Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 30, 26 Iulai 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

O Mr. Kalipa pu kekahi me na makaikiu e hele nei ilaio o kela ilina, mc kona hoihoi ole, no kona. lilo i niea 'nana e kuhikuhi i na kanaka o ke aupuni, nia na wahi like ole, a 110 ka pule hookalū kela noke ia ana o ka ilina i ka huli, ua pane okoa ae la o Mr. Kalipa jnma o ke alakai o na makaikiu: "Ke manao nei au, ke hōopau manawa wale nei no kakou ma kda ilina, me ke poho o na manāolana. Ua hoikeike aku nei au imua o oukou, i na wahi apau maloko nei o keia ilina, i manaoia, e hiki ana ke waiho i kekahi niea malaila, a ma ko u manao maoli, aole i laweia mai ke kino o Habaki Naika iloko nei o keia wahi. "Aia nae he hookahi wah; i koe, a'u i lawe ole aku nei ia oukou e hoikeike, o ia no kekahi Jua hohonu, a ke loaa ole. ke kino make o ke kanaka opio maloko olaila, alaila aole loa no i hookomoia mai kona kino make maloko nei." "Eia ihea keia lua au e kamailio mai nēi?" i ninau mai ai ke alakai o na makaikiu. "Aia ma ka palena pau o kekahi moali alanui ololi, ma ka aoao akau o keia ilina. Ma ke ano ulia wale no i loaa ai ia'u kela lua, a ma ko'u manao koho, me he mea la, ua hanaia keia i iuawai, koe aku nae ka maopopo maoli ana ia'u o ka hana i manaoia ai kela lua, he koho wale no keia." Mamuli o kela mau hoakaka a Mr. Kalipa, ua alakai aku la oia i na mākaikiu ahiki i kahi i waiho ai o kela lua, a o ia ka ke alakai o na makaikiu o ka ninau ana mai. "Ke ole au e lohe hewa ma kau mau mea i hoakaka mua mai nei, aole ou lawe mai i kau poe maiihini e hoomakaikai i keia lua o ka mea pololei anei ia?" "Ae. a o keia kekahi o ka'u wahi hoihoi oie loa ke ike aku." "O ka manawa hea, kou ike hope ioa ana i keia lua?" "Ke hoomanao/ nei au, o k.6*u manawa liope loa o ka hoea ana no keia wahi, he mau mahina mamua aku o ka lawelaweia ana o na hanā apau e pili ana i ka luapao. ma ka aoao o ke alanui a kakou i hele mai nei." "Ma ka'u mau mea e ike nei, he nui wale ka poe i hoea mai no keia wahi, eia na moali wawae ke kakau nei iluna o ka iepo," me ke kuhikuhi ana iho o ke aiakai o na makaikiu ilalo. "Ac\ ke ike i'o nei au i keia mau hoaiiona aka o ka mea pohihihi loa nae. o ia ko'u maopopo mua ole ana i keia mea," waiii a Mr. Kalipa me kona kahaha. "Aohe a kakou hoopau manawa wale ana ma keia walii, aka e alakai aku oe ia makou no kahi i waiho ai kela lua." i kauoha mai ai ke alakai o na makaikiu ia Mr. Kalipa, me ka ike maoli ia aku nae, o ka hoihoi ole iloko o ke kanaka malama iiina, no ka hele aku i kahi i waiho ai o ka iua. Aoie i emo kela hele ana aku o na niakaikiu, malalo o ke aiakai ana a Mr. Kaiipa, ua hoea nui aku la 110 kahi o ka lua, me ka hookuukuu ana aku ō na makaikiu i ka lakou mau kukui helepo ilalo, a o ia ka ke alakai o kela mau makaikiu o ka pane ana mai ia Mr. Kalipa:

"E hele aku oe e kii a lawe mai i kekahi kaula me ke alapii, i hiki ai i kekahi o ko'u mau kanaka ke iho aku e nana ilalo o kela lua!" no kela kauoha, ua hoi hou mai la o Mr. Kalipa ihope, a i ka hala ana o kekahi manawa, hoea hou aku la ua kanaka nei, me na mea i makemakeia, a ma ke ano o kona hanu, e lioike inai ana oia, ua kamau wahi wisakc mai ua o Mr. Kalipa. no ka hoonalonalo ana ae i ka maka'u ame ka weliweli mai iaia aku. Hakalia no a hookuuia kc alapii iloko o ka lua, hc elua mau makaikiu i kauohaia e iho ilalo he hookahi o laua no ka paa ana i ke kukui, a o kona lua no ka hu'e ana i na mea maloko o ka lua. I ka