Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 26, 28 Iune 1923 — Page 3
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
O@a a kaIa@ Moa-ula-Nui-Akea i Kaulana
He Moolelo Kahiko no K huli koolau o kailua ame Waimanalo, ka Nanea o ke Au ok Manawa
I ka hala ana aku o ke aiwaiwa o Nuuanu, ua hooko aku la o Kahinihiniula elike me ke kauoha. noho @o la oia kakali ia Keoahimakaoke@koa, aole no i u iho ku ana oia me kekahi pauku laau nui a loihi @ hoi. Iaia ike mai ai ia Kahinihiniula, olelo mai la oia:
"Eia ko laau a ko kumuhonua i k@na mai nei iau, e kii i kai Nuu@aua a o Nuupia hoi, a ko Kumuhonua i olelo mai nei, o ke ala keia o Makuuka'o, kela wahi laau olelo e paa ana ika lima o ka elemakule e noho ana mawaena o ua kanaha ekolu, i oukou iluna o ka papaaina i ka aina lewa i ke kai a kakou i hele ai, a o ka inoa o keia l@au nui e ike mai la la, o Koo@ookumailani.
"E paa oe i kei a laau, a hele aku o i kahi ana i kuhikuhi mai nei ia oe, ilaila oe e kakali ai i ka huakai alii, a hoea pu mai me ko kumuhonlua, a nana aku ka hana i koe, maanei la pau kau hana, a loaa @ kaleo mai hikimalama ke ala we-;e a ka makani."
I ka pau ana o na olelo a Keoahi o ka pai'a ae la no ia o na maka o Kahinihiniula, a nalo aku la kona hea i ka ehu a ke kai, oni mai Kanewai i ka ua Kuahine.
Nana iho la o Kahinihiniula i keia pauku laau nui loihi, a olelo wale iho la no iloko on a, "hookaloke no hoi ka laau o ka lawena mai, a o ke kuhikuhi no hoi a ke akua @a'u me ka ike mai no hoi he uuku au, heaha la hoi i hapai au ia oe a hiki ole, waiho no au ia oe malaila a na lakou no e kii mai."
Wehe ae la oia i ke kapa ae a Haumea i haawi mai ai, a hohola iho la waiho iho la ia Makalei, o@ili iho la a paa, nakii iho la i ke kaula ma nna poo, a lei ae la i kona ai. me ke kikepa ana ae mahope o kona kua, ku ae la oia iluna, hele aku la a ma kahi e waiho ana o ka pauku laau, hamohamo iho la i ke kuala, o Puna, me ka manao kanaloa iloko ona.
Hopu iho la oia ma ke poo o ka laua a hapai ae la iluna, he ma-ma wale no etlike me ka wiliwili maloo i @ina i ka la o Kaupe'a, a mamuli o ka loihi o keia laau, ua kauo aku @ oia no kahi i kuhikuhiia mai @ia.
Iaia i hiki aku ai ki kahi puukole, a he wahi ohuku hoi mahope aku o ke kiowai auau o ke alii, hookuu iho la oia i ka laau, a noho iho la me ka huli ana o ke alo i kai i ke ahe mai a ka makahi Malanai, a ke ike aku la hoi oia i ka nu'a mai o na kanaka i ke kula, aole nae o na kanaka o ke alo alii o Olomana, aka o na kino lau manamana @o o ke alo o Haumea nui a ke aiwaiwa:
O ke aka Kino lau kino pa-e-e, O lon la ke kino owau la ka maka, O ke kaula ulupuni ulu maka na helehele, Ke api mai nei ia'u ke kaula ma-na o Waimakanui, @iolo ka leo o ka pohaku, I oio ka leo o ka a-la, I ka hana a ke aiwaiwa. I mea paha hoi e puka ai kana mau hana i ke ao malama, i malamaia hoi e na kupuna o keia lahui @loko o ka buke a kapaia ka inoa @ lakou o Kaipuioleole.
Oiai o Kahinihiniula e na hoomau nei i ke ka'i a ke kaoo o ka hua-kai, ike aku la oia i ka luli mai o ke Kahilikoolani i kahi mamao, a e pohina iho ana hoi ka elehune, ua awa noe o ka nahele i hoopuniia e ka punohu, maopopo iho la iaia, eia ke alii ke hele mai nei, a me ia pu hoi kona kumuhonua ana e kali aku nei, elike me kana ka@oha.
I ka hookokoke ana mai o ka huakai i ka makaha o Kaneaki, a o ka makaha hoi i kukuluia ai o Makalei, i ka loaa ana o Kahinihiniula, mahope mai ua mahae ae la ka huakai a ke alii ame kona mau aiolo, kamoe mai la ke alii no kona @owai auau, me ka olelo ana aku i kana malihini:
"Auhea oe kuu malihihi, ua ike @ oe i ka kapu o ke akua o kaua, @laila ke hookuu aku nei au ia oe@ kakoo aku a kahi e oioi ai, a loaa aku oe ia'u ilaila, oiai e hele a@ hoi au hiuwai a olu aku."
O ko Haumea olu ia, i loaa he wa nona e hui ai me kana pulapula, o noho mai la e kakali iaia, nolaila o ae la oia i kona lima iluna, ua n@opopo wale paha ka manao i kona mau aialo, ia wai hoopuni ae ai lakou i ko lakou haku, a kaawale na kanaka o ke alii Olomana.
