Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 13, 27 March 1924 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO KAMAHAO,

No Ko

Geofere Lanakila Ana

'A I OLE

KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

            Iaia e nana aku ana iluna wale no ko Gelade mau maka e nana ae ai ia Geofere me ka helehelena minoaka, he nanaina o Gelade ana e ike aku ana aole i hoikeia mai iaia i kona manawa e noho ai imua ona, hoihoi kona mau maka a me ka hoihoi wale no hoi o ia e kamailio ae ai ia Geofere.  I kana nana aku me he mea la, ua poina loa o Gelade i kana wahi e noho ana ia manawa, me he mea la o kona hale ponoi no ia, aohe nana ae i ka poe e hoopuni mai ana iaia, aohe no hoi on a nana ae i na mea e nana mai ana iaia, o Geofere wale no kana mea nui ia manawa.

            Ua ike aku oia me ka maopopo loa i ko Geofere hikilele ana ae i ka manawa a Gelade i hoike aku ai iaia i kona ike ana i kekahi kanaka opio maloko o ka haleaina i kulike loa ka helehelena me kona; ano e ae la ko Geofere helehelena ia manawa, pii iki ae la ka ula ma kona mau papalina, alaila hookuoo iho la.

            "Eia anei o Everete Mepelasona iloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka nei i nei manawa?" i lohe aku ai oia i ka ninau ana ae a Geofere, ia laua e hookokoke mai ana i kahi a Mepelasona e ku ana a pee mahope o ka uhi weleweka.

            "Ae, eia pu oie maanei, e Geofere; ua kulike loa kona helehelena me kou, o ia hoi ke kumu o ko'u olohewa ana o oe la ia e ku ana ma kahi o ke pakaukau o ke kupakako o ka haleaina, ma kela la a mamua o ka hele ana i na halekuai me Ade Lorina.

            Aole hiki ia'u ke ike aku i kekahi like ole mawaena o olua, koe wale no ma ka leo a ma na onoimaka.

            Akaaka iki iho la o Geofere no nei mau olelo a Gelade, no ka mea ua ike iho ia oia he hiki loa ia Gelade ke ike i ke kulike ole o kekahi kanaka me kekahi ma kekahi ano, oiai nae, ka helehelena ua kulike loa, a ninau iho la:

            "Manao anei oe he hiki mau no ia oe ke ike i ka like ole o kekahi kanaka me kekahi?"

            "O, hiki loa ia'u, e Geofere," wahi a Gelade o ka pane ana ae, me ka luli ana ae o kona poo ma ke ano kolohe.

            "Ma ke ano hea e hiki ai ia oe?"

            "Auwe, ma na onohimaka no hoi," wahi a kana pane.

            No keia pane a Gelade i ku i ka ii aloko, kulou iho la o Geofere, puliki aku la ia Gelade a pili iaia, a honi iho la ma ka lae no kekahi mau manawa, he hana hoi i hoopii loa ia ae ai ka wela iloko o Eerete e ike pono aku ana ia hooheno mai a laua, a ke pinapinai la kana hanu ana ia manawa no ka piha loa i ka inaina."

            "Heaha na mea iloko o ko;u mau maka au e ike mai nei la, e Gelade, i like ole aku me ko Keverete Mepelasona?"

            He ula ma ko Gelade mau papalina ka haina mua no nei ninau, no ka mea ua ike oia ma na maka wale no i hiki ai iaia ke ike i ka like ole mawaena o na kanaka opio elua, eia nae, a hala paha he minuke, i mai la:

            "Maila paha aole e hiki ana i kekahi poe malihini ke ike i ka like ola mawaena o olua, aka nae, no'u iho ua hiki koke loa ia'u ke ike i ka like ole, no ko kaua noho like ana paha maloko o ka home hookahi i ka hapanui o ka manawa; aole oia wale, i kou manawa e akaaka mai ai aia no he nanaina no kou i like ole ia manawa me ko Everete, o kekahi like ole nui loa o ia kou leo, he kalakala ko Everete leo me ka halulu ke kamailio mai, aka no kou he oluolu waipahe, me he mea la, he leo no kekahi pila leo hoene loa."

