Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 30, 26 Iulai 1923 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Pookela o na Nupepa Hawaii

Hoopukaia i na Kakahiaka Poaha Apau

@ LXII--HELU 30.    NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H. POAHA, OULAI 26, 1923     NA HELU APAU  6566

 

Hopuia Kekahi Poe Kepani no Ka Hana i na Bila Dala Apuka

Ma Kahi o ka Hapaha Miliona Dala ka Wai@waiio o na Bila Apuka i Hanaia e Kela Poe @ Loaa pu Aku na Meahana Dala Apuka

            @ i@o o ka hookolo ana ma @ o ka poe hana i na bila @ @ka no kekahi mau mahina @ aka nei i hala, i paa ae @ @opuia e na makaikiu, o ke @ @ederala, he'eono mau Kepa@ @hepuia, ma ka Poalima aku @ @ a noho nui ana iloko o ka @ @hao, no ka noii pono ia aku @akou hihia.

            @makahiki holookoa aku nei @ ikeia ai ka hele laula ana @pepa apuka ma Hawaii @ka loaa pono ole nae o ka @ lakou e hana ana i kela mau @ apuka, ahiki wale no i ka paa @ @ ia o keia poe Kepani eiwa @ hopuia.  Ma ka oleloia, ua kaa @ malalo o na makaikiu o ke au@ na meapaahana apau e pili @ kela hana.

            Ma kahi o ka hapa miliona dala @apuka, i hanaiea e keia puulu, @ me na mea i hoomaopopoia, a  @ @ laula aku keia mau bila @ apaka ma Hawaii nei, a ma @ @me Iapana.

            I kulike ai me na ike i loaa i na @ Kaikiu, na lakou i hookoko, ahiki @ @aa aua o kela poe Kepani, he @ ka o na Kepani i hopuia ai, @ mea kahakii, a mea paʻikii @ he limahana oia no kekahi o  @  @pepa Kepani o keia kulana@ @ a i ka maopopo ana, i na @ @ nupepa ana e noho hana @ karaima i lawelaweia eia, @ Koke ia mai la kona no@ ana me kela nupepa.

            @ o ka huli ame ka noii @a na makaikiu o ke auipuni @ i loaa mai ai ka ike ia @  @ @luna mahuahua o kela @ @ala apuka, i hoounaia aku @ K@ ame lapana, i kekahi mau @ no ka pahola ana aku ma @ apau, e loaa mai ai na @ maikai.  O keia mau hila dala apuka, ua haaia i na bila $5, $10, $50, ame $100.

            He põe wahine kekahi @ kaa aku malalo o na hoohuoi ana a na makaikiu, a he hookahi o na wahine i hoohuoiia, i maopopo i keia manawa, he wahine oia na kekahi o na Kepani i hopuia.

            He elua ae nei ka mahina i hala, elike me na ike i loaa mai i na makaikiu, ua haalele iho kekahi poe, he mau hoahui, no na Kepani i hopuia ai maanei, mai na kane a na wahine no Iapana, me ka hoi ole mai i keia wa, a ua manaoia, aole a lakou hana e ae o ka holo ana no Iapana, aka no ka hoolilo ana aku no ia i na bila dala apuka.

            Ua noho hamau Ioa na Kepani eiwa o ka hopuia ana ae, me ke kamailio ole no na mea e pili ana i ke karaima, i hopuia ai lakou, eia nae ua olelo ae na anaka o ke aupuni, eia malalo o ko lakou malu, na ike apau, no ka pili o ka hewa i ka poe i hopuia, e pakele ole ai lakou, mai ke kau ana aku o ka hoopaʻi a ke kanawai, maluna o lakou apau.

            Ma ka olelo a na makaikiu federala, he hookahi kumu ulolohi loa, ho ka paa koke ana o keia poe hana dala apuka i ka hopuia, o ia no ka hoolilo nui ia o ka lakou mau bila dala apuka, i ka poe hoopae malu mai i ka opiuma iloko nei o ka aina; no ka makaʻu o hopohopo o ka poe hoopae opiuma, o loaa po.no ka lakou mau hana hakihaki kanawai.  nolaila aole lakou i hele ae e waiho i na kumu hoohalahala imua o na kanaka o ke aupuni.

            He hookahi nae kumu o ka paa ana o keia poe i ka hopuia, o ia no ko lakou manao ana, ua holepono loa ka lakou mau bila dala apuka i hana ai, nolaila i hoohuli ae ai ka lakou hoolilo ana ma na alahele e ae, ia wa i lalau mai ai na lima o ke kanawai, a noho nui ana i ke puhi.