Iaia iwaena o kona mau kanaka kahea mai la oia i na mea apau o ka huakai, e hele ahiki i kahi e hoomaha ai, a kalia ike alii ilaila.
Ua hoomau aku la na mea apau i ka hele ana, a eia hoi ua aiwaiwa nei ke nana nei i ke kane a laua Ahiki e iho mai nei e ukali i ke aikane kahi e loaa mai ai iaia.
I ka ike ana o Haumea, ua kokoke o Ahiki e hui me lakou, olelo aku la oia ia Haipu:
" E hele oe a mamua loa o ka huakai a hui oe me na kanaka ekolu e himai nei, olelo aku oke i ke kanaka me ka ahuula me na lei hulu iiwi ike poo, he elele au mai ke alo alii mai o Olomana ame ka malihini ana i hoouna mai nei, e imi mai au a kou wahi e loaa ai, na'u e kuhikuhi aku ia oe i kahi o oukou e hui ai, aia na lii la i ka auau i ke kiowai kapu o Moanihi i ke alo o Waiauia, pela oe e o punahele a ke alii, eia ka huakai kanaha o na aloalii elua ke hele mai nei mahope o'u."
I ka wa i pau ai o na olelo a Haumea ua hooko aku la o Haipu i ka olelo, ia wa hookahi no hoi o Haumea i haalele iho ai i ka huakai, a hele aku la e hu me Kahihihiniula e kakali mai la iaia i kahi ana i kuhikuhi aku ai.
Ia Haumea me Kahinihiniual i hui ae ai, olelo aku la o Haumea:
"O keia laau a ke akua i kena mai nei ia oe e kii, o ko alanui keia e hui ai oe me Olomana, ame ka punahele ana, a e lilo ai hoi oe i mea nui no keia aina, a i alii nui hoi i ke alo o ko mau makuakane hookama.
"O ka waiwai nui ia o ka ike i haawaiia ia oe, i maopopo na mea apau o kou noho aupuni ana me ou mau makuakane.
"E nana oe i kela kuapae e waiho mai la aia ilalo olaila ke kiowai, i ka wa auanei a'u e olelo ai ia oe a hoala, o kou wa ia e hopu ai a ka laau nei a hoala a ku iluna, a ia'u e olelo ai ia oe e hoomoe, o kou wa ia e pahu ai i ka laau a kula'i aku a kau ma keia aoao o ka auwai (kahawai) a kau pono keia laau maluna o ke kiowai auau o ke alii.
"I ka wa auanei a'u e kauoha ai ia oe e hele maluna o ka laau, e hooko oe, a o ko ae ana ia i ke kapu alii kanaka o Olomana, pela e lilo ai ia kapu nou a kau i kau mau pua.
"I kahea mai auanei he leo ma hope ou, mai huli oe, mau no oe i ka hele malie, me kou aui ole mao maanei, ahiki i ka wa e kau iho ai o ka lima o kekahi mea ma kou poohiwi me ka nonoi ana mai ia oe, alaila ku iho oe a kamailio me ia, o kana e olelo mai ai o kau ia i ka moku, elike me ka olelo a ko kupunawahine ia oe i kinohi, na olua e ai i ka momona o Kailua ame Waimanalo, a eia ua la la a kaua e hui nei.
"O ka mea nana e ukali ia oe a loaa o Ahiki no ia, ke Konohiki o Kailua nei, a o ke kanaka hoi a ko kupunawahine i kaniuhu ai i ke aloha, oiai nae aole na hai i a'aoa'o ia oe kii i ka momona o ka aina o ke alii, nana no.
"Hoomakaukau oe, eia ke aikana a ke alii ke hele mai la e hui me Olomana i ke kiowai auau."
Ia Haipu i hele ai a hui me Ahiki ninau hookolohe aku la oia ai Ahiki:
"Ea e ke kanaka u'i, o oe paha ke aikane a ke'lii Olomana ea@" "Ae," wahi a Ahiki. "He elele au i hoounaia mai nei e hele mai a kou wahi e loaa ai, a ha'i aku i a oe, aia ke alii i ke kiowai kapu o Moanihi i ke alo o Waiauia, ilaila oe e hui ai me ke alii, ei aku ka huakai kanaka o na alo allii elua i ke ala ia e hele mai nei, a o ke kauoha ia'u, e hai aku ia oe, e hele pololei oe no kahi a ke alii e auau mai la, a na'u e alakai aku ia oe ilaila."
"Ua pono," wahi a Ahiki, "ua kamaaina au in na wahi apau oonei, a ma kahi au e hele ai o ko kakou alanui ia."
Huli ae la o Ahiki, a olele i kona mau hoahele:
"E laua nei, e hoi olua ahiki imua o ke aliiwahine, hai aku iaia, eia au a hiki auku me ke alii ame ka malihini pu.
"O oe no hoi e Paku'i ka a-puu-puu nui no ka hoomakaukau ana i na meaai lawa ai na malihini."
"Na'u ia e hana elike me kou leo." wahi a Paku'i, me kona olelo ana mai ia Nuhi.
"E hoi kaua e hoomakaukau, ua lohe pu ae la no kaua i ka olelo a ko kaua Konohiki."
