Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 52, 27 December 1923 — Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Meaulanui-Akea i Kaulana [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Meaulanui-Akea i Kaulana

iHoomauia Mai> j ihr> o Kahin'.hiniuia '.uiu'i n i,nr.a rrssu m?.ku3 ahi ke ku-1 \ ■;': Hopu iho la o Olomana i i i.a ; rrs n kr kriki me ka nlelo ana • 'Ku a* 4 ;;una f ka a maua, no V - mea r.a r.or< rs wnhi o ko j rr.ua alo :3 nr . s ; :a j">omsikai no ffi S33 i k R :3 nakuakane nu i ki : ~ī 27:3 3 'oaa r "\. elike me ka olelo a 'kp k r thuna o ko'u aloalii. "Ke ik* nei au i ka oiaio o ia j P;a - Ka wāi 'kp hoale mai nei j i ka nomona t* ka a;ca o kaua ame 'K":a makuakan? nn. nana i huli hooT r.ara , s , rsra '033 <'•? ka maua keiki ". n-1 '• a hookah;. *"I?3 k'ko:; m<* ke aloalu e kali :rs: r = : :n an:' ka malihini kiek:e o ki r:k:. a" k3 mea, 0 ka •-.» '-rr!aa a knu ma'ihini. nau e heh: i ka r?-ki o Mokulana, ra "*s 'j:arss- a noa ia oe, aLaila a rrakrv aku bni palahalaJia, a 5 2"': 3 kau \ ka maaio.'' rv: ?• "3 r > Kahinihiniula, a hele C r v3 h-akai s!:i no Mokulana. 7 -3 r?s apau hele nei, ke nana rri ~ Kahmihiniula i kona kumu--2 i -wale iho la no oia iloko 5" hoi keia malihini - >-jtj rrj makna me kuu kumuho--7 ki ; ke n Haumea i ke ano , icars 0 kona no n - VV r.ai *i a pili m" ke keiki. —■» ka "risrrnhamo ana iho Bl ka pr>nh'Tr ; . r. ole'o iho !a. •' K2. laki n" na lii o ke Koolau -i*: i ka !oaa ana 0 oe ka laua -pr.a" ksma. a puka no hoi ko laua i kr 30 nei. "o*su no kou mea nana e hooaku. ke hoi aku au i ko':j - ra - ka hikina a ka la. a hoike ?k'j <"i - kuu ai i ka momona 0 -r«; ma ou la. •*F:s ks e ai ana i ka i'» hookar.aka 0 Kawainui, a na ma-'--■;5 r- ; - mai nei ia'u. Ola --> :a oe!'' o keia mau olelo 3 Hau- - i»5 • rr!gororc» ni ia Kahinihiniula, - k-iinuhonua no keia malihir- 4 ra makua, aole nae oia i puai a'*. "akou nei i hiki ai i ua akaakai r" : r olelo mai la ka - ":ri ia Olomana: ••noo; S a:3 hoi paha ka nupa 0 ke Vf-V: 3 a laa, nn kakou hoi •5 ' ru:ama aku. "Heiiha auanei hoi ka hana i -w-ahi s Olomana, "oia 110 hoi rs'ra a !?!e aku e palaha (hehihehi) Vr- s.kaakai a hina iho, 0 ka noa 1-?. rr» hoi paha ia.. a'iaila o kakou «"•:■; ro hoi. *' ••A n 1p pela." wahi a Haumea. "Tsa olua hoi ka liuaolelo hoolaa. e !:'o keia ne-ki i nupa kapu alii eo k<= keiki a olua, a i mea e hook« :a ai :a o!rio. lalau aku na limn r r!-a i kr nkaakai a pupu. huhuki

! mai a halii iho ilalo, hapai ae i ke keiki a olua 2 hoonoho iho iluna o!ai!a, alaila laa ia mea no ka olua keiki a kau i kana pua." Mamuli 0 ka maikai p na olelo a ka malihini hoepa, ua makeolai ; Kaio mai la na lii a hooko i ka olelo a ka malihini. Nelaila kulou like iho la ua mau j alii nei iJalo, a hopu na lima i ke j akaakai a pupu, huhuki mai la a haliilii iho la. Hopu iho la, 0 Ahiki i ke keiki hapai ae la iluna a noho iho la iluna 0 ke akaakai a laua i halii ai elike me ka olelo a ka malihini. Alaila hoopuka iho la 0 Ahiki i ka huaolelo hoolaa kapu: "Ke noho nei oe e ke kama a maua iluna o ka nu'a kapu o Mokulana aohe alii nui nana e a'e, aohe puali nana 0 hehi, a noa ia oe.'' 1 ka pau ana 0 keia mau olēlo a Ahiki, o ka -wa 110 ia o ua kalohe nui nei i olepe aku ai ia Kahinihiniula me ka hoopuka ana aku i ka olelo: "A noa ia oe sa maku hoi e hehi aku ka puukolea 0 ka aina ou mau | makua," a pa-hu ana 0 Kahinihiniula iloko 0 ka wai. Ia Kahinihiniula no a pa-hu i ka wai, ia wa i hooho ae ai ua malihini j nei: j " A