 

ME NA PIHI HOAILONA E AIEA

E PII ILUNA O NA KAA UWILA

            @ o kekahi kukakuka ana @ @ lima aku nei i hala ma@ @ ka Lunahoohana o ka Hui @ @ Mr. Johnson ame ka @ @ o ka nupepa Advertiser @ @ kaa uwile a hana pu no @ @ ana i ke kuai ana o na @  o ka lehulehu ma ka @ nupepamaluna o na kaa @

            @ @ hope aku o na keiki kuai @ wale no i waeia a i paa ko@ au inoa ma ka papainoa ke @ @ iluna o na kaa uwila a  @ nupepa i na ohua.  Ua waeia @ ka paainoa o ia poe keiki @ @ e kuai nupepa maluna @ @ uwila a ua hoolakoia @ @ keiki me na pihi hoai@ @ na keiki e ae e pono lakou @ mai na kaa uwila mai.

@ Mau Keiki I Eha

@ kumu mai o keia papaia o @ @ @ @ @ na keiki kahiko a i @ na keiki makaala no lakou @ @ wale no ke aeia e pii @ na kaa wuila a ua hoakaka @ @hana Johnson, oia ino @ @mau keiki kuni nupepa @ @uli o ka lele ana mailuna @ @ kaa a i ole ma ka manawa @ @ ana mai oiai no ke kaa e @ ma ka la 1 o Iulai.

            M@ ka la 6 mai o Iulai he keiki @ @na ka inoa o Joseph Ro@ @ i @ha mamuli o ka hookuiia @ mai e kekahi kaa otomobile e @ @ai ana ma ka manawa on a o @ na mailuna aku o ke kaa @ @ ke kihi o na alanui Moi @ @keke @ Kapalama ae nei; @ la 12 mai o Iulai oia poino @ ka, i halawai me Robert @ he keikikaue nuku ma ke @ alanui Beritatia ame Kee@ ma ka la 14 mai o Iulai, @ keiki Kepani kuai nupepa @ Masataro Nosaki ka inoa @ naaupo mailuna aku o ke @ @a ke alanui Ema a eha @li o ka pa ana i kipae@ o ke alanui; ma ka la @ @lai he keiki Pake i ma@ @ inoa ka i lelo mailuna @ kaa uwila oiai ke kaa e @ ma ke alanui Moi kokoke Paka Aala, a hookuiia aku e @ okaikala a ehe Ioa. 

            @hu na keiki huai nupepa @ me na ulia peino o keia @ @ i hala aku, a i @ ai ka ike hou ia ana @ @ mawaena o na keiki @ ka hui kaa uwila i @ @ o ke komisina o na @ ai ka lehulehu no kana apono ana ae no ka hoopakelia e na keiki mai keia mau ulia ae.

Na Rula Hou No Ka Hoopakele Ana I na Ohua

            O na rula hou a ka hui kaa uwila e kau apa no ka hoopakele ana ae ia i na ohua mai na hoouluhua aku a na keiki a no ka hoopakele pu ana hei kekehi i na keiki kuai nupepa a pela hoi me na kalaiwa o na kaa otomobile.

            I kulike me ka hoakaka a Mr. Johnson, ka lunahoohana o ka hui kaa uwila, iloko o ka makahiki i hala aku Ia i pau ma ka la 31 o Dekemaba, 1922 he 390 ka nui o na hookui kaa mawaena o na kaa uwila ame na kaa otomobile, a he elua mau hookui ana i koikoi loa na poino i ikeia.  I ka 1921 aku he 286 ka nui o na ulia i like me ia.  Ia makahiki he 29 ka nui o ka poe i eha oiai e @ a e lele ana mai ke kaa aku a he 159 ka nui o ka poe i eha ma ka manawa e holo ana o ke kaa.

            He 16 mau ohua i eha mamuli o ka hookuiia ana mai e na kaa otomobile i ka manawa i lele aku ai a i ole i pii mai ai i ke kaa ke hoohalikeia me 35 i ka 1921, ame 21 i ka 1920 aku,  I ka makahiki i hala elua mau mea i make mamuli iho la o keia ano ulia.  Eono mau ohua i eha oiai e ku ana maluna o ka papa ma ka aoao o ke kaa uwila a he 14 mau ulia liilii iho.

            He liilii loa na ulia i ikeia i ka makahiki i hala ke noonoo iho oiai, ma ka hoike a ka hui kaa uwila he 19,900,000 ka nui o na ohua i laweia e na kaa uwila ia makahiki, a he 4,550,000 mau hoolilo ohua mai kekahi mau kaa ae ai kekahi.

NA LUNANUI O KA AHAHUI

C.E. MAKUA O KAUMAKAPILI

            O keia malalo iho nei na lunanui o ka Ahahui C.E., Makua o Kaumakapili no keia n@e ana aku lulai 1923 a Iune 1924.

            Peresidena, Mrs. Julia Smyth; Hope-Peresidena, Mrs. helen K. Kamaiopili; Puuku, William K. Kopa; Kakauolelo, Mrs. Maryann Apela; Kakauleka, Joseph K. Woodward; Ho@kuka, Mololani K. Benjamin; Lunahooia, Samuel K Apela; Elele, Mrs. Maria K. Hoapi@i.

            E alawa ae o na Repubalika, i ka hoolaha a ke komite kuwaena territore e puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa, no ka malama ana ae o na kalapu Repubalika apuni ke teritore i halawai ma ka po o ka Poaha o keia pule ae, Augate 2 pela hoi ma ka poaono, ka la 11 no @ Augate.

