Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 33, 16 ʻAukake 1923 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

E IKEIA KA OIAIO E PONO AI.

 

Ka paa mai nei he eha poe o Molokai i ka hopuia, no kekahi ka'aina i

hanaia no ehiku makahiki a oi ae nei i hala. He karaima kela i maoia, aole e hoea mai ana ika manawa e ikeia ae ai ke ano i make ai o kekahi Pake kiai lokoi'a o Molokai: nolaila i ka hua'i okoa ana ae o kekahi poe i komo pu iloko o ka hana i hoopokole aku i ke aloa o kela Pake, i ka meahuna i hunakeleia iloko o keia mau makahiki loihi; e lilo ana i mea na ka lehulehu e hauoli ai, ke ikeia ae ka mea hana karaima oiaio, a e ili aku hoi ke ko'iko'i o ka auamo ana i ka hoopai'i a ke kanawai maluna ona.

 

O ka waiho ana kela hana karaima no keia mau makahiki loihi, me ka hookolo ole o na kanaka o ke aupuni mahope o ka meheu o ka poe na lakou kela hana; pela hoi ka noho hamau loa. o ka poe na lakou kela hana; pela hoi ka noho hamau loa. o ka poe na lakou kela hana; pela hoi ka noho hamau loa. o ka poe na lakou i hua'i ae nei i na mea i hanaia maluna o ka Pake i make iloko o na la pokole wale aku la no i hala. o kekahi ia o na ninau pohihihi, koe wale no na manao kohokoho wale aku, maumuli mai paha ia o ka maka'u ame ka weliweli, i kekahi hopena maikai ole e oili ae ana.

 

Na ka make ana o Mr. E. E. Conant ma ke ano pohihihi la, na ia mea i kono mai i na kanaka o ke aupuni, i kokuaia e kekahi o na makaikiu mai Kaleponi mai, e huli a e noii aku i na ano o kela make ana, o ka hopena nae i oili ae, o ia no ka hoea ana mai i ka wa e maopopo ai ke ano o ke karaima i hanaia maluna o Wai ow, he mau makahiki ae nei he nui i hala.

 

E lilo ana ka maopopo ana ae nei o ke ano i make ai o kela Pake, i mea ano nui iloko o ko kakou noonoo, i keia manawa, i noonoo hou ole ia aku ai kekahi mea no kona make ana; aka o ka mea oi aku o ka hookahaha mai ia kakou, o ia no ka hoikeia ana ae. na kekahi poe no o MOlokai kela hana, a ka nui o ko lakou mau ohana ame na hoaloha. i moeuhane mua ole ai, e hoea mai ana he pilikia o keia ano maluna o lakou.

 

He eha põe malalo o na luna oihana o ke Kalana o Maui, e paaia mai nei he mau hoike, ma ka aoao o ke aupuni, e ku-e ana i ka poe i hopuia mai nei. o ka pili i ka hewa ame ka pili ole. imua o ka aha hookolokolo. e ikeia ae ai na mea oiaio apan: aka ma ke ano he wahaolelo no ka lehulehu, ke a'o neiia i kela mau hoike. e kamailio lakou i na mea oiaio a lakou i ike ai, a i hanaia, maluna o ka Pake i make, ma ka hana ana pela. aole wale no, i kokua aku lakou. e mawehe ao i kekahi hihia pohihihi loa. aka e hoopakele pu ana lakou ia lakou iho, mai ka ili ana aku o ke ko'iko'i o ka auamo ana i ka hoopa'i ma ke ano he poe kokua hewa; in a nei no ko lakou ahewaia imua o ka aha hookolokolo.

 

Mamuli nae o ka oili ana ae o na mea oiaio e pili ana i ke ano i make ai o Wai Bow, kekahi o na make i aneane e pau kona noonoo hou ia ana; e kau aku ko kakou mau manaolana. e hoea mai ana no i ka manawa, e hoikeia ae ai imua o ke akea. ka mea nana i lawelawe i kekahi mau hana, i make ai o Mr. Conant.

 

Aole he mau kanalua ana no ka hoolala mua ia ana o ke karaima pepehikanaka, maluna o Mr. Conant, e laa ke okiia ana o ke papuwai, ame na hoailona maopopo, no ka hoohanaia ana o ke kiana pauda; o ka mea nana kela hana, in a e hoea mai ana i kamanawa e loaa pono ai ka mea hana karaima. oia kekahi o na kanaka i kupono ole e hele lanakila me kona mau hoaloha. aka e lilo ke karaima ana i hnana ai, i kumu nona e uku ai i kona ola iho. i panihakahaka no ke ola i lilo mamuli o ke karaima pepehikanaka i hanaia eia.

 

POINO MA'UWALE KE OLA MAMULI O KA HEMAHEMA

 

Mamuli o ka make ana o ka Makai James Keonaona o Honouliuli, ma o kona kiia ana i ka pu panapana e kekahi Poto Riko paahao mahuka. oiai kela paahao he pio nana. ua hoike mai ka oihana makai o Honolulu nei i ke kulana hemahema maoli. ma o ke a'o ole ia o na makai, i na alahele apau e palekana ai ko lakou mau ola. mai na poino mai.