I ka pua ana o na olelo, ua huli aku la o Paku'i ma hoi no hope, a o Ahiki hoi me kahi elele ho'epa, ua kaha mai la laua hele no ke kiowai auau o ke alii.
"Ma kahi a keia elele hoolalau e hele ai, malaila mai o Ahiki e ukai ai, oiai nae o ka manao iloko on a o ka hui aku me ka huakai a na kanaka a na alo alii elua e hele mai nei i ke ala, a o ka hana e alakai nei i ke alii Konohiki.
Ia Ahiki ma i kokoke aku ai i ke kiowai auau o ke alii, ike aku la laua i na kahu o ke alii e noho mai ana i kahi mamao mai ke kiowai mai, huli mai la o Haipu a olelo i ke Konohiki:
"Maanei kaua e nihi aku ai, i ole e ike mai na kahu o ke alii ia kaua, ahiki i ko iho ana i ke kiowai a ke alii e auau mai la." (Aole i pau.)
HE 20 MAU MAKAI HOU I HOOHOLOIA E KA PAPA
Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka noho ana ma ka po o ka Poalua nei i hooholoia ai e ia papa ka hoomahuahua hou ana ae i ka puali makai o Honolulu i iwakalua mau makai hou ma ka manawa o k a noonoo a hooholoia ana o ka bila haawina o na hoolilo o ke aupuni Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei no na mahina eono o nee aku nei.
He lana malie wale no me ka holomua na hana i lawelaweia e ka papa ahiki i ka waiho ana mai o ka hapa uuku o ke komite waiwai Ben Hollinger i kana hoike, a maluna o keia hoike ka paio hahana ana a na lunakiai, a ma kekahi manawa aneane loa e aponoia ka hoike a ka hapa uuku, o ke kumu wale no o ka apono ole ia ana mamuli o ka hoololi ana o ka Meia John H. Wilson i kana rula ana, mamuli o kekahi kumu i waihoia ae e ka Lunakiai Jonah Kumalae, a eia nae ua hooholia no e waiho ia hoike ma ka papa a e hoopaaia ma ka moolelo.
O ka Luna Charles Arnold ka mea kokua i ka hoike a nana hoi ke noi e aponoia na hoike dala a ke komite, a ua lokahi ko ka puuku kulanakauhale ame kalana i kona manao, aka nae, mamuli o kekahi ninau i waihoia ae e Lunakiai Kumalae a e hoakaka ana o ka manaoio maoli o ka hoike e waihoia ka hoike a ke komite waiwai e hoole ana i ka aelike o ke alanui Pali o Nuuanu ma ka papa. I kinohi ua rula mai ka Meia he noi kupono ka Lunakiai Arnold, aka i ka manawa i ku-e mai ai ka Lunakiai Kumalae ame Pachecco, ua huli a hoomaopopo hou ka Meia i ke ano o ka hoike, a i ka maopopo ana iaia ua hoololi oia i kana rula ana, a kukala mai la ua halahu ka Arnold noi mawaho o ke kumuhana. Ia manawa i noi aku ai ka Lunakiai Arnold e waihoia ka Lunakiai Arnold e waihoia ka hoike ma ka papa a ua hookoia ia noi, eia nae, ma ke koho ana ua paiapai.
O ka Lunakiai Hollinger hike ka i waiho mua ia ae a mahope o ka heluheluia ana i hoomaka ai ek ooloku na hoa o ka papa. Ma ke koho ana o na lunakiai Arnold, Hollinger ame Low ma kekahi aoao, a o Kumalae, Pachecco ame McCllelan ma kekahi aoao, o na hoa kamailio nui oia o Hollinger ame McCllelan, e hoahewa ana kekahi i kekahi no ka waiho ana mai imua o ka papa i na huahelu pololei ole, a i ka manawa i hookaulikeia ai ka laua mau huahelu he $130,00 ka like ole mawaena o ka hoike a ka hapanui o na hoa o ke komite waiwai ame ka hoike a Hollinger i aponoia ai e ka puuku kulanakauhale ame kalana Conkling.
O ka huina nui o na loaa makahiki o ke aupuni kulanakauhale ame kalana no eono mahina o nee aku nei ma ka hoike a ka hapanui o ke komite waiwai he $1,784,524.72, a ma ka Hollinger hoike hoi, ka hapauuku o ke komite, he $1,914,745.99. Ma ka Hollinger hike ua komo pu ia me na dala auhau a ka poe i haule hope a e ohiia aku ana, he mau dala nae keia a ka poo hookaa auhau i komo ole iloko o ka hoike a ka hapanui o ke komite.
Mahope o ka paioia ana o ka hoike no ka aneane elua hora uaa hoomoe maikai i a ma ka papa, a ia manawa hookahi @ hookomoia ae ai he olelo hoololo e noi ana e waihoia ka hoike a ka hapanui o ke komite ma ka papa. Ma ka manawa o k a ninaula ana o na ae ame na hoole maluna o ka olelo hooholo he 4 ma ke apono a 2 ma ka hoole oia na Lunakiai Pachecco ame McCllelan.
Na Hollinger i hookomo ae he olelo hooholo e noi ana e hookaawaleia ka huina o $17,00 no ke pani ana i ka like ole mawaena o ka $150,00 i loaa i nei manawa ame ke koho a ke mea lawe aelike. Ua holo pu keia olelo hooholo, he hooiao ana i ka lilo ana aku o ka aelike ika mea koho haahaa loa oia ka Hawaiian Contracting Company.
