Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 24, 14 June 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

1 "Ua hele au e nolio nei a piha me na haawina kaumaha no kuu kaikunane, aole he manaolana i koe iloko o'u, no kona huli hoi hou mai imua o'u!" "Auhea oe e kuu kaikamahine, e hoolana i ka manao; he oiaio, lie pohihihi ke alahele e hiki ai ke hoopakeleia ae kou kaikunane, aka, nae, o ka'u olelo hoolana wale no ia oe, e kau aku ko kakou mau maka maluna o ke Akua, oia hookahi wale no ka Lunakanawai, Nana e haawi mai i ka olelo hooholo kaulike loa," wahi a ka Loio Kelekolio, me ka leo oluolu. "Aole o'u wahi kanalua iki, no ka waihoia ana o na mea i loaa i ka makaikiu maloko o ke pakaukau o kou kaikunane, e kekahi mea," i hoomau hou mai ai no o Mr. Kelekolio i kāna kamailio.ana. "Aole e hoea wale ae kela mau waiwai maloko o ke pakaukau, koe wale no a na kekahi lima kanaka i waiho maloko olaila; na kekahi mea i ike a i kamaaina i ke keena huna oloko o kela pakaukau. He oiaio anei, aole olua i ike | mua i kela keena huna maloko o ke pakaukau?" "Ae, aole he manawa a maua i ike ai i kekahi keena o kela pakaukau! Iko maua wa kamalii loa, e ike mau ana maua i jko maua makuakane e lawelawe ana i kana mau hana apau ma j kela pakaukau, a mamuli wale no o ka hooiliia ana mai o ke pakaukau na Gai, pela maua i kuai hoolilo ole aku ai, aka paa pu mai la me kela waiwai, i ko maua hoi ana mai a noho ma Ladana nei." "Ma na mea au i hoakaka mai nei, he oiaio anei, ua kaawale olua mai na rumi hoolimalima aku, ahiki i ke ahiahi loa ana o nehinei?" "Ae, ua haalele iho maua i ka hale ma ka hora ewalu o ke kakahiaka, a aole maua i huli hoi mai ahiki i ka hala ana o ka hora eono o ke ahiahi." "Ina pela iho la ka loihi o ko olua kaawale ana, alaila ua lawa loa ka manawa a kekahi mea e komo ai maloko o ko olua mau rumi, a huna aku i kela mau waiwai o ka loaa ana me ka holopono loa. Eia ko'u manao maoli, no ka mea i hanaia, he manao pololei paha ia, aole paha, aka nae aole no he hewa o ko'u hoakaka ae imua o kakou, a o ia keia: m "Aole au e hoike ae ana ika inoa o kekahi kanaka, oiai he ike maopopo ma ko'u aoao, aka nae, 110 kekahi manawa loihi, ka hoao ana o kekahi mea, me kona hakilo mau ana i na rumi hoolimalima o Gai. Aia malalo o ka malu o kela kanaka na mea o ka loaa ana aku maloko 0 ke pakaukau, eia nae no ko olua nohopaa loa maloko o kela mau rumi, ua hoohakaliaia ka hookoia ana o kona mak'emake, a iaia i ike ai i ko olua'hele ana i ka holoholo ma nehinei, ua hele ae la oia a hookomo i kela mau mea maloko o ke pakaukau, me ka manao, mamuli o ia hana e hooiaio loa ia ai ke karaima pepehikanaka maluna O kou kaikunane. "O keia kekahi o na hana a ka enemi," me ke ku'iku'i ana iho 0 Mr. Kelekolio iluna o ke pakaukau, ka mea nana i hookahaha aku i ka manaor o na kaikamahine opio, i ko laua ike ana mai, 1 ke pihoihoi maoli o ko laua hoaloha, a o ia ka ua o Mr. Kelekolio, o ke kamailio hou ana aku: "Me ka nana ole nae i ke!a mau ike hou i loaa aku i ka makaikiu, aole loa e hookauia na ahewa ana maluna o Gai Wakona, a oki loa hoi ke kauia ana mai o ka hoopa'i maluna ona, ahiki i k,a hooiaioia ana, ua makemake maoli o Hahaki Naika, ma ka laweia ana aku o na kiure e nana i kona kino make."

