Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 26, 28 Iune 1923 — NA ANOAI. [ARTICLE]

NA ANOAI.

Ke hoolalaia nei ke alanui e helo aku ai e noi i ka Peresidena, no kona ae mai i ka hoaie o $75,000, no ke kii ana i ka wai o Waihanau, ame ka hana ana o na alanui o na aina hoopulapula. Ua manao waleia e loaa mai ana keia mau dalu iloko o ka malama o Sepatemaba, a o ka hoomaka no ia o na hana. He hana nui keia kii ana i keia wai, a e hala ana no paha kekahi wau mahipa loihi mamua o ka pau ana o na hīina, a loaa mai ka wai no koia mau aina i makemakeia e lawe aku i ka wai. He mau home lehulehu lee hoolawaia ana, a e loaa pu ana kekahi Avai no Kaunakakai. He mau makahiki keia o ka noho nele ana o na leanaka o kela wahi i ka wai maikai ole, oiai, o ka wai maoli e loaa ana no na hora kakaikahi wnle no o ka la. O keia ko alanui e lawa ai kela pfte i ka wai maikai. Ma ka nana 'aku ua loihi no ka hoohemahema an ao na Lunakiai 0 ke Kalana o Maui, aole i hoolawu mai i keia poe ma Kaunakakai, i ka wai maikai. He mea aha la na noi i hiki aku imua o kela poe Lunakiai. Aka, ke hooia mai aei nae na hana e lawelaweia nei no ka pomaikai o na kanaka nawaii, e loaa ana ka Avai no keia poe. Pilikia no kakou i na kanaka Hawaii no o kaleou. Ua like na noi mo ka ua maluna o ke kua o ke kaka, aole manawa e pulu ai. Ke kau nei na hoolaha no ka weheia o na apana pa-hale ma Kalamaula. O keia mau apana aina he eka a emi mai ka nunui, e lawa ai no ke kukulu hale ana me ka hanai ana paha i kekahi mau wahi moa a puaa no paha. He $1000 ke kuloana hoaie o ke kanaka, o hiki ai no e lawa kahi hale ame na hemahema liilii e ae. I weheia keia mau pa-hale no na kanaka o makemake ana e hoi a e oho hana aku malalo o kekahi poe e aku, a i ole lawai'a paha. Ina he kanaka kamana oe> a i ole mekanika paha, a ua makemake ole oe e mahiai, no lakou keia mau pa-hale i weheia mai nei, no ka men, aole no e waiwai ka haawi ana aku a nni na apana aina, ina aole he manao e komo aku i ka hana mahiai. Ke komo mai nei na palapala noi i keia mau la. Ma ka hoike a Mr. Albert Horner, ka mea nana i ka pono o ka poe kanu ko, aolo lie lahui hana 01 aku mamua o na kanaka Hawaii, e noho maji nei ma ko lakou mau aina hookuonoono. He mau mea keia i maopopo mua i ko ou-1 kou meakakau, aka, ua lilo nae keia hoiko ana mai a keia haole, i mea' lioohauoli no ka mea, ua oleloia j leakou, he lahui kupono wale no i j na .hana lima, kamana, a me na*j hana like. A aole ka kakou e hiki \ e lawelawe i na hana mahiai. Ke lioole mai nei keia haole i ike ma- j muli o kana hana, o kaahele nei mai Kauai a Hawaii, ua hewa kela i mau olelo, a o ka oiaio he lahui ike I a mikiala mahiai kakou.

o ia 110 paha ka apiki o keia poe. Eia ke waiho la i Wakinekona na meolelo a lakou i hoopaa aku ai, aole na kanaka Hawaii lie poe ike a makemnke.4 na haha maliiai. A o ka oiaio no 'nae, aole lie lahui ike i ka mahiiii f oi aku mamua o ke kanaka Hawiaii.. No kekahi mau makahiki loihi lfa noho ana o ko kakou mau kupuna no lakou iho, a e malii ana i ka lakou ai. A ike iho la no nae ka keia lahui i na loina 0 ka mahini ana. Hoopunipuni no hoi ka manao ana o ke alanui ia c puka ai ka lakou mau mea i manao ai. Eia no iia kanaka o Kalamaula ke -hooikaika mai nei i ka hoomaemae ana i ko lakou mau aina, a ke palahalaha aku la nao hoi na eka 1 pau, a ke hookomo la no na mea<kanu. Ua pau ka pilikia o keia poe, no ka mea, ua oo ka ai i kanu ai, a ke hoomaka mai la nā moa e hanau.' O na puaa hoi, ua pau 1 ka hapai kekahi, a he mau mahina hanau aku keia. O ka hoike ana mai no ia i ka holopono o na hana, ame ka loaa ana o na pomaikai.

i Piha ka pahn ia maloo ana keiki e noho mai nei ma Kalamaula. He mea dala nui kena la ma Honolulu nei. Aka, ia oukou ka he mea ohi wale no. O kekahi hoi kena o na pomaikai o ka hoi ana aku la e noho maluna o ka aina i lawa i kena mau mea ike ole ia ma Honolulu nei, a me ke dala wale no e loaa mai ai. 0 na pahu puaa atfiu kekahi mea ono o kena nohona ma Molokai. A me keia mau la hiki e ki i na leia ahiu o ka aina.

