Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 1, 3 January 1924 — Page 6

This text was transcribed by:	Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:	Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

HE HANA ANO KUPONO OLE

Ma nehinei aku la, ka la 2 o Ianuari, o ka makahiki hou, 1924, i lawe ae ai ka Makai Nui Trask, i ka noho poo ana no ka oihan a makai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, a ke kakali aku nei na makaainana koho baloka i ke ano o kana hoohana ana i kela keena oihana, ma ke ano e hooiia ae ai ke kupono ame ka mahaloia.

Aole i poina i ka lehulehu ma kana mau haiolelo kalaiaina, kona kalahea ana me ka manao kuio, e kaiehu no oia i ka Makaiku McDuffie mai ke keena aku o na makaikiu; ua hoomaalahiia ae nae ka hana ana i manao ai e hooko aku, mamuli o k waiho okoa ana mai o Mr. McDuffie i kona noho poo ana no ka oihana makaikiu.

Ma kela waiho okoa ana mai nae o ka Makaikiu Mc Duffie i kona kulana oihana, mamua ae o ke kaa ana aku o ka hoomalu ana o ka oihana makai malalo o ka Makai Nui Trask, ua maopopo loa, aoel ia malalo o kekahi kumu e ae, aka no ka maopopo mua ana iaia, e hoopauia mai ana oia, i ka wa e pii ae ai ka Makai Nui Trask, ma ke kulana oihana a ka hapanui o na mana koho, i hookau aku ai malua ona.

He mea no nae e hookahahaia ai ko kakou manao, i ka pupuahulu loa o ka Makai Nui Rose, ma ka hookohu koke ana eku i ke pani ma kahi o ka Makaikiu McDuffie, ma ka hookiekie ana ae i ke Kakiana Makaikiu Kellett, i poo no na makaikiu, aole hoi o ka waiho aku, na ka Makai Nui Trask e hookohu mai, i kana kanaka i makemake ai no keia oihana ano nui.

Hookahi ema maopopo i ka noonoo aku, ma o keia hana la ma ka aoao o ka makai Nui Rose, o ia no kona hoohoka ana aku i ka makai nui hou, a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua alai aku oia i ke alahele, e lilo ai i hana paakiki loa, na Mr. Trask ke kipaku ana aku ia Mr. Kellet mai ke poo kau o na makaikiu.

He hana ano kupono ole keia i ka nana aku, eia ane, aia no ke kuleana ame ka mana o ka hookohu ana i poo hou no ka oihana makaikiu, maluna o ka Makai Nui Rose; aka in a nei no ka manao makai, alaila o ka hana pono ma kona aoao, o ia no ka waiho hakahaka ana i kela kulana, a na ka Makai Nui Trask e hoopiha mai.

Me ka nana ole aku nae i ke keehina i laweia ae e ka Makai Nui Rose, ua wae ae o Mr. Trask i kana kanaka i makemake ai no kela kulana, oia ka Makaikiu Harris o Kapalakiko, e noho nei maanei, a o ka mea maopopo, e hoalaia mai ana ke-kumu hoohalahala e ku-e ana ia Mr. Kellett, in a he mea kekahi o ia ano, i wahi e hana mai ai ka Makai Nui Trask i kana hookohu oihana maluna o kana kanaka i manaoio ai, i kupono i poo no na makaikiu.

O ka mea pololei maoli, e haawiia i ka makai nui hou, na kakoo ana ma na ano apau e holomua ai kana mau hana.

Ua loihi ka noho ana o Mr. Kellett iloko o ka oihana makai a ua ikeia no hoi kana mau hana, elike me kekahi mau hihia pohihihi i hookoloia eia, ahiki i ka paa ana o ka poe na lakou na hana hakihaki kanawai, aole nae ia he kumu e hoo-mauia aku ai kona paa ana i ke kulana poo o na makaikiu, koe wale no a koho maoli ka manao o Mr. Trask iaia.

E AKAHELE KAKOU MA KEIA MAKAHIKI HOU

Eia kakou i na la mua o ka makahiki hou, na la kupono loa, a kakou e homaka hou ai i ke ano o ko kakou ola ana aku, pela hoi me ke ano o ka kakou mau hana.