            Eia nae iloko o keia hauoli nui on a aia no ke nu la iloko on a kekahi manao maikai ole mamuli o kona ike ana aia pu o Everete Mepelasona maloko o ia hale ia manawa, a maloko hoi o ke kulanakauhale o Nu Ioka, no ka hoohala ana i kona manawa hoomaha, a no ka hookamaaina pu ana paha iaia iho imua o Gelade, i kanu mai ai oia i kana anoano iloko o Gelade ma na ano akamai apau e pahele ai i kona noonoo.

            Iloko o ka nui o kana mau leka i hoouna mai ai ia Gelade aole hookahi manawa ana i hoakaka mai ai i kekahi mea e pili ana no Everete, oki loa aku hoi ka hoike ana mai i kekahi mea e pili ana i ko laua lawelawe lima ana mamuli o ka ni loa o kana mau mea e noonoo a e hana ai.

            "Ke kani mai la ka bana, e Geofere," wahi a Gelade o ka hooho ana ae, i ka manawa i lohe aku ai oia i ke kani ana mai ma ka lanai ma ka aoao hema o ka hale.  "He lanai nui a nani ka Mr. Lorina o ka hana ana ma ka aoao hema i wahi e hulahula ai, a oiai, ua maopopo no ia oe aole hiki ia'u ke noho ma lie ke lohe aku au i ke kani mai o ka bana, no hookahi minuke, no ka mea he mea hoowalewale maoli mai no ka leo o ka bana i ka pepeiao.  E haele kaua e hulahula."

            "O ia hoi, o ka manao o kena koi au owau mua kou pakana e hulahula ai i kinohi, ea?" i ninau ae ai ke kanaka opio.

            "Ae! Ua maopopo mau no ia oe o oe wale no ko'u pakana e hulahula mau ai aole kekahi mea okoa aku, no ka mea he kulike loa kau kai ana i kou mau wawae me ko'u, aole loloa loa o ke kikoo ana, elike me ko kekahi poe. O, e Geofere, ke hauoli loa nei au i kou noi mua ana mai nei, no ka mea e i ae ka lelo hokahi, Mepelasona, ke hele mai nei, me he mea la, e kii mai ana ia'u i hoa hula nona, aole o'u hoihoi iaia," wahi a Gelade o ka pane ana ae me ka nui o ka hanu, i kona manawa i ike mai ai ia Mepelasona e hele aku ana mai kahi aku o ka uhi weleweka nui e lewalewa ana, kahi ana i pee ai mahope olaila a nana mai ia laua.

 

MOKUNA XIII "O ka Mea Hikimua ka Mea Kuleana"

            Me ka mama o na kaina wawae o Mepelasona o ia hele an@ mai me ka paa o kona manao e aeia aku ana kona manao.  Ia ike ana mai ia Geofere he wahi kunou iki wale no kana o ka haawi ana mai me kahi leo nawali ohaoha ole o ke ano hohewale o ka pane ana mai:

            "Pehea oe, e Mr. Hunatere?" a huli koke ae la no kana nana ana ia Gelade me ka helehelena hoihoi minoaka.  "Ua loheia aku nei ka leo o ka bana, ka hoailona no ka hulahula, e Miss Hunatere, e loaa ana anei ia'u ka hanohano o ka hula pu ana me oe i kinohi?"

            Aia ka ula ma ko Gelade mau papalina ia manawa no kona ike ana mai i ke ano hoomakae on a ia Geofere. "Heaha la ke kuleana o nei kanaka i lili wale ae ai no ia Geofere," no Geofere ia manawa ke ku ala oia me ka noonoo nui iloko on a no kana mea e hana mai ai, ina no ka hooheu hakaka aku o ke keiki o ka Hema.

            "O, e Mr. Mepelasona, ke kaumaha nei au no ka hiki ole ia'u ke hooko aku i kou makemake, oiai, ua haawi mua iho nei hoi au i ko'u ae iaia nei, a ua lohi loa mai la kau noi ana, aka, nae, in a e oluolu mai ana oe e kii mai ia'u mahope aku o ka hula mea ana, a mahope hoi o kou kakau ana i kou inoa maluna o ka'u pepa nei, ia wa paha e hookoia aku ai kou makemake."