 

O ka hele lanakila ana o kela Poto Riko mahuka no na mahina lehulehu me ka paa hou ole i ka hopuia. o kekahi ia o na hoike. no ke kulana o ka oihana makai. e hiki ole ai ia kakou ke ae aku, e hoomau i ka hoohanaia ana o ko kakou mau makai, ma keia kulana hemahema.

 

Ua ae aku o Mr. Keonanona i ke noi a ka paahao mahuka. e puhi i kona paka kikalika, me ka manao mua ole. he poino kekahi e kau mai ana maluna on a; e olelo ae ai paha kakou, i ko Mr. Keonaona hemahema, o ka huli mua ole ana i kana paahao. a kaili mai i na mea apau i ku i ka make mai iaia mai; he mea oiaio no ia, aka nae, aole e loaaa i kekahi makai ka hoomaopopo i na mea pono ana e hana ai, ma na manawa elike me kela, ke ole e loaa mua na a'o ana iaia, mai na poo aku o ka oihana makai.

 

Maloko o na oihana apau. aia wale no a a'oia ka poe iloko o ia mau oihana. i na mea pono a lakou e hana ai, alaila loaa ka ike ia lakou no na hana apau i pili ia mau oihana, in a aole peia, alaila e lawelaweia ana na hana hemahema i mau mea no lakou e poino ai.

 

Aole keia o ka mua loa o na makai i make mamuli o ke kiiia ana e ka paahao. oiai e hooko ana i kana hana, aka he makai kekahi o Manuel G. Abreu ka inoa i kiia i ka pu mawaho ae nei o Kuliouou. a make mahope mai, he mau makahiki aenei i hala, mamuli no o keia kumu hookahi. o ka hemahema. me ka huli mua ole i ka paahao, a lawe mai iaia mai i ka pu panapana.

 

O kekahi paahao mahuka i hele lanakila no na mahina lehulehu. e manaoia, aole i hemahema kela paahao, me kekahi pu panapana ana i hoolako ai iaia iho, no kona palekana mai hopuia aku e na makai, nolaila i kona kaa ana aku malalo o ka mau o ka makai, iloko o kona manawa o ka palaka ame ka nanea: aole loa oia e hoohemahema ana i kekahi manawa maikai. no ka hookau ana aku i ka make maluna o kela makai. no ka mea. pela wale no e loaa hou ai iaia ka hele lanakila ana.

 

E lilo nae ka hopena i kau aku maluna o keia makai o ke aupuni. i haawina a'o maikai loa no na makai apau ma keia hope aku. Ma ka manawa e hopu ai i na lawehala, o ka hana mua loa, a lakou e lawelawe ai. o ia no ka huli ana i ke kino o ka lawehala, a in a he mau mea eha kekahi i ku i ka make, e kaili mua mai ia mau mea eha: a in a he manao hopohopo kekahi iloko o k alakou, no ka holo mahuka o ka lawehala, a han mai paha i kekahi mau hana hoopoino ma kekahi ano, alaila o ke alahele o ka palekane, o ia ka hoopaa ana i na lima i ka hae.

 

Ua a pono ae ka papa o na lunakiai i ka inoa o C. P. Iaukea, ma ka halawai o ka po o ka Poalua nei, i la@a no ka papa komiaina makai, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei. nolaila ua pau ae ia la pilikia, e nana aku kakou i na hana a keia komiaina, he poe Demokarata wai@ no apau.

 

NA ANO KILAKILA O KA PERESIDENA HARDING

 

Iloko o ke ola ana o ka Peresidena Harding i make aku nei a ka lahui Amerika i komo ai iloko o ke kanikau ana nona, aia he mau haawina kilakila loa, a kakou e lawe mai ai ia mau ano a hoao e hoohalike me ko kakou ola ana.

 

O ka mua, kona ano hoo-hoaloha. Iaia i pii ae ai ma ke kulana peresidena no Amerika Huipuia, o kekahi o kana mau hana mua loa i hooko aku ai, o ia no kona kikoo ana aku i kona mau hoa paonioni kalaiaina, i mau poo no kekahi mau keena oihana nui o ke aupuni, aole oia i lawe mai i ka ninau kalaiaina i mea nui iloko o kona noonoo, a hoikeike ae paha laia he kanaka nui a ko'iko'i iloko o ke aupuni, aka ua lawe mai oia i na kanaka i oi aku ko lakou mau kulana mamua o kona. i mau hoa no kona aha kukakuka. e hookaulike ana iaia me lakou; ua hoike mai ka Peresidena Harding, i kona naauaoame ka noeau ma ia mea; oiai me kela noho hoaloha ana mawaena on a ame na kanaka ko'iko'i i lilo i mau hoa kukakuka nona, ua hiki iaia ke lawelawe i na hana apau i pili aku i ke kulana peresidena. me ka holopono loa; a ma kekahi olelo ana ae hoi, aole oia i kaukai wale no maluna o kona noonoo ponoi i ho, aka ua ui aku, i na manao hoakaka o kona mau hoaloha ma ka oihana.