 

Pahuʻa ka manao Aihue o ka Poe Piko Pau Iole

Mama na Wawae o ke Kolohe i ka Holo i ka wa i Ikeia ai ka Hana Aihue

HE HALEKUAI KA I KOMOIA AE E AIHUE

Loaa Aku he Eke Huluhulu i Hoopiahaia me na Lako Pu me na Poka he Nui

            E ole ka oili koke ana mai o kekahi o na kupakako, o ka halekuai o na lako paani, ka Market Sporting Goods Company, ma ke alanui Moi me Muliwai, pela i pakele ai na waiwai oloko o kela halekuai, mai lilo i ka aihueia e kekahi mau kanaka elua, ma ka po o ke Sabati aku nei i hala.

            He kaa otomobile ka mua a kela mau kanaka o ka lawe aihue ana, me kela kaa i holo aku ai au mau kanaka nei no ka halekuai, me ka manao e hoopiha i na eke huluhulu me na ukana like ole, alaila hookau iluna o ke kaa otomobile, o ka ike wale ia ana no o ka laua hana, ke kumu i holopono ole ai, a i hoi nele ai laua me ke poho o na manaolana.

            I kulike ai me ka hoakaka a ke Kapena Makai Needham, ma ka hora umi o kela po, i kaalo ae ai o Chun Kee, kekahi o na kupakakao o ka halekuai me kana wahine mawaho o kela hale, a ike aku la he elua mau kanaka iloko o ka halekuai, e hookomo ana i @a waiwai iloko o ke eke huluhulu.

            Ua wawahiia ka laka o ka puka, pela kela mau kanaka elua i komo ai iloko, a i ko laua heomaopopo ana, ua ikeia ka lauahana aihue, ua holo mai la laua no kahi o ka puka, e ku aku ana o Chun Kee, ua @oke lakou i ke aumeume, ahiki i ka hemo ana o kela mau kanaka.  a hoomaka aku la o holo, ma ke @ahele@ hoea @k@ ai i na uwapo.

            Ua kahea o Chun Kee, no na kokua, a o T. Sasaki, he makai no ka poe kalepa o keia kulanakauhale, ka i hoea mai, a hoikeia mai la ka lohe i ka oihana makai, no kela aihue, ia wa i hoea ahu ai o Kapena Makai Needham ame kekahi mau makai, no kela halekuai.

            O ke kaa otomobile, o ka aih@eia ana e kela mau kanaka, no M. Castle o Waipahu, ma ke alanui Pauahi kahi i kukuluia ai, oiai oia maloko o ka hale kiionioni, kahi i nana kii ai, a i kona puka ana mai, aole kona kaa, ma kahi i waihoia ai, ia wa oia i hoike ae ai i ka lohe i na makai, no ka aihueia ana o kona kaa, a loaa koke no nae, ma o ka ikeia ana o ka aihue, i hanaia maloko o ka halekuui o na lako paani.

 

LELE HE KAIKAMAHINE I KA PALI MA KA HOME WAIMANU A MAKE LOA

            Mahope iki iho o ka hora @ o ka auinala Poalua nei i make loa ai he wahine opio o Helen Ku ka inoa a nona hoi na makahiki he 22, mamuli o ka lele ana i ka pali ma ke Awawa o Waimanu, he wahine opio no ka Home Waimanu.  Ma ke kakahiaka o ka la aku la inehinei i kiiia aku ai kekahi poe e ke koronero i papa kiure no ka noonoo a hooholo ana i ke kumu o ka make ana he haule paha mamuli o ke an@ ulia a i ole he hana naauauwa maoli no paha nana i mea e hoopokole koke ia ae ai kona ola.

            He wahine opulepule o ka noonoo o Miss Helen, ma kela ua hahana loa kana hoopaapaa ana me kekahi kaikamahine e aku oloko o la Home a ua inoino loa kona noonoo, e like me ia a ke Kauka Geo S. Biiss o ka hoike ana ae ma ka po Poalua nei.  No ke ano opulepule o kela wahine opio ua kiai loa ia oia e na kauwa o ka home, a eia nae, iloko no o ia kiaiia ana on a lele aku la, no i ka pali.

            Oiai ka oia e paani ana ma ka auinala Poalua nei ma kahi kokoke i ka Home ua holokiki aku la oia mai kona mau hoapaani aku no kahi o ka pali, me kona hahaiia ana aku e na kaikamahine e ae ame na kauwa, a o koua lele aku la no ia i ka pali.  Ua make oia mamuii o ka naha ana o kona iwipoo, he kiekie loa kela pali ana i lele ai he 220 kapuai mai ka welau iho o ka pali a ilalo o ke kumu o ke awawa.

            Ma ka la 31 o Okatoba o ka 1921 i hoihoiia aku ai kela kaikamahine mai ke Kula no hana lima aku o na Kaikamahine a i da Home Waimanu.