O kekahi olelo hooholo i hooholoia o ia ke noi e hookaawaleia ka huina o $35,00 no ka hooloihi ana aku i ke alanui Betela a hui me ke alanui Pauahi, o ia hoi he hapa wale no o ka hana i hoolalaia ai mamua e hooloihi aku i ke alanui Betela a hui me ke alanui Beritania ke hanaia i nei manawa.
Ma ka manawa o ka noonooia ana o ka bila haawina no na hoolilo ua hooholoia me ka lokahi, hookahi wale no hoololi i hanaia, o in hoi ka paku'i ana iho i kehai itamu no na alanui, Ua hoao ka Lunakiai Low e hoopau loa i ka itamu e pili ana i ka hoomalu ana i ke ahi ma ke awakumoku ae nei, aka nae aole i holo mauli o ko Lunakai Pachecco hoololi ana i kana koho ana.
Ma ka manawa o ka houluulu a hooponopono ana i ka bila haawaina no na hoolilo ua ikeia he mea kuopono ka hoohui ana i ka huina o $138,000 me na haawina dala e loaa mai ana mai ka waihona laula mai i mea ana mai ka waihona lauala mai i mea e hiki ai ke hoopiha ma na wahi o na lilo i hoomahuahuaia ma na keena aupuni apau, a he haawi ana hoi ia i ka huina dala o ka waihona dala laula i $808,036,60, oiai ka huina o $1,071,527.32 ua hookaawaleia mai na waihona dala mai apau.
Mawaena o kekahi o na hana hou e hoohanaia aku ana malalo o na haawina i hookaawaleia ma ka bila haawina o ia hooloihi ana aku i ke alanui Betela, he $35,00; kuai ana i ke kahua paani o na kamalii, he $23,00; laina paipuwai nui no ke alanui Judd e hooloihiia aku ana; $12,000, kuai o ka aina no ka hoakea ana i ke alanui Moi, $13,687,80; kuai o ka aina o ke alanui Nuuanu, $2795; na lilo no ke ana ana a ka enekinia, $9,000; na lilo no ke alanui Pali o Nuuanu, $20,000; nana ana i na Kiekiena o Alewa, $2500; nana ana i na wahi e hana ia aku ai o Kaimuki, $5,000; keia mau dala e loaa mai ana mailoko mai o ka waihona o na hana hou paamau, e oi aku ana ka hukiia ana mailoko mai o ia waihona e $23,000.
Me na dala he $230, 00 i koe ma ka waihona lauala ua manaoio ka lunakiai Pachecco, e hiki ana no na itamu malalo nei ke ukuia aku, o ia hoi, no ka malama ana i ka maemae o na alanui he $20,000; no na kanaka hou o ka oihana makai he 20 he $16,260; n ke alahaka ma Wahiawa, $20,00; hoolako ana i ka oihana kinaiahi, $20,000; ka nele o ka oihana wai i ke dala, $25,000; hoolako ana i ka hale kinaiahi ma Waikiki, $13,500; no ke alanui ma Puuloa, $10,000; no ke kukui uwila o ka apana o Kaimuki $2500; koe ma ka waihona ma ka pau ana o ka makahiki aneane i ke $80,000. Ma ka Hollinger hoike nae o ke koena oiaio he $130,00, he like ole o $50,000.
He komite mai ka papa Kalepa ae o Honolulu kekahi i akoakoa ae ma keia halawai ana a ka papa, a ua noi ae ia komite i ka papa e hookomo pu ia iloko o ka bila haawina n na hoolilo na lilo o ka hana ana i ke alanui o Puuloa. O ka Lunakiai Pachecco ka i hoakaka ae ia komite, ua hookomia he $10,000 iloko o ka bila haawina no ka hana ana i ke alanui Pooloa, o ka Watretown no hoi ia.
He leka mai ia R. M Schofield mai ka loaa ae i ka papa e noi ana e lawe ka papa i kekahi keehina hana no ka hoolako ana ae i alanui no ka hui kaa uwila e hookomo aku ai i laina alahao i loko o ke kahua o ka Fea Teritore n ka lawe ana i na kanaka ma ka manawa e malamaia ai ka Fea ma keia makahiki ae. Ua waihoia aku ia hana i ka enekinia kulanakauhale a ua manaoia e hookoia ae ana keia noi i mea e hiki ai ke kaa uwila ke holo ma ke alanui Kapahulu.
He 45 la i haawiia aku i ka Hawaiian Contracting Company nana e hana mai nei i ke alanui Moi, a he 60 i hooloihi hou ia aku no ka aelike ma ka Apana aina Binabu. Ua haawi pu aku ka papa he 90 la ia De Fries & ke Keiki no ka hoopau pono ana aku i kela laina paipu lawe wai a ka ua ma Kewalo, me keia ike maopopo nae in a e oi aku ana na la e hana ia ai e kau ana ke koikoi o ka hoopa'i maluna o na mea lawe aelike, in a e pau ole ana ka hana maloko o kela manawa.
He olelo hooholo ka i hooloia e ka papa e hookawaleia ana i ka huina o aneane $3500 no ke kuai ana i mau kaa otomoble lehulehu no ka aha hookolokolo a ka Lunakanawai John R. Desha.