            Pii ae la ka ena o ke kanaka opio ia manawa no ka hooleia ana aku la o kana noi, aka nae, haawi mai @a oia i kekahi kunou, a huli aku la hele, no ka huli ana i pakana hulahula nona.

            Hele aku la oia me ka hoka ame ke inaina iloko ona ahiki ma kekahi wahi e hiki ai iaia ke ike aku ia Geofere ma e hula mai ana, a nana pono aku la me ka hoihoi ole, a ke ike pu aku la no hoi oia i ka helehelena minoaka mau o na opio e hoohehelo mai la, a o ia kana i nalu iho ai me ka namunamu liilii e lohe ole ia mai ai e kekahi poe.

            "Ua mau aloha laua, ua aloha loa kela kanaka opio i keia kaikamahine, aole no e hala ana kekahi manawa loihi ma nei mua aku, a hoikeia ae ma ke akea ko laua hoopalau ana. E pono au e makaala loa a e hoomau pu i ko'u hui mau ana aku me kela wahine opio. Makemake maoli iho la ka hoi au i nei manawa e loaa ia'u ka meahuna e pili ana i ke ola ana o kela kanaka opio, i loaa ka'u mea e hoike aku ai ia Miss Hunatere, malia he moolelo maikai ole kekahi o kela kanaka opio mamua e lilo ai i mea na Miss Hunatere e hoowahawaha ai iaia, o ko laua kaawale loa no ia, a lilo kela wahine opio na'u.  Aohe on a pili i ko'u ohana, pela ko'u manao, a eia nae, ua hoopoluluhi loa ia ko'u noonoo no ka mea pohihihi loa e pili ana i kona ola ana."

            Iaia i hele aku ai mahope iho e noi aku ia Gelade i pakana hulahula nona, elike me ia a Gelade i hoopaa mai ai iaia no ka hula pu ana me ia, ua hoike aku la oia i kona mau ano maikai apau ma ka manao a ma ka olelo, me ka hooikaika mau e hoohauoli aku i kona pakana me na olelo maikai loa ana e noonoo ae ai, no ke pahele ana i ko Gelade noonoo.

            Ua hoakaka aku la oia i ka wahine opio i na mea e pili ana i kona home ma ka Hema; kahi o ia wahi ame ke ano o kona ola ana ma ia wahi. Ua pai pu mai la oia i ka nani o na wahi a pau, na ululaau na muliwai ame na kuahiwi e hoopuni mai ana.

            Ua api pu mai la no hoi oia no ke kulana kiekie a hanohano o kona makuakane, ka nani o ka helehelena o kona makuahine, a he nui aku kana mau olelo e pa'u ana i kona mau makua na laua i hoohua mai iaia i keia ao i mea e puniheiia aku ai e Gelade.

            "Ke makemake loa nei au ina e hiki ana ia oe ke hoea ae i ka 'Vue l'Eau', o ka inoa ia o kuu home, i kekahi manawa, e Miss Hunatere; ua maopopo ia'u i nei manawa e lokahi ana no kou manao me ko'u aohe wahi nanaina nani e ae elike me ko'u home, ina oe e ike ana," a hooki iho la kana kamailio ana.

            "Me ka mahalo nui ia oe, e Mepelasona; he mea oiaio ua lilo koke kau mau mea apau i hoakaka mai la ia'u no ka nani o kou home i mea hoouluku ae la i ka maemake nui iloko o'u, aka nae, aole paha he manawa e hiki aku ai au ilaila," a hooki iho la o Gelade i kana kamailio ana, me kahi minoaka iki, no ka mea, ke ike iho la no oia ia manawa i ka manao o ke kanaka opio o ia noi ana mai ana, no kona makemake e mare aku oia iaia.  "No ka Hema no anei kou mau makua, o ko laua onehanau no anei ia?" wahi a Gelade o ka hookoikoi ana io i kana ninau.

