Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 32, 9 August 1923 — Page 8
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KANAWAI 263
[B. H. HELU 342.]
HE KANAWAI
E AE ANA I NA KANAK E HANA ANA MALUNA O NA MOKUAHI E KOHO INA LAKOU E HAALELE ANA I KE AWAKUMOKU MAMUA O KEKAHI KOHO BALOKA ANA I OLE KOHO BALOKA KULAKAUHANE A KALANA PAHA A E HOI OLE MAI ANA I KA MANAWA KUPONO E KOHO AI.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. O kela ame keia mea koho balota i kakauinoa i kona inoa, a no ka hana maluna o kekahi moku e haalele iho ana i ke awakumoku a e hiki ole ana ke hoea ae ma kona wahi koho baloka ma kekahi koho baloka kalana a kulanakauhale a kalana ma ka la koho no ke koho an i kona baloka, ma keia ke haawi ia nei ke kuleana kuiawa e koho i ka la mamua o ka la koho baloka o ua kalana a kulanakauhale a kalana la, elike me ia e hoomaopopoia nei malolo iho.
PAUKU 2. Na ke kakauolelo o ke kalana a kulanakauhale a kalana mamuli o kekahi palapala hoohiki i hana ia e ka mea koho baloka i kakau i kona inoa e makaukau ana e haalele iho i ka aina, e hoike ae ana i na mea e hiki ai ke ike ia aku kona kuleana e koho elike me ia i hoikeia ma ka Pauku 1 o keia hana e waiho ae maloko o kekahi wahi leka i ka baloka i owiliia a nalowale na inoa o na moho maloko o ia baloka. Alaila, e hele aku ka mea i kakauinoa a i makemake e koho, elike no me ke kauoha a ke kanawai a ma kekahi wahi mai na poe e aku, e maka iho i kona baloka a hookomo hou iho ia balkoa iloko no o ua wahi leka nei e hoopipili iho i ua wahi leka nei a haawi aku ai i na baloka i na lunakanawai nana koho baloka o ia manawa ma ka la koho,e haawi aku i ua wahi leka nei i oleloia i ua mau lunakanawai nei. E kakau ka mea koho i kona inoa maluna o ka baloka i mea hoike aku ua koho oia.
PAUKU 3. O ka lunahoomalu o na lunakanawai nana koho baloka imua o na lunakanawai apau, e kahea ae oia i ka inoa o ka mea i koho, a ia manawa e wehe ae oia i ka wahi leka a e hookomo iho i na baloka maloko o ka pahu baloka elike me ia i hoomaopopo ia ma ke kanawai, ame ka wehe ola ana ae i ua baloka nei a i ole ia hana ole ana ae i kekahi mea e hiki ai i na poe e ae ke ike mai i ke ano o ka maka ia ana o ua baloka i hooia ua koho io no ka mea koho a ua kakauinoa maluna o ka wahi leka.
PAUKU 4. He ku i ka hewano kekahi mea koho baloka ke waiho ae mau palapala hoohiki i ku ole i ka pololei elike me ia i koi ia malalo o keia kanawai, a he ku no hoi i ka hewa no kekahi kanaka mawaho ae o ka mea i hoakakaia e ka Pauku 3 o keia kanawai e wehe i kekahi wahi leka aia maloko olaila he baloka i kaha ia malalo o na hooakaka ana a keia kanawai, a he ku no hoi i ke kanawai no na lunakanawai nana koho baloka ke wehe ae i kekahi wahi leka he baloka ko loko olaila a hookomo aku ia baloka iloko o ka pahu koe wale aelike me ia i hookakaia ma ka Pauku 3 o keia. O kela ame keia mea e kue ana i na hoakaka ana a keia pauku e ku no ka hewa mikamina iaia, a i ka manawa e hoahewaia ae e hoopai ia no ma ka hoopaahao ia ana no ka manawa aole e oi aku mamua o eono mahina a i ole ia ma ka hoopai dala aole e oi aku mamua o elima haneri dala ($500.00), a i ole ia ma ka hoopai dala ame ka hoopai paahao pu an no.
PAUKU 5. E mana keia Kanawai mai kona aponoia ana. Aponoia i keia la 2 o Mei, H. 1923.
W. R. FARRINTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
KANAWAI 264
[B. S. HELU 71]
HE KANAWAI
E HOOLOLI ANA I KA PAUKU 3867 O NA KANAWAI I HOOPONOPONO HOUIA O HAWAII 1915 E PILI ANA I KA HOOPAI NO KA HEWA PEPEHI KANAKA ME KA MANAO INO OLE.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii.