Mamuli o keia mau hoakaka a Mr. Kelekolio, elike me kona ike a kamaaina ma kana oihana loio.. no na hihia o kela ano, ua hoomama loa ia ae na manao kaumaha o na kaikamahine opio, a o ia ka Josepine o kapane ana mai: "Ke hoomanao nei au, ma ka manawa i hookolokolo mua ia a' o Gai, o na mea i kamailioia ae ma kela wa, ua kulike loa ia me kau e Mr. Kelekolio, e hoakaka mai nei, aka nae ke hopohopo loa nei au, e lilo ana kela haina-ka, me na kulu koko maluna ona, pela hoi me na paa pihi pulima o Habaki Naika, i ike nui ma ka aoao o ke aupuni, e hooia mai ana, no ka hookoia ana o ke karaima pepehikanaka." "Aole au mea iki e Josepine e hopohopo ai, no ka mea ma ko'u ike kanawai, o ka mea hiki wale no i ke aupuni ke hana no kou kaikunane, o ia ka hoopaa ana iaia maioko o ka halepaahao no kekahi manawa, mamuli o na ike i loaa e paaia mai la i keia wa, aole loa he mana i loaa ma ke kanawai, e hookauia mai ai kekahi hoopa'i maluna ona, ahiki i ka loaa maoli ana o ke kino make o Habaki Naika, a o kona mau iwi paha. O ka loihi o ka manawa e paa ai o Gai maloko o ka halepaahao, o ka pono nui ia ma ko kakou aoao." "Pehea na mea pili i na ki o ka loaa ana aku me ka hainaka ame ke pihi pulima, aia anei he mau mea ano nui iloko olaila, ma kou manao koho?" wahi hou a Josepine i ninau mai ai.

"Aole a'u mau mea i maopopo no kela mau ki i keia manawa," i pane aku„ai ka Loio Kelekoliko, me ka hoomaku'e ana iho o kona helehelena. "Ma kekahi ano ke nana aku, aia kekahi mea ano nui loa i pili aku i kela mau ki; ina aole pela, aole e waihoia maloko o ke pakaukau, me ka hainaka na pihi pulima. Ke ole au e kuhihewa, e hoea mai ana i ka la e ala mai ai kela mau ki, a hoahewa i ka mea nana i lawelawe maoli i ke kraima pepehikanaka maluna o Habaki Naika, a iloko auanei o ia mahawa hookahi, e hookuuia ae ai o Gai Wakona, me ka lanakila." Me kela mau olelo i kamailio hope ia ae e Mr. Kelekolio, kulou iho la 'kona poo ilalo, me he mea la e noonoo ana oia i kekahi mau mea ano nui, a i ka ike ana mai o na wahine opio, i kela kulana o ka loio, hooholo iho la laua, ua lawa ka hoouluhua ana aku iaia, o ko laua ku ae la no ia, a hoi aku la noloko o ko laua rumi, no ka hoomama ana i ko laua mau manao luuluu. Ma ke kakahiaka ana ae © kekahi la mai, ua hele aku la o Josepine e ike ia Gai, me ka hele pu ana aku o Tiodora me ia, mamuli no o ke koi paakiki o kela kaikamahine, no ka ike anā i ka mea ana i aloha ai. I kela hala ana aku hoi o na wahine opio, hoomakaukau koke iho la o Mr. Kelekolio, i kekahi mau mea a hookomo maloko o kekahi paiki paalima, alaila kamailio mai la i ka wahine malama hale, e holo ana oia no kekahi wahi mamao, e hala ai na la elua, mamua o kona hoi hou ana mai; o ka haalele awiwi iho la-no ia o Mr. Kelekolio i ka hale, a holo aku la no ka halehoolulu kaaahi. Ma kela hoea ana aku o na wahine opio no ka halepaahao, ua hoopiha loa ia o Gai me ka hauoli, aole paha he hauoli maoli, aka ua hoomamaia ae kona mau manao kaumaha, mamuli o ka ike ana mai ia Tiodora, me ka pane ana mai o ua kanaka opio nei: "Aole au i manao, he kuleana kekahi o'u, e apo aku ai i ka lima o kekahi mea maemae elike me oe," wahi ana iaia e pu-