Ua lawa ko kakou ike ana no kakou iho, iloko o ka makahiki holookoa i pau kau la, no na hana kupono ole a kakou i lawelawe ai, i ukali mai ai na hopena hoopilikia, a hookaumaha loa. a e kikoo aku ma na hana e loaa mai ai na hopena mai-mai a e ike maoli iho ai no kakou i na pomaikai, in a aole ia ma ko kakou ola ohana ana, aka ma ke ano o ka kakou lawelawe hana ana.

Ke ukali mau nei ka pilikia ame ka poino i kekahi heluna nui o kakou, no ko lakou paakiki, ma na hana e alako ana ia lakou iloko o ia mau hopena, o ka hana naauao, o ia ka waiho loa aku ia mau hana, e lawe mai i na hana a ka poe i ikeia aku ko lakou mau ano kupono lehulehu, a i loaa ka hauoli i'o o ke ola ana.

Ke loaa nei i kekahi heluna nui o kakou, na ukuhana kiekie o ka pule a mahina paha, o ka mea apiki nae, e ukali mau ana ka nele ame ka pilikia iloko o ko lakou ola ohana ana. No keaha mai ke kumu o keia? No ka mea he uhauha ke ano o ke ola ana. he lilo ma na hana piliwaiwai. a inu waiona paha, ame na liana e ae he nui a kakou i kamaaina ai i ko lakou hopena ino.

KUPONO KA HOOKOHU HOU IA ANA

Ma ka hookohu ana aku o ka Makai Nui Trask i ka Hope Makai Nui Asch ma ke kulana ana i paa loihi ai no na makahiki lehulehu ae nei i hala, no Honolulu nei, aole wale no i hoike ae oia, i ke ku i ka naauao o kela hookohu oihana ana i hana aku la, aka ua ume pu aku oia i na manao apono, mai kekahi hapanui aku o na mana koho baloka o keia kulana-kauhale.

Ma ke kulana lawelawe oihana, he kanahka akahele loa ka Hope Makai Nui Asch, a iloko o na manawa ana i lawe ae ai i ka noho mana ana malua o ka oihana makai i ka wa i kaawale aku ai ka Makai Nui Rose no Amerika, ua ikeia kona hoohana ana i kela oihana me ke kui'o, a ua nana kau na makai apau iaia ma ke ana, oia kekahi o na kanaka i makaukau komo aku i na manao mahalo, i loko o na makai apau e noho hana an malalo on a.

He lima akau ikaika loa ka Hope Makai Nui Asch no ka makai nui hou, mamuli auanei o kona kamaaina i na hana oloko o ka oihana makai, e lilo ana oia i mea nana e haawi mai i na kokua ano nui loa a ka Makai Nui Trusk i makemake ai e loaa aku iaia.

Aole nae he mau kumu e ae o ka hoomauia ana aku la o ka Hope Makai Nui Asch, e paa i kela kulana, mamuli no ia o no ka Makaikiu McDuffie ame kekahi mau kanaka e ae iloko no ka Makaikiu McDuffie ame kekahi mau kanaka e ae iloko o ka oihana makai, a ma kekahi olelo ana ae hoi, no kona hoopono ma na hana apau i pili i kona keena, pela iho la i hoomau hou ia aku ai oia.

Ma ka hoike ana ae o ka Meia Wilson, i kona manao e hookohu hou aku i na lala kahiko o ka papa komisina makai e ku nei i keia wa, ua hoike mai oia i kekahi manao kaulike, no ka mea he hana maikai ole ke koho ana kau i mau lala hou no kela komisina, mahope iho o ko lakou hoomakaukau ana ia lakou iho no na hana a kela komisina. O na lala o ke komisina makai e ku nei i keia wa, he poe kanaka lakou i hiki ke hilinai piha ia aku no ko lakou hooko i ka lakou mau hana me ka pololei a hoopilimeaai ole.

E HOOMAU AKU I KA HANA MAIKAI

Eia kakou ke nee nei iloko o na la mua o ka makahiki hou, a iloko o keia mau pule ae, e wehe hous ia aku ana ke Kalapu Hoahu Karisimaka, a eka Banako o Bihopa ma; o ka poe i lilo i mau lala no ke Kalapu Hoahu Karisimaka o ka makahiki aku la i hala, he mea pono e hoomau aku ko lakou lilo ana i mau lala no ke kalapu o keia makahiki e nee aku nei.