Hoopaneeia ka halawai no ka noho hou ana mai ka auwina la apopo ma ka ho@a 1:15 p.m.
MOOLELO O KA AHAHU KULA SABATI AHAHUINA O NA MOKUPUNI O MAUI, MOLOKAI AME LANAI, MA KE KAU O MARAKI A. A. 1923 MA KA LUAKINI O PAIA, MAUI (Hoomauia mai.) La Hana Ekolu
Noho hou ka Aha elike me ka hoopanee ana. Hon. M.P. Waiwaiole, peresidena; Robt. J.K. Nawahine, kakauolelo. Hoomaikaia na hana ma ka himeni L.H. Aoaa 96 ame ka pule a Rev. Moses Kahiapo.
Na Hoike Elele K.S., i koe ame $2.00 dala pakahi; Na Mrs. Mary Palekai, i ko Waikapu; na Mrs. Rebecca Mahelona, i ko Kahului; na Mrs. Mary Waiwaiole, i ko Wailuku; na Mrs. W.E. Saffery, i ko Kaanapali; na Mrs. Nakeleawe, i ko Kalaiakamanu; na Mrs. Sarah Antone, i ko Kihei; na Mrs. Rachel Paplimu, i ko Kaluaaha; na Charles K. Makekau, i ko Wainee; na Frank Poepoe, i ka Keawalai; na Sam Pupuhi, i ko Wananalua; na Mrs. Hattie Mahoney, i ko Puunene Camp 5; na Robt. J.K. Nawahine i ko Waihee; na ke Kakauolelo i ko Puunene Camp 1, Honokokahua ame Honokohau, Pupukanioe, Kalaupapa.
Na Olelo Hooholo
Na Jos. F. Welch i waiho mai he olelo hooholo e kauoha ana, o na Kahu Kula Sabati apana ame na Elele Kula Sabati e hoea mai ana imua o ka Aha me na hoike a lakou. e hele mai lakou me elua hoike pakahi, o kekahi hoike, e komo no ia iloko o ka lima o na komite i hoomaopopo ia loko o na mahele hana, a e loaa o na dala o ia mau hoike i ka lima o ke kakauolelo mamua o ke komo ana mai o na hoike i ke komite; a o kekahi hoike, e heluheluia imua o ka Aha.
Noi mai i L.A. Kanae, e apono i ka olelo hooholo i wiahoia mai. Kokua a hooholoia.
Hoike a ke Komite o na Hoike Kahu K.S.N. Na L.A. Kanae i heluhelu mai i ka Hoike Komite a na Hoike K.K. S Nui, e hoike mai ana i ka manao hoomaikai i na Kahu K.S. Nui i ko lakou hoomanawanui a makaala ana i na hana iloko o ko lakou mau Kula Sabati, a e noi mai aua ke komite e hoomau aku lakou i ka hana me ka holomua, a ua noi pu mai e apono aku i ka hoike komite, hoololoia.
Hoike a na Komite Hoeueu. Na Mrs. Rose Milikaa, i ko Makawao Akau; na Mrs. Kalohealani, i ko Maui HIkina; na Mrs. Lydia Kalepa, i ko Maui Komohana; na Mrs. K. Aleong, i ko Molokai; na Mrs. E. N. Pake, i ko Makawao Hema.
Noi mai o Robt. J.K. Nawahine, e haawi aku keia Aha i na hoomaikai ana i na makuahine hoomanawanui a makaala pu, a e apono pu aku i na hoike i heluhelueia imua o keia aha, oiai, aole he komite i waeia no keia mau hoike a na komite hoeueu. Kokua a hooholoia.
Noonoo Ana i na Kumuhana.
Kumuhana 1.- Ka lulu dala mau i na wa hana o ka Ahahui. Hoolaha mai ka Peresidena, ua hookoia keia kumuhana ma keia mau la e nee nei, elike me ka'u kauoha.
Kumuhana 2.- Hoike a ke Komite Hooko no ka mahele ana ia Maui Hikina i na mahele elua. Na ke Kakauolelo i hoike mai, ua hoihoi mai ke komite wae o elua lala, oia o Hon. J.W. Kalua ame Rev. S.K. Kaailua i ka moolelo o ka halawai a na Kula Sabati o Wahinepee, Keanae, Nahiku, Kaupo, Wananalua ame Kipahulu i noho ai ma ka luakini o Wananalua, o ia ka la hoike hui on na K.S. o Maui Hikina Dec. 10, 1922, a i noho lunahoomalu ia e Hon. J.W. Kalua. Eia na mea i hoololoia ma ia halawai:
(1) E maheleia na Kula Sabati o Maui Hikina i elua mahele. O na Kula Sabati o Kaupo, Kipahulu ame Wananalua, e kapaia lakou, na Kula Sabati o ka "Ua Apuakea o Maui Hikina". A o na Kula Sabati o Nahiki Wahinepee ame Keanae, e kapaia lakou, Na Kula Sabati o "Ka Waikau o Maui Hikina."