            "Ae, ua hanauia laua a elua maloko o ke kulanakauhale o Rikemona, Mokuaina o Verekinia; he Konela ko'u makuakane no ka pualikoa Hui o ka Hema ma ka manawa o ke kaua ana o ka Akau me ka Hema, ke kaua kuloko nui i ikeia ma AMerika nei; aka nae, iloko o ia kaua ana aohe wahi i hoopoinoia o kona mau aina ame ka home, a mahope mai o ia kau nui, ua hoonui hou ia ae ia hale me kona hoonani ia ma na ano apau."

            "He wahi mea iki no anei kekahi i hiki ia oe ke hoomanao ae no kela kaua kuloko nui, e Mr. Mepelasona?" i ninau ae ai o Gelade.

            "Aohe la; he liilii loa kahi mea i loaa ia'u no ia kaua, no ka mea he bebe loa au ia manawa, he ewalu wale no o'u makahiki, o kekahi kumu paha hoi o ka loaa ole ana ia'u o ka ike no ia moolelo, ua hoounaia au ame kuu mama i kekahi aupuni mamao, a malaila maua i noho ai ahiki i ka pau ana o ke kaua, a maluhia ka aina."

            "Manao au ke mau la no hoi paha ka manao nonohua o na kanaka o na mokuaina o ka Hema i na kanaka o na mokuaina o ka Akau nei, aole anei ou manao pela?" i ninau ae ai o Gelade, mamuli o kona ike ana i ka inoino o ko Mepelasona helehelena i ka manawa ana o ka ike ana mai ia Geofere.

            "He manao no ko'u pela mawaena o na koa kahiko o ka Hema aka nae, no na mamo a k apoe i komo ai ma kela kaua ana ua loaa ia lakou ka manao i nei manawa he lahui hookahi ka Amerika, a o na pono ame na pomaikai apau no na mokuaina Huiia o ka Hema ame ka Akau.

            "Ina he wahi manaoio iki kekahi iloko o'u no na kanaka o ka Akau aole e hiki ana ia manao ke hoomau loa ia aku mahope iho o ko'u ike a noho like pu ana me lakou ma ke ano hookahi lahui, a hookahi olelo a hookahi aupuni," wahi a Mepelasona, eia nae, mamuli o ka Mepelasona leha ana mai i koho iho ai o Gelade, mamuli o kona lilo ana, he kaikamahine na ka poe o ka Akau i kamailio mai ai oia pela ma ke ano hoopeepee ikona manao, aia no nae iloko on a ka nonohua kahi i nu ai, i kumu wale no nona e punihei aku ai.

            Aia ka ulanono ma ko Gelade mau papalina ia manawa, me ke kulou o kona mau maka ilalo, a pane ae la:

            "He mea pono e hoopau loa na kanaka o ka Hema i ko lakou mau manaoino i na kanaka o ka Akau he mea weliweli ke kaua, a he mau manao kuhihewa like no hoi ma na aoao a elua, ko ka Hema ame ko ka AKau poe, a oiai ua loaa ka maluhia i ke aupuni i nei manawa, he oi aku ka maikai e hoopoina loa aku i na manao kuhihewa o ka wa i hala. Ua holo iki no nae paha kou mau makua i ka Akau nei?"

            Ua hoao aku la o Gelade e kamailio ia Mepelasona ma ke ano laula a ma ke ano hoi me he mea la aohe mea nui ana e noonoo ana ia manawa, eia nae, he hana paakiki na ke kanaka opio e nana mai ana me kona mau maka kilo ke uumi iho la i ka makemake iloko on a no Gelade.

            "Aohe; i Europe laua o kau holo ana no ka makaikai ia mau aupuni, a i na moku aina ma ke kapakai o ka Pakipika kuu makuakane o ka holo ana no kekahi mau manawa lehulehu, a eia nae, no nei manawa, he mau wahi ko na mokuaina o ka Akau a laua i makemake ai e holo makaikai aku, o ia na wahi kaulana o Amerika nei."