PAUKU 1. O ka Pauku 3867 o na Kanawai i hooponopono Houia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololi ia nei a i heluhelu ai peni:
Pauku 3867. Hoopai. O kela ame keia mea i ku ka hewa he pepehi kanaka me ka manaoino ole e hoopai ia no oia ma ka hoopaahaoia ana ma ka hana oolea no ka manawa aole e oi aku mamua o umi makahiki.
PAUKU 2. E mana keia kanawai mai kona aponoia ana no na hewa e ku ana ma keia aku no ke kue i ka Pauku 3867 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii, 1915, aole nae i ku i na hewa e ku nei maluna o ua pauku la.
Aponoia i keia la 2 o Mei, M. H. 1923.
W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
KANAWAI 265.
[B. S. HELU 148]
HE KANAWAI
E HOOMAOPOPO ANA I HALE OIHANA NO KE KULANAKAUHALE AME KALANA O HONOLULU.
OIAI, he mea kupono e loaa i ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu i Hale Oihana i kekahi la kokoke mai elike me ka hiki i mea e hoolawa mai ai i mau keena kupono no na keena oihana like ole o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu, ame na lunanui on a ame ko lakou mau poe lawelawe; a
OIAI, o na dala i lawa kupono no ia hana aole e loaa koke ana;
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. O ka Papa o na Lunakiai o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu ma keia ke hoomanaia nei e lawe mamuli o kekahi hoolimalima, mai ka on a a i ole mau on a mai o ia wahi, i kekahi apana aina maloko o ka pohai waena o na hale oihana o ke Kulanakauhale ame Kalana i kupono no kekahi kahua Hale Oihana no kekahi manawa o na makahiki a ma o kekahi huina hoolimalima makahiki a i ole mau hoolimalima, aole e oi aku mamua o elima pakeneka o ka waiio o ia apana aina i oleloia o ia waiwaiio e imiia ma kekahi ano e hooholoia ana e ka papa o na lunakiai i oleloia maluna ae o na auhau apau ana e ka papa o na luanakiai i oleloia maluna ae o na auhau apau, na koi auhau alanui o na ano apau a in a e auhauia ana a e ukuia ana paha e ka on a a i ole mau on a a i ole e ke Kulanakauahale ame Kalana, a e hoohanaia aku elikeme ka mea e manaoia ana e ke kulanakauhale ame kalana i oleloia e lawelaweia ana ma o kona papa o na lunakiai a maloko o ia hoolimalima e komo aku i loko o kekahi aelike me ka on a i ole mau ona o ka apana aina i oleloia maluna oiaiia ka on a i oleloia a i ole mau ona paha e kukulu ai i kekahi hale kupono no ka hale oihana no ke kulanakauhale ame kalana i oleloia ma ke kii ame na kuhikuhi e hoomakaukauia ana a i aponoia e ka papa o na lunakiai i oleloia a maluna o kekahi aelike a ie ole mau aelike paha e haawiia akua ana mahope o kekahi koho paonioni ana me ka apono o ka papa o na lunakiai i oleloia a ma ia ano e uku aku ke Kulanakauhale ame Kalana i oleloia i ka on a i ole mau on a i oleloia i kekahi uku hoolimalima paku'i i kekahi huina aole e oi aku mamua o ewalu pakeneta o ka huina nui o ka lilo o ke kukuluia ana ame ka paa ana o ka hale i oleloia ka huina nui ame maluna ae o na auhau apau na auahau ame na koi i hoike mua ua ae nei ame ka lilo no ka inisua ana mai ka pau ahi ana a i ole poho paha o na ikamu o na hoolilo e huipuia mai maloko o ia helu hoolilo a e hooholo likeia e ka on a a i ole mau on a paha ame ka papa o na lunakiai i oleloia; aka nae ekolu pakeneka o ia huina hoolilo no ke kukulu ana ame ka paa ana o ia hale e hookaawaleia i kela ame keia makahiki e ka ona a i ole mau on a paha a e waihoia e lakou i ka pomaikai o ka waihona e hoikeia ana maloko o ka lakou mau buke helu he "waihona emi o ka waiwaiio," a o na dala e loaa ana ma kela buke helu e hui pu ana me ka ukupanee elike me ia i hookomoia in a e kuai ana ke kulanakauhale ame kalana i oleloia i ke kahua ame ka hale i oleloia i loko o ka manawa o ka hoolimalima i oleloia i hoakakaia mahope aku nei e hoihoiia aku i paku'i i ke kumukuai a ima aole pela e paaia no ia mea e ka ona a i ole mau ona no ko lakou pomaikai iho no. O ka hoolimalima e hooholeloia ana e ke kulanakauhale ame kalana i oleloia e paa pu kekahi aelike e hoike ana ua loaa i ke kulanakauhale ame kalana i oleloia ka mana e kuai i ke kahua i oleloia ame ka hale i oleloia mai ka ona mai i oleloia a i ole mau ona oaha i kela ame keia manawa iloko o na makahiki o ia hoolimalima no kekahi huina i like me ka waiwaiio o ke kahua i oleloia i imii aa hooholoia elike me ia i hoikeia ae nei ame ka huina apau o na lilo o ke kukulu ana ame ka paa ana o ka hale i oleloia .
