Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 4, 24 January 1924 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO NO

KEONI MONOTANA

'A I OLE

MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO

ANA I KANAKA ONAMILIONA

WAIWAI LOA.

            Ua maamaama loa i kela manawa, ke oili mai la na kukuna malamalama o ka la, maluna o ka piko o na kumulaau; aoie nae ana alawa hou ana mai ihope, aka ke kau la kona mau maka i na mauna, mailaila mai na kokua e hoea mai ai. No kekahi mau hora kela hoomau ana i ka hele imua, hoea i'o aku la oia no kekahi wahi kauhale uuku, a maloko o kekahi haleaina, i kipa aku ai oia no ka ai ana i kona aina kakahiaka, a i ke ku ana mai o ke kaaahi, kuai aku la oia i tikiki nona, a kau aku la maluna o kela kaa, me ka maopopo ole no nae iaia o kana wahi e holo aku ai, koe wale no ke kauka'i ana aku, maluna o na alakai ana a ke Akua.

            I ka hoea ana o kela kaaahi, no ka pahuhopu o kana huakai, kau la oia maluna o kekahi kaaahi okoa aku, me ka hoike okoa ana aku i ka mea ohi dala, e kaahele ana oia ma ke alahele a ke kaaahi e holo ai, ahiki i ka pau ana.

            Ma keia ano iho la ko Keoni Kalakona kaahele ana maluna o na kaaahi like ole i kela ame keia la, me kona maopopo ole i ka hopena o kana huakaihele. I ka wa e ku aku ai o kekahi kaaahi no ka pahuhopu o kona alahele, e kau aku ana oia maluna o kekahi kaaahi okoa aku, me kona noonoo mau ana nae, no ke ano a ke Akua i makemake ai iaia e hana aku Nona, pela hoi ka ke Akua wahi e hoolele aku ai iaia.

            Ma keia ano o ke kaahele ana, ua nui na kulanakauhale a Keoni Kalakona i kipa aku ai, na kulanakauhale ana i ike mua ole ai, me kona hoi palua ana ma kekahi mau wahi. E panee mau ana na la imua, a komo i na pule, mai na pule aku a i na mahina, aia mau no oia ke kau la maluna o na kaaahi. Mai ka Hikina mai a ke Komohana, mai ka Akau a i ka Hema - mai Kanada aku a i Folorida, ua kaahele wale ia no ia mau wahi apau eia, me he mea la, aole he hopena o kona alahele, eia nae aole no ia he kumu nona e ui-ha ai, no ka mea ua paa loa kona manao, e hoea mai ana no i kahi a ke Akua, e alakai aku ai i kona mau kapuaiwawae, ma kekahi alahele okoa.

            Ua paa loa kona manao o ke Akua maoli no ka Mea Nana e alakai nei iaia, a i ka wa pono, e kuhikuhiia mai ana no iaia ke alahele nona e pono ai. Ua hoea i'o mai i ka hooiaioia ana o kana mea i manaoio ai, a ua hooi loa ia ae hoi kona hilinai ame kapaulele i ke Akua, i oi aku i ko ka manawa mua.

            Ua hoomau o Keoni Kalakona i kona kaahele ana maluna o ke kaaahi, ahiki i ka hoea ana ma ka Hikina loa, kaahope mai la na kulanakauhale, aia na kula palahalaha ke waiho mai la imua o kona alahele, ke ku mai la na kuahiwi nani ma kekahi aoao, me na puuone opiopio ma kekahi aoao, aia hoi na pali kulipilipi ke alai mai la mamua a mahope o kona alahele, a ma kekahi po, i ka wa e halii ana ka pouli aaki maluna o ka honua, oiai hoi na mea apau e hiamoe ana iloko o ka nanaea ame ka palaka. aia hoi, ua hu aku la ke kaaahi mai ke alahao aku, a hooku'i aku la i kekahi pali pohaku.

            Mailoko mai o kela anoano o ka pouli panopano o ka po, i oili ae ai na leo uwe kumakena, mai na ohua mai i loaa ia lakou na poino ma ke kino, aia na alelo manamana o ke ahi, ke a mai la ma kekahi mau kaa ohua, me ke ku i ka weliweli o ka hiona ke nana aku.