 

O ka lua, kona ano oiaio. a hoopono ma kana mau hana. He kanaka inu waiona no ka Peresidena Harding ma kona manawa i kohoia ai he peresidena no Amerika Huipuia, me ia ano no i kakauinoa aku ai oia i ke kanawai hookapu waiona, a iaia i kau aku ai i kona pulima maluna o kela kanawai, aole aia i hooko wale aku no ma ke an opili oihana aka ua kapae aku oia i ka waiona mai na paina apau e haawiia ana no na malihini ko'iko'i a hano hano ma Wakinekona: a o ka mea oi loa aku, ua waiho loa oia i ka waiona, mamuli o kona manaoio, aole loa he kupono iaia ke inu i ka waiona, a e lilo i mea hakihaki i ke kanawai ana i kakauinoa ponoi ai.

 

Me kela iini nui iloko on a e lilo na kanaka Amerika apau i poe hooko i ke kanawai hookapu waiona, aole oia i hopo iho. i ka haawi ana i kekahi haiolelo ikaika, e ku-e ana i na kanaka inu waiona ame ka poe kuai waiona ma Amerika, me ke kapa ana ia lakou. i ka poemakee ole i ko lakou aupuni, ame ke ola o ka lahui kanaka holookoa.

 

O ke kolu, kona kulana Kristiano.  He mea manaoio, i konoia mai ai oia e hoopono ma kona ola ana, a ma kana mau hana apau; a me he mea la, o keia kekahi ano nui loa iloko on a, nana i alakai iaia ma ak aoao o ka pololei, ma kana mau lawelawe hana ana apau.

 

O ka maka'u i ke Akua, o ka mole ia o ka 'naauao, wahi a ka Palapala Hemolele, na ia maka'u e kono mai i ke kanaka, e waiho aku oia i na aoao apau o ka hewa, a e hoolaa iaia no ka pono ame ka oiaio; nolaila me keia mau ano kilakila o ka Peresidena i waiho iho, i ka hana o ka lehulehu mahope nei; e pono kakou e hoohalike me na ano o kona ola ana, no ka mea mailoko mai o keia mau ano kilakila, e loaa ai he ola hauoli ana, a ke kanaka e hopohopo ole ai ke hoea mai i kona hopena.

 

O HAWAII NEI KE KULEANA MUA.

 

He kelekalapa ka loaa mai i ka Makai Nui Rose o Honolulu nei, mai Kapalakiko mai, no ka paa ana ia J.D. Austin.  ahiki i ka hoea ana mai o kekahi makai. no ka hoihoi ana aku iaia ma Kaleponi, e hookolokoloia mai ai no kekahi mau hewa ana i hana ai malaila.

 

Ke ku nei he eha mau hoopii hoa hewa e ku-e ana iaia, e kakali wale ana no oka hoea mai i ka wa e hooloheia ai kona hihia maloko o ka aha kaapuni o Honolulu nei; nolaila o ka mea pololei maoli, o Hawaii nei ke kuleana mua ia Mr. Austin, e pono ai e hookolokolo mua ia oia maanei, me ke kakali o ko Kapalakiko poe, ahiki i ka pau ana o keia mau hihia i ka hookolokoloia.

 

Ina nae elike me ka ka Loio Kalana Heen i hoakaka ae ai, no kona kanalua i ka lawa o na'ike ma ka aoao o ke aupuni, e ahewaia ai o Mr. Austin, no na kumu hoopii e ku-e ana iaia, alaila. he hookahi wale no alahele maopopo loa, o ia ka hookuu ana aku ia Mr. Austin, e hoihoiia e ke kanaka o ke aupuni o Kapalakiko.

 

He mau kumu kupono loa ka ko Honolulu nei poe i makemake ole ai e kaawale aku o Mr. Austin, no Kapalakiko, aka e hua'iia ae na mea oiaio i pili i kana mau hana, i ala mai ai na hoopii ku-e iaia.  a mawaho ae olaila, ke iini nei ka lehulehu o keia kulanakauhale, e lohe mai iaia mai. i na mea a ka lehulehu i maopopo ole ai, e ku-e i ka Makaikiu McDuffie, iloko o keia mau la hakoko kalaiaina aku e hoea mai ana.

 

 

O ka hoao ana o ka Lunakiai Hollinger, e hoopii hou ae i na ukuhana.  o na poo o kekahi mau keena o ke kulanakauhale, pela hoi me ka ukuhana o kekahi heluna nui o na limahana, i loko o keia mau la e hookokoke aku nei i ke koho baloka wae moho, he hookahi no mea maopopo loa a kakou e olelo ae ai, o keia kekahi o na kiina baloka a kela hoa o ka papa o na lunakiai. He oiaio paha e loaa ana iaia na baloka o ka poe e hoopomaikaiia aku ana, mamuli o kana mau hooikaika ana. aka nae  e kapaeia ana oia ma na pahu baloka. e ka hapanui o na mana koho, na lakou n adala ana i manao ai e hoomauna@a.

