Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 6, 7 February 1924 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NO KA NELE I KA HANA KE KUMU NUI O KE KARAIMA.
-------
O @ ninau koikoi a ohihihi i kanawai me ka oihana hoomalu o Honolulu nei o ia ka nele o na kanaka i ke hana, wahi a ka Makai Nui Trash o ka hoike ana ae imua o ka Ahehui o na Wahine Koho Baloka o ke kulanakauhale ma ka po o k a Poaha i hala aku la a ua hoakaka ae oia i kona manao imua o ia ahahui he hana pono na na makaainana maikai o ka aina ka haawi ana ae i ke Kokua i mea e hoopauia ae ai ia pilikia nui o ua kanaka.
"O ka pilikia e pili ana i na keikikane he mea ehaeha no." wahi a Trask. "Ua hoakaka hke kanawai aole hiki i na keikikane ke hele hou hiki i na keikikane ke hele hou aku i na kula aupuni mahope aku o ka piha ana o na makahiki i ka umikumamalima. I ka pau ana o ko lakou heie ana i ke kula ua noho wale lakou me ka hana ole no ka mea aohe hana na lakou e hana ai. Aole hiki ia'u ke hoihoi aku ia lakou i ko'u hale a i ole malama paha ia lakou maloko o ka halepaahao, no ka mea he nuku loa i a hale no lakou. He mea pono e loaa i hana na lakou i mea e loaa ai ia lakou ka pono o ke oia ana a in a aole e loaa ana ka lakou hana e hoopaa mau ia ai ko lakou manawa e hoao ana lakou e huli i hana na lakou ma kekahi ano, in a he hana maikai paha ia a he hana ino paha."
Ua poloai mai oia i na wahine e hele e nana i ka halepaahao o ka halewai kahi e hoopaaia ai o na lawehala no lakou ka nui, he 18 wale no poe hiki ke hoopaaia maloko olaila i ka manawa, a he huina nui hou aku i like me ia aia mawaho mai o na rumi e moe ai, a oiai he nui lea na keikikane nele hana aole hiki lakou apau ke hoopaaia aku maloko o ia halepaahao.
He kanaiwa pakeneka o kona manawa i hooliloia ma ka hoao ana e loaa kekahi alahele moakaka e hoopauia ae ai keia pilikia mawaena o na keikikane, wahi a ka makai nui imua o na wahine, a ma ka hapanui o na hihia e pili ana i na keikikane aole pono e hoounaia aku iaia aka, imua o ka aha hookolokolo o na opio. Ua hoike ae oia i kona apono i ka manao hoakaka o Mrs. W. V., Wall, ka lunahoomalu o ke komite o ka ahahui a na wahine maluna o na hihia hewa e kue ana i ka pono o na wahine a he mea pono e loaa maloko o Honolulu kekahi mau makai wahine, a wahi ana o ka wahine i a'o pono ia no ia hana e lilo ana oia i mea kokua nui loa i ka hoopau ana ae i keia pilikia.
Neiia ae ka hui e Hui e Hana Pu
"He mea pono e loaa mai ia'u ka hiu a hana pu ana o na makainana, @a e makemakeia ana ka hanaia o kekahi mea a holopono," wahi a Trask. "He lehulehu wale ka poe k@ i na rula e pili ana i ke kukulu ana i na kaa, a hookahi wahine i hele mai e ike ia'u a olelo mai no ka lilo ana o kaua mau moa eiwa a he oi aku ka maikai o ka hoolimalimaia ana o kekahi makai e kiai i kana mau moa mamu a o ke ku ana maluna o na alanui o ke kaona a po ka la."
O kekahi hana a Trask i noi ae @i i na kokua a na wahine, oia ka hoopau ana ae i na hana ino a na kalaiwa kaa oto o na kaikamahine i hoopaaaia ae maloko o ke kula hoopololei o Kamoiliili. Wahi ana o ia kekahi o na ninau pohihi ana e nana aku ai.
"Ua olelo ae kekahi poe he mea…pono na ka Ahahui o na Wahine e a'o mai ia'u i ka'u mea e hana aku ai, aka oiai au e makemake mau nei no ka loaa mai o ke kokua a na kanaka maikai apau, me ka lawe mai i ka lakou mau hoakaka, ke makemake nei au e hoike aku a e ike maopopoia mai hoi ia mea aohe mea nana e a'o mai ana ia'u no ka'u mea e hana aku ana."
He mau olelo keia a Trask i hauoli ai na wahine a i haawi mai ai hoi i kekahi mau leo huro. Wahi a Mrs. F. F. Bunker, ka peresidena o ka ahahui o na wahine aole oia i kakoo ia Trask aole no hoi i kekahi moho e ae, he wahine oia i koho ole ikekahi o na aoao kaiainina.
