na minuke o ka ehaeha nui loa, ma ka manawa e alakaiia aku ai oe noluna o ka noho uwila, kahi e laweia ae ai kou ola; aole oe e liia ana maluna o ka amana likanaka, no ka mea aole he lawelaweia o kela ano hoopa'i ma keia mokuaina." "E pepehiia anei au a make maluna o ka noho uwila, me ko'u ike no aole i pili iki ka hewa pepehikanaka maluna o'u?" i uwe kuwo okoa ae ai o Rolana Kinikala. "Aole anei, i liia aku o Keoni Kalakona maluna o ka amana likanaka, me kona hewa ole?" Ma kahi o ka pane hou ana mai, aaki ae la na ku'i o Rolana Kinikala, a no kona noho hamau loa, a ua hoea mai la no hoi i ka lawa ana o na mea a Monotana i ake ai e ike aku i ke kanaka paahao, haawi aku la oia i ka hoailona i ke kiai e kii mai i ka puka e wehe, i hemo aku ai oia iwaho, a i ka hamama ana ae o ka puka, nana hope aku la ua o Monotana me na maka hulili maluna o Mr. Kinikala, alaila haalele iho la ialoko o ke keena paahao, no ka huli hoi ana aku no kona hale nani. MOKUNA XXI. Mamua o ka hala ana o kekahi pule hou mal, me he mea la o Monotana ka ona maluna o Nu loka holookoa, no ka mea iloko o kela mau la helu wale no, ua kaa aku na hale oihana hoopukapuka walwai ano nui maloko o kela kulanakauhale malalo o kona malu, a ua aneane hoi e pau holookoa na hui kaaahi iaia, a o na olelo e puka ana mai kona waha aku, ūa like pu ia me ke kanawai, Imua o na kanaka lawelawe oihana, oiai aole loa e hoi hope ana 0 Monotana ma kana mea apau 1 manao al e hooko aku, ka mea nana i hookau aku i ka weli maluna 0 na kanaka kuonoono a waiwai o Nu loka. Iloko nae o na hana apau i lilo ai o Monotana I haku a i ona 110 na hale oihana nunui, a no na hui kaaahi, aole oia i hoea kino aku imua o na kanaka lawelawe oihana, aole no oia i ike 1 ko lakou mau helehelena, aka e hoomamao mau ana oia iaia iho, mai kela poe kanaka mai, aka ma o kona akena wale la no kana mau hana apau i makemake ai e hookoia. Ua hoea kino okoa mai la no nae kekahi poe kanaka waiwai imua ona, me ko lakou makemake e kamailio pu ma na mea pili i ka lakou mau oihana, o kana wale no e kauoha aku ai i kela poe kanaka, o ia ka hele ana e hui pu me kona mau kanaka, i waihoia aku ai na hooponopono ana o kana mau oihana lehulehu, ma kela ano-iho la, ua poho wale na manaolana o ua poe nei, e lohe ponoi i na-manao o keia kanaka a ke kupaianaha nni wale. Ma kela huli hoi ana aku a ua o Monotafta no kona hale, mahope o ka hele ana aku e hui kino me Mr. Rolana Kinikala maloko o ke keena paahao, elike me ia a kaua i ike ae nei ma ka mokuna i hala, e kakali mai ana o Uilama Ganeki iaia, a ma na.mea a Pilipo Kodona i hoike aku ai, he hookahi hora okoa a ua Uilama Ganeki o ke kakali ana maloko o ka rumi hookipa. Hoi pololei loa aku la ua o Monotana noloko o kona rumi, alaila hookaui mai la i ka bele kahea ia Pilipo Kodona, a i ke ku ana aku o kana kauwa imua o kona alo, kauoha mai la, e hookipaia aku o Uilama Ganeki, 110 ka halawai pu ana me ia,