 

Ua pau loa na kanawai ahaolelo i ka hoopukaia aku maloko nei o ke Kuokoa, ma ka pule i hala. nolaila e hooikaika aku ana makou e hoopuka i na palapala a na makamaka i waiho loihi maloko nei o keia keena. elike me ka hikiwawe e loaa ana, me ke kapaeia nae o kekahi mau manao i hala loa ka wa kupono, e waiwai ai ka hoopuka ana aku.

 

Ke owelawela mai nei ke kalaiaina i keia mau la. eia na palapala noi holo moho ke hoomakaukau mai nei no ka waiho ae iloko o ke keena o ke kakauolelo kalana; aohe no he hewa o ka uiui mua i na ulia pomaikai, mamua ae o ka manawa, i malaelae ai ke kahua no ka paio ana me na hoa paonioni.

 

He mau hoa kekahi oloko o ka ahaolelo kuloko, e holo moho mai ana no na kulana lunakiai o na kalana o kakou i keia kau. Aia no ka lakou mau hana o ka ahaolelo aku la i hala, ke ku mai la i mau kia hoomanao no lakou, ma keia kau koho o na luna oihana kalana o kakou. Kupanaha no paha ke ano o ke kalaiaina!

 

 

Aole he manawa e ae a ke kanaka i makemake loa ai e hoohoaloha me na mea apau, iloko wale no o ka wa kalaiaina; e e ike aku ana oe i ka poe e holo moho ana no na kulana kohoia e ka lehulehu, e lululima ana, me kela ame keia mea e loaa aku ana ia lakou, oiai nae mamua aku, he ike mai no, kahu aku la nae, hele ma kekahi aoao me ke ku@ou ole mai. Nanaia mai i poe kupono, i mau kauwa na ka lehulehu!

 

 

HE WAIMAKA ALOHA NO KUU KANE, I ALOHA NUIIA MR. JONAH M. KAWAHAMANA

 

MR. JONAH M. KAWAHAMANA

 

Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuuokoa, Aloha Kaua: -  O ka'u ukana e haawe nei ma kuu kua, a e hii nei hoi ma kuu alo me ka luuluu e noi aku nei i kou oluolu; e hookomo iho hoi ma kekahi wahi kaawale o ka kakou pepa; i kela mau huapalapala e kau ae la maluna, a nana hoi ia e ha'i aku i ka nui ohana e noho ana ma kela ame keia wahi o ke Teritore nei.

 

Ma ka makihiki i hala aku nei, 1922, ua hoomaka mai ka ma'i o kuu kane me ka ikaika, ua kiia ke Kauka E. S. Goodhue, a ma kana lawelawe ana i loaa mai ai kahi olu-olu, a m ana mahina i kaahope aku la, ua hoomahuahua loa mai la ka ma'i maluna on a, me ka lawelawe no o ke kauka, a loaa mai no kahi oluolu, me ia wahi oluolu ma ka Pakolu Iulai 11, ua kii mai la ka lunamakai nui o ke Kalana o Maui nei, Clement Crowell, ame ka Hope Makai Nui o Molokai nei Bob Lindsay, iaia, no ka noho ana i ka aha ninaninau ma Kaunakakai, no ka hoike ana i kana ike i pili i ka hihia pepehikanaka i pepehiia ai ka Pake, Wai Bow, i make.

 

Ma ka Poaono mai, i hoihoiia mai ai me ka mau no o ka nawaliwali ma ka Poakahi ae, Iulai 16, ua kii hou ia mai la no, ia hana hookahi no, ma ia ahiahi no i hoihoi hou ia mai ai, a lawe loa ia i kahi o ke kauka, oiai ua oi loa mai la ka ikaika o ka ma'i, a hoihoiia mai i ko maua home.

 

Mai ia manawa mai ahiki i ka hora 7 p.m., o ka Poaha, Iulai 19, maluna o ka makou papaaina ia ahiahi i heleawai mai ai ke koko mailoko mai on a, ke kane hoi e hou hele ana i o ianei, ahiki i ka waiho ana o ke kino iloko o ke koko, e kahe awai ana. Auwe kuu manonao i kuu kane, me ka leo nui e kahea ana i na kokua, ua hiki mai la na kokua ia manawa, ua lele loa ae la kona aho hope loa, aole puai leo a pili iho la ka maka a moe aku la.

 

He manawa ia o ke pioloke me ka wainaka, e hapapa ana mao a maanei Auwe, kuu manaonao i kuu kane me he poiwai la ka waimaka e hoopulu ana i kuu nui kino, auwe lihaliha wale! Mokumokuahua ka naau i ke aloha ia oe e kuu kane, e kuu Iona hoi!