PAUKU 2. O ka hale oihana i oleloia ame a i ole o ka aina i oleloia e hookuuia aku no aole e uku i na auhau mai a mahope aku o ka la o ka hoolimalima i oleloia a e mau aku ia hookuuia ana iloko o ka manawa o ka hoomauia ana o ka hoolima o ia wahi.
PAUKU 3. I ka manawa a ke Kulanakauahale ame Kalana o Honolulu e hooholo ai e kuai i ka hale oihana i oleloia, i huipuia me ka aina i oleloia i like me ka aelike e hana pela i paa peka maloko o ka hoolimalima i oleloia ua hiki e hoolawa i ke dala no ia kuai ana ma o ka hoopuka ana i na bona. O ia mau bona i oleloiae hoopukaia e ka Puuku o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu elike me ia e kuhikuhiia ana e ka papa o na lunakiai o ke kulanakauahale ame kalana i oleloia a o ia hoopuka ana o ia mau bona e hoomaluia no ma o na hoakaka a ke Kanawai o ka Ahaolelonui i aponoia i Augate 30, 1900, i kapaia " He Kanawai e Hoomaopopo ama i Aupuni no ke Teritore o Hawaii," ame na hoololi i mana maluna o ia kanawai i ka manawa e hoopukaia aku ai na bona i oleloia. Aole kekahi mau bona e hoopukaia aia wale no mahope o ke apono mua ia ana e ka Peresidena o Amerika Huipuia. O ia aponoia ana ma ka aoao o ka Presidena o Amerika Huipuia he @ pono ana mai ia o na koi apau o ke kanawai ua hooko ponoia a o na bona i oleloia ma na ano apau ua ku i ke kanawai a ua hiki ole e kueia mai.
PAUKU 4. O na bona apau e hoopukaia ana malalo o ka mana o keia kanawai e hookuuia mai no mai kekahi auahau ae ma na ano apau, a o ka uku ana o ke kumu waiwai ame ka ukupanee e paa no ma ke ano je auhau maluna o na loaa laula o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu.
PAUKU 5. O na bona apau e hoopukaia ana malalo o ka mana o keia kanawai e kau no ka ukupanee e ukuia i kela ame keia hapa makahiki ma kekahi ana aole e oi aku maluna o eono pakeneka o ka makahiki ma kekahi ano aole e oi aku mauna o eono pakeneka o ka makahiki hookahi a e ukuia a i ole e ukupauia a e ukuia i ka manawa a i ole mau manawa mai ka la aku o ka hoopukaia ana o ia mea elike me ka mea e kauohaia mai ana e na hoakaka o ke Kanawai o ka Ahaolelonui i aponoia i Aperila 30, 1900, i kapaia "He Kanawai e hoomaopopo ana i Aupuni no ke Teritore o Hawaii," ame kekahi mau hoololi ia mea e mana ana i ka manawa o na bona i oleloia i hoopauia ai. Ua hikino e ikeia ke ano o ua mau bona la me na bona i ikeia ma na hoohana kalepa ana he mau bona neepapa.
PAUKU 6. O na loaa o na bona i hoopukaia pela e hoohanaia wale no no na mea i hoopukaia ai ia mau mea elike me na hokaka maloko nei.