O kekahi mea hemahema a i makemakeia no ka oihana makai o ia kekahi kakauolelo nana e malama na waiwai o na paahao; ma ka manawa e paa ai kekahi paahao i ka hopuia a hoopaaia aku maloko o ka halepaahao. Ua hoakaka aku ka Makai Nui Task i ka hana a ke kakauolelo malama waiwai o na paahao ma Los Angelos, ua ike oia malaila na kekahi kakauolelo e hoopaa i na waiwai o na paahao apau e hoopaaia aku ana maloko o ka halepaahao, a i ka wa e waihoia mai ai na waiwai apau o na paahao e haawi aku ana oia i likiki no ia waiwai a mau waiwai paha i komo mai iloko o kona lima.
"Ma Hawaii nei i ka manwa o kekahi paahao e huliia ai ua kapae wale ia aku no kana uwaki a mau mea e ae paha ma kahi kupono ole, a i ka manwa e hookuuia ai kekahi paahao a i ka huli ana aku i kona mau waiwai o ka waiho ana mai me ka hana nui ia e huliia aku ai." wahi a Trask.
"Ma ka mea e pili ana i ka piliwaiwai ame ka hana a kuai waiona." wahi a Trask, "ua like no ke koikoi o ia karaima in a e hanala nua ma ka apana o Manoa a i ole ma Kapunahou paha me ko na wahi e ae maloko o na wahi e nohoia ana e na Pake a i ole e na Kepani paha, a in a e hiki ana i na wahine ke hoike aku iaia i ka poe hakihaki kanawai maloko o ia mau apana ua makaukau mau oia e kipa aku maloko o ia mau apana. O ka pilikia nui, wahi ana, o ia ka loaa ole mai o na hoike oiaio mai ka poe mai i noi ae iaia no ke kumu o kona hiki ole ana aku ma ia mau wahi a hopu i ka poe i hoopiiia mai ai no ke ku'e kanawai.
Kukakuka Mau me Heen
"ke kuka mau nei au me ka loio Kulanakauhale Heeu i kela ame keia la no ka palena hiki ia'u ke hana ma keia mau hana," wahi a ua noi ae oia i ka papa o na lunakiai no ka haaawi ana ae iaia i 25 mau makai hou, a he manaolana mau kona no ka hookomoia ae i mau hoailona makai hou, a wahi ana no ka pokole o kona manawa e kamailio mai ai imua o na wahine, oiai oia e hele aku ana i kekahi wahi, ua haalele mai la oia me ka ukali pu ia e ka Lunakanawai Heen, i ka pau ana o kana kamailio ana.
Ma kela halawai a ka ahahui o na wahine o ka noho ana o ka Meia Wilson, ka Lunakanawai Heen, na Lunakiai McClellan ame Bassett kekahi pu malaila ia po.
--------
HE MEAHOU MAI PAIA, MAUI MAI.
He lono mai Paia, Mauik, mai o ka loaa ana ae i ka Advertiser ke hoakaka ana no ka hopuia ana o kekahi keiki Pukiki nona ka inoa o John Souza, ma kekahi manawa kokoke aku nei, no ka nihue ana i kekahi mau waiwai mailoko mai o ka halekuai lole ma Paia, a hoopaaia ae i ka halepaahao ma Paia, a oiai oia e kakali ana no kona hookolokolia ua mahuka aku la oia mailoko aku o ka halepaahao ma ka pule aku la i hala, eia nae, ua paa hou oia i ka hopuia mahope mai.
I kulike me ka hoakaka ma ka lono, ma ke ahiahi mai o ka Poakolu i hala, ua komo aku la oia e aihue iloko o ka hale waiho kiana pauda o ka Hui A. A. Co., a laweia eia kekahi mau auka kiana pauda, ka uiki ame na kukaepele. Ma ia ahiahi iho ua komo hou aka oia iloko o ka hale hoahu ukana o ka halekuai o Paia a laweia he mau kini meaai.
Ma ka Poaha mai kona paa ana i ka hopuia, a ma kona manawa i paa ai na hoomaka'uka'u ae oia in a e hemo hou ana mailkoko mai o ka halepaahao e puhiia aku ana kekahi mau hale eia me ke ahi ma o ka hoopahu ana me ke kiana pauda a pela hoi me kekahi malako. He ekolu mau kanaka ka ana o ka olelo ana ae ina no kona hemo hou e makaala ia mau kanaka i ko lakou mau ola.
Ma ke ahiahi Poaha mai aneane i ka hora ewalu, ua ikeia mai oia e kekahi mau kanaka e kau ana maluna o ka lie a hoomaka mai la ko laua alualu ana mahope on a ahiki i ke kaa ana mahope o ka halekuai o Paia, a ia laua i lele iho ai no ka hopu ana ia Souza, ua holo aku la oia a mamao loa, e paa ole aku ai ia laua, a he elua mau poka i kiia aku iaia aole nae i ku aku, a nalowale aku la kela iloko o ka malako. Ma ka manaoioia ma ia ahiahi iho no i alualuia ai ua komo hou aku oia iloko o ka hale hoahu ukana o ka halekuai o Paia.