laa ke kapu oke keiki e! " 0 ka wa no ia 0 ua kalohe nui-nei 0 Nuumea i lekei aku ai iloko 0 ka wai me kona pa-u, me ke kahea ana mai i na mea apau: "E aha ana oukou e hoononoho mai nei ? A noa ka hoi i ke keiki a na lii, alaila oukou hookahikohiko iho!'' Na ia la ka huaolelo, haluku aua keia poe apau iloko 0 ka wai. Aohe nana mai o Haumea i ka lakou haluku aku, ke kaapa la kela mao a maanei. me ka palaha ana i ke akaakai, iaia no ka ike ua nalo oia mai ka maka mai o kona mau hoa 7 o kona ku ae la no ia iloko 0 kona kino papalua, a hoi pololei aku la uo ka hale lau, kahi a Niula e noho ana. E hoalu iki hoi kakou i ka poe ! nakunaku nkaakai 0 Mokulana, 3 paani ana, a e kilohi iki ae hoi kaua ia Niula, ame ke kaikamahine iloko o ka pulou!ou. 1 ka hala ana aku 0 Kahauolopua ma a li'uli'u. kani iho la ke u, a ua luahine nei me ka hoopuka ana i na olelo. "L'a noho no hoi u kupu kokea 0 ka hiamoe wale aku no hoi koe, ike ana i nei mea hou, i mau la no ka hoihoi ana mai i ka hapuu, eia i ka ua kino a manu he keiki na ka | hau, e he!e hou aku au 0 nana i l keia hapuu.'' Hole hou aku la oia a papale ae la i ka pulo'ulo'u, nana iho la i ka moe a keia kaikamahine, a olelo iho la iaia iho: "Aele au i manao 0 ka hapuu ana i lawe mai ai i kela mau la aku nei, oia keia, ua nui loa keia kaikamahine." laia no nae e miliapa nei, malu ana ka puka, ia nana ana mai ana. ikr n:ai la oia ia Haumna e ku ana. ;i r nana aku ana iaia.

"Auvre! O oe mai la ka ia, eia au maanei, e nana ae ana au i ko hapuu." " Aohe paha na'u ia hapuu," -wahi a Haumea, "nau, eia nae hoi olelo iho nei oe aole keia 0 kuu keiki i lawe mai ai a haa;ri ia oe. I kou ike iho no ka hoi i ra mea apau a 0 kou paha 'oha 'o iho la no' ia, a i mea nae hoi e ike ai oe, 0 oe ke kupuna* a 0 keia moopuna, aia a pau na anahulu po elima alaila ia \va au e haawi aku ai ia oe i kekahi iikana, a nau ia ' e ike nou iho. "I kii mni la au i ko hoa noho 0 keia mau la e hoi me a 'u, a pau na la 0 Haluluikekihiokamalama iluna alaila hoihoi hou mai au iaia me oe." Papai ae la oia i kona mau lima a ku ana no 0 Haipu ame Keoahimakaokeakua imua 0 ke alo 0 ko laua haku. "I kahea aku nei au ia olua e kii mai i ke alii, a hoihoi aku i ko kakou hale, olelo aku olua ia Mapuana ame Kape'a, e hohola i.i Kauhiakamanee i moena no ke alii a 0 Mokihe ka uluna, a hoopili mai ia Kuliaikanuu i paepae nona. "Aia a waiho ke alii me laua, alaila kii olua i ka ulu 0 Pohai ame Kuhe i ai ua ke alii, hana olua a makaukau, 0 ka inaina 0 ka pu 0 kuu manawa 0 ia ka olua e hoohui ai, i ka ni a ka hanai a oukou, he manawa ko'u a kiei aku. j "Aia a makaukau kahi 0 ke alii J alaila kau ae i ka pulo'ulo'u maluna 0 kahi ana e moe. ana. Ua lohe aku la olua i ka olelo, e hoi ae au me ka poe o makou e naku' mai la i ka puukolea 0 ka ne-ki 0 Mokulana. Ke hoaa mai la ia'u!" Pau no keia mau olelo, 0 ka nalo aku la no ia, a nalo pu hoi na mea apau mai ka maka aku 0 Niula. I na mea apau e haulani nei i ka paani haupeepee 0 ka huakai alii i ka ne-ki 0 Mokulana, ua li'u no ia kaapa ana, ia wa i ulu mai ai ka ha'oha'o iloko o Ahiki no ka malihini a kana aikane a olelo aku la ia Olomana: "E ke alii, ke ha'oha'o nei au i ka malihini a kaua, ia lele ana no ka i ka wai nalo ka pua." I keaha hoi kou niea 0 ka ha'oha'o ana i ka kaua malihini?" v,-ahi a Olomana, "anoai paha hoi aia no hoi me ka poe 0 ko kaua alo alii, e hauwalaau mai la mao a niaanei o kaua, 0 ka ike ole ia aku i ke alai a ke akaakai, 0 ka wawa ka kaua e lohe. "He la hauoli paha