Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 35, 30 August 1923 — NA HANA KOKUA I KA LAHUI [ARTICLE]

NA HANA KOKUA I KA LAHUI

Aole paha he hana oi ac o ka nani ame ka maikai, mamua o ka lilo ana 0 kokahi mea i kokua no koua lahui, ma keia aupuni Amerika nei, mamuli o ka nui o na lahui like ole 1 komo mai iloko o keia aina, a hoolilo iho i keia aina i aina no lakou, ua lilo na hana kokua i na hoa kanaka i mea pani ma kahi o ka luliui. O ke kanaka e imi wale ana no i kona pono pilikino iho, aole no e lilo ana kona inoa i mea hoomanao loihiia e kona poe hoakanaka, aka, o ke kanaka e haawi ani i kekahi manawa o kona ola ana no ka hoomanao ana i kona mau hoa, a haawi paha i kekahi hapa o kona waiwai no na kanaka iloko o ka pilikia, a e mau ana kona inoa i ke o ia mai kekahi hanauna a i kekahi hanauna aku. 0 kekahi poe o kakou ua pii mau ae ko lakou waiwai, mamuli no paha o ko lakou malama a hoomakaulii ana, aka, o ka mea io nae o ka loaa ana o kona waiwai mamuli mai o ka loaa ana iaia o kekahi poe kanaka lawelawe na lakou i hoomanawanui i ka liana ana, a mamuli o ka hana a keia poe kanaka pela i loaa ai ka waiwai i lea hapanui o na kanaka waiwai e noho maj nei. A mawaho ae o keia ua komo mai no paha na ulia laki mamuli o ko lakou hanau ana mai malalo o na kahoaka hoopomaikai. Aka, o ka mea oi ae, o ka loaa ana o na kauwa hoopono a hoomanawanui i ka hooikaika ana no ka pono o na haku. Mamuli o keia kulana, aole io no e hiki i ke kanaka manao maikai, ke noho wale me ka nana ole aku i konā mau hoakaka iloko o na kulana pilikia a nele paha, no ka mea, o ke kanaka noonoo moikai, e huli aku ana kona noonoo ana no kona hoanaka. 0 keia uhane i komo mni iloko o ke kanaka pela, o ka uhane no ia o ke Akua 'iloko ona. A o keia uhane o ke Akua, ka mea nana e koi ana e huli aku e kokua i na hoa iloko o ka pilikia. Ma ko kakou noho ana, na kanaka Hawaii, eia kekahi poe o kakou, ua hoopomaikaiia mai a oi mamua o kekahi poe. Aole wale no ma na mea pili i ka Svaiwai ame ka lako o keia noho honua ana, aka, ua hoopomaikaiia mai mamuli o ka loaa ana a nui wale na keiki. O keia poe nae mamuli o ka nui hewahewa ana o na keiki aole paha i lawa pono no ka hoonaauao ana aku ia Inkou, a i ole kokua ana paha ma kekahi mau mea e ae. No ia mea, oiai no nae ua hoomaikaiia keia mea, aka, ua nele i kekahi mau mea okoa aku. O kekahi poe hoi o kakou, ua nele i na keiki aka, ua hoonui na keiki, ua hiki ole ke oleloia, aole ana kokua i kona aina, no ka mea, iloko o na hora pilikia o ka aina e lilo ana keia mau keiki i poe kokua aku. A he nui na hana kokua a keia poe keiki. E hoonui aku ana i ka lahui, o ia paha ka mea oi aku, a e poinaia nei e kekahi poe. 0 ke kanaka nui o na keiki, he kanaka oia i kokua i kona aupuni mamua o ke kanaka keiki ole. O keieahi, e nui ana na kanaka hana, a 1 na la o ke kaua, e nui ana kona mau koa, a o ke kanaka ua oi aku ia mamua o na mea e ae. Aka, ia manawa hookahi no nae, o na keiki kolohe a ku-e kanawai e ulu mai ana iloko o ka aina, e lilo ana lakou i poe hoopilikia mai i ke aupuni, a« e koi mai ana paha kekahi o kana mau hana kolohe i ke aupuni e kokua ak» iaia. E laa paha na keiki e pupule ana. O ke kanaka pupule, e liio ana oia i mea malamaia aku e ke aupuni, a o keia malama ana