Ua pomaikai maoli ka poe i komo i mau lala no keia kalapu i ka makahiki aku la i hala, no ka mea ua loaa mai ia lakou he mau huina dala mahuahua, no ka hoopau ana ae i ko lakou mau pilikia, a no ka hoolako ana i na hemahema ame kekahi mau hana e ae e pono ai ka ohana.

Eia na Hawaii ke pii mahuahua nei, ma ka heluna o ka poe i komo i mau lala no keia Kalapu Hoahu Karisimaka; o keia kekahi hoailona maikai loa no kakou no na Hawaii, he anuu hikimua keia no ka hoomaa ana i kekahi heluna nui o kakou e lilo i poe hoomakaulii.

Ma ka hoomakaulii ana e loaa ai na mea he nui. Mamuli auanei o ke komo ana i mau lala no keia kalapu, e hiki ai ke loaa he mau waihona, e wehe aku ai i mau moohelu hoahu kaokoa maloko o na banako.

He hookahi mea maikai loa o keia Kalapu Hoahu Karisi-maka, a kakou i ike ai, o ia no ka hiki ole ke kikoo aku i na dala i hoahuia, aia wale no ahiki i na la hope o ka makahiki, ia wa e haawiia mai ai ka huina holookoa i hoahuia, me ka puka pu o ia mau dala no ka makahiki; ma na ano hoahu dala e ae, ua hiki loa ke kikooia i kela ame keia manawa e makemakeia ana; he mea pono no e loaa he mau moohelu hoahu o keia mau ano a elua, he kokua no ia i ka wa o ka pilikia, e ku ole ai i ka hoaa.

Mailoko mai o ka ino i holopapa iho ma keia kulanakauhale, ma na la hope o ka makahiki aku la i hala, e loaa ai ia kakou he mau haawina a'o kupono loa, no ka hoomakaukau e ana ia kakou iho, mamua ae o ka manawa, i palekana ai mai na pilikia mai. Nui na hale i halanaia e ka wai, nui pu no hoi na pilikia i ikeia ma kekahi mau wahi, o ka imi ana i na alahele e palekana ai mai kela mau pilikia mai, ka hana naauao no keia nee ana aku.

O ka hauoli makahiki hou oiaio, o ia no ka lawelawe ana i na hana apau i ku kekulana keonimana ame ka lede, o ka poe i komo iloko o na hauoli ana o ke ana o ke ano uhauha, ua hu loa aku ia mawaho o na palena kupono, aole kakou e kapa ia ano o ka hauoli ana, he hauoli i'o, no ka mea mahope aku o ka hauoli, ua ukali mai na hopena hookaumaha, elike me ia i hoomaopopoia iwaena o kekahi poe ma ka La Karisimaka aku nei i hala, ame ka la Makahiki Hou.

KA HOONAUEUE OLAI MA MAUI AME MOLOKAI

O ka hoonaueue olai i ikeia ma Honolulu nei maka hora 6:42 o ka la Karisimaka, ua ike pu i ma ua Mokupuni o Maui ame Molokai, eli-ke me ka lono i hoikeia ae i ka Advertiser mai ka poe kakau meahou mai. Ua ikeia ka ikaika o ka hoonaueue ana ma na wahi like ole o ka Mokupunui o Maui, a pela ka ma Molokai. Ma ka lono o ka loaa ana ae mai Molokai mai ma ka hora 7:01 ka ikeia ana o ka hoonaue ika-ika ana a ke ola'i, he mau minuke lehulehu ke kawa me ka manawa i ikeia ma Oahu nei. Ma Maui hoi, e like me ka lono mai ia Mokupuni mai maka hora 6:45 i ikeia ai ka hoonaue olai ma na wahi like ole, he ekolu minuke ka like ole o ka manawa mawaena o ko Oahu nei ame ko Maui.