Ma ke kakahiaka mai o ka Poalima, ia Mr. Roach e hele ana maluna o ka lio ka luna o ka mahiko, elike me kana hana mau i na kakahiaka apau, ua ike aku la oia ia Souza, ua hoao o Souza e holo hou aku ia ike ana mai aka mamuli o ke kokua a Manuel Perreira ua paa ua keiki la i ka hopuia me ka loaa pu o kona wahi i pee ai, me na waiwai apau ana i aihue ai. O kona wahi o ka pee ana aia ka maloko o ka malako mawaena o Paia ame Hamakuapoko. Mawaena o na waiwai aihue a Souza i lawe ai i loaa aku ai kekahi mau kini moaai, ka paka ame kekahi mau alani.
-------
PAINA LUAU NUI MA WAIMEA, KAUAI
Ma ka home o Mr. and Mrs. Henry Charman, he hoomanao Iubile, hanalima makahiki ma ka berita mare, nolaila, o kekahi paamare keia, i hoea aku ka loihi o ko laua ola ana a kau mai la ka hanohano maluna o ka inoa maikai he mare gula.
Ma ka Uanoe o Koloa, Jan. 14, 1874 i hoohuiia ai laua i hookahi. He keiki o Henry Charman na Mr. G. Charman ame Mrs. Hope Charman, hanauia ma Lihue, Kauai, nona keia hooheno ana:
Nani wale Lihue i ka lai,
I ka noe a ka ua Paupili.
He kaikamahine hoi no ka Waiulailiahi o Waimea, kana pua honesakala, ka mu'o launiu opiopio o ia mau la, Miss Kapuawailau Iona Kua ame Ms. Kewalo Iona Kua.
Mailoko mai o ko laua noho maemae ana, me ka malama pono i ka berita mare i awaiauluia ai i na la opio, na keiki he umikumamamalua, a mailoko mai o lakou na moopuna he iwakaluakumamaha.
O Henry Charman i keia wa, he kanahikukumamamalua makahiki, a o Mrs. Kapuawailau Charman, he kanaonokumamalima, he o ia mau no nae, na pua o Kukaniloko. Hauoli no ke ola ana o keia mau makua, me ku laua ohana.
He wiliki no ka halepaahao o Waimea, Kauai nei o Henry Charman, e imi ana no i na mea e pono ai keia ola honua ana, na Iehova Sabaota, ke Alii Nani, e hooloihi hou aku, i ko olua ola ana, a kanikoo, palalauhala, ke ola ia a ke Akua.
Ua konoia na pilikoko o ke kane, a pela no hoi me ko ka wahine, na makamaka, na hoaloha, apuni o Kauai nei, pau pu me ko ke kaona, ahiki loa i ke Ko Eli o Halalii, Ka Moena Pawehe o Niihau, aole malaila wale pau, aka, ua kono pu mai laua, i ka Ahahui Kaahumanu o Waimea, ame ka Hui Aloha, he hoike ana mai, ua hamama ka puuwai, o keia mau makua no ka lehulehu.
Mamuli o keia kono ahahui, ua hooholo ae la na Lunakiai o keia mau Ahahui e aahu piha, ua hookoia pela.
Ma ko Mrs. Charman kulana, Hope Peresidena Ahahui Kaahumanu, ua ka'i aku kona mau hoahanau o keia mau ahahui, no ka hoohanohano ana, i kona la. Ua meleia ka inoa o Kaahumanu ame ka Hui Aloha, ua lei no hoi i ka lei. Hoolaunaia aku la me ke aloha lululima, ame na olelo hoolana, i ko ke Akua lokokmaikai.
Ua haawiia mai la e ka laua moopuna, Miss Priscilla Charmau, ke kauoha, na ka Peresidena Kaahumanu Fanny Sabo e hoomaikai ka papaaina, me na leo pule, ua pono kela.
I alawa aku ka hana i na pakaukau loloa ekolu i hoomakaukauia, he momni hoi kau i ka ono, ono aku ono mai, he haupa kolaila, oiai ua unuia mai na ono like ole, o na kihi eha o ka aina a akoakoa, o ka iho o ka pii, elua a ka lio, kunana ka opu.
Kilohi iki aku la keia i ka lunahelu, o ke Kalukalu o Kewa, me kaua ewa, e pii ana no ka akau, e hooemi ana ka hema, heaha keia, eia ka he poi kulolo, me ka haupia lawalu, hu ae la ka aka, oiai, ua pii ae la no o Kama i ka eeiao, hohuli ka ihu o keia moku i ka peuwini, kamau kiaha waimomona, i pahee ka puu, ke moni aku i ka meaono hua, ilaila kupalaka.