 

Ua hauauia kuu kane ma Keanae Maui, na Kawahamana kona papa ame Keawe kona mamo. Ua piha iaia na la o kona ola ana i ke 56 makahiki a moe aku la i ka moe kau a moe hooilo. Aloha no!  Ua hoonaauaoia no ma kona onehanau.

 

Ua hoohuiia maua ma ka mare e ka Rev. J. Kaalouahi, Kahu o Halawa Honouli, Waialua, huiia, i ka A.D. 1907, a i ka 25 makahiki a oi o ko maua uoho ana a mo-ku iho la ke kaula gula ma ka la 19 o Iulai. Mai ko maua mau puhaka mai he 11 keiki, ua pau wale no i ka make, a koe hookahi, he kaika mahine e ola nei.

 

He lawei'a ka oihaua a kuu kane iloko o 20 M. H., a oi, he kakaikahi loa kona bana i na hana e ae.

 

Ua heleia e maua apuni o Molokai, Lanai, Kahoolawe, ame kekahi hapa o Maui, i ka lawai'a, no ka imi ana i na mea e pono ai keia noho honua ana. He poo lawai'a kuu kane malalo o kekahi poe. Me ia hana oia a moe aku la, kuu ka luhi.

 

E kuu aloha e, e maliu mai, a ka manao e lauweli nei. Eia au lai ua eha ua eha i ka eha lima ole a ko aloha.

 

He kane heahea.  A he oluolu kona mau ano apau, he hale piha ko maua i na makamaka. ame na hoaloha he puuwaihamama, he umeke poi ole, he ipukai hamama wale.

 

Kuu kane i ka huikau o Pukoo. kahi a maua i noho ai me na pokii o maua. Imi au ia oe i Ko'akapu, aole oe i loaa ia'u, a na kapakai au o Mapulehu, he ole no ka maaloalo mai. Eia paha i Kaluaaha i na kai o Kapipipi ame Kakai, aloha ia mau kai a kaua e hele ai! Ei paha oe i ke kai o Kulu'i, aloha Oneke i ka leo o ke kai e hea nei, auhea oe e Iona@ Ei no paha i Ualapue i ka home aloha o maua. Ei aku nei paha oe i Manawai i kanalu ha'imuku o Kapaekahi, a Keawanui au i Eneakai o Kalaeloa, kahi a makou i noho ai ka lawai'a o ka mahina aku la o Iune i hala me na lei a maua he kaikamahine ame ka moopuna, mea ole ke anu ame ke ko'eko'e.

 

Kuu kane i na kai o Kaamola, Wawaia, Puaahala, a hala aku i na kai o Kamalo. Aole oukou e ike hou ana ia Iona i keia la, ka la apopo, a mau aku. Kuu kane i ka ihu o ka waa a ka makani ame ka ua e haluku ana, i ka iini nui no na pomaikai o keia kino, kuu kane i ka i'a ewalu hi'u he kui hao ka upena e hei ai. E Molokai nui a Hina e, aole e hehi hou ana kuu kane i kou inau kuahiwi aloha, no ka wa mau loa.

 

Auwe kuu aloha i kuu kane, kuu hoapili o na wahi apau. Ei aku nei paha oe i ka waikau mai o Keanae, ko onehanau, auwe aloha wale!

 

Ma ka Poaono, Iuli 21, hora 8 a.m., i malamaia ai kona anaina hoolewa ma ko maua home, e ka Rev. J.D. Iaea, kahu o ka Ekalesia o Kaunakakai ame H.H. Ewaliko, lunakahiko o ka Ekalesia o Kaluaaha, a ma ka lua i waihoia aku ai kona kino lepo no ka wa mau loa. Na Iehova no i haawi mai, a na Iehova no i lawe aku, e hoomaikaiia ka inoa o Iehova.

 

Maluna ae o na mea apau ke haawi aku nei au i ko'u hoomaikai kuio i ka lunamakai nui o ke Kalana o Maui, Clement Crowell ame ka hope makai nui o Molokai, no ke kokua ana mai ia'u i ka home no ke kino o kuu kane ame na kokua e ae mai ia laua mai, a i ka poe no apau i lawe mai i na lei ame na bo-ke pua, ame ke ala pu ana mai hoi me a'u i ka po o kuu kane aloha i hala aku la.

 

E oluolu e lawe aku i ka'u mau hoomaikai ia oukou apau loa, a na ke Akua no e kiai mai ia kakou apau.

 

O makou iho no me ka luuluu. Mrs. MLM. Kawahamana

Miss Isabell Iona, Master Iona, Jr. Mrs M.K. Kalilikane.

 

KA HUAKAI KAMAHAO A NA KAMAHELE I KA HIKINA

 

I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Mr. Solomon Hanohano, Welina pu kaua: - E oluolu oe hookomo iho ma kahi kaawale o kekahi o na kolamu laahia o kau hiwahiwa, a nau hoi ia e pahola aku imua o ka lehlehu o na kini o kaua, e noho ana mai ka la puka mai i Haehae a ke welona a ka la i Lehua, i ike mai ai lakou i keia huakai kamahao a na kamahele, elike me ia maluna ae.