liki ana i ka lima o Tiodora. z "Mai hoole oe i kOu kuleana, no ka mea ua ike no oe, ua lilo holookoa aku kuu kino ame kuu puuwai nou, ahiki i ka hopena o ko kaua la," wahi a Tiodora, me ka hoao ana aku e minoaka. "E hoomaikaiia oe e kuu aloha!" wahi a Gai, me ka huki ana aku ia Tiodora a pili ma kona alo. "Akahi ahiki ia u ke ku aku a paio imua o ke ao holookoa me ka manao koa, ua ike aif, elua olua mahope o'u, i manaoio no ko'u pili ole i ka hewa, i kahihi wale ia mai maluna o'u." "E hoolana mau oe e Gai i kou manao!" i pane aku ai o Josepine me ka hoihoi, he ano hoi i loli loa ae, mai ka Gai i ike hope ai iaia; alaila hoakaka aku la o Josepine, i na mea a Mr. Kelekolio i kamailio aku ai imua o laua, ma ka po aku mamua. "Ua maopopo mau ia'u, aole e hiki ke kauia mai kekahi hoopa'i maluna o'u, ahiki i ka loaa maoli ana o ke kino make o Habaki Naika; o ka'u wale no nae e hopohopo loa nei, ma o kela mau ki la elua, e hiki ai ke hookoloia aku, ahiki i ka loaa ana o ke kino make." | "Manao no anei oe e Tiodora, o ka manao keia o na mea ;a Mr. Kelekolio i kamailio mai ai ia kaua ma ka po nei, no ka hoea mai i ka la, c loaa ai ka mea hana karaima oiaio, a c hookuuia ae ai o Gai me ka lanakila," i huli koke ae ai o Josepine, e ninau i kona hoaloha. "Aohe a'u mea i maopopo, malia paha o ka manao maoli ia elike me ia a Gai i hoakaka mai la!" me ka hele hoi o ka helehelena o Tiodora a mae. "Ke kaumaha loa nei au, no ka lilo o ka'u mau olelo o ke kamailio ana aku nei, e pili ana i na ki elua, i kumu e haikea ai. ko olua mau helehelena, aka e kala mai no nae olua ia'u no ia mau olelo kupono ole. Ke ole au e kuhihewa, iloko o na pule kakaikahi wale no a kakou e kakali aku ai, e hoea mai ana iko kakou wa e ike ai ina mea oiaio loa. Aole a'u mea i maopopo, no na puka i hanaia ai kela mau ki elua, koe wale 110 keia he manao ko'u, e lilo ana kela mau ki, i mau mea e ulaaia ae ai kekahi meahuna, e pili ana i na heana o ka poe make." "Alaila ma kou manao maoli anei e Gai, e loaa aku ana ke kino make o Hahaki Naika malaila?" wahi a Tiodora me ke pihoihoi. "Pela wale no ko'u manao koho, aole he hewa o ko olua hoike aku imua o Mr. Kelekolio, no keia manao, a i ka manaN\a hea oia e'hele mai ai e ike ia'u?" "Malia paha o hoea mai oia i keia la, aole au i maopopo. oiai he nui no k'ana mau hana like ole e hooponopono ai; ak.i e hoopau ko kakou kamailio ana maluna o keia kumuAana. ar% e kamailio kakou, ma na mea e hoohauoliia ai ka manao, wahi a Tiodora, me kona hoomaka ana aku e haha'i i na mea ano nui o kana huakai makaikai. No ka nanea maoli o Tiodora i ke kamailio, oiai hoi kona mau hoa e hoolohe mai ana me ka hialaai, aohe o lakou nana ae i ka manawa, eia ko lakou wa i hoomaopopo ai, a i ka hoea ana mai o ka wiliki o ka halepaahao, a olelo mai la, ua pau ka manawa o na malihini i aeia ai no ka ike ana i ka paahao. Aohe noho hou aua iho o na wahine opio, aka ku ae la laua iluna, me ka haawi ana aku i ke aloha ia Gai, a o ia ka 1 io-fl dora o ka pane ana aku : "E ae mai oe, e hele mau mai au i na la apau e ike ia oe!" "Aole keia'he wahi kupono nou e ke aloha e hele mai ai, ua ei aku ka pono, o kou noho ana i ka hale, a owau no ke hoomanawanui ae i ka noho ana o keia hale makamaka ole." "O kahi o ka'u hana, ma kahi no ia e hiki ai ia'u, ke lawelawe aku i na hana maikai," wahi a Tiedora. "Ina e hiki ana iau' ke haawi aku ia oe i na manao hoolana, oiai oe iloko o ka poino, mamuli o ko'u hoea kino ana mai imua ou, ke lana nei kuu manao, aole oe e hoole mai ana i ko'u hele mau ana ma<y e ike ia oe maloko nei o keia wahi." "Mamuli o kena mau mea