Aohe hoonohonoho hou ana iho, haalelel iho la i na ono like ole, o ka papaaina, oiai, ke kali mai nei ka poe hiki hope i ka ono o ka poi kulolo.
Naue aku la e ike i ka uluwehi o ka home, makkalapua ka iekna o ka maka, komo aku la i ka rumi o na makana he nani okoa no hoi ia. O ka malamalama ao hei o ka uwiha walewale na mea apau, kilohi iho la i na pepainoa, e kau ana o Kaahumanu me Hui Aloha o Waimea, mahalo iho la ka naau, ua ola ka inoa o Kaahumanu.
Hoomaha liilii malaila, ke hone mai la ka leo o ka waiolina a na keiki o ka makani meeahua o Kekaha, ia lakou ke kakele mua ana o ke kahua.
I alaawa aku ka hana e niniu poahi ana ka'u lehua, i ka poe i lawa ma ia mahele hana, o ia ka hulahula haole. I ka maha ana iho, a owe ana na kaula eono o uwehone, me he nalu e ha'i ana, i ke kumu o ka hana, o ka holo kena, o ka lele hoi keia, o ka pinana hoi ka lakou la iluna, ke ku nei ke anaina, hookahi ka holo pu ana, eia ka o Anoipua ua hiki mai, e he e ana i ka nalu hula hula o Hawaii, he u'i mai hoi kau maalo ae la ia u'i, meka pau ole o ka makemake, oili ana na keiki o ka Waiulailiahi, me ka lakou mau hokeo kani, ia lakou aku, hele i ka pili o ke ao.
Ka i no hoi malaila pau na hokeo kani, ame na kumabala walaau, eia ka hoi na keiki o Kukuiolono Park, he mio hoi kau, hookahi no ohana keia, o ia na keiki o John Palama.
Ike ole aku la ka mea kakau i ka manawa o na lealea aku i koe, ua hiki mai la kahi moku kaa oto, ke hoopipi iho la ka a ana o ka uwila, he huli hoi kolaila, me ka mahalo nui ia Mr. amo Henry Charman, me ka olua ohana.
Kou mau hoahanau Kaahumanu, ma o ko makou komike la, maikai na mea apau, me ka maluhia, ame na hauoli, iloko o ka palena kupono.
Me ka haahaa,
Fanny Sabo, Komite
--------
HE HOOMAIKAI NUI LOA
Mr. Solomon Hanohano, Aloha kaua a nui loa:---E oluolu mai oe in a he wahi kaawale kekahi o ka kaua hiwahiwa, ka Nupepa Kuokoa, a nau hoi ia e auila aku i kela wahi poomanao e kau ae la maluna, a maua o na makua i ae aku na makahiki ma o aku o ke 60.
Ke hoomaikai aku nei maua i ka mana mau keiki, ia Mr. ame Mrs. Major H. Kawelu, e noho hana makai mai nei ma Hilo. Hawaii, i ko laua lawe hoomakaikai ana ia maua apuni keia Kalana o Hawaii nei ma ka hora 9:30 a. m., o ke Sabati, la 30 o Dec., 1923.
Haalele i ka home nei ma Waiohine, Kau, a mokio aku la ka ihu o ko makou moku holo honua no Hilo, Hanakahi ka pahuhopu; hui me na keiki ame ke alaua mau hoaloha ma ia auwina la, a hui aloha iho la manua na makua ame ka maua mau keiki, a hoaumoe me lakou ma ia po. Poakahi ae la 31, 1923, ua hoomakaukau mai la, ola hoi, na hoaloha o ka maua mau keiki, Mr. ame Mrs. Aki, kekahi makai no o ia apaua, i kekahi paina no ka hoomaikai ana i ke Akua, no ka hooloihi ana i ko lakou ola ahiki ia la hope o ka makahiki 1923. Ua nui na meaai i hoomakaukauia ma ia paina, ua ai a lawa, a ai ole ia aku kekahi mau meaai, ua nui ino na ono like ole, a ua auau wahiwaii no; ua nui no na hoaloha i kipa ae ma ia paina, a ke hoomaikai nei no maua ia mau keiki a mamua, no ko laua home.