| he oiaio, iloko o ka manawa pokole, aia ka makuakane o Mira imua o Monotana kahi i noho ai. Oiai nae o Uilama Ganeki e komo aku ana iloko o ka rumi a Monotana e noho mai ana, ke alaalawa wale la no kona mau maka, ma na paia, i kau a mea o ka nui o na mea hoonani a kona mau maka i ike mua ole ai, he oiaio no nae ia, oiai akahi no oia a komo maloko o ka home o Monotana, ke kanaka hookahi ana i kau ai ka weli, me ka maopopo ole iaia o ke kumu o kona maka ? -u ana. Ma ka manawa i noho iho ai o Uilama Ganeki, maluna o kekahi noho, i paneeia aku imua ona e Pilipo, Kodona, pa» hola ae la kela jn'moaka haule ole ma na papalina o Monotana, a me kela leo oluolu mau no ona, pane mai la oia, i ka i ana mai: "Heaha keia hana nui, i hoohanohanoia mai ai au, mamuli 0 kor. hoea ana mai la e Mr. Ganeki?" "I noea mai la au, no ka uwalo ana aku imua ou, e aloha mai ia'u," wahi a Uilama Ganeki ine ka leo o ke kanaka i piha me na manao kaumaha. He oiaio, ua loli loa ae o Uilama Ganeki mai kona mau ano mai i kamaaina i na mea apau. Mamua aku, he kanaka inu nui o Uilama Ganeki i ka rama, e kakali ana nae oia a pau kana mau hana o ka la, alaila hoomaka aku e inu, aka i keia manawa mahope mai o kona halawai ana me na ulia pakalaki o ka manawa, aole oia i hoohakalia iho i ka lawe ana mai i ke kiaha rama, no kona manaoio, pela wale no e hoopoinaia aku ai na mea hoopilikia i kona noonoo, a ke hoike okoa mai la na hiona kunahihi ma kona helehelena. "Auwe no ka hoi e! Heaha ke kumu o kou manao ana e hiki ana ia'u ke kokua aku ia oe?" "Ua hele maoli au a pilikia, aole he wahi pilikia a uuku ae nei, aka he pilikia nui, e lilo ai au i kanaka ilihune loa." "Ke kaumaha loa nei au, no kena mau mea au e hoakaka mai la e Mr. Ganeki," me ka pahola hou ana ae o kela minoaka ma na papalina o Monotana. "Nani maoli ka mea hauoli o ka manao, ina e hiki ia'u ke hilinai aku, aia i'o iloko ou ka manao kaumaha no'u!" "Heaha iho la ke kumu e hauoli ai oe no ia mea?" "Eia ke kumu, o oe ka mea nana i hooke aku ia'u a pili i ka paia, a he kanaka poino au i keia wa au e ike mai la." "He keu aku ka keia aka mea kupaianaha! Pehea i maopopo ai ia oe, owau ka mea nana i hoopilikia,aku ia oe?" "Mamuli o ke ano o kau mau mea i hana ai, o ia ke kuai ana 1 na hui lawelawe oihana a lilo malalo o kou mana." "Ina hoi ha pela, alaila aole na'u oe 1 hoopilikia aku, aka ma ke ano o kau lawelawe ana i kau oihana. Ua like no na oihana apau me ka piliwaiwai, e kaa ana ka pomaikai i kekahi aoao, a e poho ana kekahi aoao, nolaila aole he pololei o kou ahewa ana mai ia'u ma kekahi ano, no kou halawai ana me na ulia pakalaki." "Ua like no keia mau mea a elua, aole i kaawale ae kekahi mai kekahi mai." *

"Ma ia' wahi i kuhihewa loa ai oe e Mr. Ganeki. Ina 1 makaala loa oe i ke ano o ka'u kuai ana, a lilo mai na kea o na hui hoopukapuka waiwai a kuai hooiilo hou aku me kou hoohalike mai ma ka'u mau mea apau e hana ai ,aole loa oe e halawai iki me ka poino. Ke ike mai la anei oē ika pololei o keia mea a'u e hoakaka aku nei?" "Ae—a aole!" "Peliea oe i kamailio mai nei, owau .ke kumu o kou poino ana?" "No ka mea ua ike no oe, o ka mea oiaio maoli no ia. No ko'u ike ana mamuli ou i poino ai au, pela iho la i