au e hoakaka mai la, ua konoia mai au e uhaki* i ke sila o ka'u olelo hoohiki, a'u i olelo ae ai, aolē au e kapa hou aku ia oe he aloha na'u ahiki i kuu hele ana aku imua ou, me ka inoa maemae, ame ka lima paumaele ole, ua hiki hou ole iho nae ia'u ke kupaa ma ia olelo hoohiki. "Auhea oe e ke aloha, akahi no au a hoike aku ia oe i ka mea oiaio loa, ua hoopihaia mai kuu puuwai me ka hauoli, mamuli o kou hoea ana mai nei i keia la, a ua hooiia ae ke aloha iloko o'u nou, ā oi aku mamua o ka mea hiki ia'u ke kamailio ae ma na huaolelo maopopo loa." <4 "O ke aloha o kekahi kanaka oiaio, he hanohano ia na kekahi wahine e haaheo ai," wahi a Tiodora me ka nana pono ana aku ma na maka o Gai. "Ua maopopo no ia'u ka nui o kou aloha ia'u, pela hoi kou ike ana no ko'u aloha ia oe, nolaila heaha iho la ke kumu a kaua e hoohewahewa ai no kaua iho? 0 kou hoopaaia ana maloko nei o ka halepaahao, aole ia mamuli o kekahi hewa au i hana ai, aka he mau hana keia no kou enemi; a ina au e noho ana i ka hale, no ka maka'u i na olei*> a ka lehulehu e hoehaeha mai ana i ka noonoo, a kakali aku paha au ahiki i kou hookuuia ana mai me ka lanakila, me ike no nae aole oe i piii i ka hewa, alaila ua makehewa ko'u lilo ana i wahine nau, ma keia mua aku." Kaomi malie iho la o Gai i ka lima o Tiodora ana e paa la, a hooho malie ae la i keia mau olelo: "Nani ka oiaio ame ke kupaa o kuu Tiodora aloha," wahi a ke kanaka opio, me ka nana ana mai ia Tiodora me ka nui makee iloko ona, a i hou mai la: . Nani ka oiaio ame ke kilakila o kou mau ano e ke aloha! Ina e hiki ana ia'u ke haawi aku ia oe i kekahi mea uuku loa loa, e hoohauoliia ai kou manao, elike me kau i hana mai aiv no'u i keia la, aole a'u mea hou aku e upu ai no ke koena aku 1 koe o ko'u mau la o ke ola ana." "Ua lawa iho la keia ike ana o kaua, o ke aloha no kou„ i hui hou aku i ka wa pono," o ka huki mai la no ia o Tiodora i kona lima, mai ka paa ana a Gai. a huli hoi mai la, me ka waiho ana aku nae mahope i kekahi malamalama, nana i hoolilo i ko Gai noho ana maloko o ka haleppaahao, i mea e hoomamaia ae ai o kona mau manao kaumaha apau. Ua hookahahaia ka manao o na wahine opio ia laua i hoea aku ai i ka hale a lohe mai ka wahine malama haW'mai, hala aku o Mr. Kelekolio no kekahi wahi mamao, aka nae ua maopopo no ia laua, he hana ano nui loa kana, a o ke kumu ia o ka hoike muaole ana mai ia laua; aka i ka hala ana nae o na la elua, ua hoi hou mai la oia. Aole ona kamailio wale mai e pili ana no kana huakai, n i ka manawa o na wahine opio e kamailio aku ai i na mea e r)i'l ana i ka hihia o Gai, aole he hoihoi iki o kela kanaka e komo pu mai me laua e kamailio, e hoolalau mau ana oia i ke kamailio ana ma na mea okoa wale no. Ma kekahi la mai, akahi no o llr. Kelekolio, a hele e hui nil' me Gai, me ka hoohalaia ana o kekahi mau hora e laua ma ke kamailio ana. Ua hooia aku o Mr. Kelekolio i mu a oko |kanaka opio, e lawelaweia aku ana na mea apau i hiki ke hanaia no kona pono, o ka mea nui wale no ma kona aoao, o ia ke kakali ana me ka hoomanawanui, me ka hoolana mau hoi ī ka manao ī na la apau o kona noho paahao ana. Ma keia wahi o ka kaua moolelo e ka makamaka heluheln e waiho mahe aku kaua i ke kanaka opio, ahiki i ka hoea ana* mai 1 ka la e hoolohe.a ai o kona hihia, aka e hoi hou ae kaua ihope, no kekahi mau moali 1 mokumoku o ka moolelo i moekahi ai ka nee ana aku. (Aole i pau)