Ma ka poakahi ae, Jan. 1, 1924, ua hoomakaukau iho la no ka maua mau keiki i kekahi paina ao ka hoomaikai ana no i ke Akua, ka Mea nona mai na pomaikai he nui, ma Kona hooloihi ana mai i ke ola a loaa ana keia makahiki hou 1924, no na meaai i hoomakaukauia ua like no a like me kela paina ae la maluna, ua nui no na hoaloha i kipa ae ma ia paina, ua ai a lawa i na mea i hoomakaukauia ma ia la, ma hope iho o ia paina ana he mea maamau no o ka le'ale'a, hula uliuli olioli, hula ku'i no hoi, a pela wale aku; nui ko maua hauoli i na hana maikai a ka maua mau keiki, aole no i pau malaila. Ma ke Sabate, la 6 o keia mahina no, hora 8 a. m., haalelel ia Hilo, holo aku la makou no Kalapana, Puna, ka pahuhopu no ka makemake hoi e ike kumaka i ka niu moe o Kalapana, a ua ike io no hoi, o ka niu mua ua maloo ia, a he niu kahiko loa mai keia no keia au hou iho nei, hui me na haipule o ia okana aina, haawi na aloha lulima, komo aku ia iloko o ka Bekela o ke Akua, hookahi ka hana like ana. Hoomakaukau no ka huli hoi, au'a mai la na kamaaina haipule o ia aina e noho a pau ka paina ana alaila hoi, ui aku la au i kao maua mau kapena o noho a pau ka paina ana, yes mai la ke kapena.
Pau ka paina ana haawi na lululima hope no ka huli hoi ana hora 2:114 p. m. Haalele ia Kalapana no Kapoho, malaila ae no Pahoa, a huli ka ihu o ka makou moku holo honua no Hilo Hanakahi hora 6 p. m., ma ka home noho ma Wainaku, Hilo, hoomaha ma ia po a ae ae Poakahi.
Poalua la 8 hora 7:30 a. m., haalele i ka home noho ma Wainaku, mokio aku la ka ihu o ko makou moku holo honua no Honokaa: he ninau wale no ka maua i na keiki, owai keia wahi, o Papaaloa, Laupahoehoe, Kaiwiki, Paauilo ahiki i Honoka'i. Hooaha, liilii, hoopiha hou i lauahu no ko makou oku, 15 minuke i koe hora 11 a. m., haalele ia Honokaa, hoohuli ka ihu o ko makou moku hele honua no ka aina mauna: ike aku la i ka nani o ke kuahiwi a Maunakea, 12:15 p. m., a ka halekuai o Waimea, ka aina kuu'ana i ka hoi hou o ka Paakai, 12:20 p. m., haalele ia Waimea hora 1:20 p. m., ma ka puka pa o Puuwaawaa, hoomaha malaila. Paina ka aina awakea, 15 minuke hora 2 p. m., haalele ialaila 6:45 p. m., ma Okoeuka S. Kona, hui me ia mau kaikunana o maua Mr. ame Mrs. L. K. Lohiau, a hui aloha iho la me laua, paina ahiahi o hoaumoe malaila. Hora 8 a. m., haalele ilaila 9:15 a. m., hoea i ka home noho ma Waiohinu nei, Kau, Hawaii.
Nolaila ke haawi hou nei maua i ka maua hoomaikai pulena ole i ka maua mau keiki Mr. ame Mrs. Major H. Kawelu, ke nui nei ka maua leo pule i ke Akua mana loa e haawi iho i na hoopmaikai ana maluna o ka maua mau keiki, a e hooloihi i ko laua maa la a e hoomahuahua aku i ko laua mau makahiki, elike me ko maua a oi wale aku, a kanikoo a palalauhala a ka i koko, o ia ke ola a ke Akua, amene. Ke haawi pu nei maua i ko maua hoomaikai ia ae e Solomon Hanohano ame kou papapa'i ko maua Adieu.
O maua iho no na makua i haawi i ka maua hoomaikai ana i ke maua mau keiki.
O maua iho no na makua i haawi i ka maua homaikai ana i ka maua mau keiki.
MR. & MRS. KAINOA KAWELU.
Waiohinu, Kau, Hawaii, Ian. 24, 1924
---------
NA ANOAI O KOHALA
E Mr. Lunahooponopono, Aloha kaua:---E oluolu i neia mau anoai:
Ua ku'i mai ka lono e hoike ana na Kula Sabati o Kohala Akau ma ka luakiki o Kalahikiola, ke hiki i ke Sabati, Ianuari 20, 1924.
I ka hiki i'o ana i ka la i loheia, Ua piha i'o mai i na kupa aloha o ka aina i aneane aku i ka elua haneri mai na makua a na keiki.
Mamuli o na apana iloko o Kohala iho na Kula Sabati i hiki mai, e hoomaka ana mai ka uka iuiu o Kalahikiola puu a i Niulii, he 9 kula apana, he 3 kula ohana, a he I papa malihini o Kealaulili o Hamakua, i alakaiiia e Miss Saffery, oia no hoi ka papa i komo pu ai o Jas. C. Kamakaiwi, kana aliiwahine ame kekahi u'i okoa iho.