pela, e hoopilikia mai ana ia i ke aupuni, no ka mea, e ulu mai ana kekahi mau hoolilo, a oia mau hoolilo, e kau aku ana maluna o ua auhau e luluia ana e kela ame keia makaainana no ka pono 0 ke aupuni, a elike me ka nui loa ana aku 0 keia poe, pela no ka nui aku o na hoolilo. A 0 kekahi no hoi, ina ua hemahema ka malamaia ana o keia mau koiki, a lilo i mea ma'i, e kau hou mai aua maluna o ke aupuni ke koikoi 0 ka malama ana i Ifeia mau keiki, a kauaka makua no paha, ke nui ae lakou, a mau no ke kau ana 0 keia ma 'i. A 0 kekahi no hoi, ina ua lalau kau mau keiki, a lilo i poe kolohe, a aihue paha, e kau mai ana ka hoopa'i maluna 0 lakou, a e paa ana i na halepaahao, a 0 ka uku 0 ka lakou ai ame na aahu e kau mai ana 110 maluna 0 ke aupuni. O keia mau mea apau, e lilo ana 1 mea noonoo nui ia e ke kanaka aole i mare waliiue, a i ka wahine paha aole i mare kane. Na keiii mau mea e hookomo nei i ke kanalua iloko o kekahi poe, a mare ole i ke kane a wahine paha. Aka, i ka loaa ana mai o na keiki, ua lilo ke aupuni i mea e huli mai a nana i ka pono 0 kona mau makaainana 0 keia mua aku. No keia kumu, ua kukuluia na hale hoonaauao ma na ; wahi like ole, no ka mea, ua ikeia ma na haawina i hala aku, 0 ke karfaka i ao maikai ia e lilo ana oia i mea hoopomaikai mai i ke aupuni, a no ia kumu, e pono no ke aupuni e huli i na mea e lilo ai kela keiki i mea hoopomaikai mai a i mea kokua i kona aupuni. O ka waiwai o ke kahi aupuui, aole i loaa mamuli 0 kona imi ana iho, no ka mea o ke aupuni, oia no kona mau makaainana. O na makaainana e imi ikaika ana i ko lakou pono iho, a e huli ana i ke dala, ka ai, ka lole ame na mea e ae, e hoonui ana ia kanaka i ka waiwai 0 kona pakeke ame kona aupuni. No ka mea elike me k anui 0 kona waiwai 0 kona pakeke ame kona aupuni. No ka mea elike me ka nui 0 kou waiwai, pela no ka nui o ka auhau e kau mai ana maluna ou, a 0 keiawaiwai 0 kou aupuni, mai na makaainana mai no ia. Ma keia mau mea, e hoomaopopo ana kakou, i ka waiwai io o ka nui o ka heluna kanaka o kekahi aupuni, mamuli 0 keia hanau nui ana mai. Aka, ina e lilo ana keia mau kanaka i hanauia mai i poe e kokua ole ana i kona aupuni, a e IUo ana i poe hoopilikia mai, e lilo io ana na haawina oia ano i mea hoopilikia mai i ke aupuni. No keia kumu, ua ike kakou i ka nui 0 na elala e hooliloia nei no ka hoonaauao ana i na keiki liilii, i mea e lilo ai lakou i poe makaainana e kokua ana i ke aupuni, ma kahi 0 ka poe e lioopilikia mai ana i ua aupuni la.

Nolaila, ina aole i lawa ka loaa li ke kanaka ohana nui, a eia hoi oe (ka mea keiki ole, he mea ku i ka pono e komo aku oe ka moa keiki ole, e kokua i na keiki a ke kanaka i nui ahiki ole ko hoomaopopo i kekahi, no ka uuku o kana wahi loaa? 0 keia ka ninau ano nui i keia noho ana. Aole wale no i ka hoonaauao ana i kela mau keiki, aka, i ka nlalama ana pu kekahi ia lakou i ka wa o ka hanau ana mai. Ua ike kakou ma na hoike a ka papa ola, eia no ko kakou lahui ke emi mau uei, o ia hoi ka poe koko piha o na Hawnii. Eia kekahi poe e hoohanau mai nei i ka lakou mau nei, oia hoi lia poe. koko piha o na Hawaii. Eia kekahi poe e hoohanau mai nei i ka lakou mau keiki, aole e hiki e malama ia lakou. A eia hoi ka mea keiki ole e holo lealea ana ma na kaa otomobile, a e ai ana i na ai maikai, a e hoomaunauna ana paha i kana ai, no ka mea ua nui loa. Eia oia ke hele n€[i no ka makaikai ana ma na wahi like ole a e lu ana i ke dala no kona pomaikai iho, me ka nana ole i ka pilikia o kona hoa lahui iho. O ke kanaka e ike ana i keia mau mea, aole nae e hiki e kokua aku, no ka nele no hoi, e lilo ana na haawina o keia ano i mea hoehaeha mai ika noonoo. A' ke ike nei kakou e ka lahui i ka emi mau ana aku o ko kakou heluna i kela ame keia makahiki. Aole no ka hanau ole o na wahine Hawaii, aka, mamuli o ka malama ole ia o na keiki. E ulu mai ana paha na ninau, a ina ua ike no hoi ua nele no ke aha i makemake ai i keiki? He ninau maikai no keia. Aka, ina kakou e huli aku ana, e ike ana ka mea *ana ka ninau, mai hea e loaa ai kau ai, kau i'a, kau mau kanaka hana, ina aole no ka hanauia mai o na keiki iloko o keia honua o kakoul Ua wahahee ke kanaka e manao ana, e ola iaia iho. Aole loa. O ka mua i loaa mai ka nui ana o kona wāiwai mai na hoa kanaka ona i lawelawe nona a nui ai kona waiwai. A o ka lua, i ka manawa o ka pakaha wale na keia poe e nana ana mamuli o na makai aine na koa, ka hiki ole e hoopilikia wale ia aku oia. No keia mau kumu, i noonoo ole ia paha e ka poe hanau keiki ole, he mea pono no e noonoo i kekahi manawa, no ka pono o na hoa © !*<£& ola ana.