PAUKU 7. Na ka puuku o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu, me ke apono o ka Papa o na Lunakiai o ke Kulanakauhale ame Kalana i oleoia, e hoomaopipo i ka nunui o ia mau bona e hoopukaia aku ana malalo ka mana o keia kanawai, kahi iloko olaila ke kumuwaiwai ame ka ukupanee o ia mau bona a i ole o kekahi o lakou e ukuia ai mea ke ano i ko lakou hoopauia ana. Na ka puuku i oleloia e hana na hooponopono ana apau elike me ka mea e ikeia ana he pono a i ole lawa pono n oke kuai ana aku ia mau bona. O ia mau hoolala ana e hoakaka mai no i ke kuai ana o ia mau bona e ke kulanakauhale ame kalana ponoi maluna o kekahi hoolaha akea no ke kohoia mai no kekahi mau la aole e emi iho malalo o elua pakeneta o kona waiwai kumu maa mau. Mamua o ke kuaiia ana o ia mau bona e loaa mua i ka puuku ke aponoia o ia kuai ana e ka papa o na lunakiai.
PAUKU 8. O na bona apau e hoopukaia ana malalo o na hoakaka o keia kanawai e kakau pa'ihakahakaia a i ole e kakau kilaia a e kakauinoaia e ka Puuku ame ka Meia o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu a e silaia me ke Meia o ke sila o ke Kulanakauhale ame Kalana i oleloia. O na palapala ukupanee e paa no me na kakau a i ole kakaukila like o ke kakauinoa o ka puuku o ke Kulanakauhale ame Kalana i oleloia.
PAUKU 9. Ina e nele ana ka ukuia o ka waiwaikumu o kekahi bona i hoopukaia malalo o ka mana o keia kanawai a i ole o kekahi ukupanee paha maluna o ia mea e hookoia no ka ohia ana o ia mea elike me na hoakaka ma o na Pauku 2190 ame 2196 i huiia o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii 1915.
PAUKU 10. E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana. Aponoia i keia la 14 o Mei, A. D. 1923.
W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii
KANAWAI 266
[B. S. HELU 71]
HE KANAWAI
E PILI ANA I KA LAIKINI ANA AME KA HOOPONOPONO ANA NOKA LAWELAWE HANA ANA NO KEKAHI MAU OIHANA NA HANALIMA NA HANA LAWELAWE AME NA HANA MALOKO O KE TERITORE O HAWAII.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii
PAUKU 1. Ua loaa ka mana i ka papa o na lunakiai o na kalana ke kualankauhale ame kalana ma o ka hana ana i na kanawai no ka lakini ame ka hooponopono ana ame ka hookau ana aku i na auhau laikini ame ka hooponopono ana ame ka hookau ana aku i na auhau laikini aole e oi aku mamua o hookahi haneri dala ($100.00) o ka makahiki hookahi maluna o na ano oihana apau hana, hanalima hana lawelawe ame na hana e lawelaweia ana a e hoohanaia ana maloko o na palena o ke kuleana pakahi ame na hoikeike apau na hoike ame na paani ku i ke kanawai maloko olaila ame ka hoomaopopo ana i ka ohi ana ia mau auhau laikini mamuli o ka hoopii ana a i ole ano e ae paha: a e hoomaopopo a e kau aku i na hoopai kupono no ka lawelawe ana i kekahi oihana, hana, hana lawelawe hana lima hana hoikeike hoikeike a i ole na paani ku i ke kanawai me ka laikini ole i ole kue paha i na hoakaka o kekahi laikini: aka nae aole kekahi auhau laikini e ohiia a i ole e hoopa'ila malalo o keia kanawai mai a i ole maluna o kekahi mea hui a i ole ahahui o ia a i ole e ku nei a i ole e hanaia aku ana ma o kekahi kanawai e hookuula ana mai ka uku auhau ana o kekahi laikini auhau o ia ano a e hoomaopopo hou ia no hoi ma kahi o ka huina o kekahi auhau laikini a i ole auhau pahai keia manawa a e hoakakaia aku ana paha ma keia mua aku e kekahi kanawai o ke teritore, aole oa huina e hoololiia e kekahi papa o na lunakai.
PAUKU 2. Aole kekahi laikini e hoopukaia malalo o keia kanawai koe wale no ahiki i ka waiho ana mai o ka mea noi no ia mea a e hoikeike mai i ka luna hoopuka ia laikini, i kekahi palapala hooia a i ole palapala hoike mai kekahi luna helu auhau mai a i ole luna okoa aku paha iaia e ukuia aku ai na auhau, e hoike ana aole he auhau i koe i ke teritore a i ole i ke kalana a i ole kulanakauhale ame kalana iloko olaila i koiia mai ai ia laikini e hoopukaia aku aole he auhau e noho aieia ana; a i ole ma kekahi aoao e hoike mai ana he palapala mai ka uku auhau ana.