 

O ke kamahao a'u e olelo nei, o ia no like ole o na wahi a na kamahele i hele aku ai, mai ka Mokupuni o Maui he elua, a mai Mokupuni o Oahu hookahi, a hoomanao ae la au i ka huakai a na kanaka naauao ekolu, oiai lakou e hele ana e imi i ka mea a lakou i manao nui ai, he poe kaukaualiii lakou, he Aigupita kekahi, he Helene kekahi a he Iudaio kekahi; ua hooholo like lakou i ko lakou wahi e hui ai, a me he la, pela no hoi keia huakai kaahele a na kamahele i ka Hikina.

 

O na kamahele elua mai ka mokupuni o Maui, ua haalele iho la laua i ko laua home i ka moku o ka la 2 o keia mahina no ka mokupuni o Hawaii, no ke awa o Mahukona, a i ka hiki ana aku, ua makaukau ke kaa i hoounaia mai, a hoi aku la no ka home o Mr. ame Mrs. McDougall, kahi a laua'i manao ai, malaila e noho ai no ka hoomaka ana aku o na hana hooneemua no ka Euanelio o Kristo ame Kona ekalesia.

 

O ka ekolu hoi o na kamahele, ua haalele oia i ka mokupuni o Oahu o kau iho la maluna o ka moku Maunakea i ka hora 8 o ka po, la 7 no o keia mahina, no Mahukona ke awa.

 

I ka hiki ana i ka manawa. lohe ae la ke kamahele i ka leo kahea a ke kapena le-go laina, o ka holoke ae la no ia o na ku'e, a o ka oni aku la no ia o na ku'e, a o ka oni aku la no ia o ke aliiwahine o ke kai (Maunakea) a hoomanao ae la no  hoi i ka Makua Lani no ka'u alii wahine, no ka mea oia wale no ko ka home, a pela no hoi me ke alahele o ke kamahele no ka hana ano nui i manaoia.

 

Kaalo ae la ka haleipukukui nui o ke awa, a hala mahope, aia no ke aliiwahine ke niau la imua me he olali la ka pahee, a i ka hiki ana i ka nuku o ke awa, e kau pono mai ana o Leahi mamua, hoomanao ae la ke kamahele i keia mau wahi hooheno ana:

Aia i Leahi Kamanahila.

Ka hokua o ka ale ka i Mamala,

Malama iho oe i ka poe pele,

E ili kaua i ka ma'i hole.

O ka põe kaulana kau i ka nuku,

Nana e hoowali nei ka moana.

Hala aku la ihope ia mau poe kaulana, e waiho mai ana na kapakai o Galilaia, kahi e lilo aku ana i awa kumoku hou, ua hele no hoi kauluwela na kukui o ia mau kapakai, he malamalama wale no ia shiki i ka halekukui o ka lae o Leahi, me ka nani nui ke nana aku.

 

I ke kaalo ana ae mawaho o ka lae o Kaimana Hila a hala aku la, ua hoi aku la ke kamahele no ka rumi, oiai ke okuoku mai la ka moana, a ke uwe hone nei hoi na kaula likini, a kau aku la hoi ka ihu o ka moku i ka moana akea, a'u i hoomanao ae ai i ka hone a na likini.

 

Aia i Alika e ka ihu o ka moku.

Ua hao a paihi na pe'a i ka makani.

 

Pau aku la ka lohe ana i ka uwehone a na likini, aka, aia na ale ke haluku mai la ma ka aoao o ka moku, aole nae no ka ino o ka moana, aka, he mea mau no ia i na manawa apau o ka holo ana o ka moku.

 

Oiai no au iloko o ko'u rumi, ua lohe ae la au i ka leo o na sela, o ka lae o Kalaau keia, a eia kakou mawaho o Kaunakakai, aole no hoi i u iho; o ka nehe malie o ke kai ka'u e lohe nei, eia ka i ka Malu-ulu-o-lelel, a o ka hora 2:30 a.m. ia.

 

Nana aku la i ka aina, aole he ikeia aku, koe wale no o ua kukui e aa mai ana, me he hoku la e imoimo mai ana na make i ka po malie; aole no i loihi loa ke ku ana ilaila, a o ka holo aku la no ia no Kahului ke awa, a ma ka hora 6 a.m. ku aku la i ke awa holuholu o Kahului.

 

Ma ka uawapo iho la no kahi i holoholo ai, aole i hele aku no kekahi mau wahi o ka aina, no ka mea, ua pa-e mai ka leo o ke kapena e holo koke aua no ka moku. Kali iho la me ka manao e ike aku ia mau hoa ua kamahele o ka Mokupuni o Maui, aole he wahi mea a ikeia aku, eia ka ua hala e laua i ka moku ka la 2.

 

Haalele iho la ka moku ia Kahului ia kakahiaka no ke awa o Hana, ke ike la no au i ka waiho mai o ka aina, ka luakini hou o Paia, ame @ aaina nani e uhi paaia ana e ke ko ame ka halakahiki, kekahi o na hana waiwai nui e hoohanaia nei.

