Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 41, 11 October 1923 — E KIAIIA KA PONO O NA MAKAI MALOKO O KA PAPA LUNAKIAI Na J. WALTER DOYLE [ARTICLE]

E KIAIIA KA PONO O NA MAKAI MALOKO O KA PAPA LUNAKIAI

Na J. WALTER DOYLE

0 ka'u i makemake ai e hoike ae maloko o keia mau o ia no ka weheweho ana aku imua o ke)a ame keia i ka'u loina hana i manao ai e hana ai no ka hooponopono hou ana i ke kulana lawelawe oihana maloko o Oihana Wai o Honolulu nei, he loina hoi a'u i manao ai e loaa he poo oihana makai makaukau loa maloko o ke kulanakauhnle nei, me ka hoonui ole ia o ka" lilo o na dala a ka poe uku auhau. 1 ko'u hele ana mai imua o na mana kolio baloka o Honolulu nei no ke noi ana aku i ka lakou mau kakoo ana no ka waeia no ke kulana Lunakiai ma ka la 13 o Okatoba e hoea mai ana, ua manao au, he mea pqno ia'u ka hoike ana aku ia lakou i ko'u kulana inakaukau no ka lawelawe ana i ka hana; kekalii 0 ka'u mau loina hana j manao ai e hooko ame na mea e loaa ana i ka poo uku auhau mai ia'u aku ina au e kohoia ana. KAMAAINA I KA HANA A KA" OIHANA MAKAI No na makahiki he 10 i kaahope ne nei ua pili loa aku au me ka oihana makai mamuli o ko'u kulana,j "mea kakau meahou/' no ka pa Advertiser ma na mea pili i ka oihana makai. Ina au e kohoia, o ko'u iini, o ia no ka lilo ana i hoa no ke komite niakai maloko o ka Papa Lunakiai. Malalo o keia komite, he manaoio ko'u ua hiki loa ia'u ke hooikaika no ka makaukau oi ae maloko o ke keena o ka oihana makai. JKe manao nei au, aole i loaa aku 1 keia keena na kokua lawa pono mai ,ka papa lunakiai aku elike me ia i manaoia nona. Ke manbo nei au aole i lawa pono ka nui o na hoonui makai elike me ka nui o ka pii mahuahua mau o ke kulanakauhale nei iloko o na makahiki 10 i kaahope ae nei,