Ua olelo mai o Paulo, ū« ka haawi mamua o ka loa- an% V| mai. Ho mea oiaio kria. f, kanaka e haawi ana, e oi a' Kt , ka hauoli o kona noonoo map, ke kanaka pi, e manao an;i nons wale no. Aka, aole kakou hikana e ike i ka waiwai o kei;; manfto, inn aole kakou o ana i na hana o kein ano , » komo iloko iho o kakou p-k He mea ehaeha no ka'na:, u iko ana i na keiki Hawaii P h,i ß wale ana ma na alanui, me h, ...... la, aole makua o keia nolio rtUa u na >aīu: - k e j a ano p j j]o _ an« tho i poe hoopilikia mai i k- P aupuni, a o ke aupuni o kake>u r, O ia a pau loa. A i kekahi ln. , ~,a ana keia mau keiki iloko f , \. ( halepaahao, a e ulu n.ii ninau, heaha la iyi kumu o v* hiki aua o keia mau koiki ilokn 0 kela Avahi Hookahi no haina. an i r > i malama ponoia kela mau koikA ia manawa paha e ulu hou tn .., ni ka ninau, auheu la na . 0 keia mau keiki? A o k.i I,; n . t ma kela ninau, o ia no koi ;1 , „ kakou ka lahui na makua n ra keiki nawaii a pau loa. A i na ua pilikia kekahi poe. ua knu m.ii kela pilikia ana maluna paknhi 0 kak6u e ka lahui, a o ka oi aku rv, ;i . luna a ke kanaka waiwai i koku;v ole mai i ka hoonaauao ana i na keiki a kona mau hoakanaka. Ua hanaia mai kela kanaka anio keia kanaka e ke Akua, no keknh, hana ma keia ao. Aole o na li.ma ino, a hoopilikia, aka, no na oihana inaikai. a kokua i keia noho ana o na kanaka. O ke kanaka wain-ai ji loaa ole kana keiki, aa kau ak u Imaluna ona ke koikoi i oi aku ma|mua o ke kanaka mea keiki, no ka mea, ua ku mai kona \vaiw»k mo he kii la e nana mai ana iaia, a ua hoahu aku oia ia mea. no wai laf No ka mea paha ana i ike 010 aku ai o keia mua aku mahope o kona make ana. A ia make ana, ua ai hookanoia e ka mea e komo mai ana ma kona wahi. Eia na kula o kakou ua lehnlehu ma na wahi like ole o ka aina. A no ia kumu ua maalahi loa ka loaa ana o ka naauao i ,na keiki o keia mau la. A ina i manao na makn? keiki, ua nele na dala no ka !(,!,>. ka puke palia ame na mea e ae. l,c 'mea pono no i na kanaka <• 1 kokua mai. A o keia kokua ,ma mai, he mea no ia e kokua ana s kona aupuni. O ka nele o ka ho ana, aole paha e hiki e ahou.iia aku maluna o kekahhi poe e ,r, maluna no o ka mea keiki. Akn, ina ua nele ua hiki ole paha k* alo ae. A o ke koikoi no ka hele pa| lolei ana o kela keiki ke nui ae, ua kau mai inaluna o ka heluna mak.iainana holookoa. A o ke aupuni no ia. Nolaila, e na hoa Hawaii. <* koi ikaika aku kakon i oa kokua ana mai no ka loaa ana o ka malama ponoia o keia mau keiki liilii, no ka mea īnawaho ae o ka poniaikai o ke aupuni, e pono ana ko kakou lahui ka mea e pono ai na kaleakou lahui ka mea e pono i na kanaka Hawaii e imi me ka ikaika. a e ulu ae ua lahui la me ka 103* he poe hoopono a ikaika i ka hana ana no ka pono o ka lahui.