PAUKU 3. Ma kahi o ka hoopukaia ana o kekahi laikini maloko o kekahi kalana a i ole kulanakauhale ame kalana i kekahi me, hui a i ole ahahui e kukulu ana i kona a i ole kahi kumu o ka oihana maloko o ia kalana a i ole kulanakauhale ame kalana me ka uku ole i kekahi laikini pakui iho a i ole ma o ka loaa ana o kekahi laikini mai paha. Aka nae, o kekahi mea, hui a i ole ahahui e malama ana i akena a i ole keena lala maloko o kekahi kalana a i ole kulanakauhale ame kalana mawaho ae o ka mea iloko olaila o ia a i ole kona wahi lawelawe oihana kumu i ku ai, u hiki e kiiia aku e uku i laikini no kekahi o ia akena a i ole keena lala paha, iloko a i ke kalana a i ole kulanakauhale ame kalana iloko olaila ia akena iole keena lala paha ku ai.
PAUKU 4. Aole kekahi mea iloko o keia kanawai e manaoia e hoololi ana ma na ano apau a i ole e hookau ana i auhau makahiki a i ole laikini e ae paha i hoakakaia ma ke kanawai no ka hoopukaia mai e ke Teritore o Hawaii, a i ole keena a i ole luna paha ona; a aole no hoi e hoomana ana i kekahi papa lunakiai e hoomaopopo no ka hoopuka ana i kekahi laikini malalo o na koi o ka Mokuna 67 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii, 1915 a i ole ma o kekahi hoololi ia mea a i ole o kekahi kanawai e ae e hoakaka mai ana i na kulana mamua o ka hoopukai ana o ia mea in a ua hookoia; a aole e ae i ka hoohanaia ana o kekahi oihana, hana, hanalima, hana, hoikeike, a i ole hoike paha a i ole paani i ku i ke kanawai ma ke ano e ku e ana i ka mea i hoakakaia ma ke kanawai; a i ole e koi aku i laikini a i ole mau laikini auhau no kekahi oiahana, hana, hanalima, hana, hoikeike, hoike a i ole paani ku i ke kanawai ua hiki e loaa ka laikini a i ole e koiia mai ana e ke kanawai e hoopukaia aku e ke Tkeritore o Hawaii, a i ole e kekahi keena a i ole luna paha on a, koe a ua aeia mai e ke kanawai. Aka nae, ua hiki e haawiia mai a i ole e kauia mai kekahi laikini makahiki a i ole kuikawa paha no kekahi oihana, hana, hanalima hana, hoikeike, hoike a i ole paani i aeia e ke kanawai maluna olaila aole he laikini makahiki a i ole kuikawa paha i hookauia ma e ke teritore.
PAUKU 5. E mana no keia Kanawai i ianuari 1, 1924; aka nae, no kekahi kalana a i ole kulanakauhale ame kalana o na kanawai o ke teritore e ku nei e pili ana i na laikini ame ka laikini auhau maliko olaila e mau aku no ia ame kona mana ahiki ia kulana a i ole kulanakauhale ame kalana ke hooholo i kekahi kanawai kupono elike me ka hoakaka a keia kanawai no kekahi oihana a pela aku maloko o ia kala a i ole kulanakauhale ame kalana e paa nei ma o kekahi kanawai teritore.
Aponoia i kela la 14 o Mer, A.D. 1923
W.R. FARRINGTON
Kiaaina o ke Teritroe o Hawaii
OLELO HOOHOLO HUI
OLELO HOOHOLO HUI HELU 1
E HOOLOLI ANA I NA PUA I IKEIA O KA PUA ALOALO (HIBISCUS) O KA PUA HOAILONA O KE TERITORE O HAWAII.
OIAI, o na pua hoiailona ua hooliloia i na manawa kahiki loa a ua hoikeia mai ke no ia mau mea iloko o ka moolelo kinihou o Kina ame na moolelo Baibala a ua lawe mai kekeahi mau aupuni ame kekahi mau mokuaina, a hooholo iho o ko lakou mau pua ia o kela ame keia pua o ia ano he pua kumu no ia aupuni a i ole mokuaainana o ia mau aupuni ame na mokuaina; a
OIAI, elike me ka mea e ikeia nei i keia manawa ma keia mau mokuouni nei ua hooholo iho i kekahi mau pua kuloko i hoailona no lakou.