            Mailoko mai hoi o kona hiamoe, i puiwa ae ai o Keoni Kalakona. aole he maka'u ame ka hopohopo iloko ona, aka pahola ae la ka minoaka ma kona mau papalina, no ka mea hoomaopopo iho la oia, ua hoea mai i kahi a ke Akua e alakai aku ai iaia ma kekahi alahele okoa.

            Ua hele ua o Keoni Kalakona, a puni i na leo uwe kumake@a, o ka poe i loaa i na eha kukonukonu, ma kela ulia kaaahi @ elike me ke kanaka i loaa ka manao aloha oiaio no kona @o@-kanaka, hoomaka aku la oia e lawelawe i na hana e hoo@@@akoleia ae ai ke ola o ka poe i hookoeia mai ko lakou mau @@@@a, aohe no ka poe i make, ua waiho aku no oia ia lakou pela. @o kekahi mau hora kela haawi ana aku a Keoni Kalakona @na mau kokua ana i kona mau hoa ohua, ma ka hapai @@ la lakou a waiho ma na wahi kupono, e kokua pu aku @@@ me ka poe i halawai ole me na poino, ma ka hoopa@na mai i ka poe i loaa na popilikia, a iaia i ike iho ai, @@na hana i koe e lawelawe aku ai, huli aku la kona alo @auna, kahi a ka pewa o ke ao e mawehewehe ae ana, @aka aku la e hele, me kona huli hou ole mai ihope, a @ai i kona aloha i kona mau hoa ohua.

            @alamalama loa ana ae ma kela kakahiaka, aia ka poe Kalakona i haawi aku ai i kana kokua ana, no ka o ko lakou mau ola, ke noke la i ka nana me ka @ala, i haawi aku ai lakou, i na mahalo ame na hoo- @ iala, aole o lakou ike aku; aka nae he mau maka- ehu mahope mai, i ka manawa i hoopukaia ae ai ko- @loko o na nupepa apau mawaena o na moana nui manawa hoi i ku'i aku ai kona kaulana ma na aina @au, i ka wa hoi i hoikeia ae ai kona noeau, ke kila- @na kulana, ka mea i loaa ole i kekahi kanaka e ae @onua nei-pela hoi ka nui o kona mau waiwai; hoo- @e la lakou o kela no ke kanaka maluna o ke kaaahi @ i halawai ai me ka ulia poino, nana i hookau aku i @e maluna o kekahi heluna nui o na ohua, kela ulia i loaa mau poino i kekahi poe, a pakele mai no hoi ke ola o ke- poe; kela kanaka koa me ka ikaika a maka'u ole, i lawe- aku i na hana e pono ai ka poe poino; a o ke kanaka nona ka puuwai i piha me ke aloha ame ka lokomaikai. @@ o Keoni Kalakona ke pono hele wale la no, me ka paa @@@ o kona manao, aia oia malalo o ke alakai ana a ke ma, o na mea a kona mau hoa ohua e kamailio mai ai nona, @@ ko lakou mau hopena, aole ona noonoo aku, no ka mea @@le ana oia, no kahi a ke Akua i makemake ai, e lilo oia @ @@@paahana no ka hooko ana i Kona mau makemake.

 

MOKUNA V.

            No na pule elua kela hoomau ana o Keoni Kalakona i ka hele me kona hoea ole aku no kekahi wahi, a ma kekahi po, o ka hora eiwa paha ia, kipa aku la oia ma kekahi hale inurama a na kanaka eli gula e piha mau ai no ka hoohala ana i ko lakou manawa o ke ahiahi.

            He wahi kauhale keia i nohoia e na kanaka piliwaiwai, na kanaka hana karaima o na ano like ole, na paahao mahuka ame na kanaka e ake ana i ka waiwai o ka honua.

            Ma ke ano nui ke olelo ae, he kauhale kela i noho mana ai na hana karaima like ole, a o ka poe apau e akoakoa ana maloko o ka hale inurama he poe kanaka wale no lakou i minamina ole i ke ola. I ka manawa e ala ae ana he hoopaapaa mawaena o kekahi poe, mamuli mai o ka piliwaiwai, aole e hoohakaliaia ana ka hoohana ana i ka pu panapana, a me he mea la, ua lilo ka make ana o kekahi mea, i hana ano ole loa.

            O ke kanaka e hoea aku ana no kela wahi eli gula, i hoolako ole iaia iho me kekahi pu, a pahi paha, e nanaia mai ana oia ma ke ano, he kanaka haahaa loa, aole he makemakeia oia kanaka ma kela wahi.