Ua hoomaka na papa mai ka helu kahi a i ka papa kula o ke Seminary o Kohala i ka huina he 52 haumana.
He nani no na papa apau, eia nae aole i like ka nani o kekahi hoku me kekahi hoku. O ka mea nui ua hanaia ka hana a ka Haku me ka maikai.
No loaa lulu; Ua loaa no na keaikeni he $50 a oi: ma'u no ia. Mailoko mai o keia huina ua noi mai o Lawelawe i $20 no ke Kahu Kula Sabati Nui; nonoi mai hoi o Maunahina i $25. Ua aponeia ke noi a Maunahina, e la no ka manawa o Jas. C. Kamakaiwi, ke K. K. S. Nui o Kohala Akau i ku ae ai iluna a olelo i keia, e waiho maile kela dala no ko oukou mau pilikia.
Ke olelo nei na kamaaina o Kohala, mai mua loa mai, aole i ikeia kekahi Kahu K. S. Nui e waiho ana i ke dala elike me keia.
Na manao paipai: Mai ia Miss Saffery, ia J. C. Kamakaiwi mai, a mai ke kahu mai.
Mamua o ka hoomaka ana o na hana hoike Kula Sabati, ua malamaia ka ahaaina a ka Haku, he hookahi hoahanau i huli hoi mai i ka poli aloha o ka Ekalesia o Kalahikiola, ame hookahi bebe i papetizoia. He mau no ia. Hookuu ia na hana me ka himeni ame ka pule a ke kahu.
W. K KALAHIKIOLA
Iole, Ianuari 24, 1924
--------
HAINA NANE
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Welina kaua:---E oluolu mai hoi oe, ia'u hoi ke kauwahii rumi kaawale o ka hiwahiwa no ka'u haiaa o ka nane a kuu hoa o ke kai malino o Kona, o i ana penei:
He kama kana o elua maele. O ka mahele I---e loaa no au ma na meaulu apau a ke Akua i hana ai. Haina: Opu.
Ua loaa ia mea he opu i na mea ola hanu apau o ka honua nei a ke Akua i hana ai ma ka aina a ma ke kai, nolaila, ua pili pono ka la i Papaenaena i ke kama o ka mahele i, a ua hoa nei, a ma kekahi olelo ana ae, he hanau mua.
Mahele2. E loaa no au ma na moku, waapa, waa,na holoholona, na mealele, kolo ame na kanaka; aole au e haalele ia lakou ahiki i ko lakou hooluolu ana. Haina: Kahaia.
Ma na moku, na waapa, na waa, na holoholona, na mea lele, na mea kolo ame ke kanaka ua hoohanaia maluna o ko lakou mau kino ka mahele 2 o ke kama---Kahaia.
Ke hoomaopopo pono iho, aia maluna o ke kino kanaka ka mea ano nui, elike paha penei:
I ka wa e kahaia ai ka opu o ke kanaka e ke kauka no kekahi ma'i maloko, a ke holopno ia kahaia ana, in a paha he wahine, alaila ua hauoli nohoi ke kane; aka hoi, ke holopono ole, o ia hoi, make, alaila, ua ehaeha no ka noonoo o ke kane; a o ia paha ka mea a ua keiki nei o ka p@ kapu o Keoua la i puana ae ai:
Ua wehe o uwahi,
He manu kuu hoa,
Noho mai i ka nahele.
I ka hoohui ana ae i na mahele elua, loaa ka inoa pololei o ke kama a ua kupua nei, "Opukahaia."
No ka hoihoi ana ae ia Kahaia, ka mahele elua o ke kama, mamua o Opu, ka mahele ekahi, e loaa no Kahaia Opu. He ano olelo Kepani paha kela, a i ole Pake paha, ma ke ano o ka hoopuka ana; aka, na kaua e ke keiki Hawaii e puana ae ana kaua ma ka kaua olelo ana i ka kaua olelo me ka maikai, "Kahaia" ka "Opu," o ia no hoi ka mea i haalele ai ka uhane i ke kino.
Pau ka oe hana, pio ka oe ahi. Pololei no ka puana ana a kahi boy o ua pali kapu nei:
Wehe o uwahi,
He manu kuu hoa,
Noho mai i ka nahele.
Mulea no ka hua nioi a ua kaikuaana ne i o Auwaiowao, aka, ua mananalo aku la paha ka mulea o ua hua nioi la i ka miki poi ulu o Ahulili!
Me ka lana o ka manao, e hoi puolo ana ke keiki heenale o Wawaekahi. Me ke aloha nui i ka Lunahooponopono, kou mau hoapaahana, ke keiki no hoi o ua pali kapu nei o Keoua, na hoa huli nane ame na hoa heluhelu o ka Nupepa Kuokoa.
Owau iho no me ka haahaa,
POHAKUOPELE.