hoea ana aku hoi o kela ntau kanaka iialo. ua hooho ae la ka mea o laua e paa ana i ke kukui: ' Ua hele maoli olalo nei o keia lua a piha me ka puna, ua lawa keia puna, no ka ai ana i ka iwi o na kanaka ekolu, a lilo i puulehu." awiwi iho hoi palia olua i ka olua hana, i maopono ae ai ka meahuna i waihoia maloko o kena wahi," i kauoha aku ai ke alakai o na makaikiu. mailuna aku o ka waha o ka lua. No kela kauoha nae a ke alakai o na makaikiu, ua kulana mai la o Keoni Naika ihope, no ka inea o ua kanaka pu nei kekahi me na makaikiu ilalo o ka ilina a pili ana ihope o ka paia o kekahi luapao, a o ia ka ka makaikiu o ke kamailio ana mai: | "Ua lilo maoli keia hana a makou. i kumu hoopilikia aku i kou noonoo, mamuli o kou manaonao no kau keiki, he oi aku ka pono, e hookuuia mai e oe, o makou Avale no ke huli i ke kino o kau keiki." Aohe nae wahi mea a pane mai o Keoni Naika, ke kulou wale la no kona poo ilalo, me ka maopopo ole nae i ka makaikiu, o ke kumu oiaio loa o ka hikaka ana o kela kanaka. No ka hapalua hora paha kela noke ana o na kanaka ehia ilalo o ka lua, i ke kope i ka puna. ahiki i ka loaa ana o ka papahele puna kameki, aole a laua mea i loaa, a o ia ka kekahi o ua mau kanaka nei o ke kahea ana ae iluna: "Aohe mea a maua i ike iloko nei o keia lua, koe wale no ka puna, ma kahi paha o ka elua hukele i lu ia iloko nei, a ka'u leoho wale no, he puna paha keia. no ka malama ana i ka maemae o keia lua." "Aole loa au i ike i ke ano o ka hoea ana o ka puna maloko o kena lua, 110 ka mea ma ka manawa hope loa a ko'u mau maka i kiei aku ai ilalo, o kena wahi, he waiho wale no olalo o ka papahele kanieki, a ke hoohiki nei au. ma ka inoa o na kupapa'u, o ka oiaio wale no ka'u mea e kamailio nei imua 0 oukou, e na kanaka o ke aupuni." "Malia paha o kena no ka inea pololei e Mr. Kalipa, akft aole nae a kakou hoohewahewa ana no ka loaa ana aku o ka puna maloko o kela lua, a ma keia wahi, ke hele hou aku nei keia hana i ka pohihihi e aneane hiki ole ai ke kuekaaia ae na meahuna i plli i ke karaima pepehikanaka. E noke hou iho olua i ka huli iloko o ka puna, malia o loaa kekahi mea e hoopauia ae ai na pohihihi." Ua noke hou iho la na kanaka elua iloko o ka lua, i ke kapala i ka puna, ahiki i ka kahea ana ae o kekahi o laua. "He hana hoopau manawa wale no ka lioao ana aku e huli 1 kekahi mea iloko o keia puna, aole loa he wahi hoailona iki no kekahi iwi, a apana welu paha i kiolaia iloko o keia wahi. Ina he kino make a he kino ola paha kekahi i kiolaia iloko o keia lua. alaila ua lawe hou ia kela kino no kekahi wahi okoa aku, a he hana keia nau e noke hoti aku ai i ka huli." Ua awiwi mai Ia ua mau kanaka nei i ka hoi noluna o ka waha o ka lua, a i ko laua ike ana mai i ke kulou malie o ke poo o Keoni Naika ilalo. ua kuhillewa maoli laua un maule paha kela kanaka. a i ole, ua kau paha ka weli iaia, 110 ke ahuwale o kekahi meahuna. ua hoike ae la laua i na ano hoohuoi. eia nae, ua pane aku la ke alakai o lakou i ka i ana aku: "Mai hoikeike mai olua i ko olua mau ano hupo, Ua maule wale no ka niakuakane, tio ka nui o kona manaonao 110 kana