            Ma ka manawa i komo aku ai o Keoni Kalakona iloko o ka hale inurama, ua noho hamau loa na mea apau e nonoho ana maluna o na pakaukau piliwaiwai, no ko lakou ike ana mai he kanaka malihini keia, i nele me na meakaua, aia iloko o kela ame keia kanaka, na manao maikai ole no ka hoea ana aku o kekahi kanaka o keia ano iloko o ko lakou puulu.

            Iloko o kela noho hamau o na kanaka hana karaima, i nana mai ai lakou ia Keoni Kalakona, me na manao kahaha, aka nana aku la no oia ia lakou me he mea la, aole ka maka'u ame ka hopohopo iloko ona no kela poe.

            No kekahi mau minuke mahope iho o ke komo ana aku o Keoni Kalakona iloko o kela hale inurama, aole he hookahi huaolelo i kamailioia mawaena o kela poe kanaka, ame ka malihini; alaila lalau ae la kekahi lima o Keoni Kalakona, i ke kihei hoopumehana i hoopaaia ma kona a-i, a ike aku la ua poe kanaka nei, e komo ana ka malihini he palaka huluhulu ulaula, a aia hoi ma kona leia-i e anapa ana kekahi pine omou daimaua.

            "Ke ole au e kuhihewa, he kiu keia kanaka i hoounaia mai nei e ke aupuni," i hooho ae ai kekahi o na kanaka e hoopuni ana i kekahi pakaukau, a oia no hoi ke kanaka hookahi, i kauia ka weli e kona mau hoa, me ka noke ana ae o na mea apau i ka akaaka ma ke ano hoopahenehene, no ke kanaka malihini.

            Na kela leo akaaka o kona mau hoa, i kono mai i ka mea mua nana na olelo, ua hoea mai i kona manawa e hoala ae ai i kekahi hana e komo ai oia iloko o kekahi hakaka me ke kanaka malihini, elike me ka rula paa o kela wahi, nolaila haalele aku la oia i kona noho ma ka aoao o ke pakaukau piliwaiwai, a hele mai la no kahi a Keoni Kalakona e ku aku ana me ka hopohopo ole.

            "Alo," wahi a ke alakai o na kanaka hakihaki kanawai. "Ea malihini wale hoi oe o ka hoea ana mai nei!"

            Ma kahi o ka pane ana mai i kela kanaka, nana pono loa mai la o Keoni Kalakona iaia, me ka nana pakahi ana aku maluna o kela ame keia kanaka e nonoho mai ana, me he mea la e huli ana oia no kekahi mea ana i ake loa ai e ike.

            Ua hoopiiia aku ka inaina ame ka huhu iloko o ke alakai o na kanaka hana karaima no ka pane ole ia ana aku o kana ninau, a no kona ike ana aku, aia maluna o na helehelena o kona mau hoaloha, na hoailona e hoohenehene mai ana iaia. no kona hoohokaia, ia wa i paa iho ai kekahi lima i ke kumu o kana pu panapana, me ka nee loa ana aku a kokoke ia Keoni Kalakona, alaila hoopa aku la kekahi lima ma ka poohiwi o ka malihini, ia wa nae i pale ae ai o Keoni Kalakona i kela lima me ka anehe ana mai e hele imua, ua ake'ake'a ia ae la nae kona wahi e hele mai ai, no ka mea ua pii ka ena o ke alakai o kela puulu iaia, me ka huki ana ae i kana pu panapana iwaho, kela pu panapana, nana i hoouna aku i kekahi poe kanaka he nui i ka make, no ke ki ana mai i keia kanaka malihini, a ka hookano nui wale.

            Mamua nae o ka hiki ana i ua kanaka nei ke ki mai i kana pu panapana, ua paa e aku la ka lima e paa ana i kela pu, i ka hopuia, me ka owiliia ana ae me he wahi pepa la, a me kekahi lima, i lalau iho ai oia i ka pu panapana a kiola aku la mahope o ke kanaka e ku ana ma kahi kuai waiona.