HAWAII……………..PUA LEHUA
OAHU………………..PUA ILIMA
MAUI………………..LOKELANI
KAUAI……………….MOKIHANA
MOLOKAI…………PUA KUKUI
LANAI………………KUNAOA
KAHOOLAWE………HINAHINA
he mea ku i ka pomo e hooholoia kekahi pua i mea e ku hoailona ana no ke Teritore o Hawaii holookoa, a ma na pua o ka aina o ka Pua Aloalo (hibiscus) kekahi pua nani he pua no hoi i kumu a e ulu uliuli ana maluna o na mokupuni apau ke hoike mai nei i kona ikeia ma na wahi apau aole he pua e ae i loaa aku ka nui o kona mau waihooluu ame kona ano a i ole e hoomau ana i kona pua ana; Nolaila e
[OLELO HOOHOLO HUI, HELU 1]
HOOHOLOIA e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii o ka pua i ikeia o ka Pua Aloalo (Hibiscus_ e ikeia a ma keia ke hoohoia nei o ka pua hoailona o ke Teritore a e ikeia o ka Pua Hoailona o Hawaii.
Aponoia i keia la 2 o Mei, A. D. 1923
W. R. FARRINGTON, Kiaania o ke Teritore o Hawaii.
OLELO HOOHOL HUI HELU 2
[OLELO HOOHOLO HUI HELU 3]
E KUKULU ANA I KOMISINA NO KE NOI ANA AJU E HOOLOLI MA NA HANA HOOKOLOKOLO.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
Eia ma keia ke kukuluia nei i komisina o kona mau lala e hookohuia no ke kiaaina a i hookahi lunakanawai o ka aha kiekie hookahi mai ka aha kaapuni a i elua lala mai waena ae o na loio kulana kiekie a ma ka ike ua lawa oia komisina e hoomaukaukau a e koi mai i ka ahaolelo i na hoololi kupono apau i na kanawai o keia manawa e hiki ai e lilo na ma i mau mea maalahi o ka laweia ana aku o na hihia imua o na aha ma na ano apau na noi ame ka lawelaweia ana o na hihia imua o na aha kaapuni ame na aha apana i mea e hiki ai e hoopokoleia na hana maluna o na mea ike.
E waiho aku no ke Komisina i ka lakou hoike i ka ahaolelo e noho hou mai ana i keia kau a, a o ua komisina la e hana me ka uku ole.
Aponoia i keia la 2 o Mei, A. D. 1923.
W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii
MAOPOPO KA IKE ANA IA KALEPONI
Ma ka la 27 o Iune ua kii mai la kuu hoaloha Mrs. Kaehakoni Ingham e hele e makaikai ia Oakland. Maikai hoi kau o ka holo ana iluna o ka ferr. Nana aku i ka poe e noho mai ana, aole hiki ke heluia. Kuppanaha no nae aole Hawaii, o makou wale no.
I ka pae ana, ua kau ma ke kaaahi in a o makou wale no in a ua huhewa no ka nui lehulehu o na kaa e ku mai ana maopopo ole o ke kaa hea la e kau ai.
Ua hiki makou i ka hale malamaia ai ka halawai o ka N. E. A., a ua hauoli loa au oiai no ia halawai ko'u kumu i hele ai i Kaleponi nei. Makaikai i ka Halekula University o California, auwe no hoi ka nui palena ole o kona ku ana. Maikai no hoi ka waiho ana o ka aina imua o ka maka.
Ua holo makou no Berkely. He aina u'i okoa no ia e pili pu ana no i Oakland. Ua hoomaha malaila a hoi hou i Kapalakiko ia po.
I ka la 28 ae o Iune ua hui hou makou apau ma ka home o Mrs. Irene Robinson a malaila i hui ai me kekahi kaikamahine o ka ainahanau, oia o Mrs. Elsie Kapu Collins, nui ka hauoli ninau mai la in a ua hui makou me kona aunty Mrs. Elizabeth Kaio ame kekahi poe ae o Hawaii.
Ma ka Poalima ae ua hele hou makou i Oakland ahiki hou no i kela hale e noho ai ka halawai N. E. A. Ua hoopaa i ko makou inoa no ka lawelawe pu i na hana N. E. A.
Ia makou e ku ana i ke alanui ua hiki mai la ke kane a Mrs. Elsie Kapu Collins, e kii ia makou e hele i ko laua home. Kau aku la ma ko laua kaa otomobile, a hiki ana i ka hale; nui no ka hauoli ma keia hui hou ana.