 

Loaa he Hoa Paio Kalaiaina no Ke Kakauolelo D. Kalauokalani

Hoike o William Alapai Dickson he Moho Oia e Holo Ana no ke Kulana Kakauolelo ma Keia Kau Koho Baloka Wae Moho

            Aole e lilo ana ke koho baloka wae moho e hookokok@ mau mai nei, i mea maalahi no ke Kakauolelo Kalana David Kalauokalani, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, no ka mea ua oili ae nei, he hoa paonioni nona, no kela kulana, ma ka aoao kalaiaina hookahi, oia o William Alapai Dickson, kekahi o na kanaka opio kamaaina o keia kulanakauhale.

            He hookahi wale no manawa, mahope mai nei o ka hookumuia ana o ke aupuni kalana i loaa ai he hoa paonioni no Kalauokalani, o ia ka manawa i holo ku e ai o A. R. Cunha iaia, ma na kau koho baloka e ae, ua holo moho o Kakauolele Kalauokalani me ka hoa paio ole; a o keia nae k alua o na koho baloka, e loaa ai iaia he hoa lealea no ke kuhua mokomoko kalaiaina.

            I ke ku ana ae nae imua, a hoike ae, no kona lilo aku i moho e alualu ana i ke kulana kakauolelo e maaia nei e Kakauolelo Kalauokalani, ua hoakaka ae o William Alapai Dickson, aole ana mau ku-e aha ia Mr. Kalauokalani ma kekahi ano, ke alualu nei oia i ke kalana kakauolelo, mamuli o ka haawi ana mai a ke kanawai i ke kuleana i kelo ame keia makaainana koho baloka, e holo moho, ke makemake oia, a o na mana koho.  na lunakanawai na lakou e haawi mai i ka olelo hooholo in a o Mr. Kalauokalani ka lakou i makemake ai i kakauolelo, a i ole oia paha.

Malihini iloko o ke Kalaiaina.

            He malihini o William Alapai Dickson, iloko o na hana kalaiaina, aka he kamaaina nao iloko o na hana o ka lehulehu, no ka mea ua noho hana mua oia, maloko o ke keena o ka puuku kulanakauhale, a he mau oihana lehulehu kana i paa ai a e paa mai nei po i keia @a@wa.

            He kamaaina o Mr. Kickson iwaena o kekahi heluna nui o ko ke kulanakauhaʻe nei poe, a wahi akona mau hoaloha lehulehu, aole he hana maalahi no Mr. Kalauokalani, ke alualu ana i ke kulana ana e paa nei i keia manawa, aka, e konoia ana oia, e hooikaika i wahi e lona ai iaia ka lanakila, a no na moho e ae, e manao ana e alualu i ke kulana kakauolelo, he oiaku ka ka pono, o ko lakou hoopau loa ana i ka manao holo.

            Ua hanauia o William Alapai Dickson ma Honolulu nei, i ka 1884, a ke hele nei oia, i ke kanaha o kona mau makahiki.  Iloko o kona mau la kamalii, ua holoholo oia ma na kapakai o Waialua, Moanalua ame Waikiki.  Maloko o na kula ma Hawaii nei kona wahi i hoonaauaoia ai, me kona komo nui ana aku iloko o na lealea hooikaika kino lehulehu.

Kana Mau Oihana

            No na makahiki eono, i noho kana ai oia maloko o ka Manako Hawaii, mai ke kulana haahaa mai ahiki i kona lilo ana i mea uku kala.  I ka pau ana o kona noho hana ana me kela banako, ua lilio oia he mea malama buke, a he lunanui, no ka Hui o Lahai, he eono makahiki, kona noho hana ana no kela hui.

            Iaia i huli hoi mai ai no Honolulu nei, i noho hana ai oia maloko o ke keena alanui, a mai kela keena mai, no ke keena o ka puuku kulanakauhale, a pau kona noho hana ana no kela heena, i ka makahiki 1919.

            I ka manawa o ka makeke kuianakauhale, malalo o ke Teritore, o Mr. Dickson, ka lunanui o kela makeke; a i ka wa i hookohuia mai ai ka Luna kauawai Frank Andrade i luna kanawai kaapuni, ua kohoia oia i kakauolelo no kela aha, a ma ia kulana oia e paa nei ahiki i keia wa.

            He elua mahina a oi, alaila hoea @ @ke kau koho baloka wa@ M@ a o ka manao o Vr. Kickson, ma ka hoike ana ae,i kona kulana holo moho, no ka hookamaaina ana aku uo la iaia iho, imua o na mana koho.