            "O kou manawa e hoi aku ai i ke kula ka manawa kupono loa no laua e hele makaikai aku ai, i kaawale aku oe a loaa ka manawa nui no laua e hele ai me ka hoomanao nui ole mai nou, he mea kanalua ole loa ia ke olelo ae, a mamua o kou puka ana mai ke kula mai e hoi hou mai ai laua, ma ka manawa o kou hoike hope loa, no ka ikemaka ana i ke kauia mai o na hoohanohano ana a ke kula maluna ou.

            "O ia mau haumana e hemo maikai koke mai ana e kakaikahi loa ana, no ka mea he kakaikahi loa ka poe holomua loa ma ka lakou mau haawina. No'u iho nei la, ea, owau kekahi haumana poo paakiki, lehulehu na manawa a na kumu i nuku mai ai ia'u," wahi a Mepelasona.

            "Aole no paha he hooikaika o nei kanaka opio i ka huli i kana mau haawina, aole e nele ana kona holomua ma kana mau haawina, koe wale no, ina aole i haawi i kona noonoo nui, oia kona mea e holomua ole ai," i nalu iho ai o Gelade.

            "Aohe o'u manaoio i kau i olelo mai nei he haumana poo paakiki oe, he hooikaika ole paha nou i ka huli i kau mau haawina," i pane aku ai o Gelade.

            Aohe manaoio iloko o Gelade o na kanaka opio i kulike ka ikaika o ke kino, ka maikai o ka noonoo ame ke ola maikai he mea poo paakiki oia, koe wale no a nana e hoonaaupo okoa iho iaia, mamuli o ka hooikaika ole a i ole mamuli o ka molowa a hoopalaleha, me ka noonoo nui ole e lilo i kanaka naauao ma ia mua aku.

            "Manao anei oe e loaa ana no ka uku i kekahi ke loaa iaia ka inoa maikai no ka nui o kona ike iloko o ke kula?" i ninau ae ai o Everete.

            "Aole o ka inoa maikai wale ke loaa ana o ka ike pu kekahi. Ina owau a he keikikane e noho ana maloko o kekahi kla nui ke manaoio nei au e hooikaika ana au ma na ano apau e pii ma ke alapii ahiki i ko'u kau ana iluna loa o ia alapii. Ua maopopo mai la anei ia oe ka manao o ka'u mea i kamailio aku la?" wahi a Gelade i pane aku ai.

            "Aole e pau loa ana na mea apau i ka hiki e loaa ia kulana," i pane ae a ai o Mepelasona.

            "He mea oiaio no ia, aka nae, o ka poe apau e hoikaika ana e loaa ia kulana e loaa ana no ia lakou, a, in a no ka loaa ole nani ole ana ia ua hooikaikaia eia nae, e hauoli ana oia i ka ike ana iho ua hana oia i ka mea maika i loa ahiki ole, mamua hoi o ka hoopalaleha wale ana."

            "Alaila, o oe ana anei kekahi o na haumana e loaa ana ia kulana maloko o ke kula nui Vassar?" wahi a ka Everete ninau, me ka haka pono loa o kana nana ana ae ia Gelade.

            "Ke hoao mau nei au e loaa ia'u, e Mr. Mepelasona, oia hoi e puka mai au mai kela kula mai me ka hanohano nui, me ka loaa pu aku o ka hanohano i ko'u papakula; ua loaa pu ia manao ia Geofere, a ke ole au e koho hewa ke hooikaika mai la oia ma na ao apau e hemo mua mai oia mailoko mai o kana kula i hookahi makahiki mamua ae o ka pau ana o kona manawa o eha makahiki, a ke manaoio loa nei no au e hookoia ana ia koho a'u, no ka mea, iloko o kona mau manawa hoomaha apau e hooikaika mau ana oia e oi aku kana mau mea e huli a e hoopaanaau ai mamua o na haawina e a'oia mai ana iaia no ia komo hou ana aku o ke kula."

            Uhu iho la o Everete, me ka pii ae la o ka ula ma kona mau papalina, no ka mea, in a e hemo io mai ana o Geofere hookahi makahiki mamua ae o ka pau ana o kona manawa o eha ma kahiki, e puka like mai ana oia me ia ia makahiki hookahi, in a pela ana, he keu aku a ko Geofere holomua ma kana mau haawina, a he keu aku no hoi a ka ikaika o kona noonoo ma ka huli ana i kana mau haawina, a ua lilo iho la ia i mea hoehaeha loa i kona noonoo, no ka lilo aku o Gelade ia Geofere.