keia no ko kaua alo. ame ka malihini a kaua. he hehi iho i ka nupa o ka kaua keiki, a manao aku 0 na hana 0 keia po e kali mai nei ia oe ame a'u. Nolaila mai haohao oe no ka kaua malihini." Ia Ahiki nae i huli ae ai a nana ma kekahi aoao, ike aku !a ola i ka laua malihini e hele mai ana i kahi a laua e nolio ana. "Ko maua ha'oha'o ana ae nei no ia oe, eia ka oe ke hoi mai nei," wahi a Ahiki. "'I hoi hou mai nei hoi paha au ia olua, nana mai nei au ike mai no au ia olua e noho ana, 0 ia ko 'u mea i hoi hou mai nei. "I koliu no hoi ka hehihehi ana i ka ne-ki 0 ke keiki a olua, 0 ka malihini 0 ke kamaaina kohu, a loaa hoi ka ui a ka malihini, ua maopopo hr»i ia olua, a na olua hoi ia e hai mai i ka pauku ka wa-wa 0 ia mea. Ai.i no ko kakou poe la, ke hehihewa mai la i ke kihi 0 ka malama iluna. "Nana mai nei au a 0 ko'u ike o!e ia o!ua hoi hou mai la au. eia no ka olua ke ma'i alaala nei i ka ua palaki pua hoopala hinano 0 ka aina 0 olua. "Ina kakou a loaa aku ke keiki. a pau na hauoli ana 0 ka !a huewai alaila nooneo aku 0 ka aluna ahiahi 0 olua e na lani alii 0 ka ua Lanipolua, me he po la no ke aumoe 0 ke Koolau aina 0 olua e kuu mau kamaaina hookipa." "He pololei kau olelo e ka u'i 0 maua kou mau kamaaina," wahi a Ahiki, "eia nae 0 00 ka hikimua 0 ka. eleu like no'me kou ano wainalip.'' Ku ar la ua mau alii lomalom.i

nei 0 ke Koolau, a iho aku la i ka wai a eia pu hoi me laua ka eu 0 Nuumea e paani le'ale'a nei. Ia lakou e palaha nei mao a maanei, »ahiki i kahi o ka lehulehu <> ke alo alii e pahee nei i ka pu*tikolea 0 Moleulana, nana aku la na alii j i ko laua poe. ua hele ka umauma a ula i ka anai palaha i ke akaakai, j haupu ae la o Ahiki i na olelo hookaau a ka laua malihini i olelo aku j ai, i ka mokenoke o na mea apau i ke kihi 0 ka malama iluna. I na mea apau e wawa nei, e hau-, oli nei, e le'ale'a nei, ia wa 0 Haumea i olelo mai ai: "Ua lawa paha keia la hiuwn.i 0 kakou, 0 mania mai auanei i ka wai, lilo i ka hiamoe. aole e ike i ka mea nani 0 Kaukaopua i keia ahiahi, a 0 ka hana nui hoi nana i hoohui ia kakou a hookamaaina hoi ia'u ame ko'u alo, "Nolaila ua lawa kela la, aole e holo keia wai, 0 kakou no ke hoi i Opihihali me kuululu ma. *soTaila e hoi paha kakou e kuu mau kamaaina, pehea ia manao!" " Ua pono," wahi a na mea apau huli aku la ka huakai no ka hale. Ia Kahinihiniula i hiki aku ai i ka halealii 0 Kamakaok&uluhe ame kona mau makua, ame ke alo alii apau, ua hoi loa aku la ka malihini no kona hale, a nalo oia mai ka maka aku 0 ka lehulehu, huli ae la oia a hele no kahi 0 kana aikane e noho mai ana a hui laua, ia wa 1 hoike aku ai 0 Haumea i ka lakou huakai me na leane a laua no ka hoolaa ana 1 ka nupa 0 Mokulana i hoailona alii no ka laua kaikamahine ame ke keiki a na alii i hookama ai. Ua lilo ia mau olelo a Haumea i mea maikai i ka manao 0 Kahauolopua. Olelo mai la oia i kana aikane "aohe a'u mea e hoopale ai i kou makemake, oiai 0 oe ame kau mau hana, ua hoike mai ia i ka pilipaa 0 kou manao no ko'u pono, a ua ike i na mea apau au i hana mai ai, a i keia po e poni iho ai ee ia'u i aliiwahine no ka aina a kaua- e noho nei. "Ke noho nei au me ka homahema a na ka nui, 0 kou aloha i hoolako mai ia'u ame ke aloalii 0 ka kaua kane konohiki, ke aikane hoi a ka moi 0 Oahu Nui. "Nolaila 0 na mea apau aia ia ia oe, & he hooko wale aku no ka'u 1 ka mea a kou leo e olelo mai ai." "Ua hui iho la kaua, e hoi ae au e ike i ko lei, a lei pu hoi s kaua oiai ke kau mai nei ka omaka waiu 0 na pali 0 ko aina." (Aole i pau)