keiki. Ua manao kuhihewa loa oia, elike noJiōi me a'u, e loa.i aku ana la ke kino o kana keiki iloko o ka lua, pela oia i maule ai, o ka'u kauoha ia olua e kaikai ae iaia, a lawe aku no kahi e loaa ai ke ea maikai, i hoi hou mai ai kona kulana kahiko!'' Ua kamailioia aku kela mau olelo mc ka leo kuoo, c ke alakai o na makahiki, e hiki ole ai i kona mau kanaka, ke pane hooku'iku'i olelo mai, o ka hopu iho la 110 ia o ua mau kanaka nei ia Keoni Naika, a ka'ika'i aku 1a no kahi kupono, e loa.i mai ai na ea maikai iaia; me ka haalele ana iho o na mea apau i kela wahi, ine na manaolana poho. MOKUNA XXVI. No ka loaa ole ana o ke kino o llahaki Naika maloko o ka ilina ilalo o ka honua. a hui pu iho, me kahi ole i koe e hoomau aku ai i ka huli ana, ua hoopau loa na makaikiu, i ko lakou noonoo, e hoopau manawa ilalo o kela ilina, a hoohuli aku la ko lakou noonoo nō kekahi wahi okoa. I ka wa nae i loheia ae ai na mea e pili ana i ka lua, pela hoi ka loaa ana aku o ka puna iloko olaila, ua nui wale na manao kohokoho, i hoikeia ae e ka lehulehu ma na wahi like ole. O kekahi manao koho o ka oili ana ae, o ia no ke kiolaia ana o ke kino make o Hat>aki iloko o ka lua, ine ka nininiia ana aku o ka puna, i hikiwawe ai ka hoopopopoia o ka iwi; n no ka hopohopo o ka mea pepehikanaka, o hoea mai i ka \va e ahuwale ae ai ke karaima ana i hana ai, ua kii hou oia i kela kino, a lawe no kekahi wahi okoa e kanu. Oiai nae e hoakakaia ana kela manao e kekahi poe lehulelui. |ua ala pu mai no na mea e kanalua ai, o ia hoi, ka liiki ole i i ke kanāka hookahi, ke lawelawe ia hana, ke ole he kokoolua pu kekahi me ia; nolaila me kekahi mea maopopo ole ma ka aoao o na makahiki, ua hoomau no lakou i ka noke ana i k;i liuli, a ke hele loa aku la kela i kekahi mau mahina loihi, me ka mau no o ko Gai Wakona noho maloko o ka halepaahao, e kakali ai, no ka wa e hoea mai ai i ka hoolohe hou ia ana o kona hihia. ! No Keoni Naika hoi, mahope iho oka hoi pono ana mai o kona noonoo maikai mai kela maule ana maloko o kona runii. no na pule eha, a i kona oluolu an amai kela ma'i mai, ua lilo I loa ae la kona mau ano, mai na ano i ike mau ia nona, a ke I nana aku, aole oia o kela kanaka piha eleu o na la aku i hah. aka he kanaka kukule maoli oia, he nanaina kaumaha mau ke hekau ana maluna o kona hejehelena i na manawa apau* | Aole he ae wale oua o Keoni Naika, ika lehulehu e liele e ike iaia, koe wale no kona kauka, ame Mrs. Kawika, ka wahine ona hale, a i kekahi manawa, e hoea aku ana ka Rcv. Eelimona, no ke kamailio ana i kekahi mau olelo hoolana, ma kōna ano he kahunapule. Aole lōa no hoi he makemake iki o ua o Keoni Naika. e kamailioia kekahi mau mea e pili ana ia Hahaki Naika, 110 ka mea ke hoopukapuka iki ia ae 110 kekahi mea i pili i kela kanaka opio, o ka hoike koke mai la no ia o ua kanaka nei i kom mau ano pihoihoi, a ku a ma'i maoli i kekahi manawa. Me he mea la nae, iwaena o ka poe apau i kamaaina ia Kconi Naika, o Simona Kaapuni kana kanaka hoowahawaha loa. a ua haawi oia i kekahi kauoha, aole e aeia kela kanaka e komo aku maloko o kona rumi; nolaila i na manawa apau a Simona Kaapuni e hele aku ai me ka manao e ike ia Keoni Xaika, e hoikeia mai ana ka lohe iaia, aole oia i makemakeia e komo aku iloko. Aia no na rumi hoolimalima o Simona Kaapuni ke waiho la ma ka hale hoolimalima hookahi ine ko Keoni Naika mau rumi, me ka uuku loa nae o ko Simona Kaapuni manawa e noho ai ma Welafilca, o ka hapanui o kona manawa, e hoohala ana oia ma Ladana_, a ua lilo kona holo mau i kela kulanakauhale, i mea niakemake ole na ka wahine ona hale,- oiai aia na manao hoohlln' o kela wahine maluna o kana malihini, me ka nianao nei, ina e noho mau aku o Simona Kaapuni ma kona hale. malia e hiki ana iaia ke pahele aku i ka noonoo o kela kanaka, ahiki i ko laua lilo ana i mau hoaloha oiaio loa, a i ole, mare aku paha ma ke ano he kane a he wahine.

