Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 34, 23 August 1923 — KAU MAU NA HANA KU-E KANAWAI. [ARTICLE]

KAU MAU NA HANA KU-E KANAWAI.

Ei® kakou ke hele !oa aku nei no ka hoea aku i ke kuiana e hoopauia *i ka hoolohe ame ka hookoia am« o na kaaawai o kakou. Ma ka ■nn» aku, va oi loa ka iini o na lwi> makai o kakou e loaa na baioka, roa.mua o ka hooko apa aku i u kanawai i kauohaia na lakou « hooko* O ka ha&a a na luna makai ma na wahi apau, o ia no ka ike asa i na kanaka haiEai kanawai, a hooko aku i na kauoha a ke lcan«wmi, no na hana haihai i ua mau kanawai la. Aka, i ka nana ana akn i na hana a ko kakou mau Imna. makai, ke nana maka ia nei kei* mau kauoha a ke kanawai, a Tia kau aku ko lakou mau maka, nn ka ikeia mai he kanaka oluolu, * manao iho la he kumu kupono ia -ao kona koho hou ia aku ma kela kulanaAole waie no keia i ikeia ma ko >«Vnn nei kulanakanhale ame kala«»f aka. ua maopopo pu no ma na kalaaa e aku o kakou. Ua pinepine V» ike aakaia ana o na luna makai « ona ana, a e hele ana ma ke akea ine keia ona ramft. I kekahi poe, "he man mea akaakaia keia, alea, © ka akaaka ana i na hana 0 keia aao he akaaka ana no ia i na kaaawai i hanaia no ka papa ana ak« ina hana o ia ano. A i keia nan la o ke kapu o ka hanaia ame Tce kuaiia aaa, ame ke kapu pu o k* ona an«, ua lilo loa keia ona ana i mea koikoi loa aku 0 ka hewa, ka m6a, in*. hiki e ia. a kole e hikl' e alaila mai 'kea mai ka rama i ona ai oia? Ua hiki loa ia kakou ke ike iho, ea kuapapa aku na hewa maluna 'o kela Inna makai, no ka mea, 0 ka haaa ana i na waioaa, he hewa ia ;i kauohaia aku i ua makai la, e hoopau, a e hopuhopu i na kanaka }e kn-e ana i kaia kanawai. A ina *«a papa ia ma ke kanawai ke kuai »ana i keia me ao ka waiona, alaila, heaha hoi ke kumu o kona hooko ole aaa i keia kanawai a hopu i ;kela kanaka nana i kuai mai ka iaia? A o kona ona ana, no * kona !una makai ana anei kona :kama i hiki ai e hopuia? O koia "xnaa ku-e kanawai ana, aole i ka luna makai ke nana maka aku. ; Aka, ika ona ana oka luna maIkaL a hopu ole ia, ua lilo keia mau hana ana i mea hoolana loa mai •■o na knnaka i ku-e aku i keia kanawai e pili ana i ka waiona ma . Hawaii neL A o keia hooko ole ana o ka luna makai i na kanawai i waihoia aku nana e hooko, ua hoihei aku oia iaia iho ma kekahi kulaaa e ike ia mai ai e na kanaka makemake haihai kanawai, ina ua •hiki iaia- ke ona me ka hopu' p)e 'i», pehea hoi makou ka poe e 'piliwai«ai ana! No makou iho no 4 ka makou mau dala, a ina ua mamakou e lawe a hoolei aku iloko o ke kai, o ko makou kuleana O keia na hana e hanaia mai nei i keia mau la 7 a e ike aku ana i ka oi aku 0 na hana karaima, ina e hoomauia keia mau luua •nīakai raa ko lakou mau kulana e ,j>aa nei i keia laHeaha ke kumu p ke kohoia ana kekalii luna makai? Xo ka