            "E hoi hou oe ma kou noho, a e hoomau aku i kou paani lealea ana me kou mau hoa, a e komo iho na manao hoomaikai iloko ou, no ko'u hookau ole ana aku i kekahi hopena maikai ole maluna ou," i pane aku ai o Keoni Kalakona me ka leo kuoo, ka mea hoi nana i hookau aku i ka weli i na mea apau maloko o kela keena, no keia kanaka malihini, ka mea a lakou i koho koke iho ai, ua hoopukaia aku kela mau olelo me ka oiaio loa, a ua pakele i'o hoi ke ola o ke kanaka a lakou i kapa aku ai o Toma, mamuli o ka lokomaikai o ka malihini.

            I kela kailiia ana aku o ka pu panapana mai iaia aku, ua hooi loa ia ae la ka piene o Toma, me ka piha pu i ka inaina nolaila lalau iho la oia i kana pahi, no ka hou ana mai i ke kanaka nana i hoohoka aku iaia, a i hoohaahaa aku hoi i kona kulana, eia nae mamua o ka paa ana ae o ka pahi iloko o kona lima, ua paa aku la oia i ka hopuia e na lima wikani o Keoni Kalakona, a ka ka'ika'iia ae la iluna, me he wahi keiki uuku la, a kiolaia aku la ma kahi i kiola mua ia aku ai karia pu panapana.

            Me kona nana ole aku, ina paha o ke poo ka mua i hooku'i aku ai iluna o ka papahehle, a i ole o kekahi wahi e ae paha o kona kino, hele pololei aku la o Keoni Kalakona no kekahi pakaukau, kahi a kekahi kanaka e noho ana, me ka nana ana mai hoi o na kanaka apau e noho ana maloko o kela keena, me na manao kahaha, no ka loaa ana he hoomaopopo i keia malihini, no kela kanaka o lakou.

            Ua loaa koke ka ike i kela kanaka a Keoni Kalakona e hookokoke aku nei, oia ka mea a ka malihini i makemake ai, oiai no nae aole oia i kamaaina mua ia Keoni Kalakona.

            O keia kanaka a Keoni Kalakona e hookokoke aku nei imua ona, oia kekahi o na kanaka piliwaiwai, a ua nui kana poe i pepehi ai a make, ma na hana piliwaiwai i lilo ai kana mau dala ia lakou.

            Iaia i ike mai ai i ka haka pono loa aku o ka nana ana a ka malihini iaia, ku ino ae la ua kanaka nei iluna, me ka unuhi ana ae i kana pu panapana a paa iloko o kona lima, eia nae nana maikai wale aku la no o Keoni Kalakona iaia, me ka minoaka ma kona mau papalina, a pane aku la:

            "Auhea oe e Ikaaka Kukena, e waiho malie i kau pu panapana, aohe kumu kuppono au e hoohana ai ia mea i keia po."

            Iloko o kela inaina nui o Kamaki, ke kanaka a Keoni Kalakona i kiola aku ai mahope o kahi kuai waiona, iaia i lohe mai ai i ke kamailio o ka malihini me ke kanaka okoa, hoopau ae la oia i kona manao hoopoino mai i ka malihini, no ka mea ua hooluoluia aku kona noonoo, no ke kaa ana aku na ka mea okoa e hoala mai  i kekahi kumu e ala ae ai he hakaka me keia malihini a ka hoaano nui wale.

            I kela manawa hoi a ke kanaka nana ka pu panapana o ka unuhi ana ae, i lohe mai ai i ka hoopukaia ana aku o kona inoa pololei, ka mea a ka nui ae o kona mau hoa i noho pouliuli ai i kona inoa maoli, ua piee ae la ka haikea ma kona helehelena, a no kona pihoihoi loa paha, ua poina oia i ka huki ana mai i ka lawe o kana pu panapana, eia nae ke mau la no kona hoopololei ana aku imua o ka umauma o Keoni Kalakona.

            "Auhea oukou e na keonimana," i poha hou aku ai ka leo o Keoni Kalakona me he mea la, aole ona wahi maka'u iki no kona kiia mai i ka pu panapana, "o ka inoa pololei loa o keia kanaka oia no o Ikaaka Kukona, oiai nae he inoa okoa ka oukou i kamaaina ai iaia.

            "He elua ae nei pule i hala, oia nei me kekahi mau kanaka okoa ae elua, ka po ena lakou i im ii ke alahele e poino ai kekahi kaaahi, a i ka holopono ana o kela hana a lakou, ua pepehi aku la i na ohua o kela kaaahi, me ka nui o ka poe i hoehaia. Ina e hoole mai ana ola i ka oiaio o keia mea a'u e hoakaka nei imua o oukou i ke karaima i hanaia eia, ua hiki loa ia'u ke hooiaio aku.