I Hawaii aku nei ke o ke Komiaina, a ua hele e nana i na aina o Panaewa ame Keaukaha, kekahi hoi o na aina i manaoia no ka weheia ana malalo ō keia mau

hooponopono hou, i hookahi eka pahale no na kanaka e noho kokoka ana j, na kulanakauhalo. Ua manao waleia o waeia aku ana kekahi mau pa-hale no na kanaka i manao ole e komo aku iloko o na oihana mahiai, aka, ua makemake i wahi kahua ha)o f a e noho no e lawelawe hana ma ko kulanakau hale. A no keia niau pa-hale, o loaa aku aua ho hookahi tausani ilala no ha leukulu hale aaa, ama ka pa ana i ka aina. Ua anaia mai nei na aina o Lanni. no ka hoomaka aua o ka oihan i kanu halakahiki maluna oia Moku puni. Ho aina kupono io no o Lan; i no koia oihana. no ka mea he mnu aina momona nui o ka lepo. O k:i wai walo no ka pilikia o kela ain.i, a no ka hana kanu halakahiki nae, aole e piiikia ana no ka nele i ka wai. £ mahuahua ae ana na kini halakahiki o keia mau makahiki aku, a o pii pu ae an ano hoi nu loaa o ka aina nei.

Ua hoikeia mai ia makou, ah ho 50,000 tona halakahlki e oo aun, a e makaukau ana no ka laweiu mai i llonolulu nei no ka hookomo ana iloko o na kini. Aia keia mau kela aoao Hikina o Molokai. Ilt 4 hana nui ka ako ana ame ka huki ana mai i keia mau halakahlki ahi ki i ka uwapo, ma Kamalo anu> Kaunakakai. A o loaa ana ka liana a na kanaka ho lehulehu wale.

Ua lawa pono ke Komlaina me ka wai 110 na aina ma Kalamaula i keia la. E hoomooia mai anu n.i paipuwai no keia mau pa-hale !io 26 i makaukau no ka. weheia im.i mahope aku o ka la 14 o lulai, * 1923. No ka wai hoopulu meakanu, he o ia mau kona pii malma hua ana ae, a ua oi aku mamu.i o ka mea i makemakeia i keia !u 0 na kanaka mahiai. Aole puha e hoea mai ana ka manawa e koi ia mai ai e paumaia na galniu apau o kela mau waipuna. Aka, ua hiki e hoopiiia ahiki aku ka 2,000,000 galani ina e makemakm ona o hiki aku ilaila ka nui o ka wai e hoohanain ai. Ma ka nana aku, e pii mau io aku ana no ku nui o ka wai i makemakeia, no ka ,mea he.anau eka helu uuku wale uo keia o mahiia mai nei i keia mau la, a i ka hemo pau ana paha o na apana apau, ame na eka apau 1 makemakeia e mahi, e hiki io aku aua no ka umeia ana o kti& wai i kela mau galani apau o keia mau waipuna. No na kanaka nao ■ e noho mai la, ua lawa pooo na makemake me ka wai, a he wai hoi e mau ana a o ke kahua no ia o ka mahi ana. E nui loa ana keia mau eka no kekahi poe, aka, to ka p'oe ikaika no i ka mahiai. « Jilo ana i mea liiiii ma ka'u hoomaopopo aku. Aka, e naua aka paha kakou, mamua o ka uwo e ana.

.0. ka loaa ana o ka ai i ke kaua " ka ka mea mua o koia ola ana. V. loaa ana iaia eliko me kona ikaik.-\ ina paha e noho ana ma ko kaon.. a i ole e hoi ana paha ma ua ku., aina no ka mahi ana. Aole e wale mai ana ka ai i ke kannka nolio nna ma ke kaona, a an!c • hoi e loaa wale mai ana.ka ai i k kanaka mahiai. Aka, o ke ano i<a. o na meaai, ame ka uuku o na hoe Hlo no ka loaa ana mai o in ma: £ mea, aia ma ka aoao o ke kannk. mahiai. *!Ma ke kaona, he nui wa!" na mea e koi mai ana i ke kanak.i > hoolilo i kana mau dala. A ma k kuaina hoi, o ia mau mea d;ila r-; nui ma ke kaona o loaa walo aua k.i hapa nui me ke dala ole. SAN DIEGO, lune 7.-—Ua leloi'i e ka Lukanela H. E. Happing nmluna o ka mokuea PSL ■ i keia ia V ahiki i ka €200 kapuai ke kiekie i ka lewa me ka lawe pu ana i fcokahi ukana kaumaha kuikaw.i o 4409 paona, o ka huina kaumaha •" ka mikini ame ka ukana he paona. Ua manaoioia keia o kek.n!o na lelo kiekie a maikai loa ana : ka lewa i ike ole ia mamua. Ua haulo ika poe lelo ika i .o na mokukaua kekahi mau mar.v wa kiekie loa i leleia, he 10 i hii:i ' ikeia ma ka moolelo ,a ua omi ī- 1 ka Lukanela Henry Stanley mai l ' ! ' o ka lele ana he 10 hora ame nuke i ka lewa a kuu iho la w' ka palekana iloko o ka "wai o ka poeleelo ana.