Ua makaukau ka meaai a paina na kamahele. Aole i emo ike ana makou he Hawaii e hana puna ana ma ke alanui a hookikina ae la kekahi o makou e hele maua o Mrs. Nora Chang e hoowalaau aku i nei Hawaii. Ua emoole ua puka aku la ka olelo, "Aloha" mai ko maua waha aku a o ke kamailio Hawai ae la no ia o makou. Ninau aku a ninau mai.
O Kaleiloaa kona inoa a he keiki no Koolau, Kauai. Ua mare a he wahine ili keokeo. Ua piha 19 makahiki i kela aina a ua kupa maoli no.
Ma ka la 1 o Iulai ua hoolaha ae la na nupepa ma ia po e wehe ai na halawai o ka N. E. A., ma ka Auditorium o Kapalakiko, a o na himeni o ia po i mau leo Hawaii wale no.
I ka hiki ana i ka hora 7 p.m., ua piha ka hale i na kanaka, aole emi iho malalo o 10,00. Ua hoonohoia na kumukula o Hawaii ma ka awai a ua 100 a oi aku i noho malaila.
Ekoli mele Hawaii a ka puulu kumukula i mele ai, a na na keiki Hawaii Toomey, J. Awai, me D. Kalaau i hoopiha ka programa me kekahi mau mele e ae.
Nui ka pa'ipa'i o na ili keokeo. I ka pau ana o na hana lehulehu i pii mai e lululima. Pii pu mai la me na Hawaii i noho loihi i keia aina. Hui ih ola me ka makamaka i imi ia makou a aole i loaa oia o Miss Fanny Asam. Nui ka hauoli mak eia hui ana, maikai no hoi na haiolelo a Bunker ame McCaugher ame MaeCracker i kela po.
I ka Poakahi ae ua noho ka halawai N. E. A., ma Oakland a ua holo aku makou ilaila. I ka holo ana o makou ahiki i Oakland ua piha ka hale i na elele mai na aina like ole o ke ao nei. Maikai na hana. Na na keiki Hawaii Messrs. Toomey Kalaau ame J. Awai i wehe na hana me ka himeni. Ua makanala aku he hamare laau me lei ilima (pepa) i ka persidena o ka ahahui. Nui ka pa'ipa'iina.
Poalua, ua noho hou no ka halawai hana o ka Poaha ua haawi aku na elele Hawaii i lei ilima no na elele apau o ka N. E. A., aue no hoi ka nani i ka nana ana he lei ilima wale no a piha ka hale. Uwe kekahi poe no ka loaa ole o ka lei. O Hawaii wale o ka olelo i ka waha o na lehulehu.
Ua hookuu na hana i ka Poalima. Poaono na hele makaikai makou ke kaikuono o Kapalakiko. Ike i na wahi like ole. La Sabati ua haawiia he paina ma ka home o Mrs. Hawks no makou. O keua lede no Honolulu no o Mary Dower kona inoa. Hui me na hoa o Honolulu, Mrs. De Bolt, Mrs. Maria Ena, he mau lede haole ame na keiki Hawaii Andrew Iona Sam Koki a mau keiki haole e ae. Hauoli maoli no ia hui ana!
I kekahi ahiahi mai ua hoea mai kekahi mau hoaloha e ike ia makou a nui ko makou hauoli me Mrs. Alice Ordway , no ka mea ua piha 20 makahiki akahi no a hui hou.
I kekahila iluna au o ke kaa a kau mai he keiki Hawaii aole nae au i maopopo pono owai la a i kuu aloha ana aku olelo koke mai no "Hello Mrs. Wright," o ke keiki no a Mrs. I o kuu aina o Kauai.
I ka la 16 o Iulai ua holo makou o Mrs. Waldron no Sacramento. He aina wela kela. Ma ke alahele nui palena ole ja nunui o na mahinaai huaai ua hele a luluu na lala i ka huaai aole n i hiki i ka wa ohi. Laula no hoi ka aina aole oe ike i ke kuahiwi o keia aina palahalaha wale no.
Ike i ke Kapitala o Kaleponi. Ike no hoi i na hale aupuni nunui. He ekolu la malaila a ua hoi hou no i Kapalakiko
I ka la 24 o Iulai hu me Mr. Hofgaard a hele makaikai makou ia Piedmont.
Ua hui me Mr. Miliken i noho ai i kahunapule no na haole o Waimea, Kauai. Maikai a hauoli ka launa ana ninau mai la no Kapahu Alakai me kana wahine ame Kapahu Alakai opio a no Tom Hart, no Kua Maemae no Kapuniai Mr. hunt Kapukui opio a he nui wale aku.