mea. manaoia naua e hooko aku na e haihaiia ana e ka poe e kanawai. A ina, e loaa ole kekahi kaqaka nana e hooko sce kanawai, alaila, auhea ka malu i ma&aoia no na kanaka e hpopiliiiaia aku anaf Aole he malu, a o kn hopena e oi loa aku ana na mamua o ko mea hiki e a e lawe ae ana na i ke kanawai ilok'P Q ko *3akou mau lima, a hana mai i na oi aku. ~ Aole paha he manawa 0 Ifouolulu *nei, ame kokalii m*u Mokupupi p na, i 0» ae ai na hana haihai elike me keia e hanaia i keia mau la. i)ia na hale pjli>raiw»i ke hamama a ke •*ei na kaaaka hailAi kanawai i ko Jakou pakemake TO»loko 0 keia m»u j«-nhi. I kei» la 0 ' hele aku ka I)amnlt« Amerikn, lp. p. Co*, a ua hopuhqpu i kekahi -o keia maa wahi, a ua loaa 0 keluna kalana keia o noho ona >ei maluna 0 keia wahi. He ipau 3ianeri omole waiona i loaa aku maloko o keia walii, a e noho ana *a waliine hookamakama ma keia wame he mea la, ua loaa ia lakou laikini e lawelawe i ka lakou 1 ,rn Iv-aiaw 3 i. a i.kn

an# aku, ua hoikeia mai ke uku nei lakou no keia hookuuia mai e hana i keia mau hana k"u-e kanawai. Aole na ka īlamuku Amerika keia hana, aka, na ka puali n?akai 0 kakou. A ina ua liooko ole ia ke kanawai maluna o keia hona, ila, 0 keia mau olelo ke uku nei lakou no keia ae ia e hookuu aku e hana me ke keakea oleia aku e na makai, he mau olelo pololei, a o keia poe luna makai e paa mai nei i ka lakou mau oihana, ke noho nei me ka ae aku e hanaia keia mau mea, no ka mea ua ukuia mai lakou. Ina kakou e lilo ana i poe e raqkaala a e hoike aku i ka Ilamuku no keia mau mea, e hiki ana e hoopauia keia mau hana hail)ai k7nawai. He mea hoopoino keia i leo kakou noho maluhia ana. O ke kanaka e ike ana aole oia i hopuia no, kana mau hana ku-e kanawai, e lilo ana oia i mea hoomahui, a komo okoa aku no e lawelawe pu ia mau hana karaima ma kekahi kekele i oi ae ke kiekie, ne ka mea nawai auanei hoi e papa aku? A 0 na kanawai 0 kakou e lilo ana i mea akaakaia e na kanaka haihai kanawai. Aka, he mau hana no nae keia e hoopauia. A 0 ke alanui mua, 0 ka loaa 0 na Lūna Makai i hiki e hooko i ke kanawai. A eia iloko 0 ko kakou mau lima ka mana e hoopau aku i na luna makai hooko ole i ko kakou makemake. I keia mau mahina aku e hoea mai ana ka y manaya kolw) ai kakou i mau kou no kakou. A ia la e nana a e wae i na kanaka e hiki ana e lawelawe i ka lakou mau oihana me ka maka'u ole ame ka oiaio. E loaa ana ke kanaka ina kakou e hoomau i ka huli ana ame ka hoao ana. Ina aole e loaa 1 keia kau nana aku ia kau koho, a e ike ana kakou i ka loaa ana o ke kanaka kupono. 0 ka pilikia wale no 0 kakou, 0 ka poina wale. I ka manawa pokole loa, ua poina kakou i na hana lapuwale i hanaia mai, a ua koho hou aku la no i ke kanaka i hooko ole i ka hoohiki ana i lawe ai, e hooko i ke kanawai i haawiia aku nana e malama. He hewa keia na kakou no P ?