            "Alaila he keu aku ana oia a ke keiki akamai in a io e hemo mua mai ana oia mamua o ka pau ana o kona manawa," me ka puliki ana iho ona i kona mau lehelehe.

            "He keiki akamai o Geofere; ua ikeia ia ano on a iloko o na maahiki i hala ana o ka noho ana maloko o ke kula, a no kona holomua loa,  ua wanana mua ae au, a ke wanana hou ae nei no oia aku ana kekahi o na haumana akamai a holomua loa o ka ike maloko o ke kula. No'u iho, ua haaheo mau au nona."

            He mau olelo pai loa keia a Gelade no Geofere i hoopiha loa ia aku ai ke kanaka opio me ka lili ame ka inaina pu, no ka mea, ike maopopo iho la oia e lilo ana o Gelade, a no kekahi mau minuke aole hiki iaia ke kamailio ae, me kona hoike ole ae i kona manao inaina.

            "Ma ko'u koho aku he kanaka opio auwana hele hewa kela o ke komo ana ae iloko o ko oukou ohana, a in a pela alaila he hipa komo hewa oia iloko o ko hai pa me ka maopopo ole o kona wahi o ka hele ana mai a pela hoi me kona mau makua nana mai oia, a eia nae, ke lohe aku nei hoi au i kau olelo he haaheo ka oe iaia me kou maopopo ole i kona kumu i oili mai ai," wahi a Everete Mepelasona, me ka lele e o kona mau maka me he mea la o kekahi o na leleiona.

            No ka maikai ole o nei mau olelo a ke kanaka opio o ke kamailio ana mai la, a hui pu no hoi me ka inoino o kona helehelena, naana pono ae la o Gelade iluna iaia,  a oiai o Gelade i nana ae ai hoomalae wale ae la no ka Everete nana ana iho iaia, me he mea la, aohe opu keemoa iloko on a no kona hoapaonioni i ka u'i hookahi, a i ae la:

            "Ina no ko Geofere hemo maikai mai i hookahi makahiki mamua ae o ka pau ana o kona mau makahiki eha o ka hele ana i ke kula, o kona puka like mai no ia me oe, me ka loaa pu o kekahi degere kiekie iaia."

            "Pela ana no ka hoi paha, aka, ma ko'u manao aole kupono o kona hemo e ana mai mamua o ka pau pono ana o kona mau makahiki eha, e pono no iaia ke noho hou aku a hiki i ka piha pono ana o kona manawa," wahi a Everete.

            Aka iki iho la o Gelade ma ke ano hoohenehene a pane aku la:

            "E kauleo mua aku au ia oe, e Mr. Mepelasona, e makaala oe no kou hanohano iho, no ka mea, i hai aku au ia oe me ka oiaio loa i nei manawa, e oni aku ana o Geofere imua no ka loaa o ka lei o ka hanohano iaia maloko o ke kula, a iaia e hemo mai ai, e oi loa aku ana kona oni ana i mea e loaa iaia ka hanohano ma kekahi mau oihana kiakia; o ka'u wale no e kakali aku nei o ka lohe aku i kana haiolelo hope loa ma ka manawa e hemo mai ai mai ke kula nui mai o Iale, elua makahiki i koe mai keia la aku."

            No kekahi mau minuke hou ke ku lohaloha ana iho o ke keiki hookano o ka Hema, no ka loaa pono ana aku la i nei mau olelo a gelade e mahalo ana ia Geofere a he hana hiki ole hoi i ke kanaka opio ke uumi hou iho i kona inaina i aneane loa e hanini mai iwaho.