Ua haalele malou i keia makamaka a hoi no ko makou hokele i Kapalakiko.
No kahi wa aku, LUCY WRIGHT
HOALOHALOHA.
Mr. Lunahooponpono; Aloha oe: - Ke nonoia aku nei kou oluolu a nau hoi ua e hoike aku i na kini makamaka.
Ma ka la 26 o Mei, 1923 i pauaho mai ai i keia ola ana o Mrs. LilY Kilipohe Smith kekahi o ko makou makuahine i aloha nui ia; kekahi hoi o na pou ha na kahiko o keia Ekalesia, o Kahikuonalani mai ka 1875 mai ahiki mai i ka wa i noho ai o Rev. S. P. Nawaa i komite no keia ekalesia a o keia kekahi o na makuahine i hooikaika pu i ka imi ana i kahi e loaa mai ai ke dala no keia halepule e ku nei nona ka inoa o Kahikuonalani.
Ua laweia aku ka nui apau a koe oia ame kekahi mau makuahine e ae ekolu ame elua makuakane a mailaila mai ahiki i kona moe ana aku la aole oia i haalele i kona ekalesia.
He makuahine hoomanawanui i ka auamo ana i ka hana a kona Haku ma ke komo kauahale ma na hana like ole apau e hookauia aku ana maluna ona.
Kona kulana hana he hope Kahu Kula Sabati he komite kiai no ka Ahahui C. E. a he komite haipule. He Elele C.E., a he lala oia iloko o ka ahahui mokupuni ame ka aha paeaina je mau kau i aui ae nei a moe aku la.
Aole no oia no Ewa nei aka no ka mare ana i ke kane pela oia i kupa ai no keia aina.
Hanau oia ma Wailuku Maui i Aperila la 15, 1853 kona hanaiia ana ma Lahaina a nui mare i ke kane mua i ka mahinao Ianuari 1875. Komo i ka hoahanau ia makahiki no.
Ua loaa no he mau keiki a kaniamoopuna no a o kana huakai hope loa iloko o na hana a kona Haku, ma ke kau iho nei o ka aha mokupunima Kahuku Koolauloa a i keia kau no hoi i loheia aku ai kona leo iwaena o kona mau hoa paahana e ha'i mai ana o ko'u kau hope paha keia me oukou a hoi aku au me ka Haku aloha o kakou.
Nolaila o makou o na hoahanau ame ke Kula Sabati ame ka Ahahui C. E., o ka Ekalaseia o Kahikuonalani ma o ko makou mau komite la ke komo pu aku nei me na keiki ame na moopuna na makaka ma ka auamo ana i na kaumaha ane na luuluu a ke nonoi pu ae nei ka makou leo pule Nana no e lawe aku i na kaumaha ame na ehaeha mai la kakou ae, Amene..
O makou iho no me ke luuluu,
NOA N. MAHI, C. H. MAEMAE, MRS. K. KALEKINI, P. K. KAPANOOKALANI, Pearl City, Ewa.
HAINA NANE
Mr. Solomon Hanohano Lunahooponopono o ke "Kuokoa" Aloha oe: - Eoluolu mai hoi oe i kekahi wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa no ka'u haina o ka nane a Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua, o ka la 17,, keiki kau Kamelo o Kona Hema, penei:
Mahele 1. Loaa no au i na meaulu apau o ka honua nei a ke ulu Akua i hana ai. Owai ka mahele mua o ke Kama.
Haina Ka: aole keia o ke Ka e penaia ai aka o ke Ka keia o na mea ulu, elike me ke Ka uala, ke pu palaai.
Mahele 2. Loaa no au i na moku waapa waa na holoholona na mealele na meakolu ame na kanaka pau o ka honua nei aole loa au e haalele ia lakou ahiki i ko lakou hooluolu ana. Owai ka mahele hope o ua Kama nei.
Haina Hopena. Pololei i'o no, no ka mea he hopena ko na mea apau malalo iho o ka malamalama o ka la.
Ke huiia ka mahele mua me ka mahele hope pau ko oukou ike ana ia'u. Piha iho la ka inoa o ua Kama nei. Ka Hopena.
Me ka mahalo i ka Lunahooponopono ame kou mau keiki. THOS. K. PANIANI, Kukaiau, Hawaii.
Hoonui hou ia mai ka ikaika ua kumumu ke kila lihilauna ole mai la no oe i ke ao aina ma na mahele a elua. Huli hou mai- L. H.