 

HOOPAAIAʻO KEALOHA PIPI I KA HALEPUPULE

            No ka manaola, oloko o ka halepupu e kahi kupono loa no Kealoha Pipi e noho ai, kela kanaka Hawaii opulepule, a uoho mehameha, i hooholoia ae ai ma ka Poalima aku la i hala, e hoihoi iaia maloko o kela wahi, i hiki ole iaia he hoopilikia hou aku i kekahi poe ouka ae nei o ke awawa o Nuuanu

            Ma ka Poalima aku la i hala, he nui wale na hoike i hoea ae maloko o ka halemaʻi o na poino ulia a hoakaka i ka lakou mau mea i ike ai i no Kealoha Pipi, a iwaena o kela poe hoike, he mau wahine Kepani kekahi elua, i hoike ae, no ko laua l@anuiia ana e Pipi, a e ole wale @-ka hoea koke ana mai o ke kane a kekahi wahine, a pela hoi me kekahi mea okoa ae, pela i pakele mai ai kela mau wahine, mai na hana limanu: mai.

                        He lehulehu wale ka na kamalii, i kau maoli ko lakou weli me ka makaʻu ia Kealoha  Pipi, no ka mea i ko lakou wa e hele ai me ka nanea iloko o ka nahelehele, e hoopuiwaia ana lakou, i ka oili ana mai o Kealoha Pipi mailoko mai o ka nahelehele, a mama kela poe kamalii i ka holo.

            Ma ka hoakaka a na wahine Kepani, i limanuiia e Kealoha Pipi, ma na manawa like ole ka ko laua loaa ana i kela kanaka, ia laua e hele ana ma ke awawa o Muuanu.  Oiai e aumeume ana kekahi wahine me Pipi ua kahea ae la oia me ka leo nui i mau kokua, a i ka lohe ana o kana kane, ua holo mai la oia, eai bae, ua haalele kahiko o Pipi i ka wahine Kepani, a ua holo iloko o ka nahelehele e pee ai.

            No k aelua hoi o na wahine Kepani, ma kana hoakaka, i kona wa i loaa ai ia Kealoha Pipi, na kulaʻiia oia a hina ilalo, a no kona kahea ana i mau kokua, i hoea mai ai kekahi mea e hele ana ma ke alanui, a pakele ai oia mai kela kanaka mai.

            Ma ka ninauia ana aku o Kealoha Pipi, no kana mau hana i lawelawe ai maluna o na wahine Kepani elua, ua hoole ae oia, no ka maopopo ana iaia o kekahi mea, a pela no, i ka manawa i ninauia aku ai, e pili ana no ke kaikamahine uuku, ana i lawe ai noloko o ke ana, a hookuu ho@ mai ai, mahope iho o ka pule ana o kela kaikamahine i ka pule a ka Haku.

            Wahi a Kealoha Pipi imua o Kauka Ayer, malalo ka o ke kumu manako oia e hiamoe ai i ka po, aka o ka hapanui o kona manawa o kona manawa e hiamoie ai, maloko o ke ana, a i ka wa i ninauia aku ai, i kahi e loaa ai o kana mau meaai, o kana pane, e hele ana ka oia i ka lawaiʻa, a kuai hoolilo aku i kana mau iʻa i ka poe makemake mai, a o na kala e loaa mui ana, o kana ia e hele aku ai e kuai i kana mau mea apau e makemake ai.

 

NA OLELO NOEAU A NA HAWAII.

            Ua makemake nui ka Hale Hoikeike on a Meakahiko, (Bishop Museum) e hoakoakoa mai i na olelo naauao a na Hawaii, elike me na olelo noeau, na nane ame na olelo hookaau.  Aole he buke i paʻiia o keia mau olelo e waiho nei.  Ua kauliilii lakou maloko o kekahi mau moolelo lehulehu o hawaii nei, a i kamailio mau ia e ka poe i maopopo ia mau olelo i kela ame keia manawa.

            Ua nanaia akuk ka naauao o kekahi lahui kanaka ma ke ano o ka hoakaka ana i ka manao iloko o na olelo noeau a mikioi.  No na mea e pili ana i keia mahele, ua loaa i na kanaka Hawaii ke kulana kiekie o ka naauao, e ike aku i na mea maoli i hanaia, a e hoakaka ai i keia mau mea ma na olelo noeau.

            I wahi e loaa ai keia mau olelo noeau me ka pau pono, he mea pono ke poloai aku i ka lehulehu, e kokua mai ma keia hana nui.  Ua noi aku ka Hale Hoikeike o na Meakahiko ia Rev. Henry P. Judd e lilo i poo no keia hana, a ua hoouna mai nei kekahi poe lehulehu, kapoe i makee i ka malamala o na mea Hawaii i kekahi o keia mau olelo noeau.

            E oluolu ana anei oe, ka mea e heluhelu ana i keia mau loakaka, a i iini e malama i ole ai e poina na mea kahiko o Hawaii nei, e kokua like mai ma keia hana, ma ka hoouna ana mai ia Mr. Judd.  Pahu Leka 130, Honolulu, i ka mea i loaa ia oe ma keia mahele.

 

            Mahope o ka hoohala ana i kekahi mau pule lehulehu ma hawaii nei, i hul hoi aku ai ka Lunamakaainana Charles F. Curry o ka ahaolelo lahui o Amerika, ma nehi@i me kona mau hoahele no Kapalakike, @ ka nui o kona hoomaikai me ka mahalo, no na mea a ko Hawaii nei po@, i hana aku ai nona @iai maanei nei.