            A hala kekahi minuke, a laila, kulou mai la oia imua a kokoke loa ia Gelade, a hawanawana mai la me kahi leo liilii o ke ano hoomalimali, me ka manaopaa nae iloko on a, a i mai la:

            "E Miss Hunatere, ua lilo kau mau olelo apau i kamailio mai nei i mau olelo hoolalapa ae i ka manao hooikaika iloko o'u e oni imua i mea e loaa ai ka naauao ame ka hanohano pu.  O kuuiini nui i nei manawa, e lohe aku i kou mahalo mai ia'u mamua o kou haawi ana aku ia mahalo i ke kanaka e, a mai keia hora aku e lilo ana kau mau olelo i mau mea hooikaika mau mai ia'u e nee imua.  Ma keia kau ae e lohe ana oe i ka'u haiolelo hope loa maloko o ke kula, elike me ia au e lohe aku ana mai ko Geofere mau lehelehe mai.

            (Aole i pau.)

 

HE MOOLELO NO

KEONI MONOTANA

A'I OLE

MAI KAAMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO

ANA I KANAKA ONAMILIONA

WAIWAI LOA

            "No na mea e pili ana i ka moku, i ka wa hea e haalele iho ai i ka uwapo?"

            "E haalele iho ana la, ma ka puka ana o ka la i ke kakahiaka o ka la apopo ua makauakau na palapala apau, aohe mea hou aku i koe e kakali ai, koe wale no o ka loaa o ke kauoha mai a'u aku, o ka hiu no ia o ka heleuma, no ka au ana aku i ke kai loa."

            "Auhea oe e Wanada, maluna ou ka'u mau mahalo ana he nui! Ua holopono maoli ka hana a'u i hoomaka ai e hooko aku maanei nei, no ka mea ua kau mai na maka o ke Akua, maluna o na kanaka o keia kulanakauhale. Owau nei ka meapaahana a ke Akua, a ma o'u nei, e hookaheia ai na waimaka o ka poe i moeuhane mua ole i Kona inaina. Iloko o keia manawa ke ike nei kekahi poe i ke kau ana aku o ko'u lima kakauha maluna o na pio o ko ke Akua inaina."

            No kekahi mau minuke mahope mai, aole i pane koke mai o Monotana i kana kauwa, aia wale no kona poo ilalo kahi i kulou ai, aka i ke aea ana nae iluna ninau hou mai la oia.

            "Pehea, ua loaa aku nei ia oe kekahi kanaka e lawelawe ana ma ka hana hoopukapuka waiwai i kulike na ano me ka'u i makemake ai?"

            "Ae, ua loaa kekahi kanaka ia'u."

            "Owau kela kanaka?"

            "He kanaka opio wale no oia, aole i hiki aku i kona mau makahiki o ke kanaka makua.  Oia kekahi o na hoahui o ka poe kuai i na waiwaipaa, a ma ka'u mau mea i lohe mai ai nona, aole o'u kanalua iki, no kona hooko pono i kou mau makemake apau; eia me a'u na hooia apau e pili ana i ke ola ana o kela kanaka opio, eia maloko nei o keia ope palapala."

            "E waiho mai oe i kena mau palapala me a'u, a i ka wa hea oia e hoea mai ai no ka hui pu ana me a'u"

            "E hoea mai ana oia ma ka hora umi, o ke kakahiaka o ka la apopo."

MOKUNA XVIII

            Ma keel mau kamailio hope mawaena o Monotana ame wanada, e loaa aku ai ka hoomaopopo ana ia oe e ka makamaka heluhelu, no kekahi papahana i hoolalaia e keia kanaka a ke kupaianaha nui wale, no ka hooke ana aku i ka poe na lakou i hoopilikia mai iaia, a pili i ka paia, iloko o na makahiki aku i hala.

            Ke ire pu ae la kaua e ka makamaka heluhelu, aole i pepehi ia o Mira a make, elike me na mea i kuhihewaia ai, oia maoli no kela wahine o ka loaa ana aku maloko o kona rumi, aka o ka wahine ia a Pilipo Kodona a kaua no i lohe pono ai i ke ka mailio ana mai o Monotana imua o Pilipo, keia kauwa hou lilo aku i mea hooko i kona mau makemake apau.