--------
Ua poho wale mai la kou manaolana, aole e loaa kahi hoina o ke kai loa; no ka mea he o ia mau no ka wela o na hua nioi a ka eueu o ka pali kapu o Keoua; e kiki ai na wai o ka maka. Hooni hou ia mai! --- L. H.
--------
PUHIIA KA MOKUKUNA MARY E .
FOSTER I KE AHI
Mahope iho o ka moku ana no kekahi mau mahina ae nei i hala, me ka ikeia i ka waiwai ole o ka waiho hou anan aku i ka mokukuna Mary E. Foster, i koloia aku ai kela moku nowaho o ke awa ae nei o Kalihi, a puhiia aku la i ke ahi, ma ka po o ka Poaha aku nei i hala, a o ka hoea ana mai hoi, i ka hopena o kela mokukuna, i hele a kamaaina i na kai o Hawaii nei, no na makahiki he nui i kaahope aku.
Ma ka makahiki aku nei i hala, i ili ai ka mokukuna Mary E. Foster, iluna o na kuaau o Waikiki ae nei, mahope o ka hooku'iia ana e ka mokuahi Mauna Kea, ma kahi kokoke i Makapuu; ua hooikaikaia e huki i kela moku ili, ahiki i ka hemo ana, me ke koloia ana mai noloko ae nei o ke awa.
Mamuli o ka nui o na poino, o kela mokukuna, ua manao kona mau on a, he hana waiwai ole, ke pahonohono ana i kona mau wahi i pilikia, ua waiho malie ia ua moku la, ahiki i ka wa i hooholoia ai, ua oi aku ka pono o ke puhi okoa ana i ke ahi.
Ua koloia aku ka Mary E. Foster e ka mokukolo Makaala, ma kela po Poaha ahiki i ka nuku o ke awa o Kalihi ae nei, malaila i ho'aia aku ai ke ahi, i ka aila i nininiia iluna o ka oneki, o ka hoomaka ae la no ia e a, me ke kuhihewa o kekahi poe ouka nei o ka aina, he pauahi kela no kekahi moku poina ole.
Ua loihi ka a ana o ke ahi i kela mokukuna, ahiki i ka pio ana, a pau kona ike hou ia ana maanei nei, me ka waiho o kona mau iwikaele, ma na kuanalu o Kalihi, ka ilina, o kekahi mau moku e ae, i loaa like i na haawina pakalaki o kela ano.
--------
AOLE E LAWELAWE ANA KA LOIO KALANA I KA HIHIA
Ma ka hoopii a na hoa Repubalika, o ka papa o na lunakini, i hookomo aku ai imua o ka aha kaapuni, no ka mana ole o ka hookohuia, ana o Louis S. Cain i enekinia ka lana, ame Lewis Abshire, i lunanana kukulu hale, ua hoole ae ka loio Kalana Heen, aole e lawelawe ana kona keena i kela hihia ma kekahi ano.
O ka hoopii i waihoia aku imua o ka aha, he hana ia, na kela ame keia lala Repubalika o ka papa, me ke kuleana ole o kona keena e komo aku ai, ma ka aoao o kela mau lunakiai, a i ole ma ka aoao paha o na kanaka, konoia aku, e hoea ae imua o ka aha, no ke kupale ana no ko laua pono.
O ka hui loio o Brown, Cristy & Davis, ma ka aoao o ka poe na lakou ka hoopii, a o ka hui loio o Huber & Kemp no loio o Cain, a o ka hiu loio o Smith & Wild no loio o Abshire ko laua mau loio.
Ua haawi mua ka Loio Kalana HEeen, i kona manao hoakaka kanawai, no ke ku i ka mana ka hookohu a ka meia i hana ai no Cain ame Abshire, aole nae i lokahi ka manao o na hoa Repubalika o ka papa, no ka mea ua kaokao loa kela manao kanawai, me ka manao kanawai o ka Loio Cristy, mamuli o keia kumu, i waiho okoa ia aku ai he hoopii imua o ka aha hookolokolo, no ka oili mai o ka mea pololei.
I kinokhi, ua manaoia e kaa ana ka hoopii ma ka aoao o Cain ame Abshire, o ia ke koi ana i ka aha kiekie, e hoopuka mai i kekahi kauoha, no ka ukula mai o ko laua ukuhana no ka mahina o Ianuari, ua hoole ae nae laua, i ka hana ana aku pela, no ka mea ua lawa ka hoopii a na hoa REpubalika o ka papa, ma kela hoopii e ikeia ae ai ko laua kuleana ole e paa i ko laua mau kulana pakahi i hookohuia aku ai.