(2) O ke Kahu Kula Sabati Nui ame kona hope o na Kula Sabati o "Ka Waikau o Maui Hikina", oia o John Plunkett, a o kona hope, oia o Mary K. Cockett; a no ke Kula Sabati o "Ka Ua Apuakea o Maui Hikina" e waiho ka waiho ana i na mea ahiki i ka wa e noho mai ai ka Ahahui. Oiai, o ke Kahu Kula Sabati Nui ame kona hope i keia wa, aole i pau ko laua manawa ahiki i ka wa e wae hou ia ai na Kahu K.S. Nui ke noho mai ka Aha Mokupuni i Maraki 1923.
Ma ka la 23 o Dec. 1922, hora 11 a.m., ua noho ka halawai a ke Komite Hooko ma ka luakini o Kaahumanu Wailuku, Maui, i noho hoomaluia e ka Peresidena Hon. J. W. Kalua, a ua hiki mai ke kakauolelo ame na lala ae, nona ka huina o na lala he 5.
Ma ia noho ana, ua waiho mai ka lunahoomalu o ke komite wae no na hana hooholoia e na Kula Sabati o Maui Hikina, i hoakakaia hoi mamua ae nui ma ka halawai i hooholoia ai e lakou.
Nolaila, ua lawe ke komite hooko a noonoo, a haawi pu i ka lakou olelo hooholo ma na mahele a lakou i apono ai, a hoole no hoi i kekahi.
(1) E apono aku, e maheleia na Kula Sabati o Maui Hikina i elua mahele Kula Sabati.
(2) Ua apono ke komite hooko, o na Kula Sabati o Kaupo Kipahulu ame Wananalua, e kapa ia lakou "Ka Mahele Ekahi" o Maui Hikina, aole o "Ka Ua Apuakea" o na Kula Sabati o Wahinepee, Keanae ame Nahiku, e kapa ia lakou "Ka mahele Elua" o Maui Hikina; aole o "Ka Waikau".
(3) O na inoa o na Kahu Kula Sabati Nui ame na hope i waihoia mai, e waiho malie ia noonoo aua a na lakou no e waiho ae i ka wa e noho mai ai k aAha K.S. Mokupuni ma keia kau ae o Maraki 1923 ma Paia, Maui.
Noi mai o L.A. Kanae, e apono loa i keia kumuhana no na hooponopono a hoololo ana a ke komite hooko a keia Aha K.S. Mokupuni o Maui i huiia. Hooholoia.
Kumuhana 3.- I waihona hoonaauao, na ke K.S. o ke Teritore o Hawaii keia kumuhana i noonoo a hooholo, e waiho i keia kumuhana iloko o na Aha Mokupuni, a na lakou e ae a hoole paha.
Noi moi o Rev. K. Poepoe, e waiho aku i keia kumuhana a na ka aha paeaina Teritore e hooholo, ke manao ia Aha pela. Kokua a hooholoia.
Kumuhana 4.-Na hooponopono i na hoike paphelu a na Kahu K.S. apana no ka hoike ana imua o ka Ahahui K.S. paeaina i Iune, 1923.
Na ke kakauolelo i wehe mai i ka manao, o ia hoi, he hoike papahelu ano hou ke loaa aku ana i na Kahu K.S. Apana mai ke kakauolelo mai o ka aha paeaina, a o ia hoike papahelu, ua wehewehia e ka lunahoomalu o ke komite o na hoike paphelu o ke Kau i hala, a oiai o na Kahu K.S. Nui ke poo o na Kahu K.S. Apana, he mea pono iaia ke makaala i na hoike papahelu i ke kupono o ka hoopihapiha ana, i ole pela, alaila, e hooko mai ana ke komite o na hoike paphelu i ka lakou i hoolaha ai, e holo na lalau iloko o ke ie opala. Nolaila, he kumuhana paipai keia e hoonaauao ae, a e pono e apono keia Aha. Kokua a hooholoia.
Kumuhana 5.- E hele na Kahu K.S. Apana ame na Elele K.S., i ka aha paeaina me elua hoike a ka mea pakahi, elike me ka hooholo ana a ka aha paeaina.
Noi mai o Robt. J.K. Nawahine, e hooko i na manao o ka paeaina i hooholo ai. Kokua a hooholoia.
Kumuhana 6.- E hoomaopopo na Kula Sabati i na lilo kaahele o ko lakou mau Kahu K.S. Nui i ka aha paeaina. Kauoha mai ka Peresidena i na Kula Sabati apau i hiki mai i ka Aha e hooko lakou i keia kumuhana.
Kumuhana 7.-E hoomanao na Kula Sabati i ke ola o ka Buke "Ka Hoaloha". Hoolaha mai ka Peresidena o na Kula Sabati i aio i ka Hoaloha, no lakou keia kumuhana, nolaila, he mea pono ke uku aku.
Kumuhana 8.- Ka hooponopono Kla Sabati. Na Robt. J.K. Nawahine i wehewehe mai i ka manao o ke kumuhana o ia hoi ke manao o ke manao nei kekahi mau Kula Sabati, he mana ko lakou e hana i na hoike hapaha a kauoha aku i na Kula Sabati o kekahi mahele okoa o komo mai iloko o k olakou hoike o komo mai iloko o ko lakou hoike Nui, kahi o ia Kula Sabati i konoia ai, a pela hoi, ke manao pu nei, he mana ko lakou o ia hoi o ke Kula Sabati i konoia mai e hooko aku i ke kono me ka ui ole aku i ko lakou Kahu K.S. Nui. O keia mau manao i loaa i kekahi o na Kula Sabati malalo o keia aha e hana pela, ua ku-e i ke kumukanawai ame na rula hooponopono o keia Aha Mokupuni ame ka aha paieaina o keia Teritore.