Aohe lono i loaa mai i Oahu nei mai Kauai mai, a pela me Hawaii he mea kupanaha keia ke noonoo iho, o Hawaii ka mokupuni e a mai la o ka pele, oia ka mua e ike i ke olai, aohe nae he hoike mailaila mai, o na mokupuni kaawale nae mae Hawaii mai ka i ike i ke olai. Malia paha ua ikeia no aohe nae hoi he lono mai ia mau mokupuni mai.

NA HUNAHUNA MEAHOU O NA AHA HOOKOLOKOLO

He hoopii okimare ka i hookomoia ae i ka aha kaapuni ma ka Poakahi iho nei na Nrs. Ruth H. Hill e ku-e ana ia Samuel T. Hill no ka malama ole i ke ola. O ka piha ana ia o ke 41 o na hihia okimare mai ka la ekahi mai o Dekemaba ma Honolulu nei.

Ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poakahi nei maloko o ka mah@le o ka aha kaapuni a ka Lunakanawai Andrade ka huki ana i na nia he 23 mai ka papainoa mai o 75 ka nui i ohiia ai ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala no ka papa kiure kiekie o ke teritore no ka 1924, a ma ka Poakahi, Ianuari 14, ia poe e ninaninauia ai mamua o ka Lunaka-anawai James J. Banks no ko lakou kupono e noho ai i mau kiure. Ma ia manawa e hoohikiia ai ka papa kiure kiekie hou a ma ia manawa no hoi ka Lunakanawai Banks e ko-ho mai ai i ka lunahoowalu o ia papa, a na ia mau kiure e waeia ana e koho i kana kakauolelo.

He hoopii no kekahi aina leialii ke hookomoia ae ana i kekahi apana aina makemakeia e ke aupuni kulanakauhale ame kalana no na hana hou o ka lehulehu, ma ka Poaono aku la i hala ka hookomoia ana ae o ia hoopii e ka Loio Kulanakauhale Heen, e ku-e ana ia August Ahrens, Ltd., ame John F. Bow-ler, ma kekahi hihia, a ia Bruce Cartwright, na kahuwaiwai ame ke -kahi poe e ae, ma kekahi hihia.

He hoopii no kekahi nota aie hoopaa o $650 i hookaa ole ia ka i hoo-komoia ae i ka aha kaapuni ma ka Poaono aku la i hala e Eisuke Yanaki e ku-e ana ia S. Matsuda ame kekahi poe e ae.

Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poakahi nei ka hoomaka hou aua o ka aha kaapuni a ka Lunakanawai Frank Andrade e hoolohe i ka hi-hia a ka Honolulu Plantation Com-pany e ku-e ana ia H. Tsunoda ame kekahi poe e ae no ke paniku ana i ka moraki i hookaa ole ia.

Iloko o na pule elua e hiki mai ana ahiki a komo pu me ka la 14 o Ianuari, e kaa ana na ka aha kaa-puni a ka Lunakanawai James J. Banks ka hoolohe ana i na hihia okimare a pau. Iloko o ka aha a ka Lunakanawai John R. Desha e hoo-loheia ai ia mau hihia, aka oiai oia e kaawale aku ana no elua pule no kona mahinameli, pela iho la i kaa ai keia mau hihia na ka Lunakanawai Banks e hoolone i nei ano hihia.

Iloko o ka haa kaapunui o ka mahele o ka ahu kaulike eha mau hihia i hoopauia e ka Lunakanawai Frank Andrade ma ka Poaono i hala,no ke kumu aohe hana i lawelaweia mai e ka poe i kuleana ia mau hihia no ka hooloheia ana. O keia na hihia E. H. F. Wolters e ku-e ana ia Ching Teu ame kekahi poe e ae; nana no e ku-e ana ia T. Ito a me kekahi poe e ae; nana no ia Au Chong Yai ame kekahi poe e ae; he hoopii kipaku, ame ka Pioneer Builiding ame Loan Association e ku-e ana ia Simeon K. Nawaa.

Ma Ka Poaono i hala i waiho ae ai o Albert K. Naukana, ka luna-hooponopono o ka Waiwai o Emily Naopala Naukana, i kana hoike moo-waiwai hope, ma ia hoike o ka huina o na loaa he $202.65, o na hoolilo he $1083.80. O ka palapala noi ka lunahooponopono no ke aponoia o kana hoike ma ka la 14 Ianuari @ hoolohe ia ai e ka lunakanawai o ka aha hooponopono waiwai.