 

Hala ae la o Haiku ame Huelo, hiki aku la i ka Wakau o Keanae ame Nahiku, aole no hoi i u iho, kapalulu ana ka moku i ke awa o Kapueokahi; o keia paha kekahi o na manawa holo loa i holoia mai Kahului ahiki i Hana no elua hora wale no me ka hapa. Nana aku la i ka ina, he nani maikai maoli, me ka uliuli o na mea kanu, i hoopulu mau ia e na kulu paakaua o ka' Ua apuakea o Hana," a hoomanao ae la no ke kumahele i @ kaulana nei.

 

Noenoe uakea o Hana,

Hoa pili o ka malualua,

Elua maua i ka piko,

Ekolu i ke ala lipoa

 

He kilihune ua ko ia kakahiaka i ka moku i ku aku ai, a o ia lihau ua, o ia no ka ua hihipali o Kauiki, ka puu kaua kaulana hoi o ia aina; aohe koa nana i hoopio ia manawa kahiko; no ka mea, aohe alahele e ae e hiki ai ke kiiia a lilo pio ia kahua kaua, aia wale no mamua ma kahi i kukuluia ai o kekahi k@i nui o ia o Kawalakii, aole e kukuluia kela kii i ke ao, aia wale no a i ka po; a elike no hoi me ka na aupo o ia manawa, i ka ike ana aku i keia kanaka nui e ku mai ana, ua pau aku la i ke auhee.

 

I kekahi po, ua hiki mai la o Piimaiwaa ka pukaua nana e alakai ana i kekahi puali, ahiki ma ua wahi nei; mai lilo pio no paha oia ma ka maka'u ana i kela kii, aka, ku aku la oia me ka manao koa e paio me kela kanaka nui, a elike me ka hiki wawe i kona manao ana, oniu ae la oia i kana laau ihe e pahu ana imua o keia kanaka nui. iaia i hoololi ai i kaua ihe ma ka akau, aohe no he oui ae, akahi no a loaa ka ike ia Piimaiwaii, he kii keia i kuku luia i mea hoomaka'uka;u i ka po; hookahi no ia hili ana o Piimaiwaa o ka hina no ia o ua kii nei, a o ke komo lanakila no ia o Piimaiwaa, a li'o ka puukaua o Kauiki, ka mea ia i olelo ia ai:

Nele Kauiki i ka wai ole,

Pau peapea la i ke ahi.

 

Aia no kela mau wahi e ku nei ahiki i keia manawa. o Punahoa, I, Ponahakeone, Kalaehiumanao, Kapueokahi ke one, Kawalakii (kahi i ku ai o ke kii), kahi keia e pii ai iluna o Kauiki, o Paliuli, Kahulili Ekahi ame Kahulili Elua; ke kabua o ka Hale o Peapea, ku aku la oe iluna o ka piko o Kauiki alaila ike aku oe ia Kamakaokiloia; he kumu o Kauiki, Papaloa, Phuiolaumeki, Mokuhano, Haholamapuena, ahiki i kou wahi e ku ana o na hale o Hawaii, o Kauiki ko kai, o Kaihuakala ko uka , a ke nana aku oe, ua like no mea ka ihu o ke kala, a o keia no ka puu holua o ke Aliiwahine Kluna mai Hawaii mai.

 

Ma ka huli puu e huli ana i ke awa, a ke nana aku oe mai ka moku aku, ke pili i ka uwapo, e ike aku ana oe he wahi ana puka poepoe, o ia ke ana i hanaia ai ke Aliiwahine Kaahumanu, a aia no malalo iho kona wahi i hanauia ai, o ia o Naholomaliana, a i ka nui ana ae, he elua a ekolu pule paha, ua hoih@ia oia he ana nui maluna ae o Kalepeamoa, o ia kahi i hoohioloia iho @: a i ke kolo ana o ke keiki ua hoihoiia i Kaniamoku, o ia ka aina puuhonua o Hana, kahi e holo ai o ka poe liana hewa a loaa ka lanakila o keia ka mea i loaa i ke kamahele mamuli o na hoakaka a ke kupuna.

 

Aole no i piha ka hapalua hora o ke ku ana i ka uwapo, o ka holo iho la no ia no ka mokupuni o ka Hikina, kahi a na kamahele elua i hala e aku.

 

Ua haalele aku la i ke awa Kauiki, a hala aku la ka puu o Puuilei kahi e ka kukui e ku ana i hoailona hoopakele i na moku e maalo ae ana ma ia mau kapakai: a e kau pnon mai ana hoi mamua pono kahi mokupuni uuku o Alae, a ke kamahele hoi i hooheno ae ai i keia mau wahi lalani mele:

O Ale Ka'u uluhua,

I ka nihi a ka ua onini,

Hoohelo ae la i Punahoa,

Omaka malu o Keanini,

Ka nohona ana i ho ua la'i,

Hone ana ka makani lauawa,

Hoolailai ka piina pali.