            "E hoihoi hou i kau pu panapana iloko o kona wa-hi e Kukona, no ka mea aole he waiwai iki o kena pu maloko nei o keia hale!"

            Ua hooi loaa ia ae ka haikea o ka helehelena o Ikaaka Kukona, no keia mau olelo a ka malihini, a ma kahi o kona hooko mai, elike me i i kauohaia aku ai, e Keoni Kalakona, hoomaka mai la oia e ki i kana pu me ke ku malie aku no o Keoni Kalakona imua ona, aohe wahi mea a oni ae, aka aia mau kela minoaka maluna o kona helehelena kahi i halii ai.

            I kela kani ana o ka pu panapana, ua halahu aku la ka poka, me ke ku ole aku o ka umauma o Keoni Kalakona, oiai nae he kokoke kona wahi e ku aku ana, o kela no hoi ka manawa mua loa i halahu ai ka Ikaaka Kukona ki ana i kana pu; iaia i ike aku ai, aole i hina ke kanaka malihini ilalo, kiola iho la oia i kana pu panapana iluna o ka papahele, a hoomaka aku la e holo, no ka mea hele mai la a kau ka weli iaia, no kona pepehiia mai e na kanaka o kela wahi, oiai ua maopopo ae la kona mau ano ino ia lakou.

            Iwaena o na mea a na kanaka e noho ana ma kela wahi, i hoowahawaha loa ai, o ka maka'u me ka hohewale, kekahi o ka lakou mea hoihoi ole loa, nolaila ia lakou i ike mai ai i ke kiola ana iho o Ikaaka Kukona i kana pu panapana, a hoomaka aku la e holo, o ka manawa hookahi la, i unuhi like ae ai he eono poe kanaka i ka lakou mau pu panapana, a lele makawalu mai la na poka maluna ona, a mamua o kona hoea ana aku no ka puka, aia hoi, ua hina aku la oia ilalo, me na poka eono iloko o kona kino.

 

MOKUNA VI.

            Mamuli o kela uluao'a o ke ala ana ae, ma o ka hoohanaia ana o na pu panapana, nana i kaili ae i ke ola mai ia Ikaaka Kukona mai, ua palaka loa kela poe kanaka i ko lakou manao maikai ole no ka malihini, aole no hoi i lilo ka make ana aku la o kela kanaka, i mea e kamailioia ae e lakou, ua like pu kona make ana, me he mea la, he elelu ka i pepehiia aku i ka manao o na kanaka o kela wahi.

            Aia no o Keoni Kalakona ke ku la iwaenakonu o ka rumi, aole ke pihoihoi ame ka hopohopo iloko ona, a aia mau no hoi ka minoaka ma kona mau papalina, me ke kau pono mai o ka nana ana a na mea apau maluna ona, a ia lakou e nana mai ana, me manao kahaha no ke ano o keia kanaka malihini, i hookomoia aku ai ka maka'u ame ka weli iloko o lakou, malia paha aole keia he kanaka kino maoli elike me ko lakou, aka he kino kona o na eepa o ka po.

            No kekahi mau minuke ka nohoalii ana o ka meha ame ke anoano maloko o kela keena, mahope mai o ka make ana aku o Ikaaka Kukona, ia wa i haalele aku ai o Kamaki i kona wahi e ku ana mahope o kahi kuai waiona, hele pololei mai la oia imua o ka malihini, a haawi mai la i kona lima no ke aloha ana, me ka pane ana mai:

            "Auhea oe e ka malihini, he kanaka au i kamaaina i ka poe e noho nei ma keia wahi, no ka hoopepe ole malalo o kekahi mea; aka no ka manawa mua loa, ke ae aku nei au, e kapa mai lakou ia'u i ka maka'u wale, no ka mea ua maopopo ia'u, o oe hookahi wale no ke kanaka i hiki ke ku aku imua o ka poka me ka make ole. O ka'u e nonoi aku nei i kou oluolu, e ae mai oe e lilo kaua i mau hoaloha maikai ma keia mua aku!"

            Lalau aku la o Keoni Kalakona i ka lima o Kamaki, me ka manao maikai, alaila kauoha aku la i na mea apau, e hele mai no kahi inu waiona, no ke kamau kiaha ana, he hoailona e hoike aku ana, no kona ae e lilo i hoaloha no lakou.