UA OI NA HANAU MAMUA O NA MAKE

Ke pii mau aku nei ka ulu o ka lahui maloko o ke kulanakauhale o Honolulu, elike me ka hoike a ka buro o ka Papa Ola i hoolahaia ae ma ke akea e ka luna hoopaa papa-helu, Miss M. Hester Lemon, ma ka Poakahi iho nei. Iloko o ka mahina o Novemba i hala he 342 na hanau, 163 mau paamare a he 131 mau make. No ka mahina aku o Okatoba he 329 mau hanau 109 mau paamare a 130 mau make.

No na make no ka mahina o Novemaba, ma ke kama, 74 mau kane a he 57 wahine. Ma na lahui, elike me ia malalo nei:

Na Hawaii, koto pu me 10 mau hapa-Hawaii, he 44; na Kepani, he 33; na Amerika, he 17; na Pake, he 11; na Pukiki, he 19; na Pilipino, 9; Poko Riko, 3; Korea, 2; Rukini, 1; na lahui e ae, 1. He eono o ka poe i make he poe noho paa ole ma-loko o keia kulanakauhale, he 64 i make maloko o na halema'i a mau hale e ae.

Mawaena o ka poe i make iloko o ka mahina he 47 mau keiki malalo o ka elima makahiki, he 44 malalo o ka 12 mahina, a he ekolu mau make hookahi makahiki. No ka ma'i akepau ke kumu nui o na make, he 16 poe i make iloko o ka mahina me ia ano ma'i, a ma lalo mai na make me na ano ma'i e ae. Elua i make i ka "Flu", hookahi i ka ma'i fiva a hookahi i ka ma'i eha o ka puu.

Ma ka hapalua o ka hora elua o ka auwina la o keia Sabati iho, Ianuari 6, e malamaia ae ana ka hulawai o ka Pa Ilina o Kalaepohaku, ma ka home o Mr. Daniel Maunakea.

Ma ka po Sabati iho nei oiai ka wai nui e kahe ana ihe ka holomoku ma ke kahawai o Moanalua he mau laina kaa oto lehulehu ka i paila ae maloko o ke kihapai ma Moanalua no ka hiki ole e holo aku a e holo mai, ma keia aoao.

Nuhou Kuloko

Ma ka hora 5 a oi iki o ke ahiahi Poakahi nei i awaiauluia ae ai ma ka berita laahia o ka mare, ka Lunakanawai John R. Desha me Miss Elanor Lorna Holt, ke kokua ka-kauolelo o ke keena o ka papa hoo-naauao, ma ka home o Mr. ame Mrs. Joseph Lovejoy Dwight, ma ke ala-nui Metcalf, e ka Rev. Steven L. Desha, ka makuakane o ke kanu mare.

Ua hookohu hou ia ae na keoni-mana Curtis P. Iaukea, Joesph Ordenstein ame John Effinger i mau komisina ninaninau no ka oihana maikai me kiaiahi no keia makahiki e nee aku nei.

Iloko o ka hora hookahi wale no o ka haluku ana o na kuaua ko'iko'i o ka po Sabati me ka hoonei nakolo-kolo a ke hekili ame ka olapa ana a ka uwila, ua like naalanui o ke kulanakauhale me na kahawai e ho-lomoku ana, lilo na moa, na kaka ame na puaa ma kekahi mau wahi a pela hoi me kekahi mau hale.

Ma ka la aku la i nehinei i lawe ae ai na luna aupuni kulanakauhale hou i ko lakou mau kulana pakahi o ka holomua o ka lakou hookele hana ana ma nei mua aku ka mea nana aku.

He ku i ka nani a hiehie ka hale-pule hou o Kaukeano e ku mai la ma ke kahua hou ma Kapunahou, a i mamao loa hoi mai kahi mai o na kaa uwila a me na inea hoohaunaele e ae i ka manawa haipule.

Ma keia po Sabati iho, Ianuari 6, e meleia mai ana ma Kawaiahao e kekahi mau papa himeni like ole kekahi mau himeni nani a hoohauolli like ole, me ka uku ole, no ka hoohauoli ana i na mea apua e hiki ae ana, o na lulu e ohiia ana ma ia po e holo aku ana no ka waihona hoomaemae hou i ka luakini.