KU-E I NA OLELO KIPEHI 0 ka nui o na olelo hailiili mai luna mai o na pahu kopa, e olelo ana i ka, nui o ke ino, ka epa ame ka lawa pono ole o ka makaukau maloko o ke keena oiliana makai, aole ia i hoopukaia mai mainuli o kekahi mau ike maopopo loa, aka, he mau i mea keia nana e hoopilikia mai i ke kulanakauhale nei, oiai o ia e makeinake ana e komo nui mai ka poe makaikai i Hawaii nei. " Ke lioike nei au, aole i lawa pono ka oihana makai me na kanaka no ke kiai ana i ke kulanakauhale nei. A oiai, elike me iar lawa pono ole an::, aole e liiki e lawelaweia na "nana o ia hale oihana me ka makaukau loa elike mo ia e manao ia nei. 1 ka wa o hoomakaukauia ana ka bila haawina o ke Kulanakauhnle a Kalana, ua kaheaia aku ka Makni Nui Rose c ka pa'pa lunakiai no ka hui kukakuka pu ana aku me lakou maluna o ia mea. Ia wa he 33 mau nyikai kuhuina, he 11 o ka uwaki hookahi, a ua manaoia ua lawa loa ko lakou nui no ke kiai ana i ke kulanakauhale nei. He 9 mau makai niotokaikala, 12 mau makai kau lio, he 10 mau makai nana kaa otomohile, a he eha mau makai ma na apana mawalio iki aku o ke kulanakauhale nei. Mawaho ae o keia, aia he puali maleai kiu, he poe hoi e paa mau ana ma na hana like ole e kaheaia mai ana mai kela wahi a i keia wahi o ke kulanakpuliale nei, ma na liiliia 0 na ano lilie ole. Mahope o lea hala ana o kekahi wa loihi o ko lakou kukakuka pu ana me'ka makai nui, i:a hoomahuahua liou ia ae ka oihana makai me 20 mau liunaka liou. j NUI HEWAHEWA KA HANA A NA MAKAI I Ke manao nei au ua nui liewahewa loa ka liana a na makai. Ma ka lioike makahiki a Makainui Kale Loke i ka M*eia \Vilson, e lioike ana ma ka makahiki 1920 he 7,135 'poe 1 hopuia no lakou ka huina loaa o $78,533.05 ma ka uku hoopu'i; i kn makahiki 1921 lie 6,625 poo i hopuia a ho $61,995.40 i ohiia e ke aupuiii; i ka 1922 he 7,118 poe i hopuia a he $81,565.15 i ohiia. Mailoko ae 0 keia may liihia, o ka nui. o lea poe 1 hopuia no ka pili waiwai penei 110 ia; Makahiki Hopuia Uku Hoopai 192 2,350 $27-,603:90 192 1,573 18,228.80/ 192 1,390 13,308.10 Iloko o ka mnkahiki 1922 ua iiaawi like ia ka mana i ka oihana makai no ka liopuhopu ana i ka poe kuai waiona elike me na luna aupuni l. ! eāeral<a, a o ka mea i ikeia he 193 poe i hopuia ma ia luaknlnki no Jakeu ka uku- hoopai i eliiia e ke ai'. puhi i hiki aku i ka $14,185.60. Elike me ka'u i hoike ae nei, no ka lawa pono ole o na makai, ua lioike ao au me kekalii ike maopopo loa ma o ko'u hoohalike ana me ke kulana iloko o kekahi mau kulanakauhale 'e ae ma ke aupuni makun. Maloko o Honolulu nei, he hookahi wale no makai no kela ame keia huina kanaka o 1500 oiai ma na kulanakauhalo ma ke aupuni makua he liookahi makai no kela ame keia 800 • kanaka. HEWA KA PAPA NO NA UKU Ke manao nei au, ua hewa ke ano o ka hoonohonohoia ana o na ukuhana o na makai maloko o kela keena. j Xo na makai i ko lakou wa e hele , ai ,i lea hana he 110 dala ko lakou ! uku o ka mahina; a ke kaumalia nei • au i ka hoike ana ae, o keia poe i makai, o ia wale no kahi uku o loaa ] ia lakou. O ke kumu o kei?T, malalo , 0 na. hooponopono oiliana ana o keia ] Ava, aia wale no ka pii ae o ke kula- ] na o kekahi makai a lie make a i j ole haalele mai paha no kekahi kaki- . ana a i ole kapena paha i ka haan. ' alaila, loaa i kekahi o lakou kahi •. kulana ano pii iki ae. ■ Malalo o na hooponopono oihana j ana o keia wa, ua lilo ka hapanui o } ka manawa o kela" ame keia kapena i makai o kela ame keia uwaki ma ka ] hooponopono aila i na hihia ano j e lawei« mai ana imua ona, a ouu ke knkiana, aia iaia ka malama ana t 1 na waiwai apau o ka poe lawehala j e paa ae ana malaila, ame ke kaknu aua i na-palapala hoopii. ' ] I HOOPONOPONO OIHANA NEE- 1 MUA ] O ka hookele aupuni o keia wa, i aole ia he hookelo aupuni o keia au i hou. O ka'u i manao ai, he mea 1 pono e hoopiiia ae ke kulana o elua » makai o kela ame l<eia uwati ma ke 1 kulana kopala, a o laua, e lilo i i mau mea na Inua e hele e nana i ka i hana a na makai kuhuina i kela i ame keia wa. Aole o ka hoopiiia i ana ae o Keia mau kanaka ma ke < kulana kopala, o ia wale no ka mea i e loaa ai ka oi ae o ka makaukau. r īka, ua makemake au e hanaia i

I>apa lioonohouoho uk'uhana 110 na makiu. l T a makemake au e loaa i na makni hotl ka uku o 110 dala o k« mahina me ka paku'i a liooia ana no lta- hooinahuahua liou ia ae o kona uku iloko o elua makahiki ina e ikeia kona kupono maoli nialuna o ka oihana.

0 ka -\vawahi ana i na puulu o ka poe kimo po a powa, o ia kekahi o na hana ano nui a na makai o hoao mau nei e hoea mai i ka \va e hoopuehu liilii ia ai. Fa manao au o ka hookumu ana i kekahi lua wawahi pohaku, o ia kekahi mea nana e kokua nui mai i keia hana. I keia i ka wa e paa ai o kekahi o koia ano poe ma kawa, lie liana mama wale no ka mea e haawiia ia lakou. me ka loaa pu o na ai maikai, a i ko lakou wa e hemo mai ai, e kono ia ana lakou e hana hou i kela ano liana mamuli o ko lakou ike i ka maikai o ka malamaia ana malaila. I HALE OIHANA AUPUNI KALANA. Ma na kulanakauhalo e ae a'u i kipa ai, aole au i ike i kekahi kulanakauhale i like aku kona nui me ko Honolulu nei i nele ia me ka Hale Oihana Kalana. I keia wa eia kakou ke uku nei he $12,000 dala o ka makahiki no ka hoolimaNma o ka liale oihana kalana. Ke hooia aku nei au, ina no ko'u kohoia, e hoao no au ma na ano apau e loaa ia kakou Jie Hale Oihana Aupuni Kulana ame kekahi Ilaukipila o na Ulia Poino i oi ao ka nui mamua o ka mea e ikeia nei i keia wa. Mai k(i hoomaka ana mai i ka la mua 'o keiti makahiki, he 1985 poe i leomo ae maloko o keia kaukapila, mo ka lapaau ia ana maloko o na wahi rumi liilii, a o ka nūi o ka poe e lapaauia i ka wa hookaKi lio elua wale no. Heaha ana ka mea e liiki ana ia kakou ke hana ina e hoea mai ana kekahi ulia poino nui i ike mua ole ia? He mea pono e loaa koke kekahi haukapila nui o keia ano. i