            I ka akoakoa ana mai o na mea apau ma kahi o ka bakipa, kauoha aku la o Keoni Kalakona, e haawiia mai i kiaha wisake no kela ame keia pakahi o lakou, a inu nui ae la, me ko lakou hoi hou ana aku ma ko lakou mau wahi i noho mua ai, a hoomaka aku la i ko lakou paani ana me ka pepa hahau.

            Ma kahi nae o ka noke o ua poe kanaka nei i ka walaau, elike me ko lakou ano mau, ke noho mumule wale la no lakou, he uuku loa na olelo e kamailioia ae ana.

            "He nani ia, ua ae mai nei oe e lilo kaua i mau hoaloha, ke noi aku nei au i kou oluolu, e hoike mai oe i kou inoa, i hiki ai ia makou ke kahea aku ia oe ma kou inoa; a e hoike pu mai hoi, ina paha e noho pu iho ana kakou ma keia wahi, ina no ko kakou noho maanei, alaila e hookipa mai ana au ia oe maloko o ko'u hale, ma ke ano malihini hanohano na'u," wahi a Kamaki i kamailio ae ai i ka malihini me ka manao maikai.

            No kekahi manawa pokole loa, ua hulili ae la na maka o Keoni Kalakona, no kela ninauia ana mai paha o kona inoa, eia nae ua auhee koke aku la no kela ano mai iaia aku, a o ia kana o ka pane ana mai:

            "Aole loa au e poina ana i kau mau olelo hookipa ia'u, o ka pahola ana mai nei, aole no hoi au e hoopoina ana i kau mau hana maikai o ke ano hoaloha oiaio. He home ko'u, aole no i mamao loa mai keia wahi aku, o ke kumu wale no o ko'u hoea ana mai nei i keia po, no ko oukou wahi nei, no ka hoike ana ae i ka inoa o ke kanaka e waiho mai la kona kino kupapa'u, ame kana mau hana karaima. Ua pau ae la no ka'u hana, nolaila e haalele ana au ia oukou!"

            Lalau iho la o Keoni Kalakona iloko o kona pakeke a paa ae la iloko o kona lima he hookahi dala ma ke gula, me ke kiola ana aku i ka mea kuai waiona, alaila pane hope mai la i ka poe e nonoho aku ana:

            "Ke manao nei au, ua lawa kela a'u i haawi aku la no oukou e inu ai i ka waiona i keia po, aka ina aole i lawa, alaila aia au a hoea hou mai, e loaa no ia oukou ka waiona me ke kaa na'u e uku," me kela mau olelo o ke kaha aku la no ia o Keoni Kalakona no kahi o ka puka, a oili aku la iwaho o ka pouli o ka po, me ka aa ole o kekahi o kela poe kanaka, e hookolo mai mahope ona, a e kahea hou mai paha iaia.

            Ma kela manawa o ka haalele ana aku o Keoni Kalakona i na kanaka piliwaiwai maloko o ka haleinurama, hoopau ae la ua poe kanaka nei i ko lakou piliwaiwai ana, he hookahi a lakou hana, o ke kamailio e pili ana no keia kanaka malihini, o ka hoea ana aku imua o lakou ma ke ano kupaianaha, pela kona nalowale ana aku ma kela ano kupaianaha no, me ka hoike ole mai i kona inoa ame kona wahi i noho ai.

            I ka hala ana o kekahi mau minuke o ko lakou kamailio ana no ke kanaka malihini, nana i hoopohihihi aku i ko lakou noonoo, no kona mau ano kupaianaha, ku ae la o Kamaki iluna, a hoomaka mai la e kamailio:

            "Auhea oukou e o'u mau hoa, aole au he kakaolelo, elike no me ka oukou i kamaaina ai i ko'u ano, aka nae ina he mea kekahi iwaena o oukou i manao ua hiki iaia ke hoonahoa aku imua o kela malihini, alaila ke makemake nei au e ku ae oia imua, no ka paio ana mai me a'u, ma ka waha o ka pu panapana," me ka paa ana iho o kona lima akau, ma ke kuau o kana pu.