            Ua manaoio loa o Uilama Ganeki o kana kaikamahine maoli no ka i pepehiia a make; ua lilo ia manao kuhihewa, i kumu @ hookaumahaia ai kona noonoo; a no Rolana Kinikala hoi, ke kanaka i mare aku me Mira, ua hoopaaia oia maloko o ka halepaahao, me ka ae ole ia e hookuu, malalo o ka bona, aka o Monotana hookahi wale no ka mea i ike i ka meahuna pohihihi e hiki ai ke hua'i ae i ke akea, aole o Mira i make, eia nae, ua noho hamau loa oia, a iaia e hele ana iwaena o ka pohai o ka poe ko'iko'i a kuonoono o kela kulanakauhale, aia mau ka minoaka maluna o kona mau papalina, eia nae i kela ame keia la, aole i nele kona hoolala ana i na alahele e kau aku ai na hoopilikia ana maluna o ka poe na lakou i hoopilikia mai iaia i na la i kaahope aku.

            Ma ke ano ulia wale no i loaa aku ai iaia ka ike no ke kara ima i hanaia e Pilipo Kodona maluna o kana wahine, na ia ik@ nae o ka loaa ana iaia, i hoomaalahi loa ae i kana papahana hoopakele ia Mira, mai ka lilo maoli ana aku i wahine mare na Rolana Kinikala, a o keia no hoi ke kumu ikaika loa o kona hoolana ana aku i ka manao o Mira, e ae aku i ka hookoia mai o ka mare maluna on a, me ka hopohopo ole ae, no kona kaa aku malalo o ka malu, o ke kane ana i hoowahawaha loa ai.

            O kela hale a Pilipo Kodona i alakai ak ai i kana wahine iloko olaila, a i lawe okoa ae ai hoi ka wahine i kona ola iho he hale ia i lilo mua mai ia Monotana ma ke kuai, ma o kana mau kauwa la, he hale ana i makemake ai e hoomaemae hou i loaa ai he wahi nona e noho ai i kekahi manawa, ke makemake oia, pela iho la i loaa pono ai ke karaima a Pilipo i hana ai, i na kauwa Ilikini ekolu.

            Ua kulike loa ka lauoho o na wahine a Pilipo Kodona, pela no me ke kino, me ko Mira, koe wale no ka helehelena, eia nae ma kela nininiia ana o ka wai akika, ua loli loa ka helehelena e hiki ole ai ke hoomaopopoia iho, a ua ike o Monotana, ina e hoaahuia iho ana kela kina make, me ka lole mare o Mira, pela me ka uhi mare ame na lako gula hoonani, e kuhihuwa loa ana na mea apau, o Mira maoli no kela aole he wahine okoa aku.

            O ka hookomo ana aku nae i ke kino o ka wahine mare iloko o ka rumi o Mira, ame ka hoaahu ana i ka lole mare, ame na lako mare e ae, he hana paakiki no ia, oiai na malihini e piha ana maloko o ka home o Uilama Ganeki, aka nae me ka mana o ke dala, ua hiki na mea apau ke lawelaweia me ka holopono loa iloko o ka manawa pokole.

            Heaha nae ia mea he dala imua o Monotana in a no he mau miliona kana e kipe ai i na kauwa, i wahi no lakou e komo mai ai ma ke kokua ana no ka holopono o kana papahana i hoo@a@a ai, aole ia he mea nona e minamina iho ai, a ua paa pu no hoi kona manao, ke ae mai kela mau kauwa e kokua iaia, alaila e kauoha pu ana oia ia lakou e holo no na aina mamao; a ina no ka huli hoi mai o kekahi o lakou, a kamailio ae i na mea oiaio, aole e hilinaiia aku, nolaila e kaawale loa ana ua o Monotana, mai na ahewaia aku, no kekahi o na hana ku i ke aiwaiwa ana i lawelawe ai.

            No Mira hoi, aole loa no he wahi mea i maopopo iaia no ke alahele o kona pakele mai ke kanaka mai ana i mare aku ai i kane nana, koe wale no kona hoolohe ana i na kuhikuhi apau e hoea mai ana imua on a, elike me kana i manaoio mau ai ua hoounaia mai ia, e ke kanaka ana i aloha loa ai, i make ma o kekahi mau akena la ma ka honua nei.

            Ma kela hoea ana aku noloko o kona rumi, wehe awiwi ae.