O ke Kula Sabati e hoao ana e ku-e, ua hiki mai kona hopeua, aole e ike hou keia Aha @aia ma na ano apau. ua loaa keia haawina iloko o kekahi on na Kula Sabati o Maui Waena, a ke ike mai la keia Aha, aole o lakou leo, a kino hoi i hiki mai, aka, kaumaha nae i na hana ku-e i na loina hooholomua o ko Iesu Aupuni; o Iesu ame kona Ekalasia. Nolaila, lawe mai au i keia kumuhana. Ua knooia mai au, e Kula Sabati malalo o keia Aha, mai hoakamai a i ole, hoikeike, o piha auanei i ka haaheo.
Kumuhana 9.- Ka Himeni Hookuku i ka Aha Paeaina. Na Hon. J.W. Kalua, i hoakaka mai no ke kumuhana. Ua konoia ma iau, e hiki aku i ka halawai a ke komite hooko o na Kula Sabati o keia Teritore, a oiai, owau kekahi lala o ia komite; ua hiki aku au, a o keia kumuhana a kakou e noonoo nei i kou e noonoo k/Ad H,nt mf wa w keia wa, o ia ke kumuhana mua i noonooia e makou.
O ka ninau mua a'u i hoala ai imua o ke komite, heaha ka makana e loaa i ka mea lanakila, a i ole, ehia mau papa e haawiia i na Makana @
Ua ninauia mai au no ko'u manao o wehewehe aku elike me ka'u i hoala aku ma na nianu i hoikea mamua ae. A ua hoakaka aku au penei:
I ekolu makana e haawi i na pap himeni i loaa na helu mai ka Ehaki, Elua a i ka Ekolu O ka papa i loaa iaia ka Helu Ekahi, e loaa iaia ka makana o $500.00 kiuke. O ka papa ma ka helu elua, i $250.00 kiuke; o ka papa ma ka helu ekolu, i $175.00 kuike; a in a ua nui loa keia heluna, alaila, hoemi iki mai malalo mai elike me ka keia komite e hooholo ai.
Ua nana aku au i ka hapanui o na lala o ke komite aole kuikahi ma ko'u manao, nolaila, ua haalele au i ka halawai. Ua puka mai la iloko o ka Nupepa Kuokoa o keia Poaha iho la i hala, a ua ike mai nei au, ano mai la no, eia kela nupepa i kekahi o oukou ma keia la mai la, aia malaila na mea i hooholoia e ke komite hooko. No'u iho, aole o'u noonoo no ia mea.
Noi mai o Robt. J.K. Nawahine, e hooko aku kakou i ka manao o ke kumuhana, o ia hoi, o na Kula Sabati apau o keia Aha e hele ana e alualu i ka makana me ke kaupalena ole i ka nui o na papa e hele ana, e hooholo keia Aha, e apono aku, hooholoia.
Kumuhana 10.- Koho ana i na lunanui o keia aha, na Kahu K.S. Nui, ame na hope o lakou, Hoolaha mai ka Peresidena, e waiho malie i keia kumuhana a ka hope loa o na hana o keia Kau; a hoolaha pu mai la, e hoopanee keia Aha, a noho hou ma ka Poakahi Mar. 19, 1923 ma ka hora 9:30 a.m., a o na hana o ka la apopo, o ia na hana hoike hui o na Kula o keia aha, malalo o ke alakai ana a Hon. Robt. J.K. Nawahine na ka hora 10:30 a.m.
Hookuu ia na hana ma ka Himeni L.H. Aoao 196 ame ka pule a Rev. Moses Kahiapo. (Aole i pau.)
MADISON, Wis., Iune 21.- Uapepehiia a make i keia auwina la e aha senate o keia mokuaina ka bila i hooholo mua ia ai e ka olelo e hoopau loa ana i ka hooko ana aku i ke kanewai hookapu waiona.
WAKINEKONA, Iune 25.- Ua noiia aku kela ame keia Komite Lahui Repubalika pakahi e ka Lunahoomalu John T. Admas e hookohu i kekahi wahine maloko o kona mokuaina no ka hana pu ana ma ke ano hoa no ke komite lahui.
CONEY, Iune 21.- Hahana loa ka wela maloko o keia kulanakauhale, a ua koho waleia aia ma kahi o 15,000 poe, o ka hapanui oia na wahine ame na kamalii, i moe maluna o ke one o ka Mokupuni Coney ma ka po nei, no ka hooikaika ana o loaa ka huihui maikai o ka moo ana.
NO IOKA, Iune 25. - I ka manawa i hu ai kekahi huakai kaa uwila e holo ana maluna o ke alanui i hoikeikeia ae ua haulo aku la ia mawaho o ke alahao ma kekahi Ia, a haule iho la maluna o elua mau kaa otomobile a make ehiku poe a he 83 i hoehaia. Ua paaia ke kiakakaa malalo o ka hoomalu ana a ke aupuni a hoopiiia ae no ka hewa pepehikanaka.