konoia mai ai ko'u manao, e hele mai imua ou, a noi aku i kau mau kokua ana mai." "E olelo ae kaua he oiaio kena mau mea apau au e kamailio mai nei, heaha iho la ko'u kumu e kokua aku ai ia oe? Aole anei, ua lawelaweia ka'u mau hana apau me ka pololei, a i ku i na kanawai o ka aina." "Ae, aole he wahi ano kolohe iki iloko o kau mau lawelawe hana ana apau." "Ina hoi ha pela, alaila aole loa au i aie ia oe i kekahi mea." "Aole ou aie iki ia'u!" Pahola hou ae la no kela minoaka ma na papalina o Monotana. Oka poe i ike a i kamaaina ia Monotana, me kela minoaka ma kona mau papalina, ua hookauia aku ka maka'u ame ka weliweli maluna o lakou, no ka mea aia mahope aku o kela minoaka, kekahi mea ano nui loa o ka noonoo o keia kanaka. "Auhea oe e Mr. Ganeki, aole anei oe i ike iloko o kou ola ana i kekahi mea i hoea aku imūa o kou alo, iloko o ke kulana kupilikii, a uwalo mai imua ou i kau mau kokua ana aku, elike me oe e uwalo mai n'ei imua o'u; iloko o kona mau minuke o ka pilikia ame ka poino?" "Ae, ua ike no au i kekahi kanaka o kela ano/' "Pehea, ua haawi aku anei oe i na kokua ana iaia?" "Heaha iho la ka pili o kela kanaka, i keia pilikia i loaa ia'u? Malia paha he kanaka uahoa au ma kekahi ano, aka nae aole loa au i nele i na manao aloha no ka poe 1 halawai me na poino, mamuli o ka'u lawelawe oihana ana." "O oe kekahi kanaka lokoino, a aloha ole e Mr. Ganeki. Aole au e hewa ke olelo ae, he holoholona oe ma ke kino kanaka, a he kanaka hoi i nele me ka puuwai!" "Makehewa wale no ko kaua kamailio ana, ma na mea e hoopiiia mai al na manao inaina! O ka hana nui a'u { hoea mai nei imua ou, no ka aie ana aku no ia i kekahi huina da!a mai ia oe mai." "Ina o kou makemake maoli ia ea, alaila owau ke kanaka hookahi maloko nei o Nu loka au e noonoo iho ai, aohe wahi manaolana no ka hookoia o kou iini. O ka poe apau e ake mai ana e loaa aku ke dala ia lakou ma ke "ano aie, me na olelo ikaika wale no e kamailioia ai, mamua o ka haawiia ana aku o ke dala. No'u iho, aole a'u mau olelo hoinoino i kamailio aku nei ia oe, o keia ka mea oiaio a'u e hoike aku nei." "E ae ana anei oe e haawi mai ia'u i ka huina i makemake ai ?" "Heaha ka huina o kau mau da!a i makemake ai e aie mai?" "Ke makemake nei au e loaa he hookahi miliona <lala. Me kela mau dala malalo o ko'u malu, ua hiki loa e kaawale aku ko'u mau pilikia apau, a iloko o ka pule hookahi, a iloko paha o na la he umi, e hoihoi hou mai no au i ka miliona dala." "Alaila ke makemake mai nei anei oe e aie i ka huina o hookahi miliona dala, a iloko o na la he umi e uku hou mai ai oe?" me ka pahola hou ana ae no o kela minoaka, i kuluma ia Monotana. "Ae, e hoihoi mai no au i ko mau dala iloko o kela manawa." "He mau waiwai hoopaa no nae paha kekahi au e waiho mai ai, no keia mau dala au i makemake ai e aie?" "Ma ia wahi, aohe a'u mau waiwai hoopaa, no ka mea ua hoopaaia ko'u mau waiwai apau, a no ka hoopakele ana ae i kela mau waiwai, pela au i makemake ai e loaa mai keia huina dala, no ka uku ana aku i ka poe, na lakou e paa mai nei i ko'u mau waiwai apau." (Aole i pau.)