Hooku'iia he Kepani nona na makahiki he 61, a nona hoi ka inoa o K. Okubo, e kaa oto e kalaiwaia ana e Charles Hoopii ma ke alanui ololi Auld ma ka po o ka Poakahi nei, a ma ka hora 2 o ka wanaao Poalua mai ka make loa ana maloko o ka Halema'i Moiwahine.

E hoea mai ana i Honolulu nei ma ka la 23 o Ianuari ka mokukaua Pa-lani Joan d' Arc, a e ku iho ana ma keia awa ewalu la, a ma Hilo ekolu a eha paha la, elike me ka ke Kani-kela Palani Dr. A. Marques o ka ho-ike ana ae.

No ka hoomanao ana i ka la i make ai o ke Keikialii Kalaniana-ole, ua makemakeia na lala apau o ka Ahahui Hoola a Hooulu Lahui o ka Home Hoohanau Keiki Kapio-lani, e akoakoa ae ma ka ilina o na 'lii ma Maunaala, Nuuanu, ma ka hapalua o ka hora umi, o ke kakahi-aka o keia Poakahi ae, Ianuari 7, 1924.

Nuhou Kuwaho

WAKINEKONA, Dec. 27. - Ua kelekalapaia aku nei e ke kakau-olelo o ke aupuni Charles E. Hughes ame ka elele aupuni a Amerika i Tapana, Cyrls E. Woods i Tokio e hoike aku ana i ko laua hauoli uo ka pakele ana o ke ola o ke Keikialii Hooilina Kalaunu Hirohi to mai ka make mai, ma kona manawa i hoaoia ai e pepehi a make.

COPENHAGEN, Dec. 26. - Ua hoolahaia ae i keia la ma ke ano pili oihana ka hoole ana o ke Keiki-alii Erie Christian Alexander i kona kuleana e pii aku ai i ka nohoalii ma kona manawa e mare ai. U@ hookauia mai malua on a ka inoa hoohanohano ke Kauna Rothenberry no na lono kelekalapa i loaa mai Ottawa, Ontario mai i keia la a i hoike ia mai ai ka hoopalau ana o Lois F. Booth, ke kaikamahine a J. R. Booth, "ka moi laau ku-kulu hale" o Kanada, me ke Keiki-alii Erie Christian Alexander o Denemaka.

NA MAKE

M. A. Kahele, ma ke alanui Kala-ni, Dec. 20.

William M. Miller, ma ke alanui Kulika, Dec. 25.

J. M. Kaina, ma ke alanui Liliha, Dec. 20.

Miriam Halemano, ma ka Hale-ma'i Kepani, Dec. 26.

Irene Davis, ma ke alanui Sermon, Dec. 26.

Solomon Hinau, ma ke alanui Mo-kauea, Dec. 28.

Henrietta Sarter, ma ke alanui Morris, Dec. 29.

Henry Pohaku Panoke, ma ke ala-nui Kopke, Dec. 29.

NA LETA I KII OEL IA MAI AHIKI I DEC. 29, 1923.

Kanahane, Miss Minna

Kahalewai, Mr. ame Mrs. S.

Kahea, Peter

Kalua, Miss Margaret

Kanakaole, Miss Alice L

Kepano, Piikuahiwi

Keawe, Miss Margaret

Kekahuna, Mrs. Eva

Kekipi, Walter K.

Kema, Miss Olivia K.

Pina, Mr. John

E ninau mai ma na leta i hoola-haia ke kii mai.

D.H. MacADAM, Lunaleta

Hoomanao i Ka La

Ianuari 7, 1924

Hoomaka ka makou Kalapu Hoahu Karisimaka

O oe pu kekkahi e hoomaka ia manawa hookahi no ka hoa-hu ana i dala no ke Karisimaka 1924. Oi aku mamua o 4,500 poe laki i loaa na Kikoo Karisimaka mai ke Kalapu Hoahu Karisimaka aku o ka la 1923.

Iloko o ke kalapu 1924, he 7 mau papa:

Papa A Uku $5.00 o ka pule no 47 pule e loaa ana $239.40