            No ka pane ole mai nae o kekahi mea, i kela mau hoakaka, nolaila hoomau hou aku la no ua o Kamaki, i ka i ana aku:

            "Ke olelo aku nei au imua o oukou apau, ua hiki loa ia'u ke ike i ka like ole mawaena o ke kanaka ame ka diabolo. No kela malihini a kakou i ike iho nei, aole oia he kanaka maoli, aka he diabolo oia. O kela poka pu panapana i klia aku iaia e ke kanaka nona ke kino e waiho mai la, ua ike au i ke komo ana iloko o kona kino, a puka mahope o ke kua, ala u apoka nei ke kau mai la ma ka paia; pehea, e kanalua iho ana anei oukou, i ka manaolo ana mai i kela mau olelo a'u e kamailio aku nei, aole he kanaka maoli elike me ko kakou ano?

(Aole i pau.)

 

HE MOOLELO KAMAHAO.

NO KO

Geofere Lanakila Ana

A I OLE

KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

            Ia laua i u holo aku ai ahiki i ke alahaka Fere, a kaa aku la ma kela aoao me ka palekana, a hoomau aku la no hoi ka holo ana o ke kaalio ma ke alanui Borodawe, me ka malie o ia holo ana aku, ua ike aku la o Gelade i kekahi puulu kamalii kolohe, a he wahi keikikane ke hoopuniia ana e lakou a e noke ana i ka pepehi me ka pekupeku ana iaia, a e hana ana ma na hana lokoino loa, me ke kapa aku i kahi keiki me kekahi mau inoa kuamuamu like ole, a i kana nana aku i kahi keiki ua pilikia maoli oia, aohe nae he hiki iaia ke hoopakele iaia iho, no ka mea, ua nui loa na keiki e hana mai ana i kekahi mau hana ino iaia, o kona hookahi iho ua ku a pilikia maoli oia.

            He wahi keiki ano kupanaha oia ana e nana aku ana, e pepe wale ana no; he wahi kino pilalahi kona he maikai ka helehelena, he ehu ka lauoho, a he kulana o ke kanaka maikai ina no kona ulu ae a nui a lilo i kanaka makua. Ua hele nae kona nanaina a nananakea loa, a ma kona mau maka me mea la ua piha oloko o kona noonoo i ke kaumaha, ke ano o ka mea i hele a pilihua loa ka naau oia ka Gelade e hoohalike aku ana i kahi keiki.

            He maemae no kona mau aahu, he mau aahu wale no me ke kumukuai haahaa loa, eia nae, ua holoiia no a maemae, aka nae, mamuli o kona lawelawe ino ia ana e na keiki kolohe ua minomino ke nana aku, a he ano aluhee hoi kona wahi palule, a e hoao ana oia e hooponopono ae i kona papale hou makoloa i hele a minomino mamuli o ka lumilumiia e kamalii o ke kailiia ana mai kona poo aku a kiola ia ma o a maanei, a he mea akaaka nui ia iho la ia na na kamalii.

            "E keoni," wahi ana i ke kahukaa, "heaha ka kela puulu kamalii e hana mai ia i kela keiki?" me ke kalele ana aku ona imua iahope o ka noho mamua.

            "He puulu kela o na kamalii ino a kolohe, e miss, a he hana maamau na lakou ka hana ana i na hana ano lapuwale o kela ame keia ano. Ma ka'u nana aku me he mea la he keiki ano lolo a hupo kela, oia kela e nokeia mai la i ka hukihukiia me ka pepehi pu iaia," wahi a ke kahukaa.

            "O, he hana hilahila ole maoli hoi ha ka kela a lakou e hana mai la i kela keiki, ua like no kela me ka pepehi maoli no iaia no ka make," wahi a kahi lede liilii, me ka pii ae la o ka ula ma kona mau papalina no ka piha loa i ka inaina.

            "E nana aku paha oe la, he wahi keiki uuku maikai kela. aole oia i like me ka nui ae o kela puulu kamalii kolohe. E Keoni, e hoopaa iho oe i ka holo o ke kaa, makemake iho la au e lele aku, e hele kaua e kokua i kela wahi keiki a e lawe mai iaia mai kela puulu kolohe mai o na kamalii."

            "E Miss, aole hiki ia'u ke hele aku e kokua iaia; aole ia he hana maikai na'u e hana aku ai," wahi a ke kahua makona o ka pane ana mai. "He hana ia na ka makai o ka makaala aku ia mau ano hihia, aole na kaua, aole hoi na kekahi lede liilii elike me oe."