 

Limanuiia he Wahine e Elua Mau Pilipino

Hooweliweliia he Wahine Pilipino no Waialua me ka Hookauia i ke Kaa

PAA I KA HOPUIA NA PILIPINO KOLOHE

Hoopaaia Kela Wahine Ma Kekahi Hale ma Honolulu Nei ma ke Ano Pio

            Malalo ae nei o Waialua, ma ka la 12 o keia mahina, i laweia mai ai he wahine Pilipino, ma ke ano limanui e kekahi mau Pilipino elua, a hookauia iluna o ke kaa otomobile, me k awaha  . k apu panapana, eia nae ua paa kela mau Pilipino limanui i ka hopuia, a waiho loa ia aku ko laua hihia imua o ke kiure kiekie o ke Teritore, ma ka Poalima aku nei i hala.

            I kulike ai me ka moolilo o na hana limanui a keia mau Pilipino, he kuai pale uluna ka ka laua hana o ka hoea ana aku no ka home o kela wahine Pilipino ma Waiualua, aole kana kane ma ka hale ia manawa, aka ua hele i ka hana o ka mahiko.

            Ua haalele iho ua mau Pilipino nei i ka hale o kela wahine, mahope o ka hooleia ana aku, aole ua wahine nei e kuai ana i ka laua mau pale uluna, aka nae he manawa pokole wale no mahope mai, i hoea hou mai ai laua, a kau aku la i ka pu panapana imua on a, me ka hooweliweli ana aku iaia, me ke kauoha ana i kela wahine e kau mai iluna o ke kaa otomobile.

            Ua hohiia mai kela wahine no Honolulu nei, a hoopaaia ma@oko o kekahi hale ma ke alanui ololi Bickle, a wahi a kela wahine i hoakaka ae ai, a lilo oia i pio malalo o na Pilipino elua, me ka hiki ole iaia ke ku-e mai i ka laua ma@ hana maluna ona.

            I ka lohe ana o ke kane a kela wahine, i ka mea i hanaia maluna o kana wahine, @ @ @ @ ia hana imua o ka oihana maka.  a ma kekahi la ae, i loaa aku ai kela wahine maloko o ka hale a na Pilipino elua i hoopaa ai, a ua hopuia na Pilipino Kolohe, me ka loaa ana aku o ka pu panapana, maloko o kekahi paiki maloko o kela hale.

 

NA HIHIA O KA OIHANA MAKAI

            Hopuia o Duane Milgadr ma ka la Sabati nei a hookiiia ae no ka hewa aihue. 

            He Kepani kalaiwa kaa otomobile ka i paa ae i ka hopuia e ke Kapena Makai Bob Lilis ma ka Poakahi nei a hoopiiia ae no ka holonui.  No ka huikau ana o ke kaa ana e kalaiwa ana me kekahi kaa okoa aku ma ke kihi o na alauui Victoria ame Beritania ke kumu on a i hopuia ai.

            No ka hookuʻi ana o ke kan oto a J. Omura e kalaiwa ana me kekahi kaa oto okoa aku ma ke kihi o na alanui Kanoa ame Archer i Paa ae ai oi@ i ka hopuia e ka Makai McCallum.

            No ka malama ana i kekahi hana piliwaiwai ma kekahi wahi o ka Paka Aala i paa ae ai o Pedro Santiago ame Alejandro i ka hopuia ma ke kakahiaka Poakahi nei.

            Ma ka po o ka Poakahi nei he wahine Kepani, o Kamazu Arakaki ka inoa, ka i hopuia e Colburn ame kona mau kanaka no ke kuai waiona.  He ipuhao puhi rama ame kekahi mau pahu rama i hoawaawaia ka i loaa aku maloko o ka pa o keia wahine ma ke kihi o na alanui Liliha ame Kula.

            No ka hoomau ana o S. Shiraki i ka holo kona kaa oiai ke kaa uwila e hoolelel ana i na ohua ma kekani kihi alanui i hopuia ai oia e ka Makai Mike Morse a lawela ae i ka halewai.

            Ma ka po o ka Poaha o ka pule aku la i hala loaa aku kekahi kaa oto Buick i ka Makai Alfred Naeole e ku ana ma ka kihi o no alanui Emma ame Beritatia aohe kukui a lawiea ae eia i ka halewai, a ke huliia mai nei ka on a nona ia kaa.

            Hookuʻi ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e Jack Kapua a pakele na ola o kekahi mau malihini kaahele honua mai poino me kekahi kaa kalaka ma ka auwina la Poakahi nei ma kekahi poo o ke alahaka o Waimea.  Ke ainau pono mai nei ka oihana makai i ke kumu o kela hoohuʻi ana.  O kahi i laki ai aole hookahi o na ohua e kau ana @ eha.