|uamo ana. O ka loaa ana 0 ke kanaka hiki e hilinaiiā, a he kanaka hoopono, Jio hana paakiki ka loaa anp 0 ke kanalea 0 ia ano. Aka, ina kakou e huli aku ana, e loaa ana no. Aolp nae iwaena o na kanaka e wahahee mai ana, a e haawi ipai ana i na hpopaa ana he lehulehu wale, me ka olelo mai ina oia e puka e hppko ana oia i kana hoohiki, aka, 0 ke kanaka e olelo mai ■ ana i pa mea oiaio. Ke nuj loa mai nei na kanaka e iloko o ko kakou aina. A elike me kn nui mai 0 keia poe, pela no ka nui 0 na kanaka haī*'ai kanawaiA e iko pu iho kakou ke pii ipahuahua mau ae nei ko kakou mau puali koa, a aole na kanaka koa apau he poe maikai wale nq, aole lpa. Eljke no hQi me ]ia ;lce ana iho, aolp np, kaaaka apau he poe heopono wale no, pela 110 ka oiaio o keia nianao ana, he mau koa kblohe no kekahi, a "cja ke ike nei i kp]a Piau niea i keia la. Nolaila e ike mai kakou 0 ka. wae ana ame ka loaa 0 k#ngka hooponopopo he niji, po ka ipea ioa aole e loaa ana e lilq ana pa kanaka kolohe i poe hoolana lpa ae i ko lakou mau manao kolohe, a e oi aku ana na hana kalaima n>a mua aku. O na hoopaa i waihoi'a mai imua 0 ka poe koho baloka i na kau koho 1 hala aku ua lilo i mau mpa ole i keia mau Ja. na ka r aima i Qi ae ke hanaia mai nei me ke komo ole aku 0 ke kanawai i hooholoia, e papa ia mau mea, a 0 hopefi,'> pole e loaa ana he B"ia kulanakauhale i keia I». TJg- pepehi na kanaka hele alanui. Ua pu'ē na wahine ma na wahi like ole. A 0 ke kupiu po 0 keia mau hana e hanaia raai pei, oia ino ka hiki ole e maka'u na kanaka haihai kanawai, i\o ipea ua ike aqle he mea nana e kuekaa aku ia mau hana karairna. Aole manawa a na hana piliwaiwai i oi aku ai mamua o keia mau ! la e nee nei. Eia na hale ua hamama no keia mau hana. Aole no hoi he manawa i oi aku ai 0 na hana inu rama ame na hana puhi pkolehao. Eia no keia mau mea apau nm'oko n°i o kp knlpnnkp'uhnle, n

he mau kqipuai wale nfi mai ka hale paahao mai. Aka, ikp ole i}io Ia 110 nae ua na kanaka i kphoia e fyppmalp i ka nol}o g.i?a o na kanaka 0 keia kulanakauhalp. A ina w hiki e hanaia mai keia mau mea, pehea kakou e ai e qna pa h#pa karqima e aef e piau aleu ann ke ino 0 k#ia mau mea 110 n?pa ke la?re paha keia ppp i na dalq, kipp, aep apa hpi e hapaia keift map hft&a. kupaiapphf lfa hpppiappopo 3»,e hiki ka ia 0. P. ppx ke he}e a e hopuhopu i keiq, mau \yahi, a o ka puali makai hpi q kpia kulanaleauhale, polp loa k(j, e hiki e hana ia ha»a. I k% hopuip ana, ua olelo ae kpkahi ppe, pe]a inpi ko makou lohe, V e w]m ift nei na luna e aei?t J&kPU e hana i keia, msp mpa. AJohft w&l« k»kou na kanaka e »iakem?