MA KE KAUOHA
Mamuli o ka hoakaka o na manao o ke Kanawai 72, o na Kanawai o ke Kau Ahaolelo o 1921, ke hoolahaia aku nei ma keia na rula ame na hooponopono kauawai malalo nei e ke Komisina I'a ame Manu o ke Teritore o Hawaii:
RULA 4. NO KA HOOPAKELE ANA I KA I'A (TROUT) AME KA HOOPUKA ANA AKU I NA PALAPALA AE NO KA LAWAI'A ANA.
PAUKU 1. Ke hoakakaia mei ma keia he hana ku-e kanawai na kekahi ka lawai'a, ka lawe, ka pepehi a i ole ka lawe ana i kekahi Trout mai na wai aku o ke Teritore o Hawaii me ka loaa mua ole he palapala ae no ka lawai'a ana i ke Trout mai ke Komisina I'a a Manu aku; a i ole ka lawai'a ana i ke Trout maloko e kekahi o na wai o ke teritore koe makai loa o ke kahawai o Kokee e holo ana i kai mai kahi aku e hoomaka ana hookahi hapaha mile makai aku o ka hui ana o ke kahawai o Maluapopoke ame Kokee, i hoailonaia me ke kahi mau pou hao mai kahi aku o k mana alanui o Kokee ame Mohihi i a'e aku ai maluna o kei mau kahawai; a i ole ka lawe ana i ke trout ma kekahi kikina o ka makahiki koe ka mahina o Iulai; a i ole ka lawai'a i ke Trout mamua o ka hour 7 a.m., a i ole mahope papa o ka hora 6 p.m., o kekahi la a i ole kekahi ano e ae paha ka lawai'a ana mawaho ae o ka makoi, ke aho ame ka maunu he nalo i hanaia e ka akamai o ke kanaka; a i ole no kekahi kanaka e hopu ai a oi aku maluna o umi trout m kekahi la hookahi o ka lawai'a ana, a i ole oi aku paha mamua o 50 iloko o ke kikina e weheia ana no ka lawai'a ana.
PAUKU 2, He hana ku-e kauawai ole na kekahi luna o ke Komisina I'a ame Manu ke lawe a i ole malama nona no ka hoao ana ma ke ano hana akeakamai i ke trout a i ole na hua trout ma kekahi kikina o ka makahiki.
PAUKU 3. E loaa aku no ka palapala ae no ka lawai'a ana i ke trout mai ka Luna aku o ke Komisina I'a ame Manu maloko o Honolulu, a i ole mai ka Puuku aku o ke Kalana o Kauai. E hoolako ae ka mea noi no ia palapala ae i kekahi hoakaka ano nona iho, e haawi ana i ka inoa kahi noho ka makahiki, ke kama, ka lahu, ka waihooluu o ka lauoho ame na maka ame ke kiekie, a e uku mai oia no ia palapala ae i ka huina o $5.00, a e hooliloia aku ia mau dala no na lilo o ka makaala a kiai ana i keia mau kahawai.
PAUKU 4. E pau ka manawa o na palapala ae ma ka la 30 o Iune o kela ame keia makahiki.
H.L. Kelly Lunahooko Aponoia i keia la 18 o Iune, 1923, W.R. FARRINGTON, Kiaaian o Hawaii. Honolulu, Hawaii 6562-Iune 28
ALPINE MILK- hoahu i na kini hou makamaka ma kou holopapa a lawe mai ke makemake o e i waiu hou momona. Ninau i kou kanaka kuai meaai no ka
KIKOO A KA POE KAAHELE
He hoopukaia ke Kikoo a ka Poe Kaahele e keia banako ma na huina o $10, $20, $50 ame $100. Aole i kauka'iia ma ka banako wale no e kikoo ai ia lakou- ua hiki ke kikoo ia lakou ma ka hokele, hui kaaahi, hale kalepa a mau hale e ae ma kekahi manawa.
E hoike ana na kikoo pakahi i kou inoa aole no he waiwai ahiki i ke kakauinoaia ana o ia @ea. Ina e nalowale, o kaohiia ana ka uku ana. Aole he pono e laweia ke dala kuike ma kekahi manawa, ma kekahi wai, me ka palekana, ma keia i kupono loa ai na Kikoo a ka Poe Kaahele. The Bank of Bishop & Co. Ltd. Ka Banako Kahiko Loa ma Hawaii nei. Kukuluia i ka 1858 HUINA WAIWAIPAA HE $16,000,000.00 A OI.
An extra measure of power with every gallon drawn from this pump. Ke Gasoline hui me ke ea, loaa ke gas, a o ke gas ka ikaika. O ka nui o ka ikaika ua kauka'i aku ia maluna o ke ano a ka hana ana o ke gasoline maloko o ka ipuea. 100 pakeneka ka hoomahu ana o ka "Red Crown" O na hunahuna apau i hui pu no na manawa lehulehu me kona punohu o ke ea, a i omom holookoa ia loko o na ku'e, e waiho iho ana ia he koena haahaa loa o ka pa'u ma na kiko-ahi, na wahi hookuu ea ame na poo o na ku'e. Hoopiha ma ka pauma Red Crown- ma na Ahi Hoopiha Aila, ma na halekaa, a ma na wahi kuai aila a ae. Standard Oil Company, (California) The gasoline of QUALITY.