Ke ncc mau nei ka manawa imua, a hala ae ana he mahinn, komo aku an.i iloko o kekahi mahina hou, a oili mai ia kr kupulau. aia no o Ciai Wakona ke noho,,mai la maloko o ka halepaahao, me ke kakali hoomanawanui ana, o ka hoea mai i ka wa e hooloheia ai o kona hihia. Hoko o keia mau mahina loihi i kaahope aku la, aole he innu ike hou i loaa mai i ka aoao o ke aupuni, no ka hihia pepehikanaka, me he mea la, he o ia mau 110 ka pohihihi. o na mc.< apau elike mc % ia i kinohi o ka hookumuia ana o ka hihia. Aole nae i noho wale na loio o ka mea i hoopiiia, aka elike no nie ka noke ona kanaka oke aupuni ika huli me ka >ii ana i na mea apau e pili ana i kela hihia, pela no kela mau ioin i hana ai. a i ka wa i hoea mai ai o ke kupulau, a o kela iv» hoi ka manawa e noho ai o ke leau mau o ka aha hookolokolo, ua waihoia ae la he noi imua o ka aha, 110 ka hookolokolo hmi ia o ka lawehala, me ka waiho pu ana mai i na kumn o keh koi ana, ua loaa ia laua he mau ike hou, e hooiaioia ai. ka piii ole o ka hewa i ka mea hoopiia, a mamuli auanei o ia mau ike hou, e maopopo ai, ua hoopahaohaoia o Gai Wakona, ma ke aiv< hewa loa. Ua aeia mai kela noi a na loio o Gai Wakona, no ka wehe hou ana i ka hihia. me ka hookaawaleia ana, o ka la umi-kt; mamalima o ka mahina o Maraki, ka wa e uoho ai o ka hihi.' I ka hoea ana mai i kela la, ua hele ololeo o ke keena ho«kolokolo a piha hookeke i na kanaka, ua hoea mai na kane. na wahine ame na kanaka opio mai na wahi like ole mai. P" ko lakou ake, e lohe pono i na mea e ana, ma k ( ' kahi o na hihia ano nui a ku 110 hoi i ka pohihihi, i ike mua «•> ia ma ka moolelo o na hihia V:araima, ma ke kulanakauliale > Laelana. Mahope iho o na hana maamau. ma ka manawa e wehou ai ka aha. ua ku ae la ka loio alakai o Cjai Wakona, a hoaknk'i aku la, aole he mea i paa maloko o ka moolelo o kela hihi e hoike mai ana, no ka waiho ana aku o ka aoao o ka me:» hoopiiia i kekahi mau ike imua o ka aha, alaila huli ae la t • imua o na kure a i aku la: Ena keonimana o keia kiure, ua hiki ia makou ke waii' o iaku imua o keia aha i na oleloike, no ka hewa ole o ka niea ; | hoopuia, ma kela manawa mua loa i hooioheia ai o keia hiln;:. aka nae. mamuli o ko makou makaukau ole ia wa me keka! ike ano nui pela wale no i waihoia ai, a hoea mai i ka ka kupor a o ua manawa la, o ia no keia. Mai ka manawa mai i hopuia ai lea mea i hoopiiia. malai" 0 na kumu hoohuoi, 110 lee karaima pepehikanaka * mai ia 1111nawa mai ko makou hookolo ana mahope o ka meheu oi..i e hoea aku ai 1 kahi e hoeiaioia ai ka pili ole o k ahewa i k;» mea hoopiiia. Mc ke akahele loa, i kuekaaia ai na mea liihi e oaa aku ana ia makou, e lawe mai ana i kekahi mea, nu.i ame kem wahi * i keia la, ua hiki loa ia makou kr waiho aku imua o oukou e na keonimana o na kiure, i na olel--ike. ame na mea oiaio, e kanalua ole ai oukou, i k ahaawi ani mai 1 ka olelo hooholo, aole e hookuu wale ana no i ka mea 1 hoopina, mai ke karaima mai i kahihi wale ia aku malnna ka mea nana i hoolilo iaia he paahao no keia mau inahin loihi, aka e hoopau loa ana i na manao hoohuoi apau i aku maluna ona. no kona lilo ana i mea hoopoino aku i ke ° ' 0 k , c kanaka °P>o 1 nalowale ma ke ano pohihihi loa. (Aole i pau.)