 

A ika hoopau ana iho o keia ma: lalani mele, kau pono ana no ka moku makai, e ikeia aku ai ka waiho mai o ka aina i uhi paa ia e ka halakahiki, ahiki i Muolea, a e wa iho wale mai ana no hoi ke kuahiwi me kona nani a ke kamahele e hiaai nui ai.

 

Aia no hei o Kaupo ame Kipahulu e waiho mai ana i ka la'i, kahi a na kupuna i noho ai, a nona hoi kekahi hooheno i kamaaina i na mea apau, a i lohe aku ai hoi ke kamahele mai na leo hawanawani mai o na ale.

 

E aloha ae ana no au,

Ka makani kaulana o ka aina

A'u e hooheno ae nei,

Ka makani kaili aloha.

 

Hala ae la ihope keia mau wali nani o ka aina i piha me ke kupa@  anaha, aia no ke Aliiwahine Mauna kea ke latio la kona alahele iluna ka ohuku o na ale, a o ka mea nan lea, ua hamau na ale, a o kahi me kani aheahe malie e pa mai ana ma ke kukulu hikina akau, a o keia hua kai a ke kamahele e au nei i keia mau moana, he malie a nani maoli no aole he piipii kai. me he la aia no he leo aheahe e pa mai ana, hamau.

 

Maloko no o ka rumi hookipa kahi i noho ai o ke kamahele, e huli ana ma ka aoao aina, a e ahuwale mai ana no na kapakai mai Mah@ kona ahiki i Honoipu, a pela no hoi me ka heiau o Mookini, he paila aa okoa no ia e ahua mai ana, a o ka waiho ana o ka aina, he uliuli. na hele a paa i ka mauu, i ka hoopila mau ia e na kilihune ai mailuna mai; ola na holoholona o ia kaha.

(Aole i pau)

 

HE NANE

 

Eia iho ka nane hooniua noonoo, nona na hua pi-a-pa inoa, i maheleheleia he ekolu mau mahele:

Mahele 1 - He helu na ka Hawaii:

Owai?

Mahele 2 - Owau ka oi ia iliaina ka moku o Kama. Hei au i ka Naemalua, me o'u kini noho mai apau. Owai au a pili pono ka la i Papaenaena!

Mahele 3 - Ina e kueaia au, auwe hana mao ole na maiao lima, owela wela; a hiolo ka waiopua.

Ke hui pau ia kuu mau mahele. aole au he malihini, no ka moana kai popolohua a Kane; o ko'u hea like o ka bibi o Kalaieha ma ka mole o Mauna Kea. Owai ka inoa piha!

 

Hao-a mai a kuikahi, a komo: ka helu!

 

E loaa ka makana i ka loea m@ mua loa i ke koena o keia makah@ O ka haina i ka Lunahooponopono o ke Kuokoa. he hookahi makahiki e lilo ai eia i lawe Nupena Kuokoa uku ole o ka A.D. 1924.

 

HONALIMAOKAPALANI

Koua, Hawaii, Aug. 10, 1923.

 

NA HANAU

Na John K. Kahookele eme Heilani Jarrett. he keikikane, Iulai.

 

Na Wm. Koahu ame Rose Pe@ he keikikane, Iuli 30.

 

Na Louis Greenleam ame @ Kamahalo. he keikikane, Iuli @

 

Na Ed. Nainoa ame Mary Fu@@@ he kaikamahine, Aug. 5,

Na Alexander Ktlanihuia ame P. @sie L. Rodrigues, he kaikamahine, Aug. 5.

Na James Glover ame Violet @@@ we, he keikikane, Aug. 6.

Na Josephe Keola ame Lo@@@ Luna, he kaikamahine, Aug. 6.

Na Henry Keola ame Mary @ lani, he kaikamahine, Aug. 6.

Na Wm. K. Kai ame Beckey @ lani, he kaikamahine, Aug. 6.

Na Francis N. Todd ame Catherine Rowe, he keikikane, Aug. 7.

Na cortrell Smith ame Mary @ aloha, he kaikamahine, Aug. 9.

Na David Pauuhuunui ame Edith @ anaulu, he kaikamahine, Aug. 9.

Na Alfred O. Amasiu ame @@ alaehu, he keikikane, Aug. 9.

Na John Kaohiai ame Julia @@ alaeu, he keikikane, Aug. 11.

Na Chas. A. Lee ame Mable @@@@ ner, he keikikane, Aug. 12.

Na Joseph Cambra ame @@@ Palea., he keikikane, Aug. 12.

Na Jesse Andre ame Annie @@ kiko, he keikikane, Aug. 14.

 

NA MAKE

 

Louis Kahoonono, ma ke A@@@ Mauna Kea, Aug. 11.

Kanohokula, ma Waimanalo, Aug. 12.

Kaniau Kekahu, ma Manoa. Aug. 13.

Albert W. McGettigan, ma ka @ @ema'i Moiwahine, Aug. 14.