 

E Holo Kuʻe Ana o David Trask I ka Makai Nui Charles H. Rose

Kukala ka Lunahoomalu Mua o ke Komisina Makai no Kona Holo Moho ma ka Aoao

Demodarata no ke Kulasa Makai Nui

            Mamuli o kona manaoio ana, ua hoea mai i ka manawa e hooholoia ae ai ke kulana o ka oihana makai o ke Kulanakauhale a Kalana o Hono nei, ma ke ano e hooʻia ae ai ka maikai ame ke kupono, i oili okoa ae ai o Mr. David K. Trask, ka lunahoomalu mua o ke komisina makai.  n hope luuanana kukuluhale a ku iwaho, me ka hoike ana ae i ke akea, ma ka Poalua iho nei, he moho aia e alualu aku ana i ke kulana makai nui, ma ka aoao Demodrata.

            O ka inoa o ka Hope Loio Kala@ Cluas Roberts ka i manaoia, e holo ku-e mai ana i ka Makai Nui Rose, ada i ka oili ana ae o ka inoa o Mr. Trask, i ka nana aku, aole o Claus Roberts e alualu ana i kela kulana, aka e onouia mai ana oia e kona mau hoaloha, no ke kulana loio kalana.

            Iwaena o kekahi pohai o na alakai kalaiaina, ua lilo ke kulana holo moho o Mr. Trask, i mea hookahaha i ko lakou manao, eia nae na lokahi lakou, ma ka olelo ana ae, o Mr. Trask kekahi o na moho ikaika loa; no ka mea ua hookaulanaia ae oia, mamuli o kona ku ana  ma ka aoao o ka pono ame ka pololei, i ka wa e ninaninauia ana ka hihia ki-pe o ka Makaikiu McDuffie imua o ke komisina makai.  oiai oia e noho lunahoomalu ana no kela komisina.

            Ia lakou i hoakaka ae ai i ko lakou manao, no ke kulana ikaika o Mr. Trask, ua olelo pu ia ae, e kono ia ana ka Makai Nui Rose, e hoohana i ka mikini politika o ka oihana makai, ma ke ano e loaa ai iaia ka lanakila, maluna o kona hoa paonioni oloko o ka aoao kalaiaina hookahi.

            He nui a lehulehu wale o na Demokarata i manaoio, e loaa ana ia Mr. Trask ka waeia i moho, no na ku@ @ w@ @ @ @ make @akeia oia e ka lehulehu, a@a na hoomaopopo pu ia aku kona kulana ame kona makee, e ike aku i na hoololiloli ano hou iloko o ka oihana makai; a e hookoia aku hoi ke kanawai me ke kakauha, i wahi e hoemiia mai ai na hana hakihaki kanawai, e ikeia nei i keia la.

            Ma ka manao hoi o kekahi poe lo@a kalaiaina, in a e huliamahi mai ana wahine, a haawi i ko lak@ mau baloko no Mr. Trask, alaila aole loa he kanalua no kona lan@ kila maluna o ka Makai Nui Rose; a ua loaa pu ka hoomaopopo ana ia lakou, o kekahi helana nui o na Repubalike, e lele mai ana lakou a haawi i na kakoo ana ia Trask, in a aole no kekahi mau kumu e ae aka no ke ake wale no. @ kaawalw ae ana he poo no ka oihana makai o Honolulu nei.

            I ka hoike ana ae nae i kona kulana holo moho ne ka wihawa @ ka Makai Nui Rose, mai ka @ o mr. David K. Trask i kena @ no penei:

            "Ma koʻu manao, he mea pono e hooponopono hou ia ka oihana ma kai o Honolulu nei, e noke ia @ nei i ka ninaninau e ke ki@ @ o ke teritore, mai ke po@ mai ahi@

ilalo, in a i makemake ke kula@ kauhale a kalana e loaa ma ke@ mua aku he oihana makai mak@ ku."

            No na mea e pili ana iaia iho a@ ka Makai Nui Rose, ua hoakaka @ o Mr. Trask, aole ana mau mea @ ku-e aku ai iaia; aole no ho@ @ i makemake e lawe mai i na @ pilikino, iloko o ke kalaiaina.  @ kana kumu hoohalahala wale no.  @ ia ko ka Makai Nui Rose, kapae @ ana i ka Makaikiu McDuffie, i ka wa i waihola mai ai na kumu h@ halahala e ku-e ana iaia. imua  @ ke komisina; oiai ua kapae aku @ i na makai e a@, i loaa he mau @ @ @ @ @ @ kou mau hihia: aole nae oia i @ pela i ka Makaikiu McDuffie.

            Maka aoao Repubalika h@, @ elua mau inoa e loheloheia nei, no ke alualu ana i keia kulana makai nbui, oia na inoa o Eddie Hopkins, i alualu mua ai i kela kulana oi@, me ka lanakila ol@ an@ Eugene K. Allen.

 

HAALELE NA SALONA O NA MOKUPUNI PILIPINE

            MANILA.  July 24.--Eono mau senatoa ame na lunamakaainana o ka ahaolelo Pilipine i haalele i ka hana i keia la he hoonee hana hoeueu kalaiaaina hou e kue ana i ke Kiaaina-Kenerala Leonard Wood.