>ke ple ana \ keiji ipau hapa. Aloha walp ke kphq ana i m kanaka p J*jwr ™ai i na kanawai e palp Q.na ia 00 pifti na haihai kapawai li}ce ole ana, a 0 ua mau kt»nawai maikai la, he mau mea nanamaka wale ia aku no me ka akaaka e ka mea ku-« kpnawai, no ka mea, aole he mea nana e hopu aku iaia. Ae, aka, aqle no nao e hiki e hooi ia ia īna" hana mamua 0 ka hiki, no ka mea aole paha e hai ana ke kua 0 ke kapiplo 1 ka pug, mftuu hppkfthi, aka, eUke me koii kau mau ana Q,ku i ka pua inauu, p hoea mai $n.a Jra ???anawa e oi aku ai mapiua 0 ka hikī, a e ha'i ip ana no, mp ka niaopopo loa. Pela no na kpnaka p |iiki ai keia hoomanawaifuj, a e lple al:u anj|, lakou e Jawe]awe i l?a hookoia qna P n» kaniiwai plilse ipe kp hiki ia lakpu. Eia kakou i k? ahififci p na haii.a koho i p»i n» e malama mai ana i kP |fa|cpu pialuhia. Ua ike]a np, a na luna makai e paa mai nei i keia mau kulana i keia la, a no ia kumu he mea pono e noonoo knkou me ke akahple, a e loaa na kanaka e hiki e hooko mai i kpia mau kanawai i hanaia no ko kakou maluhia. Aia no ia kakou ka puka ame ka puka ole 0 na kanaka maikai. Ipa kakou e hopmau aku ana i keia mau luna makai a kakpu no e ike nei aole he hooko ia 0 na kanawai, alaila, maluna no 0 kakou iho na a)iewa ana no ia mau hana pono ple. A maluna pu no hoi 0 kakou e haule mai ai na hoopa-i 0 ia mau haha ku-e' i ko kakou maluhia ponoi iho. TJa lawa paha ko kakou hoao ana i Leia mau luna mskai, a ua loihi loa paha, no ka mea, ke hoohemahema mai nei i ke kulana a lakpu i hoohiki ai e lawplawe me ka pololei. Ma ka maluhia 0 kekahi wahi e ikeia ai ke kulana hoopono p »a luna aupuni. Ina aale malpMa 0 wahi, alaila, ua hiki e ikeia aple he malamaia 0 na kanawai. A P keia ke kulana 0 ko kakou nohp ana 0 keia mau la. A e mau aku ana no, ke ole kakou e ala ae, a p hoQpau i ka mea iuo iwaena Q k^kPU. r —— «♦> ■... Ua hoi loa akp nei paha 0 Gep. Oooke no M°l°kai, no ka pieft, ua loaa ©le kanaH?V i ai i Lunanui no ka $Ipi fipi p lakou. Ua nui no makpu i ka nalo ana 0 kona ma]ta ppii p makou aku, no ka mei*, he kapftkp makaukau ina hapa liHp o]e. Ma, Oialia no hoi 0 ]paa k® 3 0 lca # hoi njai np ia. Uft has}ele pia 1 ke kylapa Kaukauolelo <1 IManahooko, ke paa pei nq i ke kulana Komiaina. no oia ke kuka mau mai nei me na kanaka nana e hoohana mai nei keia oihana nui, ka hooholomua ana i ka ninau hoopulapula. A aia no hoi makai ma na aina o Palaau he mau eka kupono no lea nohoia ana e na kanaka, he inau aina momona 0 ka lepp i like aku no me ko Kalaipaula. O ka mea i koe 0 iea loaa o ka wai lv>opuJu meakanu. Aia ho nae he waip u pa ke kahe la ma keia aina, i hiki aku kona rpau ana paakai i ke 62 grains iloko 0 ke galani hookahi. He ana uuku loa keia, no ka mea 0 ko Kalamaula wai he 58, a o ke ai*a hiki e hoopuluia na meakanu me kpia wai he 100, aple no e lilp ana ka iini ana akp i w?i 1 mea paakiki loa. A p kekahi no )jpi, hiki no p I&WPI3. «wi H» wai mai Kalamauia mai» e manaoia ana aole e loaa ka wai īiui lAwa kiir>or»n m» Palnnu.