Ina e hoopuka mai ana ka aha i kaua olelo hooholo, no ka mana o ka hookohuia ana o kela mau kanaka, alaila he hana maalahi wale no, ka loaa ana mai o ko laua ukuhana, nolaila ua waiwai ole ke hookomo aku i kekahi hoopii imua o ka aha kiekie ma ko laua aoao.
Ma ka auwina la o ka Poalua, Feberuari 12, 1924, e noho mai ai ka aha a ka Lunakanwai O'Brien, a hoolohe i ka hihia.
--------
LOAA HE IWI KANAKA ME KA POHAKU KU'I POI.
Oiai e eliia ana ke kahua no ka hale o ka Banako First National, e kukuluia aku ai, ma keia hope aku, ma ke alanui Moi ame Bihopa, i loaa aku ai he iwikanaka ame kekahi pohaku ku'i poi, iloko o ka honua, o ke ano nae o ka hoea ana o kela iwi ame ka pohaku ku'i poi, he ninau pohihihi ia ke pauo ia ae i keia la.
Ma kahi o ka ehiku a i ole ewalu kapuai, i loaa aku ai kela mau mea i na limahana e eli ana i ka lepo iloko o ka honua, ma kela kahua mkahiko i ku ai o ka hale kinaiahi kahiko i ke au o ka Moi Kalakaua.
Ua hele na iwi o ka loaa ana a popopo, eia nae o ia mau no ka maikai o na niho, pela me ke poo i ka wa nae i hu'eia ae ai, ua hui aku a hui mai me ka lepo, hookahi ka hao like ia ana noluna o ke kaa, a kiolaia aku no kahi e hoahuia ai o ka lepo.
Ma kahi kokoke i kela mau iwi o ka loaa ana aku, e waiho ana kekahi poahku ku'i poi maikai loa, he pohaku i hanaia mailoko mai o ka pohaku ahinahina, aole mai ka pohaku uliuli mai, o ke ano nae o ka hoea ana o kela pohaku ma ia wahi, he ninau pohihih ia koe wale no na manao kohokoho, malia @ waiho pu ia aku kela pohaku, me ke kino make, o ke kanuia @ iloko o ka lepo.
Ua laweia ae kela pohaku ku'i poi, ame kekahi mau iwi e malama e Mr. L. Tenney Peck, ka peresidena o ka Banako First National.
"OPEN A CHARGE ACCOUT AT THE MODEL CLOTHIERS - Fort St"
"F, makes ever Ford a better Ford."
NO na makahiki eono ka huli ana o ko makou mau enekinia i ka aila hoomau Ford, ma ke ano nui, o ke kulana ia i loaa ia lakou e pahola nei ma ka hapanui paha o na Ford e hoohanaia nei.
Nui ka aila maloko o ka pahu hooholo, aka aole aila a i ole lawa ole paha no na meapaahana wrist-- pin ame ka hapa maluna o na paia ku'e, a kela ano maikai o ka hoomau ana o ka Ford e hana ole ai, ke ole e pololei ka aila.
Oke Zerolene "F" no na Ford, ka aila hou a ke Standard Oil Company no na kaa Ford, ke hooko piha i ke koi mua a kupono loa o ka hooau ana i ka Ford- e hoea ana ia ma na wahi e hoomauia! O kona kino ame kona ano pipili ame "pahola" o ia maoli no ke alahele e hoolawa aku ai ma ka heluna kupono ma kela ame keia wahi e koi mai ana e hoomauia, malalo o na kulana apau e hoohanaia ana, i ka hooilo ame ke kau wela.
O ke Zerolene "F" no na Ford e hoomahuahua ana ia i na mile gasoline, hoemi i ka anai ana o na pani, ka holoi ana i ka pa'u ame kekahi mau hoolilo e ae o ka malama ana, a hooloihi i ka maikai o kela me keia Ford i hoohanaia ai ia. He anuu neemua keia i ka hoomau ana i ka Ford, i waihoia aku imua o ka lehulehu, me ka pii hou ole ae o ke kumukuai.
O ka Ford i hana pono ia, he hopukapuka A-1 halihali ia. Hoopakele i KAU hoopukapuka ma ka hoomau kupono.
STANDARD OIL COMPANY,
(California)
"KUMUKUAI LIILII OLUOLU"
O kekahi mea e hoolilo ana i ke Zerolene F, Helu 3, a i ole Helu 5, malalo iho o ka 20 keneka no ke kuaka, a i ole Helu 7, a i ole Helu 9 malalo iho oka 25 keneka, aole i loaa iaia he puka kupono. Pinepine ka ukali aku o na kumukuai oluolu i panihakahaka no na aila inoino ma kahi o ke Zerolene maikai.
Ma kekahi mau apana mawaho o Hawaii nei, ua hoopiiia ae ke kumukuai liilii i kekahi manawa a kiekie no ke Zerolene.
"100% Ford lubrication"
"Ask for ZEROLENE "F" for Fords"