            "Kahuhu! He keu aku no ka a kou aloha ole aku i kela keiki e hanaino ia mai la! Aohe loaa iho o ke aloha me ka menemene ia oe la i ka nana aku i kela wahi keiki e nokeia mai la i ka pekupeku, me ka paipaiia ma kona poo me ho wahi opala welu wale la no."

            Ia manawa a laua e nanamaka wale aku ana hopuia ae la ka lauoho o kahi keiki e kekahi o na keiki kolohe a hukihukiia ae la me he unuunu ana ae la i ka hulu o ka puaa, a noke ae la kahi keiki i ka uwe no ka nui o ka eha, a nee ae la hoi na keiki e ae i ka akaaka hoohenehene, me he mea la he hana hoihoi loa iho la ia na lakou.

            Lelele ae la o Gelade Hunatere iluna o ke kaa, me ka pii o ka ula no ka piha i ka ukiuki, ma kona mau papalina, a hooho ae la.

            "E Keoni, e ku iho ke kaa! E ku iho!" wahi o kana kauoha no ka lua o ka manawa, me ke kau pu ana iho i kona lima maluna o ka poohiwi o Keoni, he kau ana iho hoi i hiki ole ai i ke kahukaa ke hoole mai, a iaia i hoopaa iho ai i ka holo ana o na lio, ku iho la ko laua kaa ma ka aoao o ka puulu o na kamalii e aumeume ana i kahi keiki.

            "E keia kamalii kolohe aloha ole, e aha ana oukou i keia keiki? Hookuu koke oukou iaia! Aole anei o oukou hilahila i ka pepehi i keia keiki uuku i emi loa iho kona ikaika malalo o ke keiki uuku loa o oukou?" i poha aku ai ka leo o ke kaikamahine i piha ka puuwai i ke aloha i ka hoakanaka, a i na kamalii kolohe hoi e ku mai ana nana iaia me na waha hamama kekahi poe, a pipika hele wale aku la no hoi kekahi o lakou.

            Eia nae, no ka manawa pokole wale no ia meha ana iho o ke kolohe o na kamalii, no ka mea ua ikeia maluna o na alanui apau o Nu Ioka he lehulehu o na kamalii hana ino a kolohe i oi aku i ka pono, he poe haihai kanawai maopopo, a he sekona mahope iho ua wawalo ae la ka lewa i na leo huro, me na olelo hoohenehene pu mai ia Gelade ia manawa no ka akeakea wale aku no i ka lakou hana lealea.

            "Ha!" wahi a kekahi o na keiki, a me he mea la ola ke alakai o kela puulu. "Ua hoea mai nei ke keikialii me ka helehelena i penaia a keokeo ma ke ano e hoonalonalo iaia, a eia hoi ke kamaliiwahine ua hoea mai maluna o ke kaalio me na lio eleele nani no ka hoopakele ana iaia nei."

            Ua huro like ae la na kamalii a pau a paia ae la ka lewa i ko lakou mau leo oi aku ka paiakuli mamua o ko ka manawa mamua aku, no keia mau olelo hoohenehene a ke alakai o na keiki, a i ko Galeda lohe ana aku ia mau olelo, hina mai la oia ihope o ka noho, me ka helehelena hoowahawaha loa i na kamalii.

            "E ke kamaliiwahine liilii hokai, heaha kou kuleana e komo hokai wale mai ai no i ko makou mea ua lealea? He hana paakiki nau me kou mau hulu papale e luhe mai la ke kinai i ka makou hana. E nana mai paha oe la," alaila o ka holu ae ia no ia o kekahi keiki i ka puupuu ma ka aoao o kahi keiki, ma kahi kupono i na iwiaoao, a lohe maopopo aku la laua nei i ke kani ana iho o ke u o kahi keiki, i ka ua mea o ka nui o ka eha o ia ku'ila ana aku la.

            Ua hele ae la ko Gelade mau maka a hulili ia manawa, me ka haale pu mai o na waimaka ma kona mau lihilihi, no ka piha mai kela i ka inaina. No kekahi manawa ka haka pono ana aku o kona mau maka maluna o kahi keiki e wili ana i ka eha, me ka haalulu o kona mau lehelehe no ka piha loa i ka hoonaukiuki ame ka hoowahawaha pu i na kamalii aloha ole.

            O keia no hoi ko Gelade manawa makamua loa o ka hele ana