            O ka hookumu ana o keia haunaele kalaiana maloko o na mokupuni Pilipine a i lilo ai hoi i hana na ka ahaolelo e noi mai ai i ka Peresidena Harding e hookaawaleia ke Kiaaina-Kenerala Leonard Wood mailaila mai.  he hiohiona i aneane like loa me ka pilikia i ikeia iwaena, o ka oihana makaikiu ma Honolulu nei ma kekahi manawa kokoke aku nei i hale, ka hana hoi i hoopiiia ae ai ka puali makai no ka hawahawa o na lima i na loaa hewa.

            Mahope o ka hanaia ana o kekahi hana alunu a law i ka waiwai kipe maloko o Manila a ua hoopiiia ae ke Kakiana Makaikiu Conley.  Ua noiia aku ko Conley hookohu e ka noiia aku no Conley hookohu e ka Meia Fernandez o Manila e hoihoi ae, a mahope iho ua hoopauia aku ka Makaikiu Conley mai ka hana aku.

            Kueia Kela Hana Ana A ka Maia

            Ua waihoia aku keia hoopauia ana imua o ke Kiaaina Wood, a mahope o kona noonoo ana no keia pilikia @a kue ke Kiaaina Wood i ka hoopau ana a ka Meia Fernandez, e like me ka lono i hoikeia ae i ka Advertiser mai kekahi poe mai onei e noho mai la ma Manila a i loaa mai ka lele maopopo ia lakou no ia hihia.  Ua kauohaia aku ka Meia e hookohu hou aku ia Conley i makaikiu.

            Ma kahi o ka hooko mai o ka Meia i ke kauoha a ke kiaaina Wood ua waiho loa ae la oia ia hihia imua o ka ahaolelo ma Pilipine, a ua hanaia ke olelohooholo a hooholola e ka ahaolelo e noi ae ana i ke Kiaaina Wood e noonoo hou ola i kana rula ana.  Ua hoole ke Kiaaina i ka hoopau ana i kana rula ana, no ia kumu i hana ai ka ahaolelo he paiapala hoopii i ke aupuni Amerika a i ka Persidena Harding e noi ae ana no ko ke Kiaaina-Kenarala Wood hookaawale@n mai na Mokupuni Pilipie mai.

Hoolalaia Kekahi Hawawai Makaainana Nui

He halawai nui na na makaainana Pilipino e noho nei maloko o Honolulu ka i hoolalaia no ke kaheai @ ae ma keia mua aku, a imua o @ halawai e hoakakaia aku ai @ pilikia i hanaia ma Pilipine.  Ua manao waleia he olelo hooholo @ waihoia ae imua o ia halawai @ kakoo ana i ka hana a ka ahaol@ o Pilipine, a e noi pu aku ana i ka Persidena Harding e hooko aku i ke noi.

            Ma ka olelo a kekahi mau koa @ ka ahaolelo ua hookela loa aku @ Kiaaina Wood i kon amana mamua o ka mea kupono mamuli o kona a ke aupuni kulanakauhale, oiai @ mau hana pili kuloko ino kela @ @ aupuni kulanakauhale ke hooponopono iho i kana mau hana pon@i.

 

KA HOOLALA E HOOKIPA I NA KANAKA O NA MOKU HEIHEI

            I kulike me ka lono o ka loa@ ana ne i ka Advertiser mai ka Buro lala mai o ka Advertiser ma Maui.  @ ko Maui poe ke hoolala @ la i nei manawa a in a no ka holopoao @ ia hoolala ana e noiia ae ana @ @ ku liilii heihei e holo mai nei @a ka Moana Pakipika no hawaii mai Santa Barbara, Kaleponi mai, @ k@ pa aku i Kahului.

            Ua waihoia aku keia manao imua o ka Papa @ @ Maui e koaa Peresidena J. @sh, a ua wai@oia aku e ka papa Kalepa i kona papa kahuwaiwai.  O ka hana i hoo ho@a @ ka hoookipa ana aku i na moku heihei i ke awa o Kahului @ ia ka hua i loaa ma kekahi ahakuka i malamala mawaena o ka Poresidena kalepa J. J. Walsh a@ Lorrin A. Thurston, i kipa aku @ i Maui ma ka huakai a ka Lunamakaainana Curry.

            O keia manao i hoolalaia no ka kipa ana aku o na moku heihei i Kahului ma ka manawa ia o ka heihei a na moku liilii e holo heihei ana mawaena o Honolulu ame Hilo, o ke alahele i hoolalaia no na moku e holo ana ma ka aoao makani aku o Molokai ame Maui a komo aka i Kahului.  O ka manawa o na moku heihei e hoohalaia ana ma Maui e hoolaweia ae ana ia mailoko ae @ ka manawa holo mawaena o Honolulu ame Hilo, ma ia hoolawe ana aole e lilo ana i mea e hoopilikia ai ka manawa holo mawaena o Honolulu ame Hilo.